|
2022
|
|
|
Zein aditzekin darabilgu maizenik bertan behera? Batez ere egon,
|
utzi
, geratu, gel ditu, laga eta halako aditz egoerazkoekin: norbait edo zerbait, bertan behera dago, bertan behera utzi da edo bertan behera geratu da.
|
|
|
Batez ere egon, utzi, geratu, gel ditu, laga eta halako aditz egoerazkoekin: norbait edo zerbait, bertan behera dago, bertan behera
|
utzi
da edo bertan behera geratu da. Bertan behera, ia beti egoerazko adberbioa dugu, egon, utzi, geratu, gelditu, laga adi tzak diren bezala.
|
|
|
norbait edo zerbait, bertan behera dago, bertan behera utzi da edo bertan behera geratu da. Bertan behera, ia beti egoerazko adberbioa dugu, egon,
|
utzi
, geratu, gelditu, laga adi tzak diren bezala. Eta bertanbeheratu aditz eratorri gisa indartzen bada, ‘kantzelatu’ esanahiaz, di namiko eta aktibo bihurtzen ari gara egoerazko ikuspegi hori.
|
|
|
Sexu diferentzia bazter
|
utzi
nahi izanez gero, bada sartaldeko hizkeretan hitz egokia, goi agintedunaren aldamenekoa izendatzeko: albotikoa.
|
|
|
" Sagarrondoai xerto ona eman diogu", jaso zuen Mariano Izetak Baztango hiz keratik. Eta Axularrek aspaldi beste hau
|
utzi
zigun idatzirik: " Bekhatu tik sortzen eta heldu diren xertoak, landareak, fruituak eta ondoreak baitira" (Gero).
|
|
|
parte bi elkarlotu, birekin bat egin, nolabait esateko; gazt. ‘entrelazar’ Hori da fruitu arbolekin egiten dena: tronko edo enbor zaharrari, nahi diren fruitu klaseen adar berriak ondo txertatu, arnasarik har tzen
|
utzi gabe
, enborraren barruko ura hartu eta indarberritu daitezen, eta txertatu den motako fruituak, eder, handi eta gozoagoak eman ditzaten.
|
|
|
Hizkera desberdinetako hitz batzuk go go ratuko di tu gu: hondakina (edo hondarkina), soberakina, haborokina (haboro dena), geldikina (gelditzen dena) edo uzkina(
|
uzten
dena), kasurako.
|
|
|
Ez diot adierazgarritasun garbirik ikusten soilik adberbio horrekin, eta gutxiago mezu nagusiaren aurretik dela. Hau bazter
|
utzita
, besteei helduko diet.
|
|
|
Eratorkuntzan, beste horrenbeste. Bere horretan
|
utziko
genituzke: erregetza edo erregealdia, erreinualdiarentzat.
|
|
|
Esan daiteke bai: zur eta lur geratu, harri eta zur
|
utzi
, zurtuta egon, harriturik gelditu, txundituta utzi, miretsita egon... eta beste gehiago, baina ez dira nahikoak flipaturen zale diren hiztunentzat.
|
|
|
Esan daiteke bai: zur eta lur geratu, harri eta zur utzi, zurtuta egon, harriturik gelditu, txundituta
|
utzi
, miretsita egon... eta beste gehiago, baina ez dira nahikoak flipaturen zale diren hiztunentzat.
|
|
|
Baina estiloaren aldetik hobeto leudeke gure iritziz flipaturik egon, flipatuta egon edo flipaturik
|
utzi
ereduko aditz lokuzioak, mailegu aditz honen joko irregularra saihesteko, eta flipatzen dut esan ordez, holakook esatea kasurako: flipaturik nago, flipatuta nago edota flipaturik utzi nauzu.
|
|
|
Baina estiloaren aldetik hobeto leudeke gure iritziz flipaturik egon, flipatuta egon edo flipaturik utzi ereduko aditz lokuzioak, mailegu aditz honen joko irregularra saihesteko, eta flipatzen dut esan ordez, holakook esatea kasurako: flipaturik nago, flipatuta nago edota flipaturik
|
utzi
nauzu.
|
|
|
Hiztegi batzuek laga aditzari onura atera diote; jo dute, lagapen edo lagatze eratorriak bultzatuz. Badira
|
utzi
eta eman aditzetara jo dutenak ere. Utzi aditzari tenk eginez, utziera proposatu izan da esanahi horrentzat.
|
|
|
Badira utzi eta eman aditzetara jo dutenak ere.
|
Utzi
aditzari tenk eginez, utziera proposatu izan da esanahi horrentzat. Are bitxiagoa da uzkunde izena, [utz (i)+ KUNDE] egituraduna –Harrietek bere gramatika hiztegian (1841) dakar– Hitz erakargarria eta erabilgarria, nahiz gaur ez gauden ohituegi horrelako hitz batera.
|
|
|
Utzi aditzari tenk eginez, utziera proposatu izan da esanahi horrentzat. Are bitxiagoa da uzkunde izena,[
|
utz
(i)+ KUNDE] egituraduna –Harrietek bere gramatika hiztegian (1841) dakar– Hitz erakargarria eta erabilgarria, nahiz gaur ez gauden ohituegi horrelako hitz batera.
|
|
|
Toribio Etxebarria eibartarrak aspaldi
|
utzi
zigun idatzirik herri berbetatik jasoriko esaldi hau: " Arnastutzen dogun aizia be, Jaunari zor deutsagu".
|
|
|
Bertsio baten bi ahapaldiren hitzak: " Broderia
|
utzi
eta/ joaiten naiz amarengana,/ eian utzi ren nin duien/ itsaso bazterrerat,/ itsaso bazterrerat eta/ bersu heien entzuterat. // –Mariñela, mariñela,/ zatoz beraz barnerat,/ zatoz beraz barnerat eta/ gurekin afa riterat;/ gurekin afariterat eta/ aita amen mintzatzerat" (Aita Do nos tia).
|
|
|
Bertsio baten bi ahapaldiren hitzak: " Broderia utzi eta/ joaiten naiz amarengana,/ eian
|
utzi
ren nin duien/ itsaso bazterrerat,/ itsaso bazterrerat eta/ bersu heien entzuterat. // –Mariñela, mariñela,/ zatoz beraz barnerat,/ zatoz beraz barnerat eta/ gurekin afa riterat;/ gurekin afariterat eta/ aita amen mintzatzerat" (Aita Do nos tia).
|
|
|
Eta Gregorio Arrueren beste hau ere eraz dator: " Otsoa, ardia
|
utzita
, burua zorabiaturik, aldapak behera amilka joan eta gero, mendiak barrena orroaz aienatu zan" (Santa Genobeba).
|
|
|
Hainbeste ekitaldi bertan behera
|
utzi
edo geratu direla, eta gutxi batzuei baino ez zaiela eutsi bere hartan edo bere horretan. kada atzizkiak neurri atzizki bezala duen indarra ere gogora etorri zaigu, ikusirik zenbat jende hurbildu den larrialdi egoera honen lehen egunotan supermerkatu eta hipermerkatuetara, poltsak edo zaku txikiak har tuta, etxerako osteran poltsakadak eta zakukadak bi eskuetan dakartzatela, salte gietako apalate...
|
|
|
...baino ez zaiela eutsi bere hartan edo bere horretan. kada atzizkiak neurri atzizki bezala duen indarra ere gogora etorri zaigu, ikusirik zenbat jende hurbildu den larrialdi egoera honen lehen egunotan supermerkatu eta hipermerkatuetara, poltsak edo zaku txikiak har tuta, etxerako osteran poltsakadak eta zakukadak bi eskuetan dakartzatela, salte gietako apalategietan direnak eta ez direnak husturik
|
uzten
dituztela, dendatik ir tete rakoan gurditxokada generoa banan banan ordaindu ondoren.
|
|
|
Eta azkenez, hotzak sortuak ere izan gaitezke, Larramendik idatzi zuen bezala; hau da, hotzak sor eta lor
|
utzi
dezake pertsona baten gorputza.
|
|
|
—Katuak miauka, marmar edo marraka | marraoka hasten direnean, eta lorik egiten
|
uzten
ez digutenean, erdal hitzez" zeloan" daudela iragartzen dute. Katarrari deiez.
|
|
|
Orixek Euskaldunak poeman dioen bezala: " Iges, elkarren billa doaz
|
utzi
aala,/ ardiarkera (ardi beroa) alboan baleuke bezala".
|
|
|
Egan aldizkaritik harturiko esaldia: " Goizean goiz oe beroa
|
utzirik
, tapa tapa ibilian jarri zan" (Egan, 1958).
|
|
|
Bere horretan
|
utziko
dugu euskaraz ere gaztelaniazko" lluvia ácida" delakoaren ordainez.
|
|
|
Ezeztatu aditzak, ezetz esatearen aurretik, badu beste esanahi indartsuago bat, ‘desegin, birrindu, txikitu, ezereztu’ aditzera ematekoa. Beraz, bazter
|
utz
genezake.
|