|
2022
|
|
|
" Bigarren abentiara eltuz geroz elurra obroena gatzatan da". Bigarren abentia
|
urtearen
azken hilari esan izan zaio, lehen abentia azaroari deitzen zitzaion eremuan. Elurra obroena gatzatan da, elurra haboroen, gehien, orduantxe gogortzen omen da.
|
|
|
—Urte zaharra agortu zorian eta
|
Urte
berriaren jaiotzaren ateetan gaudela, berbotan artikulua erabili, ez erabili, zalantzak sortzen zaizkigu sarritan...
|
|
|
Urteberri egunaz hasiera ematen dion egun horrek ezarri dio lehenengo hil honi ere izena: urtarril izenaren azpian[
|
urte
+ berri+ hil] dugu. Eta berdin gertatu da urtats izenaz ere.
|
|
|
Eta berdin gertatu da urtats izenaz ere. Haren gainean eraiki izan du ekialdeko euskarak urtatsil izena,
|
urtearen
lehen hilabete honentzat: [urte+ hats+ hil].
|
|
|
Haren gainean eraiki izan du ekialdeko euskarak urtatsil izena, urtearen lehen hilabete honentzat: [
|
urte
+ hats+ hil].
|
|
|
—Anitz
|
urtez
, anitz aldiz, anitzetan esaten da Ekialde eta Iparraldean, Hegoaldeko gehienok urte askotan edo urte askoan diogunarentzat. Anitz, bere esangura propioan, asko da, edo asko eta asko, baina beti ere zenbatekoaz, zenbatze neurriaz dihardugula.
|
|
|
—Anitz urtez, anitz aldiz, anitzetan esaten da Ekialde eta Iparraldean, Hegoaldeko gehienok
|
urte
askotan edo urte askoan diogunarentzat. Anitz, bere esangura propioan, asko da, edo asko eta asko, baina beti ere zenbatekoaz, zenbatze neurriaz dihardugula.
|
|
|
—Anitz urtez, anitz aldiz, anitzetan esaten da Ekialde eta Iparraldean, Hegoaldeko gehienok urte askotan edo
|
urte
askoan diogunarentzat. Anitz, bere esangura propioan, asko da, edo asko eta asko, baina beti ere zenbatekoaz, zenbatze neurriaz dihardugula.
|
|
|
—Nola bereizi euskaraz
|
urtean
aldi jakin batez baino lan egiten ez duten langileak edo beharginak. Gaztelaniaz" temporero" hitza erabiltzen dute batetik, baina" temporales" ere bada.
|
|
|
sasoikako, aldizkako, urtaroko eta taxu horre takoak.
|
Urte
sasoia edo urtaroa ohi dugu lanaldiaren denbora erreferentzia. " Sasoikako egiten du lan, gaur hemen eta bihar han", dakar Labayru Hiztegiak.
|
|
|
—Denboraz ari garenean,
|
urteaz
, hilabeteaz, asteaz edo egunaz, gutxi asko guztiok esaten dugu: datorren urtean, datorren hilean edo hilabetean, datorren astean eta abar.
|
|
|
Berdina al da pluralean ere? Datozen
|
urteetan
ondo esanda al dago?
|
|
|
Datorren horren harira, analogiaz datozen erabiltzen ere aspaldi hasiak gara, denbora izenak pluralez eman nahi ditugunean. Hala garatu dira, hedabideetan berariaz, hiztunen berezko berba jarioan erabiltzen ez diren* dat ozen egunetan,* datozen hileetan | hilabeetan,* datozen
|
urteetan
eta gainerako guz tiak, gaztelaniaz ere" próximo, siguiente..." adjektiboekin egiten denaren txutxuan. Gaztelaniako" próximo | próximos" delako bitasunetik datorrelakoan nago nahasketa hori, osoan ez bada, zati batean behintzat.
|
|
|
—Hegoaldeko hizkeretan erabiliena hurrengo dela esango nuke, aukeran hurren ere dugula, eta Iparraldean, batez ere, geroko. Hurrengo urteeetan da singularreko dat orren
|
urtean
delakoaren pluraleko ordain naturala; hau da, hemendik aurre rako urteetan. Pluralean ez dugu egiten singularrean ohi dugun datorren | hurrengo partiketa.
|
|
|
—Hegoaldeko hizkeretan erabiliena hurrengo dela esango nuke, aukeran hurren ere dugula, eta Iparraldean, batez ere, geroko. Hurrengo urteeetan da singularreko dat orren urtean delakoaren pluraleko ordain naturala; hau da, hemendik aurre rako
|
urteetan
. Pluralean ez dugu egiten singularrean ohi dugun datorren | hurrengo partiketa.
|
|
|
Horregatik hobetsiko ditugu, beraz: hurrengo
|
urteetan
, geroko urteetan, ondoko urteetan, gaineko urteetan edo dena delakoa, baina ez arren eta mesedez* datozen urteetan.
|
|
|
Horregatik hobetsiko ditugu, beraz: hurrengo urteetan, geroko
|
urteetan
, ondoko urteetan, gaineko urteetan edo dena delakoa, baina ez arren eta mesedez* datozen urteetan.
|
|
|
Horregatik hobetsiko ditugu, beraz: hurrengo urteetan, geroko urteetan, ondoko
|
urteetan
, gaineko urteetan edo dena delakoa, baina ez arren eta mesedez* datozen urteetan.
|
|
|
Horregatik hobetsiko ditugu, beraz: hurrengo urteetan, geroko urteetan, ondoko urteetan, gaineko
|
urteetan
edo dena delakoa, baina ez arren eta mesedez* datozen urteetan.
|
|
|
Horregatik hobetsiko ditugu, beraz: hurrengo urteetan, geroko urteetan, ondoko urteetan, gaineko urteetan edo dena delakoa, baina ez arren eta mesedez* datozen
|
urteetan
.
|
|
|
plural hurbilaz baliatzea, OTAN atzizkiaz, hartan ere, ETAN atzizkia erabili ordez. Egu notan, asteotan, hileotan edo
|
urteotan
diogunean, testuinguruaren arabera izan dai tezke oraintxe momentuon bizi ditugunak, edo hurren ditugun gerokoak. Den bora erreferentzia laburren emateko modu arin eta erosoa.
|
|
|
Euskaltzaindiaren kontsulta corpus garrantzitsuenak ere idatziarenak dira batik bat. Orotariko Euskal Hiztegia, gure tradizio idatziaren ispilu da, Euskal Klasikoen Corpusa (EKC), Ereduzko Prosa Gaur (EPG), azken 40
|
urteotan
|
|
|
Batetik, zenbaki bat gutxi gorabehera emateko: Berrogeita ha mar
|
urteren
ingurumena; hau da, gutxi gorabehera berrogeita hamar urte ditu. Eta bestetik, paraje, lurralde edo espazioa adierazteko, inguruak:
|
|
|
Batetik, zenbaki bat gutxi gorabehera emateko: Berrogeita ha mar urteren ingurumena; hau da, gutxi gorabehera berrogeita hamar
|
urte
ditu. Eta bestetik, paraje, lurralde edo espazioa adierazteko, inguruak:
|
|
|
Arrese Beitia poetaren bertso batek dio: " Igaz iza nagatik
|
urte
eskastxua,/ hamaikatxori dio zabaldu eskua" (Ama Euskeria). Eta Aran tzazuko Egutegian ere, 1957 urtean, hau azaldu zen:
|
|
|
" Igaz iza nagatik urte eskastxua,/ hamaikatxori dio zabaldu eskua" (Ama Euskeria). Eta Aran tzazuko Egutegian ere, 1957
|
urtean
, hau azaldu zen: " Bariku baten, aragi izte egu na izanagaitik, txuleta eder bat jan eban"().
|
|
|
Zorionak eta
|
urte
berri on!
|
|
|
—Aste honetan Madrilgo Kongresuan
|
urte
luzez aritutako gure lankide bati kontsulta egin diote, Maritxel Batet politikariak Gabonetarako mezua euskaraz ere zabaldu nahi omen zuelako. Zer idatzi behar zuten galdetu zioten, baina zehaztapena eginda:
|
|
|
ez zutela kristau kutsurik nahi. " Zorionak eta
|
urte
berri on!" proposatu zuen lankide horrek.
|
|
|
Neguko eguzki bira horretan, gauza bi zelebratzen dira ia batean: Jesus sein txoaren jaiotza 25ean eta
|
urte
berriaren irekiera urtarrilaren 1ean. Eguberri eta Urteberri, bi biak berri adjektiboaz osatutako denbora izen bi –egu (n) eta urte izenei josiak, hurrenez hurren– Berri osagaia, nolabait doan zahar ho rri kontrajarria.
|
|
|
Jesus sein txoaren jaiotza 25ean eta urte berriaren irekiera urtarrilaren 1ean. Eguberri eta Urteberri, bi biak berri adjektiboaz osatutako denbora izen bi –egu (n) eta
|
urte
izenei josiak, hurrenez hurren– Berri osagaia, nolabait doan zahar ho rri kontrajarria.
|
|
|
" Zorionak eta
|
urte
berri on!" formula horrekin, urte berriaren etorrerari ematen zaio lehentasuna, hots, estreinatu behar dugun urte berriari. Eu ropako bes te kultura batzuetan ere pisu handiagoa du urte berriari ongi etorria egite horrek.
|
|
|
" Zorionak eta urte berri on!" formula horrekin,
|
urte
berriaren etorrerari ematen zaio lehentasuna, hots, estreinatu behar dugun urte berriari. Eu ropako bes te kultura batzuetan ere pisu handiagoa du urte berriari ongi etorria egite horrek.
|
|
|
" Zorionak eta urte berri on!" formula horrekin, urte berriaren etorrerari ematen zaio lehentasuna, hots, estreinatu behar dugun
|
urte
berriari. Eu ropako bes te kultura batzuetan ere pisu handiagoa du urte berriari ongi etorria egite horrek.
|
|
|
" Zorionak eta urte berri on!" formula horrekin, urte berriaren etorrerari ematen zaio lehentasuna, hots, estreinatu behar dugun urte berriari. Eu ropako bes te kultura batzuetan ere pisu handiagoa du
|
urte
berriari ongi etorria egite horrek. Happy New Year!
|
|
|
—Zer esan behar da, beraz,
|
urtearen pare
honetan. Zorionak?
|
|
|
Hitz desberdinak hauta daitezke.
|
Urtea
luzea da, eta giza legeari dagokionez, aldiro aldiro jazotzen dira gertaera bereziak; eurok izendatzeko hitz berri bere ziak sortzeko premian gertatzen gara. Euskaraz ere bai, zorionez...
|
|
|
—" Gilipolla" hitz modernoa da gaztelaniaz ere. Ez du hainbeste
|
urte
izango. Baina indar handia irabazi du gaurko gizartean, Espainian behintzat.
|
|
|
Izurri gaizto honek oratu ez diezagun, kutsapena saihesteko, ez geuk besteri in katu, ez bestek guri inkatu ez diezagun zorigaiztoko birusa, goitik hartu diren euste neurriak nahikoa izango ez direnez gero, gutariko bakoitzak hartu be harko ditu bereak badaezpada ere, batez ere hirurogei
|
urtez gora
gaudenok.
|
|
|
/ Katigarijo gogor/ iru urtekua,/ ez da seiñale baga/ alan istekua". Katigario go gor hiru
|
urtekoa
dio".
|
|
|
|
Urtearen
bigarren hila, otsaila, animalia izenekin lotura estuena duen hila da. Katuila, edo kataila, ez da hilaren izenik ezagunena, baina bai otsaila esaten dutenek, zein zezeila esaten dugunok, katuaren aipua hitzetik hortzera darabilgu hil hau dela-eta.
|
|
|
—Euskaltzaindiak noiztik darabil esamoldea adiera horrekin? Azken
|
urteotan
zabaldu ote da erabilera?
|
|
|
Berrogei urteko ibilbidea bete du aurten EITBk aurtengo
|
urte
honetan euskal irrati telebisten arlo luze eta zabala lantzen eta garatzen, ia hutsetik hasita.
|
|
|
|
Urte
luzeon ondoren, kazetaritzan ez ezik, geure hizkuntzaren aldeko jardunean ere erreferente bihurtu gara, batez ere hitzez, hotsez eta irudiz. Eta eten gabeko eta ahaleginezko lan horri, hemendik aurrera ere, 2030 Estrategia planean zehaztu dugun bezala, gogoz eta borondatez ekingo diogu, iragana eta geroa uztartuz.
|
|
|
Edo, San Blas eguna gainean dugula, trikiti soinuan lehenago kantatzen zen harako beste kopla ezaguna? " San Blas pasau dan
|
urte
bi,/ Abadiñora nintzan ni. / Denpora txarrak emonda/ enintzan ondo ibili".
|
|
|
Anekdota gisa esan nezake, ETBren lehenengo
|
urteetan
, eguraldia gora eta be hera hasi zirenean, hitz hori entzuten hasi eta astebete garrenera itaundu zio la Uribe Kostako gizon heldu batek alabari: " Eguraldia zer da?
|
|
|
Deustuko Unibertsitateko irakasle izan da 1980
|
urtean
hasi eta oraintsu arte, Euskal Filologia adarrean.
|
|
|
Labayru Fundazioan eginiko ibilbide luze horretan, kargu asko izan ditu: zuzendari izan da
|
urteetan
, eta erakundearen Artezkaritza buru, egun. Fundazioaren Euskara Arloaren arduradun izan da, erakundea I977ansortu zenez gero.
|
|
|
Akademiaren EHHA (Euskararen Herri Hizkeren Atlasa) egitasmoaren zuzendari izan da 2005
|
urtean
hasi eta bukatu den arte.
|
|
|
[27] Zorionak eta
|
urte
berri on! ................................. 50 or.
|