|
2000
|
|
|
Egia esan, Gaio Erromako juristaren Instituta liburutik jaso zuen. Ius Gentium?
|
zuen
lehen oinarritzat. Gaiok berak esaten zuenez,. Zuzenbidea, legez eta usadioz hornituriko herri guztietan, alde batetik berena delarik, aldiz gizaki ororena da.
|
|
|
Jokaera horrek euskalduna, bere burua gutxietsiz, etsipenean uzten baitu. Eta benetako abertzaleek hobe
|
dute
lehenik beraiek zuzen bete besteei eskatzen dietena. Izan ere, abertzalearen lehen eginkizuna izan behar luke euskara ikastea.
|
|
|
Minutu bat geratzen zen, berak bazekien. Kanposantuko hormara igo zen, ezin kantatu ahal izatearen errua berea zelako, eguzkia bere lozorrotik atera ezin ahal izatearen erruduna bera zelako, eta beraz bere burua eskaini nahi
|
zuelako
lehen martiritzat.
|
|
|
—Bai, egia da Kristok erran zuela ezen bere mundua ez zela mundu honetakoa, baina egia da, halaber, ez zuela erran ez zela noizbait izanen... Eta hortxe
|
ditugu
lehen giristinoak, Paradisu horren lekuko izan zirenak... Hori baino froga aratzagorik eta errefutaezinagorik...!
|
|
|
" Horrela ez da berori sendatuko, zeren hobeki garbitu behar bainizkion zauriak eta haiei ukendua eman; eta belar batzuk ere bildu nahi nituzke gero, zolda belar batzuk, enplasturen bat egiteko...", eta osabak Maddaleni: " Bai, baina arimaren zauriak sendatu behar
|
ditut
lehenik, eta koadro baten ikusteak ez dit kalterik eginen...", eta hala zetozen, osaba Joanikot eta Maddalen, osaba Maddalenen besoari zetxekiola, Pedro Huiziren studioan sartu zirenean.
|
|
|
—Hara, Edu, nola arriskatuko naiz, nire lagun Amagoiarekin zer gertatu den ikusita? Jende izenik gabeko txosten bat agindu nian, ez
|
zuen
lehen orrialderako bazka.
|
|
|
katu gernuaren urrin mina, amatxi zenaren etxearen gomuta ezabatuen ordezko, edo" Talco" hautsen balaku oretsua, anai arreba berriren baten etorrerari lotzen dudana. Bertzelakoan, hamahiru urte ingurukoak
|
ditut
lehen lehenak eta, hamahiru urtetan, imajina izugarriak kaskoratzen zitzaizkidan, lo arinak lo astunari zainak erauzi ondoan, erdi amets erdi ernai egiten nituen goiz orenetan. Imajina horietarik lazgarrienean —zer eta apez bat, ostia kontsagratua landatzen emakume baten iztape beltzean— anabasten zitzaizkidan nire orduko bi obsesioak:
|
|
|
Hain juxtu ere, zakarkeria
|
genuen
lehena, gure bizi gazte eta ttattarra araberatzen zuten milaka arau handi eta tikietan. Ez inon ez inorekin gizalege apurrik ez gordetzeko gutizia.
|
|
2001
|
|
|
Kaxa artean galduta pasa
|
zuen
lehen eguna Sergiok. Bezeroek ondotxo zekiten zer nahi zuten, Sergiok baino hobeto, eta saltzaileak noraezean pasa zituen orduak.
|
|
2002
|
|
|
–Bada, medikuak gaixoentzat izaten dituen aholkuak, bere buruarentzat ohi
|
ditu
lehenik bai, eta ni ere oinez joango naiz zuekin.
|
|
2003
|
|
|
Damurik fama hitsa
|
du
lehen bildua!
|
|
|
Zuzen zebilen, beti bezala, gure. Abittu? maitea, zeren eta besteen printzipio eder horiek oro behar
|
baititugu
lehenik gure egin, eta gero guhaurk aplikatu. Politika ez da, izan ere, gauzen ulertzeko egiten den azterketa soila, baina bai gauzen aldatzeko eta bide zuzenean ezartzeko egin behar den urratsa.
|
|
|
Goazen beraz, Hegoaldeko haurrideen azken bi mendeetako historiari so baten egitera! Eta aspaldiko arazoak badituztela zuritzeko hango gure herritarrek, bai beren artean, bai eta beren auzoekin, erran behar
|
dugu
lehenik.
|
|
|
Eta horietarik zen Jean Etxepare jaun medikua eta aparteko pedagogoa bera. Iduritzen zitzaion beraz Hegoaldeko haurrideek beren Unibertsitatea behar
|
zutela
lehenik ardietsi, eraiki eta, urte andana batez alharazi, euskarazko hizkuntza lehenik jende xehearen artean hedatzeko gisan.
|
|
|
Beti bezala, olerkariek
|
zuten
lehenik Herriaren deia, bakoitzak bere gisara, adierazi, hala nola, Bilboko Labe Garaien artetik Gabriel Arestik aitaren atxea defendi tze ko jaulki zuelarik bere garrasi samina edo, Arantzazu gainetik, Jose Azurmendik bidali bere Manifestu Atzeratua:
|
|
|
eta. Hizkuntza?, bi termino horiek konparatzekotan eta bien arteko harremanak argitzekotan, hori baita ene xedea? behar
|
dugu
lehenik ikusi zer adierazpen emaiten diogun bakoitzari.
|
|
|
Kolore bereko bragak eta bularretakoa erori ziren lurrera, prenda ñimiñoegiak ziren ordu batzuk lehenago neure eskuz neurtu eta oraindik gogoan nituen bere bular eta ipurmasailen neurrirako. Horiek tolestatzen asmatu ezinik ari nintzen berriro" nora joan zara?" esan zuenean, baina ahopeka ari zen, eldarnio batean bezala, iratzartzeko ahaleginik egin gabe behinik behin edo, hobeto esanda, berariaz lozorroan jarraitzeko borondatearekin, gero kontatu zuenez, ez baitzuen maindirerik egurastu nahi, nire izerdi usaina gorde nahi zuelako, bere gorputzean itsatsirik zeramala esaten
|
zuen
lehen egunetan, nahiz birritan dutxatu ez zitzaiola ezabatzen, eta lurrin garesti bat balitz bezala usaintzen zuen beso batean edo eskuetan.
|
|
|
Ni ez naiz horretan sartzen. Baina atzera eragiten zidan, ez eskuineko eskua dantzatzeko zuen joerak, baina bai gizasemeoi besotik heltzeko zuen era belaxka eta bigunak eta, batez ere, esana
|
dut
lehen, aitorpenak egiterakoan aurpegia hurbiltzeko zuen ohitura nardagarriak, ez baititut soportatzen hitz egiteko horrenbeste hurbiltzen diren ez gizaseme eta ez emakumeak.
|
|
|
Barrutik atera zitzaizkion hitzak Oskarri. Berak izan nahi
|
zuen
lehena. Zor ziolako.
|
|
2004
|
|
|
Utikan, beraz, alderdikeriak: . Euskalgintzak independentziaz eta nortasun osoz jokatu behar
|
du
lehenik eta behin. Jarrera partidistak hartzeko tentalditik errotik ihes egin behar du, nahiz eta jarrera horiek itxuraz aldekoak izan.
|
|
|
Egia esan, bata zein bestea irudikatu nahi dugunaren ispilu garden dira. Hizkuntzaren bidezko mezu jarioa gizarte harremanei darien esanahi sistema baldin bada, azken sistema honetan dauden edukiak
|
ditu
lehen gai mintzairak bere lana betetzeko. Euskal kulturaren magmarik edo esanahi egiturarik gabeko euskara lekuz kanpo dagoela gogorarazi digu estatubatuarrak, zentzurik gabeko hizkuntza dela euskara gaurko elebidun kultura bakarrekoen ezpainetan.
|
|
|
Hala izatekotan, ohar txiki bat egin nahi nuke nire aldetik. Hizkuntza ekologiaren dialektikak bere altzoan daukan maila materiala azpimarratu nahi
|
nuke
lehen lehenik. Hizkuntzaren metafisikak ez liguke izari material horren determinazio ahalmena ahantzarazi behar.
|
|
|
Ohar bat, badaezpada ere: esan beharrik ez dago noski euskaldun gehienen ama hizkuntza, hizkuntza minorizatua, ez dela hizkuntza nagusia izan, eta horrenbestez, ez
|
duela
lehen hizkuntzaren tasunik bereganatzen gizarteak esleitzen dion egoera diglosikoa dela medio. Bego, bada, horretan, argibidea.
|
|
|
Hauenak izango dira azken hitzak gai honetan: euskaldunon zabarkeria kritikatu nahi
|
du
lehenak; euskal prentsaren botere eragintxoa suntsitu nahi izan dutela esango digu bigarrenak. Euskarazko kultura idatzian euskaldunok erakusten dugun ardurarik ezaren erakusgarri, hona Pako Aristiren kritika zorrotza:
|
|
|
–Begira zer dioen putakumeak, okertu egin garela –erran zion Franzek, nik txisteren bat kontatu berri banu bezala– Uste
|
dut
lehen ere erretolika berdina entzunak garela, ezta, scharführer?
|
|
|
–Nazionalak ofentsiban zetozenez, ez zidan luze jo haien abangoardiako tropekin topo egiteak. Uste
|
dut
lehen egunaren eguerdian edo izan zela. Tira, horrek ez du axolarik.
|
|
|
Harrezkeroztik bizitza interesgarriago bihurtu zitzaion Del Valleri. Beharrik, gazte luzeari jarraitzeko ardura hartua
|
zuen
lehen momentutik.
|
|
|
–Mutil hau futbolaria izango da, ordea, gero eta duda gutxiago daukat, eta futbolari batek futbola
|
du
lehen lana...
|
|
2005
|
|
|
Ez diote esan egunero egin behar duenik, baina kaltegarria denik ere ez. Zergatik, ordea, ez
|
du
lehen aldi horretaz batere oroitzapenik. Zergatik dabilkio barrutik har bat, terapia horrek zelatatzen bide duten gizonen arrastoan jarriko duela etengabe esaka?
|
|
|
–Nik zerbait espero? Dagoeneko, etxera itzultzea ere ez nuen espero –eta barre egin dute biek– Ez dago presarik, lehenago familiarekin
|
ditudan
lehen orduak dastatu nahi ditut.
|
|
|
–Ikusi
|
duzu
lehen erabili duen pasahitza?
|
|
|
Japoniar neskak lotsatiak direla, ez
|
dutela
lehen urratsa egiten, gizonaren erabakien zain geratzen direla, sexutan alde pasiboa direla... bai zera! Madokarekin, behintzat, topiko guztiak bertan behera gelditu dira, zorionez gelditu ere.
|
|
2006
|
|
|
425 Herri arimaren kontzeptua erabili(" alma española"," alma andaluza"," alma europea") Ortega-k hasieratik eta beti korriente egin du; baina kontzeptu horri buruz gogoetatu, uste dut hori
|
duela
lehen aldia.
|
|
|
Alta, ez dirudi, zure identitate espainolaz dudak
|
dituen
lehena zarenik. Egia esan, espainola izan ala ez, zer axola zaizu hori zuri?!
|
|
|
Berehala hasi ziren lanean. Frantsesak liburutegia miatu nahi
|
zuen
lehenik. Liburu mordoxka bat zabaldu zuten, eta Anek aitonak idatzitako oharrak itzuli zizkion.
|
|
|
Haizea hartu eta bazterrak ikusi. Ezagun
|
zuen
lehen ikusitako kale eta bazterrak berriz ikusteak halako atsegina ematen ziona, begira joaten baitzen beti, eta ibilbidea aldatzea gustatzen zitzaion gainera.
|
|
|
Gure topaldiaren osteko lehen gutun hark, aldiz, lehengo gar hura zekarren; edo ez: bestelakoa zen gar hura, lehen alkoholaren erregai puruaz sutu eta orain, berriz, egur ikatzaren indar organikoaz erreko balitz bezala; nire ezagutza abstraktu samarra
|
zenuen
lehen, eta era berekoa zen zure maitemin hura, ideien mailakoa, nolabait esanda; ezagutza hura materialagoa bihurtu ahala, konkretuagoa zen halaber amodio garra.
|
|
|
Aurrekoetan baino hobekixe zegoen plana moldatua. Frantziako erregeren onespenaz armada Lapurdi aldean metatu nahi
|
zuen
lehenik eta handik Hondarribiari oldartu. Hondarribia ez zen Nafarroa, Gipuzkoa baizik, baina plaza hori eskuan izatea baitezpadakotzat jotzen zen saihetsa ongi babestua izateko.
|
|
|
Ez zen debaldeko ikara. Ahul sortu zen haurra eta, sortzeko ahulezia ezin gaindituz, iduri
|
zuen
lehen haize kolpeak eramanen zuela berekin, anaiari gertatu bezala. Haren sorreratik urtebetera gabe, gaztelua doluz jantzi zen berriz, baina ez neskatikoarendako.
|
|
|
Ez
|
nuen
lehen aldia liburu batekin. Etxeberri ministroak irakurtzera ematen zizkigun, noizbehinka, bereetarik.
|
|
|
mina eta nazka. Bakanak omen
|
dituk
lehen hilabeteez geroztik goitika segitzen dutenak. Bada, ni horietarik nauk.
|
|
|
Aitatxi ez zen inoiz baroitu, are gutiago apezpikutu. Horretarako, Labritek semetzat aitortu behar
|
zuen
lehenik. Ez zuen halakorik egin.
|
|
2007
|
|
|
Esana
|
dut
lehen ere, askotan ikusten nuela Eduren etxean, ez zigula trabarik egiten eta guk ez geniola erreparatu ere egiten. Baina aldi hura desberdina izan zen.
|
|
|
Ez omen
|
zuen
lehen saioa,
|
|
|
biek, ordea, funtsean katolikoago azken finean?, bizia arrazoimenari kontrajarri adina, bion harmonizazio moduko bat astalkatu dute, arrazoimen bizidun edo bizi interesez bilduarekin933 Azkenik, Nietzsche eta haren jarraitzaileak biziaren filosofoak: halakoak dira, atalaren hasieran esanera itzuliz, Heidegger-ek aipatzen dituen lau autoreak (obrak), laginak omen
|
ditugunak
Lehen Mundu Gerraren osteko gogaldiaren interpretazioarentzat,, bizitza (arima) eta izpirituaren arteko kontraesana bezala?: O.
|
|
|
–Bost eguneko epea
|
duzu
lehen etortzen zirenak berriro hona ekartzeko.
|
|
|
Normala
|
duk
lehen bi asteetan eta alabak hamalau urte dituenean, baina pasako zaiok. Bazekiat hark ere ez duela benetan sinesten; Suedian ez diagu-eta etsenplu beharrik horretarako, are gutxiago hemen.
|
|
2008
|
|
|
Sorgin gurpila. Uste
|
dut
lehen aldiz ikusi dudala lotsatuta. Puztu egin nau horrek.
|
|
|
edo jainkozko obligazioa, auskalo. Nazarioren aitak, izan ere, ez
|
zuen
lehen karlistaldian parte hartu, artean umea zelako; are gehiago: gerra hasi ahala, egun berean?
|
|
|
berrogeitik gora dauzkak, hirurogeikoa ere ematen duk heure burusoil horrekin, eta burutik hago ala?? Nazarioren aitak, baina, gogo gogoan
|
zituen
lehen gerran bizi izandakoak, eta haren haritik esan zien:
|
|
|
Artean susmagarririk gabe, edo denak susmagarri bihurturik, ikerketarako beharrezko
|
zituen
lehen datuak koadernotxoan zituela etxea uztera zihoazenean, bi neskameek zeozer gehiago argitu zutela-eta deitu zuten inspektorea.
|
|
|
Gerrara joatea baitzen Nazarioren aitaren irrikazko ametsa... edo jainkozko obligazioa, auskalo. Nazarioren aitak, izan ere, ez
|
zuen
lehen karlistaldian parte hartu, artean umea zelako; are gehiago: gerra hasi ahala –egun berean– jaio zen hura, 1833ko azaroaren 14an, nafar boluntario matxinatuek Lizarran Tomas Zumalakarregi buruzagi izendatu zutèn egunean doi.
|
|
|
berrogeitik gora dauzkak, hirurogeikoa ere ematen duk heure burusoil horrekin, eta burutik hago ala...? Nazarioren aitak, baina, gogo gogoan
|
zituen
lehen gerran bizi izandakoak, eta haren haritik esan zien:
|
|
2009
|
|
|
Bakun bakuna baldin bada osoki, nola ahal izan du anizkuna produzitu? Denboragaindikoa izanik, nola ahal
|
ditu
lehena eta geroa duten egintzak egin (kreazioa, etab.). Munduaren kreatzaile perfektua bada, zertan dabil mirariak egiten perfektuagotzeko. Bere obraren perfekzioa ikusten plazer badu, infernua ikusten ere bai?...
|
|
|
Batek emanak
|
zituen
lehen urratsak, Hamaseik esan zuenean:
|
|
|
–Arrazoi
|
duzu
lehen partean, ni ere sinetsia bainago zuen alaba soprano aparta dela, baina bigarrenean ez, denborari denbora eman behar baitzaio, eta Adari ez baitzaio oraindik bakarrik kantatzeko aldia heldu?
|
|
|
...n Pedro Lakanda eta Martin Belzunze?, langileekin komenioak eta arazo guztiak eztabaidatzen zituena, taldearen hari guztiak Nazariok berak mugitzen bazituen ere; Teofilo Mariak, ordea, berehala ikusi zuen nekez bete zitzakeela bere planak kontu haiek guztiak berak zuzenki eraman eta langileekin halako harreman batzuk gauzatu ezean, ohi baino ausartagoak, etsaiari gerra egiteko etsaia ezagutu behar
|
baitzuen
lehenik eta behin, lehen eskuko informazioa bitarteko, ez bigarren edo hirugarren eskukoa: gerrari buruzko edozein gidaliburuk esaten zuen hori; aldi berean, baina, aitaren estiloa soilagoa ere bazen neurrian, gurutzatuak eta zaldunak iraganeko kontutzat zituen Nazariok?, gehiegizkotzat behar zuen honek semearen jarduna, nahiz eta Pedro Lakanda eta Martin Belzunzeren iritziak gero eta Teofilo Mariaren aldekoagoak ziren:
|
|
|
–Mapako marra bere lekuan jarri arte, ez diagu bakerik ez askatasunik izango, esan zuen Felipek, hitzaren mailua eraginkortasunaren zerbitzuan jarriz, bere lan proselitistan sutsu, hitzen kolpe harekin Gabinoren erpuruen mugimendua geldiaraztea eta haren begiak bere begien orbitan jartzea lortzen zuela?. Baina marra hori ez diagu inoiz behar den lekuan jarriko, buruan jartzen ez
|
badugu
lehenik, mapa zaharra burutik kenduta, erantsi zuen Felipek, osaba Xabierrengandik ikasitako hitzetan (osaba Xabierrek Felipe katekizatu zuen hitz batzuekin, eta Felipek Gabino katekizatu nahi zuen hitz bertsuekin, azken batean), eta Gabinok, begiak lagunaren begietan iltzatuta, buruari goitik beherako eta behetik gorako bizpahiru mugimendu bertikal eragin zizkion, harekin aditzera eman nahi bali... –Gora ta gora Euzkadi!
|
|
|
hura; edo, bestela, aitaren Historia de las grandes batallas liburua hartu, eta handik kopiatzen zituen marrazkiak, sukar sutsu batek hartuta bezala, irudimenak gudu zelaira eramaten zuen bitartean, Termopiletatik Gurutzadetara. Historiara pasatutako heroien artean Rikardo Lehoibihotz
|
zuen
lehen eta gogokoen, eta Gurutzadetatik Waterloora, ezpatak ezpaten aurka, fusilak fusilen aurka eta kanoiak kanoien aurka, dinbi eta danba.
|
|
|
halako amets bat baitzuen, itxuraz, anai arrebetan bera zen zintzoena? esanekoena bai bederen?, jakin bazekielako, beharbada, bigarren planoari eustea
|
zuela
lehen planoa irabazteko modu bakar, Errauskiñek azkenean irabazi zuen bezala, zeren, ebanjelioaren hitzetan, azkenak izango baitira aurren, eta aurrenak azken.
|
|
|
nola izan zitekeen, izan ere, bera bezalako gizon batek harrotasunaren gailurrik gorenetik, zinez menderatu ote zuen noizbait Fanelli, edo ametsetan izan ote zen?? mendekotasunaren leizerik ilunenetara egitea?; hain lur jota eta hain galduta ote zegoen, bada?; zertan zebilen, baina, bera, aitaren odolekoa ez ezik, aita baino askoz gazteagoa eta sasoikoagoa ere bazen, itxura batean!?, zalantza haiek hartuta?; lotsaren gaineko lotsa ez sentitzeko, baina, erabat altxatu behar
|
zuen
lehenik eta behin bere burua, inflexio puntua atzean utzita: esan nahi baita Teofilo Mariak guztiz berreskuratu behar zuela harrotasun galdua, harrokeriari ere muzin egin gabe; nola egin hori, ordea, bera belaunikarazi zuena berak belaunikarazi ezean?; hantxe gakoa!; eta, halere, hainbeste handitu zitzaion Teofilo Mariari Nikolairenganako gorrotoa, arnasaldi bakoitzean bereganatzen zuèn nazka Nikolairen aurkakoa zen jada?, non, azkenean, gorrotoak piztarazi eta indarberritu baitzuen; Teofilo Mariak garbi gogora zezakeen ganbaran egindako lehen egunsentia, noiz eta argi errainu haiek sartu baitziren, haurtzaroko estanpa hartara eraman eta esanarazi ziotenak:
|
|
|
–Ez ahaztu: maisu izan behar
|
duk
lehenik, eta gero hik nahi duana.
|
|
|
Zenbat izerdi, azkenean hilkutxa batean amaitzeko. Herria lo zegoela jaikitzen zen eta goizeko seietarako eginda
|
zituen
lehen ogi opilak. Haren azala txuri txuria zen, egosita zuen aurpegia.
|
|
|
–Egoteko, murmurikatu zuen, zehar behako beltza eskaintzen zidala?. Gosaldu nahi
|
du
lehenik.
|
|
|
Bi egun lehenagotik genekien erregina eri handi zela, hatsari ezin lotuz. Ez
|
zuen
lehen aldia. Alabaina, 44 urte zituen oraingoan.
|
|
|
Adinaren talaia hartatik, haur hotza baizik ez nuen harengan ikusten. 1571ko urriko egun hartakoa
|
nuen
lehen aldia hari zuzenean solastatzen. Deus galdetu banion, ez zen hartaz eta haren familiaz jakin minik batere nuelako.
|
|
|
...ro Lakanda eta Martin Belzunze–, langileekin komenioak eta arazo guztiak eztabaidatzen zituena, taldearen hari guztiak Nazariok berak mugitzen bazituen ere; Teofilo Mariak, ordea, berehala ikusi zuen nekez bete zitzakeela bere planak kontu haiek guztiak berak zuzenki eraman eta langileekin halako harreman batzuk gauzatu ezean, ohi baino ausartagoak, etsaiari gerra egiteko etsaia ezagutu behar
|
baitzuen
lehenik eta behin, lehen eskuko informazioa bitarteko, ez bigarren edo hirugarren eskukoa: gerrari buruzko edozein gidaliburuk esaten zuen hori; aldi berean, baina, aitaren estiloa soilagoa ere bazen neurrian –gurutzatuak eta zaldunak iraganeko kontutzat zituen Nazariok–, gehiegizkotzat behar zuen honek semearen jarduna, nahiz eta Pedro Lakanda eta Martin Belzunzeren iritziak gero eta Teofilo Mariaren aldekoagoak ziren:
|
|
|
gordetzen zituèn estanpetara jotzen zuen sarri–, ongi biribildu artean bukatutzat ematen ez zituenak, orain arkatza hartzen zuela eta orain borragoma, akatsik tixikiena zuzentzeko asmotan, hain zituen handiak pazientzia eta borondatea. ...±e ipuineko marrazki bat hartu zuen modelotzat –printzea Errauskiñerekin azaltzen zen, biak ere dantzan eta biak garaile, Errauskiñeren bi ahizpaorde gaiztoen begirada jeloskorraren pean–, berak ere –Maria Bibianak– halako amets bat baitzuen, itxuraz –anai arrebetan bera zen zintzoena... esanekoena bai bederen–, jakin bazekielako, beharbada, bigarren planoari eustea
|
zuela
lehen planoa irabazteko modu bakar, Errauskiñek azkenean irabazi zuen bezala, zeren, ebanjelioaren hitzetan, azkenak izango baitira aurren, eta aurrenak azken.
|
|
|
nagusituko ez zitzaion, bada, baldin eta ber bertan bazuen eredua eta iparrorratza –aita, alegia–, bere bizia arriskuan jartzeko gai izan zena, semea Nikolairen atzaparretatik libratzeko!; eta, harrotasunaren talaia hura inflexio puntu gertatu balitzaio bezala, beste molde batean ikusten hasi zen Teofilo Maria bere burua, baita burura etengabe zetozkiòn galderak ere, iraganean behin baino gehiagotan lotsarazi izan zutenak: ...nez menderatu ote zuen noizbait Fanelli, edo ametsetan izan ote zen? – mendekotasunaren leizerik ilunenetara egitea?; hain lur jota eta hain galduta ote zegoen, bada?; zertan zebilen, baina, bera –aitaren odolekoa ez ezik, aita baino askoz gazteagoa eta sasoikoagoa ere bazen, itxura batean! –, zalantza haiek hartuta?; lotsaren gaineko lotsa ez sentitzeko, baina, erabat altxatu behar
|
zuen
lehenik eta behin bere burua, inflexio puntua atzean utzita: esan nahi baita Teofilo Mariak guztiz berreskuratu behar zuela harrotasun galdua, harrokeriari ere muzin egin gabe; nola egin hori, ordea, bera belaunikarazi zuena berak belaunikarazi ezean?; hantxe gakoa!; eta, halere, hainbeste handitu zitzaion Teofilo Mariari Nikolairenganako gorrotoa –arnasaldi bakoitzean bereganatzen zuèn nazka Nikolairen aurkakoa zen jada–, non, azkenean, gorrotoak piztarazi eta indarberritu baitzuen; Teofilo Mariak garbi gogora zezakeen ganbaran egindako lehen egunsentia, noiz eta argi errainu haiek sartu baitziren, haurtzaroko estanpa hartara eraman eta esanarazi ziotenak:
|
|
|
–Ez ahaztu: maisu izan behar
|
duk
lehenik, eta gero hik nahi duana.
|
|
|
–Arrazoi
|
duzu
lehen partean, ni ere sinetsia bainago zuen alaba soprano aparta dela, baina bigarrenean ez, denborari denbora eman behar baitzaio, eta Adari ez baitzaio oraindik bakarrik kantatzeko aldia heldu...
|
|
|
–Mapako marra bere lekuan jarri arte, ez diagu bakerik ez askatasunik izango –esan zuen Felipek, hitzaren mailua eraginkortasunaren zerbitzuan jarriz, bere lan proselitistan sutsu, hitzen kolpe harekin Gabinoren erpuruen mugimendua geldiaraztea eta haren begiak bere begien orbitan jartzea lortzen zuela– Baina marra hori ez diagu inoiz behar den lekuan jarriko, buruan jartzen ez
|
badugu
lehenik, mapa zaharra burutik kenduta –erantsi zuen Felipek, osaba Xabierrengandik ikasitako hitzetan (osaba Xabierrek Felipe katekizatu zuen hitz batzuekin, eta Felipek Gabino katekizatu nahi zuen hitz bertsuekin, azken batean), eta Gabinok, begiak lagunaren begietan iltzatuta, buruari goitik beherako eta behetik gorako bizpahiru mugimendu bertikal eragin zizkion, harekin aditzera eman nahi... " Gora ta gora Euzkadi!
|
|
|
hura; edo, bestela, aitaren Historia de las grandes batallas liburua hartu, eta handik kopiatzen zituen marrazkiak, sukar sutsu batek hartuta bezala, irudimenak gudu zelaira eramaten zuen bitartean, Termopiletatik Gurutzadetara –Historiara pasatutako heroien artean Rikardo Lehoibihotz
|
zuen
lehen eta gogokoen– eta Gurutzadetatik Waterloora, ezpatak ezpaten aurka, fusilak fusilen aurka eta kanoiak kanoien aurka, dinbi eta danba. Edo Hans Christian Andersenen berunezko soldadutxoa marrazten zuen –soldadutxo bilduma bikaina ere bazuen Teofilo Mariak–, beste soldadutxoen kontra jo eta ke... berunezko soldadutxoaren historiatik huraxe baitzen gehien gustatzen zitzaiona, soldadutxoak aurrera eta aurrera egiten zuela, herrena zen arren, heroirik heroienaren antzera:
|
|
2010
|
|
|
Hara, lehengoan Pio Barojaren El árbol de la ciencia berrirakurri nuen, eta jakin ez zergatik, baina ez
|
ninduen
lehen aldiz irakurri nuenean bezala bete. Ez nekien, baina orain badakit.
|
|
|
Izan ere, iraultzaile baten helburua errealitatea aldatzea bada. Marxek, Engelsek, Leninek eta iraultzaren aldeko teorialari guztiek horixe aldarrikatzen dute bederen?, errealitatea ezagutu behar
|
du
lehenik eta behin. Eta lehen errealitatea da bakoitzak bere burua duela:
|
|
|
Nahiz eta negoziazio prozesu batean sartu, guk independentisten indar metaketarekin jarraituko dugu. Uste dut horrek izan behar
|
duela
lehen urratsa. Anbizio guztiarekin.
|
|
|
Eta hori ez zitekeen gerta dena hori oro gisa interpretatu arte, eta hori, Orotariko Euskal Hiztegiaren arabera, XVIII. mendearen bigarren zatian gertatzen da. Guk uste
|
dugu
lehen direanak esaten zela. Hau da, argudio asko daude esateko forma hori berria dela, antzinatean ez zela existitzen.
|
|
|
eta interpretazioetan oinarrituta, nekez altxatzen ari nintzen eraikina goitik behera erori zenean zalantzek bete betean harrapatu zituzten oinarriak ere. Ez nuke ez dagokidan eremuan sartu nahi, baina arrazoizko zalantzak baldin baditut bigarren multzoaren benetakotasunaz, uste
|
dut
lehen multzoaren ezaugarriei buruz galdetzea zuhur jokatzea dela. Eta multzo horri pentsatzeko modu bera ezarriz gero, ohartzen naiz ez dudala zertan justifikatu o eta s amaitzen diren hitzak, gaztelaniazko aldaerak direlako:
|
|
|
Gaur Espainian elkarren aurka borrokatzen diren alderdiei buruzko edozein iritzi edukita ere, zalantzarik gabe erran daiteke Euskal Herria katolikoa dela, eta Euskal Herrian gurtza publikoa ez dela inoiz eten. Baldintza hauetan, munduak herri kristau baten sarraski gupidagabea jasan ez dezan, alderdien arteko ezberdintasunik egiteke, ahotsa altxatu behar
|
duten
lehenak katoliko guztiak dira. Gernika bezalako hiri irekietan eginiko bonbardaketa ez du ezerk desenkusatzen, ez du deusek zuritzen.
|
|
|
Ez
|
dute
lehen topaldia, dena dela. Ez daude pasioz mozkortuta eta ordu batzuk dituzte aurretik beren grinak asetzeko.
|
|
|
Hara, lehengoan Pio Barojaren El árbol de la ciencia berrirakurri nuen, eta jakin ez zergatik, baina ez
|
ninduen
lehen aldiz irakurri nuenean bezala bete. Ez nekien, baina orain badakit.
|
|
|
Izan ere, iraultzaile baten helburua errealitatea aldatzea bada —Marxek, Engelsek, Leninek eta iraultzaren aldeko teorialari guztiek horixe aldarrikatzen dute bederen—, errealitatea ezagutu behar
|
du
lehenik eta behin. Eta lehen errealitatea da bakoitzak bere burua duela:
|
|
2011
|
|
|
–Hori
|
duk
lehen fasea, esan ohi dit?, baina gero okerrago duk. Ez zekiat nola, baina halako batean konturatzen dituk ez dutela hitaz zer kezkatu, ez haizela erasokorra, inofentsiboa haizela, kontuan hartu behar ez diren horietakoa, eta errespetua galtzen diate:
|
|
|
–Azkeneko gerra handiaren karietara Sobiet Batasunak Letonia bere mendean hartu zuelarik, herritar ia guzti guztien ama hizkuntza letoniera zen. Aitzitik, independentzia eskuratu zuenean, herritarren ehuneko 35ek errusiera
|
zuen
lehen hizkuntza eta zati handi batek ez zekien fitsik letonieraz. Zergatiaren arrazoia:
|
|
|
Eta eliza ez da aldatu, hori da bere ezaugarrietako bat, beraz ni neu aldatu naiz, larritasunez begiratu zidan?. Horrek esan nahi
|
du
lehen gauzen alde ona ikusten nuela eta orain berriz alde txarrak baino ez.
|
|
2012
|
|
|
Alarguna negar zotinka begirada makurraz ari zela, aurkezleak, zutik oraindik, hilketaren inguruko hiru minutuko bideoa aurkeztu zuen. Ikusleek ez zekiten programakoek hamar milako prima eskainia ziotela Ainhoari negar egiten bazuen eta berak argi
|
zuela
lehen unetik ez zuela aukera galduko.
|
|
|
Hau estomagoan hasten da. Beti. Zure gorputzaren erdigunea
|
du
lehen ezkutalekua. Hutsune handia sentitzen hasten zara.
|
|
|
Sarreraz gogoratzea lortu nuenetik, pixkanaka hasi zitzaizkidan nire memorian ezabatuta
|
nituen
lehen egun haietako irudiak burura etortzen. Herriko zine zaharreko pantailan bezala ikusten nituen, zuri beltzean, eta hitzak ere apenas entzuten nituen.
|
|
|
Uste
|
dut
lehen aldiz amorrua sentitzen hasi nintzela. Bueno, neure buruari amorrua sentitzen utzi niola.
|
|
|
Ez zen samurra izan ezkontzaren osteko aste hura. Gripeak jota bezala pasa
|
nituen
lehen egunak: hitz egiteko ere kemenik gabe, zurbil, orain burua sukarrak berotuta, orain bizkarrezur guztia bat bateko hotzikara batek astintzen zidala.
|
|
|
Gainera, gaur egun denek gutxi asko musika ikasi ditek eta estandarizatu dituk melodiarekin egin zitezkeen jokoak ere. Orain ez
|
dituk
lehen bezalako bariazioak onartzen, bakoitzaren askatasun melodikoa galdu duk erabat. Musika tradizionala musika kultuarekin homologatu duk nolabait, melodiaren monotonia moduko bat ezarriz.
|
|
|
txe izan zen nire aitaren berri izan
|
zuen
lehena. Lokalera iritsi nintzenean han zegoen eta ezin izan nuen sekretua gorde.
|
|
|
Non dago, ordea, txalupa lemagabe hori? Horixe da aurkitu behar
|
dugun
lehen gauza. Txalupari buruzko aurreneko datua izango da gure arrakastaren abiapuntua.
|
|
|
Nire gazteluan atseden hartzen nengoen, itsasontzi hondoratura azken joan etorria egin, eta ontzi arina ohi bezala jaso eta ur azpian ezkutatu ondoren, berriro lehengo egoerara itzulita. Ondasun gehiago
|
nituen
lehen baino, baina ez nintzen aberatsa inondik ere; ondasun horiek Peruko indiarren ondasunek espainiarrak iritsi aurretik balio zutena baino gutxiago balio baitzuten.
|
|
|
Horrenbestez, tiro egin nuen, eta hari begiratzeko esan orduko, papagaia erortzen ikusi zuen. Baina hala ere, izutua zirudien, eta uste
|
dut
lehen baino harrituagoa zegoela, ez ninduelako ikusi eskopetan ezer sartzen, eta barruan heriotza eta hondamen iturri miragarriren bat zuela pentsatzen zuelako, gizonak, abereak, txoriak eta gertu edo urrun zegoen beste edozer gauza hil zezakeena. Hark eragin zion harridura denbora luzean ezin izan zuen burutik kendu, eta uste dut, utzi izan banio, ni eta eskopeta gurtuko gintuela.
|
|
2013
|
|
|
bi identitateetako bat suntsitzailea da, negatiboa, gorrotoz betea; hortaz, bestean integratzea, dagoen dagoenean, zaila izango da. Nahitaez jo behar
|
dugu
lehen identitatea indartzera eta bigarrena ahultzera, edo behinik behin, baretzera?. Nola baretu?
|
|
|
Biografiaren eta literaturaren arteko loturari eskaini ohi diot ikasturtearen lehen hilabetea unibertsitatean, eta ikasleen arreta erakartzeko moduko kasu batekin hasi ohi
|
dut
lehen ordua, Catherine M.ren bizitza sexuala rekin. Catherine Millet, arte garaikideaz saio mamitsuak argitaratu bazituen ere, guztiz ezezaguna zen bere bizitza sexualari buruzko lana 2001ean kaleratu zuen arte.
|
|
|
Horra niretako
|
zituen
lehen hitzak. Aiantzekin solasaldi laburra izana zuen, gaztelaniaz.
|
|
|
Denbora gutiren buruan, toki horiek guztiak begitik aienatuak izanen ziren, inguruko arbolak eta sasiak hazten segituz gero. Harri bakarrik ere ezarri aitzin, harginaren menekoek bidea laharrez garbitzea izana
|
zuten
lehen lana.
|
|
|
Ideia zabaldu tour 95 kronika, eta Mila ezker saiakera. Hauxe
|
du
lehen sarraldia fikzioan.
|