|
2007
|
|
|
Edo aske
|
uzteko
aditz ostera eroanda:
|
|
2014
|
|
|
Bainagisa berean ezaguna da TZE argumentuetako datuak oraino konplexuagoak direla.Kasu batzuetan, absolutiboarekin edo datiboarekin gauzatzen direnek PRO motakosubjektua dute, eta ez pro motakoa. Hala gertatzen da adibidez
|
utzi
aditzak hautatzendituen datibozko TZE perpausetan (Goenaga, 1984; Artiagoitia, 2003; San Martin, 2004):
|
|
2018
|
|
|
Sintaxiaren alorrean, garbi dago
|
utzi
aditzak osagarritzat aditz izen bat duenean, adlatiboan jokatzen duela aditz izen hori. OEHk (s.v. utzi) 3 adieran jasotzen du erabilera hau, dagoeneko Etxeparek eta Leizarragak badutena, baita lapurtera klasikoko autoreek ere.
|
|
|
Ezeztapena: [ez+ aditz laguntzailea+ aditz nagusia]
|
utzi
aditzaren osagarria adlatiboan
|
|
2019
|
|
|
Demagun arrastoa utzi UFa etiketatuta dagoela corpusean, eta arrasto izena
|
utzi
aditzaren objektutzat agertzendela etiketa horretan. Demagun, era berean, 1 irudiko lau esaldiak ere badaudela corpusean, baina arrasto eta utzilemak ez daudela UFtzat etiketatuta.
|
|
|
• Oso adierazgarria da eman eta
|
utzi
aditzekin gertatzen dena.
|
|
2021
|
|
|
|
Utzi
aditzarekin ere (e) n erabiltzen da: Gero, poliziari utziko diogu iker dezan eta mutil hori eta bere lagunak epailearen aurrera eraman ditzan (O.
|
|
|
Baina
|
utzi
aditzak egiletasuna garbi markaturik duenean, ez da erabiltzen joskera hori: Hiltzen utziko zaitu [hil:
|
|
|
8
|
Utzi
aditzak baditu beste joko batzuk ere aurrerago ikusiko ditugunak.
|
|
|
Ebakuntzaren ondoren ahul gelditu da; Herren gelditu zen istripuaren ondoren; Guztiak pozik geratu ziren; Harri eta zur geratu ginen albistea entzutean; Lasterketaren ondoren ahulduta/ ahuldua gelditu zen Txomin; Maialen gelditu da zuzendari.
|
Utzi
aditzak ere aldaketa eta nolabaiteko iraupena ematen ditu aditzera: Azken albisteek lur jota utzi naute.
|
|
|
Josten ahantzi dut (zait)(= Ez dakit gehiago josten) vs Aitari esatea ahantzi dut (zait). Halaber, ekialdean,
|
utzi
aditzak aditz izena adlatiboan ere har dezake (§ 25.3.3e): Utzi du ura irakiten(= irakiten ari dela utzi du suaren gainean) vs Utzi du ura irakitera(= ura suaren gainean ezarri du irakin artean).
|
|
|
atxiki, eduki, egin, egon, ekarri, eman, entzun, eroan/ eraman, erabili, eritzi, erran/ esan, etorri, etzan, ezagutu, ibili, ikusi,* io, iraun, irudi, izan, jakin, jardun, jario, jarraiki, joan, ukan. Hauez gain, Euskal Aditz Batua izeneko liburuan (Euskaltzaindia 1979) erakutsi, erauntsi, erosi, eutsi, igorri, ihardetsi, iharduki, irakatsi,
|
utzi
aditzak ere aipatzen dira; baina testu zaharretan han hemenka erabiltzen badira ere, azken mendeetan oso arraroak dira haien agerraldiak.
|
|
|
Ez dira guti forma sintetikoa bakarrik aginteran gorde duten aditzak; halakoak dira jaugin eta etorri ekialdeko hizkeretan (haugi; hator, zatoz, zatozte). Halakoak iduri dute, baita ere, Euskal Aditz Batua (Euskaltzaindia 1979) liburuan agerian eman bezala, erosi, ihardetsi, igorri, irakatsi,
|
utzi
aditzak. Gorago esan dugu 3 pertsonako objektua duten adizki trantsitiboak [e ERROA] oinarriaren gainean eratzen direla, hari pertsona atzizkiak datxizkola:
|
|
2022
|
|
|
Badira utzi eta eman aditzetara jo dutenak ere.
|
Utzi
aditzari tenk eginez, utziera proposatu izan da esanahi horrentzat. Are bitxiagoa da uzkunde izena, [utz (i)+ KUNDE] egituraduna –Harrietek bere gramatika hiztegian (1841) dakar– Hitz erakargarria eta erabilgarria, nahiz gaur ez gauden ohituegi horrelako hitz batera.
|