|
2000
|
|
|
|
Besteak
beste, Kode Zibilean ditugu garai honetako lege euskarri nagusiak eta oinarri gorenak, segurtasun juridiko delakoaren adierazmolderik bikainenak. Hitz batez esateko, antolamendu juridikoaren bizkarrezurrik osoenak.
|
|
|
Carnapek bere karrera filosofikoan zehar erakutsitako hainbat parametrok bihurtu zuten zientziaren filosofo handienetakoa.
|
Besteak
beste, jarrera antimetafisikoa, filosofia analisi kontzeptual gisa deskribatzea edota filosofiarentzat interesgarriak ziren zientzi garapenekiko hurbiltasuna azpimarra daitezke. Baina, zalantzarik gabe, Carnap hobekien ezaugarritzen duen marka tolerantziarena izan zen.
|
|
|
Lan sakon eta zehatza da XIX. mende bukaera eta XX. mende hasierako Vienako kultura eta pertsonaiak ezagutzeko.
|
Besteak
beste, hurrengo kapituluak ditugu: politika eta psikea (Schnitzler eta Hofmannsthal), Ringstrasse eta hirigintza modernoa, politika eta parrizidioa (Freud), pintura eta krisi liberala (Klimt), politika austriarra (sionismotik antisemitismora), Kokoschka eta Schonberg (pintura eta musikaren arteko konparazioa).
|
|
2004
|
|
|
litzatekeena baino gutxiago seguruena askotan, nahiz eta ia denek aldarrikatuko duten espiritu horren ordezkari nagusiak direla.
|
Besteak
beste, Husserlek eta Russellek egingo dute eurena Sokratesen eta Descartesen jarrera horixe errozko modu batean. Gomez Pinek Husserlen Cartesiar meditazioak komentatzean honela gogoraraziko digu:
|
|
|
" Badakit, gaizki jolasten ari naiz, baina ez dut hobeki jolastu nahi".
|
Besteak
bi erantzun mota eman diezazkidake: " Ados, nahi duzun bezala", edo:
|
|
2006
|
|
|
Testu mitologiko eta ikerketa etnologikoak aztertu dituenak badaki zilarra eta —batez ere— urrea direla sakratutasunaren eta, beraz, gorentasunaren seinale edo ezaugarriak.
|
Besteak
beste, urrezkotasun distiratsuak eguzkizko izaera jainkotiarra adierazten du35.
|
|
|
Senideetako batek dastatu zuen, aztertu, eta hausnarrean aritu eta gero, ardoa ona litzatekeela adierazi zuen, berak sumatutako larru zapore ñimiñoarengatik ez balitz.
|
Besteak
, antzera jokatu ondoren, ardoaren aldeko epaia ere eman zuen, baina arazo bat zegoen, erraz bereizten baitzen burdina zaporea. Ezin duzu ezta irudikatu ere egin nola geratu ziren biak barregarri emandako judizioengatik.
|
|
|
Bestalde, Humeren teoria zein den zehaztea ez da kontu nabaria, tentsio nabarmenak baitaude Humeren baieztapenen artean.
|
Besteak
beste, Humeren teoriaren barruan, bi tesi hauek azpimarratu ditugu. Batetik, grinen izaera ez intentzionala eta, ondorioz, grinen eta arrazoimenaren arteko komunikaziorik eza.
|
|
|
68ko maiatzeko gertaerei buruz hildakorik ba ote zen galdetu zuen aurrena; ezetz erantzun ziotelarik, deus ez zela aldatuko ziurtatu zuen.
|
Besteak
beste, horrexegatik dio Vincent Descombes ek" terrorista" dela Kojeveren filosofia.
|
|
|
Eta filosofoak ez badu bere egintza pedagogikoaren zabalera artifizialki eta duinezki mugatu nahi, ezinbestean izango du gobernamenduan nolabait esku hartzeko joera, filosofoaren beraren pedagogia Estatuan eraginkor izan dadin.
|
Besteak
beste, taldexkaren aurreiritzien arriskuan ez erortzearren.
|
|
2009
|
|
|
Berritasuna, beraz, Kantengan aurkitzen da, bera dugu iraultzailea.
|
Besteak
pentsalari horren tesiak ekar zitzakeen ondorio guztiak argitara atera dituzte soilik (hori ere ez da gutxi, alajaina). Horregatik, aurreko lanean Kanten ekarpena zein den argi geratu zaigulakoan, eta bi ideia sinple horiek birgogoratuz (arrazoimenak bere buruari galdetu behar, eta arrazoimenaren tragedia) ekingo diogu Schopenhauerren eta Nietzscheren aurrekari handienak izan diren Hegel eta Marx aztertzeari.
|
|
2011
|
|
|
Gizonaren auzia argitu nai du, ez besterik.
|
Besteak
ez dira izan ere, benetako auziak. " Nundik nator ni?
|
|
|
Grezian, jakina, goi mailako poetak ditugu.
|
Besteak
beste Homero, Tirteo, Eskilo, Sofokles... Haiek guztiek lantzen dituzten gaiek ez dute inolaz ere zerikusirik esanezina denarekin, inefablea denarekin, esangarria ez denarekin, beren gizartean indarrean eta oso agerian dauden gai eta arazoekin baizik.
|
|
|
Portaeran ere hala gertatzen al da?
|
Besteak
beste, Wittgenstein, zen maisuak, xamanak, Krishnamurti... esaten ari zaizkigu hautemandakotik ekintzara igarotzea posible dela nahiz eta haren arrazoia jakin ez edo zer den ezagutu ez.
|
|
2013
|
|
|
Ez dirudi erlijioak ezartzen dituen oinarriak egokiak direnik prozesu etikoaren ikuspegitik.
|
Besteak
beste, ezagutza garatzeko oztopo izan da askotan, jarrera kritikoaren aurka agertzen da orokorrean, eta zalantzazko sinesmenen babesle argia ere izan da.
|
|
|
Jende askok esaten du erlijioak gauzarik inportanteenetan pentsatzera eramaten gaituela.
|
Besteak
beste, erlijioak ikuspegi materialista, indibidualista eta utilitaristatik urruntzen gaitu. Horien arabera, erlijioak espiritualtasuna dakar gurera.
|
|
|
Eta doitze horrek prozesu etikoa deskribatzean aurkeztu ditugun zailtasun guztiei aurre egin behar die.
|
Besteak
beste, giza ahalmenak (pentsamendua, sentimendua...) jorratu behar dira. Eta hori guztia, espiritualtasuna deitu edo ez, erlijiorik (jainkorik, transzendentziarik) gabe ulertzea eta jorratzea badago, nik uste.
|
|
|
|
Besteak
beste, atal honetan arima eta haren familiako kontzeptu batzuen jarraipen historiko laburra egin dugu. Jarraipen hori irakurleak osatu, aberastu eta zuzendu dezake Joxe Azurmendiren Azken egunak Gandiagarekin liburuko zenbait atal irakurriz (batez ere, 215 orrialdeak).
|
|
|
Burgeren lana funtsean filosofikoa da, baina ikerketa zientifikoaren jarraipen hurbila egiten du, batez ere, hautemate psikologiarena.
|
Besteak
beste, aipatu bi ikuspegiei egozten die ikerketa zientifikoaren jarraipena egin ez izana. Ados egon edo ez, metodologikoki eredugarria da Burgeren lana.
|
|
|
Hainbat arrazoi egon daitezke.
|
Besteak
beste, bizitzan metatutako norberaren eskarmentua, edo norberaren zorroztasuna eta zehaztasuna areagotzea, edo esparru zehatz baten gaineko jendearen testigantza, edo bestelako ikuspegia edo bestelako zakua (hau da, bestelako sinesmen eta usteen bilduma) duen jendea edo kultura ezagutzea edo... Aldaketarako arrazoiak, bada, askotarikoak izan daitezke.
|
|
2016
|
|
|
Haren duintasuna, misterioa, beste inor ez bezalakotasuna, haren errealitate kontzeptu eta eskema prefabrikatuetara bihurrezina deskubritzen dugu; deskubrimendu horrek geu betetzen eta transformatzen gaitu.
|
Besteak
pertsona bezala ezagutuz bihurtzen gara geu ere pertsona. Txillardegiren Leturiaren egunkari ezkutua nobela existentzialista da, baina era berean parkean ikusten dugun edonor anonimo baten pertsona bezala deskubritzeko prozesuaren fenomenologia gisa irakur liteke orobat.
|
|
2017
|
|
|
Hori nire izatearen konstante bat da. Aitzitik, begirada beti alderantzika daiteke eta, subjektuen lehia horretan, nik Bestea objektu bihurtu,
|
Besteak
ni beharrean. Sartrerentzat, begirada begiratzailea ekintza askea da eta existentziari dagokio; ordea, begirada begiratua objektu finkoa da, askatasun baliogabetua, esentzia mortua.
|
|
|
Tratatuan ere Sartrek adierazten duenez: " Nahikoa da
|
Besteak
niri begiratzea ni naizena izateko. Baina ez nire baitarako, jakina". 91
|
|
|
Baina izate begiratua izate begiratzaile bihur daitekeen heinean, izate finkatua izate finkatzaile ere bihur daiteke. Eta, beraz, bi izateren artean sortzen den gatazkak adierazten duena zera da, azken batean,
|
Besteak
objektu gisa eratu eta mendean eduki nazakeen bezala, nik ere objektu gisa eratu eta mendean har dezaket Bestea:
|
|
|
" sorrarazten du, zizelkatzen du, den bezalakoa egiten du.
|
Besteak
sekretu bat dauka: ni naizen horren sekretua". 94 Eta nire izatearen ikuspuntuak Besterantz ihes egiten duenez, arriskuan dagoena nire izate bera da, nire mundua:
|
|
|
Euskaraz Ezin irten itzul liteke. Bestalde, obraren jatorrizko izenburuak Les Autres(
|
Besteak
) behar zuen.
|
|
|
Orain erantzun diezaiokegu galderari: Beste objektua definitzen bada, munduarekiko erlazioan, nik ikusten dudana ikusten duen objektu gisa, nire funtsezko erlazioa Beste subjektuarekin lotu ahal izan da
|
Besteak
ikusia izateko dudan etengabeko posibilitatearekin. Bestearentzako naizen objektu izateaz jabetzean, eta jabetze horrengatik beragatik, Bestearen subjektu izatearen presentzia atzeman ahal izan dut.
|
|
|
beharrezkoa da Bestearen aldaketa bat errotik objektibotasunetik libratuko duena. Ez dut, bada, kontsideratuko
|
Besteak
luzatzen didan begirada bere objektuzko izatearen adierazpen posibleetako bat bezala: Besteak ezin dit begiratu zelaiari begiratzen dion bezala.
|
|
|
Ez dut, bada, kontsideratuko Besteak luzatzen didan begirada bere objektuzko izatearen adierazpen posibleetako bat bezala:
|
Besteak
ezin dit begiratu zelaiari begiratzen dion bezala. Gainera, nire objektibotasuna bera ezin da niretzat ondorioztatu munduko objektibotasunetik, zeren ni bainaiz, hain zuzen ere, mundu bat egotea ahalbidetzen duena; eta ni bainaiz, alegia, ezin dena printzipioz berarentzako objektu izan.
|
|
|
Baina nire jatorrizko erlazioa Bestearekin ez da bakarrik egia absente bat, nire unibertsoko objektu konkretu baten presentziaren bidez atzemana; erlazio konkretu eta eguneroko bat ere bada, nik bizi dudana: begiratzen dit
|
Besteak
. Beraz, erraza izango zaigu adibide konkretuekin oinarrizko lotura horren deskribapenera jotzea, Besteari buruzko teoria ororen funtsa izan behar duena.
|
|
|
Zalantzarik gabe, auzia ez da gaurkoa: aspalditik esan da
|
Besteak
irakasten didala nor naizen. Baina tesi hori defendatzen zutenek modu berean baieztatzen zuten Bestearen kontzeptua nigandik ateratzen dudala, nire ahalmenei buruzko hausnarketaz eta proiekzioz edota analogiaz.
|
|
|
Ordea, ezin bizi ditzaket nire errealitate propiotzat:
|
Besteak
aitortzen dizkidalarik, ez dira niretzat naizenaren kontrakoak; Besteak nire nortasunaren deskribapen bat egiten didanean, ni ez naiz deskribapen horretan ‘ikusten’ eta, halere, badakit ‘ni naizela’ Aurkeztu didaten arrotz hori berehala asumitu dut, berak arrotza izateari utzi gabe. Eta hori ez da nire irudikapen subjektiboen bateratze soila, ezta ni naizen ‘Ni’ bat ere ‘Ich bin Ich’ horren ildotik, ezta Besteak nitaz egiten duen irudi lauso bat ere non berak ardura osoa lukeen.
|
|
|
Ordea, ezin bizi ditzaket nire errealitate propiotzat: Besteak aitortzen dizkidalarik, ez dira niretzat naizenaren kontrakoak;
|
Besteak
nire nortasunaren deskribapen bat egiten didanean, ni ez naiz deskribapen horretan ‘ikusten’ eta, halere, badakit ‘ni naizela’ Aurkeztu didaten arrotz hori berehala asumitu dut, berak arrotza izateari utzi gabe. Eta hori ez da nire irudikapen subjektiboen bateratze soila, ezta ni naizen ‘Ni’ bat ere ‘Ich bin Ich’ horren ildotik, ezta Besteak nitaz egiten duen irudi lauso bat ere non berak ardura osoa lukeen.
|
|
|
Besteak aitortzen dizkidalarik, ez dira niretzat naizenaren kontrakoak; Besteak nire nortasunaren deskribapen bat egiten didanean, ni ez naiz deskribapen horretan ‘ikusten’ eta, halere, badakit ‘ni naizela’ Aurkeztu didaten arrotz hori berehala asumitu dut, berak arrotza izateari utzi gabe. Eta hori ez da nire irudikapen subjektiboen bateratze soila, ezta ni naizen ‘Ni’ bat ere ‘Ich bin Ich’ horren ildotik, ezta
|
Besteak
nitaz egiten duen irudi lauso bat ere non berak ardura osoa lukeen. Ni hori, ezin dena alderatu nik izateko dudan niarekin, ni naiz, baina inguru berri batek aldatua eta egokitua.
|
|
|
2)
|
Besteak
ez nau eratzen, bestalde, niretzako objektu gisa, baizik eta berarentzat. Bestela esateko, berak ez du balio nik nitaz dituzkedan ezagutzen kontzeptu erregulatzaile edo eratzaile gisa.
|
|
|
atzematen dudan bakarra zera da, nigandik inoranzko ihesa. Hizkuntzak salatu dukeenean ere
|
Besteak
gaiztotzat eta jeloskortzat naukala, dut inoiz izan nire gaiztotasunaren eta jeloskortasunaren intuizio konkreturik. Nozio iheskorrak baino ez dira izango beti, ihes egiteko izaera izango dutenak:
|
|
|
Bereziki, lotsaren bitartez, presentzia zalantzagabea aitortzen diogu Besteari. Baina, ikusi dugunez, probablea baino ez da
|
Besteak
niri begiratzea. Baserri hori mendi kaskoan, miliziako soldaduei begira dirudiena, ziurra da etsaiak okupatu duela, baina ez da ziurra soldadu etsaiek une honetan leihoetatik zelatatzea.
|
|
|
Baina ezeztapen bikoitz hori, nolabait ere, bera bakarrik suntsitzen da: edo jotzen dut, bada, izate jakin bat ez izatera eta, orduan, bera objektua da niretzat eta nik nire objektutasuna galtzen dut berarentzat; kasu horretan,
|
Besteak
utzi egiten dio Beste ni izateari, alegia, ni izaterik ukatuz objektu bihurtzen nauen subjektu izateari; edo, bestela, izate hori zinez Bestea da eta ni ez izatera jotzen du; baina, kasu horretan, ni objektu bihurtzen naiz berarentzat eta berak galdu egiten du bere objektutasuna. Horregatik, funtsean, Bestea Ez ni ez objektua da.
|
|
|
Ildo horretatik, nire funtsezko ukapena ezin da zuzena izan, ezer ere ez baitago zeri zuzendua. Nik izaterik ukatzen dudana zera baino ez da, azken batean,
|
Besteak
objektu egiten naueneko nia izatearen ukapena; edo, nahi bada, nire Ni ukatua ukatzen dut. Eta ni ukatua ukatuz, ni neu bezala eratzen naiz:
|
|
|
Baina nire burua Besteagandik askatutzat jotzen dudanez, nirea bezala hartzen eta onartzen dut Ni alienatu hori. Nire askatzea Besteagandik, hots, nire Ni neu, bere oinarrizko egituran,
|
Besteak
ukatzen duen Nia nirea badela onartzea da; eta hori besterik ez da, funtsean.
|
|
|
Izan ere, ni naizenez Bestea egotea ahalbidetzen duena nire ipseitatearen baieztapenaz, Ni objektua nirea da eta aldarrikatu egiten dut, zeren Bestearen eta nire arteko bereizketa ez baita inoiz emana eta, nire izatean, ni betiro bainaiz bereizketa horren erantzule. Baina Bestea ko erantzulea denez gure arteko oinarrizko bereizketan, Ni horrek ihes egiten dit,
|
Besteak
ez izatera jotzen duen nia baita. Hortaz, nirea bezala eta niretzat aldarrikatzen dut ihes egiten didan ni bat eta, nik Bestea ez izatera jotzen dudanez, Besteak nire bat batekotasun bertsua duelarik, Ni objektu hori ihes egiten didan Ni gisa aldarrikatzen dut, hain zuzen.
|
|
|
Baina Bestea ko erantzulea denez gure arteko oinarrizko bereizketan, Ni horrek ihes egiten dit, Besteak ez izatera jotzen duen nia baita. Hortaz, nirea bezala eta niretzat aldarrikatzen dut ihes egiten didan ni bat eta, nik Bestea ez izatera jotzen dudanez,
|
Besteak
nire bat batekotasun bertsua duelarik, Ni objektu hori ihes egiten didan Ni gisa aldarrikatzen dut, hain zuzen. Ni objektu hori da ihes egiten didan neurrian naizen Nia, areago, nirea denik ukatuko nuke nirekin bat egin balezake ipseitate hutsean.
|
|
|
Nire burua Beste modura ukatzen dudanez, eta lehen lehenik Bestea agertzen denez, Bestea Beste modura bakarrik ager daiteke, alegia, nire mugaz haragoko subjektu modura, alegia, mugatzen nauen zera horren modura. Izan ere, beste ezerk ezin nau mugatu ezpada
|
Besteak
. Modu horretan agertzen da, beraz, bere askatasun osoz eta bere posibleetarako proiekzio askean, jokoz kanpo ezartzen nauena bezala eta nire transzendentzia ebasten didana bezala, ‘batera egitea’ ukatuz (alemanez duen zentzuan:
|
|
|
Hori bigarren ezeztapenaren azalpena da, nigandik Bestearengana doana. Egia esateko, hortxe zegoen hasieratik, baina
|
Besteak
ezkutatua, gorde egiten baitzen Bestea agerrarazteko. Baina Bestea, hain zuzen ere, ezeztapen berria agertzeko arrazoia da:
|
|
|
bera ‘barnealde’ horren beste ezaugarrietako bat besterik ez da, eta konpara daitekeena inprima litekeen pelikula batekin argazki tresna baten kamera ilunean. Beste bat egotea nik ahalbidetzen dudalarik, nire burua hartzen dut
|
Besteak
nitaz duen ezagutzaren sorburu asketzat, eta Bestea ageri zait nire izateaz duen ezagutza hori bere izatean atxikita duela, hain zuzen, nik berari bestetasuna atxiki diodan neurrian. Ezagutza horrek izaera subjektiboa hartzen du orduan, baina zentzu berri batean ulertuta, zentzu ‘erlatiboan’, hau da, ezagutza hori subjektu objektuan gelditzen da neronek aitortu diodan bestetasunaren ezaugarri erlatibo bezala.
|
|
|
beragan dagoen nire irudi bat da. Horrela, subjektibotasuna barnetasunean degradatu da; kontzientzia librea, printzipioen absentzia hutsean; posibilitateak, propietateetan; eta ezagutza,
|
Besteak
nire izatean atzematen nauenekoa, Bestearen ‘kontzientzian’ dagoen nire irudi hutsean. Lotsak erreakzio bat dakar Bestearen ezagutza hori gainditzen eta ezabatzen duena, barruan baitarama ulermen inplizitua eta ez tematizatua ni objektu natzaion subjektua objektu izan ahal izan daitekeena.
|
|
|
Eta objektu gisa eratzen nauenarekin batera, aitortzen didan edertasun, indar edota gogo hori erabili nahi dut, errebotez, Besteari lilurazko edo maitasunezko sentimendu bat pasiboki eragiteko. Baina exijitzen dut
|
Besteak
sentimendu hori, nire objektu izatearen ordain gisa, subjektu gisa senti dezan, hau da, askatasunez. Izan ere, hori da modu bakarra nire indarrari edo nire edertasunari objektibotasun absolutua aitortzeko.
|
|
|
Bere transzendentzia aitortzen diot, baina ez transzenditzen duen transzendentzia bezala, baizik eta transzendentzia transzenditu bezala. Beraz, agertzen da tresnen gainditze baten modura helburu jakin batzuetarantz, hain zuzen eta zehazki, nik ere gainditzen ditudan heinean, proiektu bateratzaile batean, helburu horiek, tresna horiek eta
|
Besteak
gauzatzen duen tresnen gainditze hori helburuetarantz. Izan ere, nik ezin dut nire burua inoiz hartu modu abstraktuan ni neu izateko posibilitate soiltzat, eta nire ipseitatea bere proiekzio konkretuan bizi dut honako eta halako helburuetarantz:
|
|
|
Horrek guztiak faktikotasunera garamatza. Nire faktikotasuna eta Bestearen faktikotasuna dira erabakitzen dutenak
|
Besteak
ni ikus nazakeen edota nik ikus dezakedan Beste hori. Baina faktikotasunaren arazo hori azalpen orokor honen mugetatik kanpo gelditzen da.
|
|
|
Gure ikerketaren maila honetan, Bestearentzako izatearen funtsezko egiturak argitu eta gero, tentatuta gaude, nola ez, galdera metafisikoa egitera: " Zergatik daude
|
Besteak
–". Besteen existentzia ez da, ikusi dugunez, bere baitarakoaren egitura ontologikotik erator daitekeen ondorio bat, hain zuzen ere.
|
|
|
Bestearentzako izatea agertzen da erdibiketa erreflexibo soilaren luzapena balitz bezala. Ildo horretatik, guztia gertatzen da
|
Besteak
eta ni neu bere baitarako osotasun baten alferreko ahalegina bagina bezala berak izateko duena errekuperatu eta biltzeko bere baitakoaren modu soil eta hutsean. Bere burua objektutzat hartzeko ahalegin horrek, hemen muturreraino eramana, hots, zatiketa erreflexiboaz baino askoz harago, osotasun horrek lukeen jomugaren kontrako emaitza ekarriko luke:
|
|
|
Hortik letorke Bestearentzakoaren zisma, eta bereizketa dikotomiko hori infinituraino errepikatuko litzateke, kontzientziak oinarrizko leherketa baten pusketak balira bezala eratzeko.
|
Besteak
' leudeke’ porrot erreflexiboaren kontrako porrot batengatik. Azken batean, erreflexioan, ezin badut nire burua objektutzat hartu eta kuasi objektutzat bakarrik har badezaket, horrek esan nahi du atzeman nahi dudan objektua neroni naizela; nigandik bereizten nauen ezereza izateko dut.
|
|
|
Baina, beste alde batetik, nire buruaren ezeztapenaren aldibereko,
|
Besteak
ukatu egiten du bera ni denik. Bi ezeztapen horiek ezinbestekoak zaizkio Bestearentzako izateari eta ezin batera ditzake inongo sintesik.
|
|
|
Eta adierazten du, beraz, osotasun sintetiko ororen ezeztapena abiapuntutzat hartu nahiko litzatekeena kontzientzien pluraltasuna ulertzeko. Zalantzarik gabe, atzemanezina da, ez baitu ekoizten ez
|
Besteak
, ez neronek, ez bitarteko inork, zeren, finkatu dugunez, kontzientziek bitartekorik gabe baitute beste kontzientzien berri. Zalantzarik gabe, noranahi zuzentzen dugula ere gure begirada, barneko ezeztapen huts eta soil bat besterik ez dugu aurkitzen deskripzioaren objektutzat.
|
|
|
berarekin batera agertzen da. Baina bera funda dezakeen ezer ez dagoenez, ez kontzientzia partikularrik ez kontzientziatan lehertzen den osotasunik, agertzen da kontingentzia soil eta erreduziezin bezala, agertzen da gertakari bat bezala non ez baita nahikoa nik Bestea naizela ukatzea Bestea existitzeko, baizik eta non beharrezkoa baita
|
Besteak
ere ni dela ukatzea nire ezeztapen propioaren aldiberekotasunean. Hori Bestearentzako izatearen faktikotasuna da.
|
|
|
Alferrik ahaleginduko da giza errealitatea dilema horretatik irteten: Bestea transzenditu edo
|
Besteak
transzenditua izan. Kontzientzien arteko funtsa ez da Mitsein, gatazka baizik.48
|
|
|
Bestearentzat, beraz, nire transzendentzia galdu dut". 52 Zernahi egin ere ezkutatzeko, nire ahalegin horiek Beste baten munduari dagozkion ekintzak dira; niretzat, aldiz, posibilitate hilak (mortes possibilites): "
|
Besteak
aldi berean gainditzen ditu zoko ilunaren iluna eta nire ezkutatzeko posibilitatea, babesteko ezer egin ahal izan aurretik, zokoa argitzen duenean". 53
|
|
|
Bestalde, transzendentzia transzenditua den bere baitarakoa (ni, alegia) gorputz objektu gisa agertzen zaio Besteari. Baina gorputz hori,
|
Besteak
bere objektu bihurtzen duena, ez da bere baitako gorputz bat, bere baitarakoa baizik. Gorputza kontzientziaren ekintza tresna da:
|
|
|
Bestea, beraz, bere baitarako izate bat den heinean, bere buruaren transzendentzia ere bada eta bere izatearen erdigune propioa dauka.
|
Besteak
bere erdigune propioa zabaltzen du: " Ordura arte, puf, kanape, sofa, diban eta abar nire inguruan zeuden jarrita, borobilean.
|
|
|
Kasu horretan, Bestearen transzendentzia oraindik transzendentzia objektu bat besterik ez da bere baitarakoa den kontzientzia lekuko (ni) batentzat. Kontua zera da,
|
Besteak
bere erara antola badezake bere mundua eta nik ikusten dudana ikus badezake, orduan ni ere ikus nazake. Ordea, Besteak begiratzen badit, bera subjektu delarik izan behar du (eta, beraz, berak ni objektutzat hartzen nauelarik).
|
|
|
Kontua zera da, Besteak bere erara antola badezake bere mundua eta nik ikusten dudana ikus badezake, orduan ni ere ikus nazake. Ordea,
|
Besteak
begiratzen badit, bera subjektu delarik izan behar du (eta, beraz, berak ni objektutzat hartzen nauelarik). Baina nik ezin dut Bestea atzeman bere objektua baldin banaiz (eta, ondorioz, subjektu ez banaiz).
|
|
|
Baina nik ezin dut Bestea atzeman bere objektua baldin banaiz (eta, ondorioz, subjektu ez banaiz). Beraz,
|
Besteak
ikusia izan deritzan erlazioa ezin da ondorioztatu ez niretzat objektu litzatekeen Beste batetik (objektu delarik ezin baitit begiratu) ez ni subjektu aske batetik. Hortxe auzia.
|
|
|
Sartrerentzat, Beste objektu gizaki izaten agertzeko probabilitateak
|
Besteak
eten gabe ikusia izateko posibilitatera igortzen du. Bestea begiratzen didana da," presente egiten zaidana berak begiratzen didalarik eta ez begiratua delarik". 75 Baina bere existentzia ez dago presentzia fisikoari lotuta, ezta objektu gizaki edo objektu begi bati ere.
|
|
|
Lotsatzean, nire burua epaitua, arriskuan sentitzen dut eta bestetasunarekin lotzen dut sentimendu hori. Izan ere,
|
Besteak
begiratzen duen objektu bihurtuta ere, nire burua nolabait errekonozitu egiten dut Besteak begiratzen duen objektu horretan.
|
|
|
Lotsatzean, nire burua epaitua, arriskuan sentitzen dut eta bestetasunarekin lotzen dut sentimendu hori. Izan ere, Besteak begiratzen duen objektu bihurtuta ere, nire burua nolabait errekonozitu egiten dut
|
Besteak
begiratzen duen objektu horretan.
|
|
|
Orduan, nire izatearen pitzadura hori saihesteko, Izatearen batasuna aldarrikatzen dut: " ezen ezaguna egiten zaidan izate bat nahi eta onartzen baitut Besteek aitor diezadaten". 77 Baina larriena ez da
|
Besteak
eta nik nire buruari egozten diogun izatea bat ez etortzea, baizik eta batere ezagutzarik ez dudala Besteak ikusten duen nauen objektuaz: nire izatearen isuria infinitua da eta erabat degradatuta gelditzen da.
|
|
|
Orduan, nire izatearen pitzadura hori saihesteko, Izatearen batasuna aldarrikatzen dut: " ezen ezaguna egiten zaidan izate bat nahi eta onartzen baitut Besteek aitor diezadaten". 77 Baina larriena ez da Besteak eta nik nire buruari egozten diogun izatea bat ez etortzea, baizik eta batere ezagutzarik ez dudala
|
Besteak
ikusten duen nauen objektuaz: nire izatearen isuria infinitua da eta erabat degradatuta gelditzen da.
|
|
|
Ordura arte ez nintzen, bere baitarakoa izanik, etengabe izaten ari bainintzen.
|
Besteak
dimentsio berri bat zabaltzen du nire izatean, kanpokotasuna (espazioa eta denbora) aitortzen dizkit, izate bat aitortzen dit. Horrela, ni izate bat naiz nik fundatu ez dudana, izate hori nire Bestearentzako izatea da.
|
|
|
Cogitoak, beragandik kanpo, Beste konkretuaren presentzia zalantzagabearen bidean jarri behar gaitu. Bestea ni ez izaten moduan agertu behar da; (iii) Cogitoak Bestea erakutsi behar digu ez bera objektu delarik, baizik eta parte duelarik gure izatean; eta (iv) Bestea barneko ezeztapen bezala atzeman behar dugu ni ez izaten, hau da,
|
Besteak
eta nik batasun sintetiko bat eratzen dugularik eta bata bestea denik ukatuz eratzen garelarik. Horrek eskatzen du, bestalde, nik ezin dudala, nahiz eta izate batasuna osatu, osotasunaren ikuspunturik hartu eta, beraz, Bestearen existentziaren bizipena osotasun osagabea dela.
|
|
|
Lotsa, beraz, kapitulu honen hasieran8 adierazten genuenez, norberarenganako lotsa da,
|
Besteak
begiratzen eta juzkatzen duen objektu hori naizela onartzea. Nire askatasunaz bakarrik lotsa naiteke, objektu emana bilakatu eta ihes egiten didalarik.
|
|
|
Hau da, eduki daukadan ezagutza guztiaz harago, ni naiz Beste batek ezagutzen duen ni hori. Eta naizen ni hori
|
Besteak
alienatu didan mundu batean naiz, Bestearen begiradak nire izatea besarkatzen baitu eta, ildo beretik, hormak, atea, sarraila. Gauza tresna horiek guztiek, non eta ni erdian bainago, alde bat biratzen dute Bestearenganantz niri printzipioz ihes egiten didana.
|
|
|
ezerez hori Bestearen askatasuna da.
|
Besteak
eginkizun dauka nire berarentzako izatea bere izatea izateko ere eginkizun daukalarik. Hori horrela, nire jarrera libre bakoitzak inguru berri batean engaiatzen nau non eta nire izatearen materia bera Beste baten askatasunaren aldakortasuna baita.
|
|
|
Zera, nik ezin dut erreparatu nire ‘eserita izatea’, esan daiteke, gehienez ere, aldi berean naizela eta ez naizela. Nahikoa da
|
Besteak
niri begiratzea ni naizena izateko. Baina ez nire baitarako, jakina:
|
|
|
Bestearentzat, beraz, nire transzendentzia galdu dut. Azken batean, lekuko datekeen edonorentzat, hau da, transzendentzia hori ez izaten bezala determinatzen denarentzat, transzendentzia hori transzendentzia egiaztatua bihurtzen da, transzendentzia emana; alegia, izaera bat hartzen du soilik
|
Besteak
kanpoalde bat aitortzen diolako, eta ez bere kategorien bitartez ezarriko liokeen deformazio edo errefrakzio batez, baizik eta bere izateaz beraz. Baldin eta Besterik baldin badago, zeinahi dela ere, nonahi dela ere, zeinahi direla ere bere erlazioak nirekin, eta nigan lukeen eragina bere izatearen sortze hutsagatik bakarrik balitz ere, orduan nik kanpoalde bat daukat, nik izaera bat daukat.
|
|
|
Eta naizen hori, ihes egiten didana, printzipioz, munduaren barruan naiz, baina ihes egiten didalarik. Horrenbestez, nire lotura objektuarekin edo objektuaren potentzialtasunarekin desegin egiten da Bestearen begiradapean, eta agertzen zait munduan objektua baliatzeko posibilitatea bezala, baina posibilitate horrek printzipioz ihes egiten didan heinean, hau da,
|
Besteak
bere posibilitate propioetarantz gainditua den heinean. Adibidez, zoko ilunaren potentzialtasuna zokoan ezkutatzeko posibilitate emana bihurtzen da, soilik Besteak gaindi dezakeelako batekin zokoa argitzeko duen posibilitaterantz.
|
|
|
Horrenbestez, nire lotura objektuarekin edo objektuaren potentzialtasunarekin desegin egiten da Bestearen begiradapean, eta agertzen zait munduan objektua baliatzeko posibilitatea bezala, baina posibilitate horrek printzipioz ihes egiten didan heinean, hau da, Besteak bere posibilitate propioetarantz gainditua den heinean. Adibidez, zoko ilunaren potentzialtasuna zokoan ezkutatzeko posibilitate emana bihurtzen da, soilik
|
Besteak
gaindi dezakeelako batekin zokoa argitzeko duen posibilitaterantz. Hor dago posibilitate hori, baina absente bezala, Bestearengan balego bezala, eta atzematen dut nire atsekabearen bitartez eta ‘ziurregia ez den’ ezkutaleku hori baztertzeko nire erabakiaren bitartez.
|
|
|
Hor dago posibilitate hori, baina absente bezala, Bestearengan balego bezala, eta atzematen dut nire atsekabearen bitartez eta ‘ziurregia ez den’ ezkutaleku hori baztertzeko nire erabakiaren bitartez. Beraz, nire posibilitateak presente agertzen zaizkio nire kontzientzia ez erreflexuari
|
Besteak
zelatatzen nauenarekin batera. Edozertarako prest ikusten badut bere jarrera, eskua arma gordeta duen patrikan sartuta, atzamarra txirrina elektrikoan ‘nire keinu txikienaz’ zelatariari alerta emateko puntuan, nire posibilitateez kanpotik eta beregatik jabetzen naiz, eta aldi berean posibilitate horiek naiz; esate baterako, hizkuntzaren bitartez gure pentsamenduaz objektiboki jabetu ohi garen bezala eta aldi berean pentsatu, pentsamendua hizkuntzara lerratzeko.
|
|
|
arma niri apuntatzen.
|
Besteak
erakusten dit, berak ezarri eta ahalbidetu baitu. Berak erakusten dit, berak gainditzen eta desmuntatzen baitu.
|
|
|
Ordea, tresnatasuna zerak definitzen badu, ‘ rantz gainditua izan ahal’, orduan nire posibilitatea bera tresnatasun bihurtzen da. Zokoan gordetzeko nire posibilitatea bihurtzen da, horrela,
|
Besteak
bere posibilitaterantz gaindi dezakeen zerbait, ni agerian uzteko, identifikatzeko eta atzemateko. Bestearentzat aldi berean da traba eta bitarteko, edozein tresna bezalaxe:
|
|
|
Nire posibilitatearen lotura tresnekin bi tresnen arteko lotura bezalakoa baino ez da, kanpotik antolatzen dira bata bestearekin eta ihes egiten didan jomuga bat daukate.
|
Besteak
aldi berean gainditzen ditu zoko ilunaren iluna eta nire ezkutatzeko posibilitatea, babesteko ezer egin ahal izan aurretik, zokoa argitzen duenean.
|
|
|
Lehena da nire posibilitatea nigandik kanpo probabilitate bihurtzen dela.
|
Besteak
nire posibilitatea bera ez den askatasun batek hortzikatua bezala atzematen duelarik, bera lekuko gisa eratuz eta bere efektuak kalkulatuz, nire posibilitatea indeterminazio hutsa da posibleen jokoan, eta nik horrelaxe nabari dut. Geroago, hizkuntza bitarte Bestearekin lotuta gaudenean eta pixkana gutaz zer pentsatzen duen asmatzen dugunean, horrek liluratu eta izutu egingo gaitu batera:
|
|
|
Bestalde, nire tresna posibilitate multzoa tresnaren aurrean
|
Besteak
gainditua agertzen zait eta mundu modura antolatua. Bestearen begiradarekin ‘situazioak’ ihes egiten dit edo, arrunta izan arren, gure pentsamendua ongi adierazten duen espresio bat erabiliz, jada ez naiz situazioaren jaun eta jabe.
|
|
|
Horrela, beraz, nire situazioa,
|
Besteak
gainditzen duenean eta gainditzen duelako, finkatu eta antolatu egiten da nire inguruan forma moduan, gestalt zaleek termino hori darabilten zentzuan: badago hor emana den sintesi bat non eta ni funtsezko egitura naizen, eta sintesi horrek aldi berean dauka kohesio ek statikoa10 eta bere baitakoaren tankera.
|
|
|
Ikusten dudan jendea, noski, objektutan finkatzen dut; beraientzat ni naiz Bestea niretzat den modukoa; beraiei begiratuz, nire ahalmena neurtzen dut. Baina
|
Besteak
begiratzen badie eta badit, nire begiradak indarra galtzen du, luke bihurtu jende hori Bestearentzako objektu, jadanik bere begiradaren objektu baitira. Nire begiradak erlazio bat adierazten du bakarrik, munduaren barruan, objektu niaren eta objektu begiratuaren artean, bi masak elkar erakartzen duten bezala distantzian, nolabait esateko.
|
|
|
Horrek eskatzen du, beraz, aldiberekotasun ororen fundatzea, berau ezinbestez bere denbora zabaltzen duen Beste baten presentzia izan behar dena, hain justu, nire denboraren zabaltzean bertan. Baina, hain zuzen ere,
|
Besteak
bere denbora zabaltzen duenez gero, berarekin batera zabaltzen nau denboran; eta bere denbora propiorantz jotzen duelarik, denbora unibertsalean agertzen natzaio. Bestearen begiradak, nik atzematen dudanean, nire denborari dimentsio berri bat ematen dio.
|
|
|
Bestearen begiradak, nik atzematen dudanean, nire denborari dimentsio berri bat ematen dio.
|
Besteak
nire presentzia nirea den presentetzat jotzen duenez, nire presentziak kanpoalde bat hartzen du. Baina presentzia hori, niri presente egiten zaidana, niretzat alienatu egiten da:
|
|
|
Gainera, ikusi dugunez, Bestearen begirada bere begien desagerpena bera da begirada adierazten duten objektu modura.
|
Besteak
luke ere objektu bat izan nire Bestearentzako izatearen mugan oharkabez atzeman nezana. Bestearen objektibatzea, ikusiko dugun bezala, nire izatearen defentsa bat da, hain zuzen ere, nire Bestearentzako izateaz askatzen nauena Bestea niretzako izate bat bihurtzen duen heinean.
|
|
|
Ikus dezakegu, era berean, lukeela izan nire eta nire buruaren arteko erlazioaren mugetako bat ni ez ageriko gisa sortuko nindukeena nire baitarako.
|
Besteak
luke ere izan nire arretak atzemana: baldin eta Bestearen begirada sortzean begiradari edo Besteari erreparatuko banio, derrigorrez objektutzat hartu nuke, arreta norabide intentzionala baita objektuetarantz.
|
|
|
Baina Bestea bila datorkit berarekiko distantzia jakin batera eratzeko.
|
Besteak
eratzen nauenez berarekiko sei metrora, bera niri distantziarik gabe egiten zait presente. Horrela, gauzekiko eta Bestearekiko nire distantziaren esperientzian bertan, Bestearen presentzia distantziarik gabea bizi dut.
|
|
|
Bestela esateko, nire burua begiratutzat hartzen dudanean, nigan Bestearen presentzia munduartekoa gertatzen da.
|
Besteak
ez dit begiratzen nire munduaren ‘barruan’ dagoelako, baizik eta mundurantz eta niganantz bere transzendentzia osoarekin datorrelako, eta ez duelako nigandik ez inongo distantziak bereizten, ez munduko inongo objektuk, erreal zein ideal, ez munduko inongo gorputzek, ezpada bere Bestetasunak. Horrela, Bestearen begirada agertzea ez da agertze bat munduan gertatzen dena, ez ‘nirean’ ez ‘Bestearenean’ Bestearekin lotzen nauen erlazioak ezin du izan kanpoko erlazio bat munduaren barruan.
|
|
|
Baina, horrez gain, nire posibilitateak finkatzen dituelarik,
|
Besteak
agerrarazten dit nik objektu izateko dudan ezintasuna, ezpada beste askatasun batentzat. Nik orduan ezin dut niretzat objektu izan, objektu gisa ni neu naizena bainaiz.
|
|
|
Jakina, Husserlek erakutsi duenez, ‘nire’ munduaren egitura ontologikoak eskatzen du mundu hori Bestearentzako mundu ere izatea. Baina
|
Besteak
nire munduko objektuei objektibotasun mota jakin bat aitortzen dien heinean, horrek adierazten du bera jada mundu horretan dagoela objektu gisa. Egia bada Pierrek, nire aurrean irakurtzen, objektibotasun partikular bat ematen diola bere aldera biratzen den liburu azalari, printzipioz nik ere ikus dezakedan liburu azal bat da (nahiz eta ihes egiten didan, ikusi dugun bezala, hain zuzen, berak irakurria den neurrian), ni nagoen munduari dagokiona eta, horrenbestez, Pierre objekturekin uztartzen dena distantziaz harago eta lotura magiko batez.
|
|
|
Bestearentzako objektu naizelarik, nik ez dut inongo eskumenik, nire izatea Bestearena da, niretzat izate ez agerikoa da.
|
Besteak
begiratzen didanean, gainera, begiratzailea bera da, nik ezin dut bera begiratzaile gisa ikusi. Ildo beretik, Besteari begiratzen diodanean, bera objektua da niretzat, beraz, ez da begiratua sentiarazi didana.
|
|
|
Sartrerentzat, ‘begiratua izatea’ gertakari erreduziezina da. Bestearen begirada (begiratzailea) ezin da deduzitu ez nire subjektu izatetik (orduan Bestea objektutzat joko bainuke) ez Bestearen objektu izatetik (orduan
|
Besteak
ez bailuke ni begiratzeko ahalmenik). Epoche fenomenologikoak ere luke, Sartrek dioenez, Bestea isolatu eta parentesi artean jarri, zeren, begiratzailea delarik, Bestea transzendentzia hutsa baita, ez posiziozkoa, ez tetikoa, nire ‘mundutik’ kanpo dagoena.
|
|
2021
|
|
|
Interpretazio kulturalen locus gisa, ezarritako arauen berrinterpretazioan eta berregitean definitzen, ezagutzen eta esperimentatzen da gorputza.
|
Besteak
beste, hor zehazten dira gorputzaren gorpuzkera, balizko zuzentasuna, kanpo/ barne mugak, zati ezberdinen esanahia edota zati horien erabilera zilegiak. Generoa, berriz, matrize eta arau jakinen baitan gorputz hori berrinterpretatu, berregin eta bizitzeko prozesua da:
|
|
|
Haurtzarotik helduaroko heziketa eta sozializazio prozesu integral horren bidez, baina, femeninotasunari egotzitako ezaugarriak ezarri, barneratu eta gorpuztu egiten dira.
|
Besteak
beste, besteentzat existitzeko premia, pasibotasuna, ama sena, etxekoandre bizimodua eta maitasun femeninoa egiten ditu bere. Era horretan, eginean emakume izaten ikasarazten zaie, emakume eginez.
|
|
|
|
Besteak
beste, nukleo familiar monogamotik harago sexu harremanak izateko beharra aldezten du, gizonak praktikan egin duen bezalaxe: " Beste hainbeste onar liteke emakumearentzat; hark ere, askotan, senarrarekin bizi nahi du, harekin batera etxe bat sortu seme alabentzat, eta, hala ere, beste harreman batzuk izan" (II:
|
|
|
Horri lotuta," Mendebaldeko klase ertaineko emakume zuri, urbano eta ikasien" esperientzia eta premiak erdigunean jarri izana kritikatu dute feminista dekolonialek, hortik kanpoko emakumeen nahi eta beharrak bazter utziz.
|
Besteak
beste, honakoak aintzat ez hartzea egotzi zaie: kolonialismoaren analisia," etxetik kanpoko lanetan" jada ari zen gehiengoaren errealitatea, ugaltze eskubideari lotutako bestelako premiak (antzutze behartua...), lurralde, lur eta animaliekiko lotura, komunitatearen garrantzia edota subjektu gisa(" biktima koitadu" bezala beharrean) garatutako matxinada konkretuak (bell hooks 2018, Gargallo 2014).
|
|
|
Besteen jatorrizko zein etengabeko lan, esku hartze, kontaktu eta interpelazioari erantzunez (auto/ elkar) aitortzen eta eratzen gara, gure aurretikoak zein haraindikoak diren hizkuntza, arau sozial, desira, iruditegi, marko diskurtsibo eta egiturek mediatuta.
|
Besteak
beste, besteek emandako izen, genero marka, kategoria, sailkapen ardatz, istorio, espektatiba, sostengu eta kapitalek gurutzatuta, besteen galdera, agindu, epai, sari eta zigorren pean. Alta, Goikoetxeak azaltzen duen eran, libreki ezer arrazoitu, deliberatu, eztabaidatu eta aukeratzeko gai izan aurretik, sozial, ekonomiko, kultural eta politikoki erabat baldintzatuta gaude askoz lehenagotik jasotako zaintza, afektu, elikagai, baliabide edota hezkuntzaren arabera (Goikoetxea 2017:
|
|
|
Bestetik, hiru mendetako sorgin ehizaren bidez, emakumea ahalduntzen zuten praktika, jakintza eta erlazioak suntsitu zituzten.
|
Besteak
beste, emakumeen gorputzaren gaineko kontrola, parte hartze komunitarioa eta sexualitatearen forma ez prokreatzaile oro ‘heresiatzat’ jo eta jazarri egin zituzten. Era horretan, produkzioa eta erreprodukzioa bereizi eta emakumea lan indarraren eta bizitzen produkzio sozialaren3 menera kateatzea ezintzen zuten oztopoetatik askatu zuten, lanaren banaketa sexuala ezarriz (Federici 2017).
|