|
2003
|
|
|
Goazen beraz, Hegoaldeko haurrideen azken bi mendeetako historiari so baten egitera! Eta aspaldiko arazoak badituztela zuritzeko hango gure herritarrek, bai beren artean, bai eta beren auzoekin, erran behar
|
dugu
lehenik.
|
|
|
eta. Hizkuntza?, bi termino horiek konparatzekotan eta bien arteko harremanak argitzekotan, hori baita ene xedea? behar
|
dugu
lehenik ikusi zer adierazpen emaiten diogun bakoitzari.
|
|
2004
|
|
|
Euskaldungoaren periferian bizi diren euskaltzaleen arrangura jaso
|
dugu
lehen Gaizka Arangurenen aldetik. Euskaltasunaren eta lurraldetasunaren gaineko interpretazio murrizgarriak zituen kritika gai nafar kazetariak.
|
|
2008
|
|
|
Gau itxia zen hoteletik irten garenean, mahai bueltan zeuden lehen telebistari adi egondako lagunak, dotore dotore, zuriak hoteletik zelan irteten ziren begira, eurok afaltzen zuten bitartean. Herritik baztertu samar dago ostatua eta, apur bat ibili behar izan
|
dugu
lehen kafetegia topatu arte. Hiru mahai ditu karrerapean, barruan berriz, sukaldea eta janari denda.
|
|
|
Laster izan
|
dugu
lehen kontrola, gidariak paperak eta billete batzuk eman dizkio. Ez digute berehalakoan abiatzen utzi, baina denbora gutxi egon gara.
|
|
|
Eta gauza txarto joango zela jakin arren, abiatu egin gara. Tollé onduleéan hasi eta laster izan
|
dugu
lehen zulatua. Sasoi ona ei da hau parkea bisitatzeko, eurite garaian belarrak oso altu daude, baina orain ere ez dabiltza behetik.
|
|
2009
|
|
|
Ikuspen baten multinterpretazio modu hau ezagunki Dalirentzat teknika bat bilakatu da, eta haren obra askoren joko/ jolasa da, adbz.,. Amaigabeko enigma? laukian, paisaia batean hautemapenaren zazpi maila ezberdin aurkezten da; detaile batean zentratzen bazara, aspektu bat ekartzen
|
dugu
lehen mailara, eta beste dena horren bigarren plano bihurturik, desmarrazturik, lauki guztia aldatu egiten da. Horrela izateak ez du iraunik, ikuskizuna eszenario etengabe aldakor bat bihurtzen da, dena beti antzaldatzen, birsortzen ari da.
|
|
|
–Baina hara, zigarreta bukatu zait, eta berriro hasi
|
dugu
lehen leziotik, esan zuen Txarok.
|
|
|
–Baina hara, zigarreta bukatu zait, eta berriro hasi
|
dugu
lehen leziotik –esan zuen Txarok.
|
|
2010
|
|
|
–Bai, Ludwig. Bihar bertan jokatuko
|
dugu
lehen partida. Eskerrik asko?.
|
|
|
Eta hori ez zitekeen gerta dena hori oro gisa interpretatu arte, eta hori, Orotariko Euskal Hiztegiaren arabera, XVIII. mendearen bigarren zatian gertatzen da. Guk uste
|
dugu
lehen direanak esaten zela. Hau da, argudio asko daude esateko forma hori berria dela, antzinatean ez zela existitzen.
|
|
|
‘Bai, Ludwig. Bihar bertan jokatuko
|
dugu
lehen partida. Eskerrik asko’ Oker nengoen.
|
|
2011
|
|
|
– . Utopia batek, esan
|
dugu
lehen ere, habia egiten duenean pertsonen buruan, gauzagarri bihurtzen da, utopien gauzatzeak inoiz ez bezalako garrantzia duen mundu batean.
|
|
|
Logi Bergmann, Berria, Ikus, orobat, ildo beretik: . Feroe uhartea aipatu
|
dugu
lehen, bere 50.000 hiztunekin. Beste horrenbeste esan liteke Islandiarekin.
|
|
2012
|
|
|
Hor arrazoi bat laborariaren etsairik gaiztoenak izateko. Horrez gain, beste bat ere aipatu
|
dugu
lehen: euliek, gai kutsatuak edo infekzio eragileak miazkatzean, zupatzean, ziztatzean edo zurrupatzean, gaixotasunak zabaldu ditzakete.
|
|
2013
|
|
|
bi identitateetako bat suntsitzailea da, negatiboa, gorrotoz betea; hortaz, bestean integratzea, dagoen dagoenean, zaila izango da. Nahitaez jo behar
|
dugu
lehen identitatea indartzera eta bigarrena ahultzera, edo behinik behin, baretzera?. Nola baretu?
|
|
|
Goizeko hamarrak. Ondo bidean, eguerdian egingo
|
dugu
lehen geldialdia, Parisen usainean. Autoak baino gehiago, sarritan entzundako doinuak garamatza helmugarantz?.
|
|
2014
|
|
|
–Hara, guk? guk ikuskizun xelebre bat izan
|
dugu
lehen arratsaldean.
|
|
2015
|
|
|
hortxe dago Saizarbitoriaren Hamaika pauso (protagonista Daniel Zabalegi bihurtuta, badaezpada ere), eta hor dago Izagirrek eskainitako poema parea. Baten amaiera kopiatu
|
dugu
lehen; ekar dezadan orain bestea, bere osoan:
|
|
|
Euskara, hi, txo!? izatetik aurrena amatxo eta gero amonatxo izatera nola pasatu zen komentatu
|
dugu
lehen, irakurle ikasiaren lezioaren bitartez. Hizkuntzaren ahultzea eta harenganako xamurtasuna handitzea batera gertatu direla erakusten digu horrek, noski, baina, babes kontuez gainera, Lizardik bazuen beste arrazoi bat amaren partez maitasun goitarren podiumean amona ipintzeko.
|
|
|
Hitchcockek Dostoievskiri muzin egin ziola aipatu
|
dugu
lehen, baina besterik litzateke haren bizitza filmatzea? 1982an, Raymond Carverrek, Michael Cimino zinemagile heterodoxoak zuzenduko zuelakoan, Dostoievskiren bizitzari buruzko gidoia prestatu zuen Tess Gallagherrekin batera.
|
|
|
Baina itzul gaitezen egokitzapenen kontura. Esan
|
dugu
lehen, zinema XX. mendeko asmakizuna dela. Bikoitza zen bere zailtasuna:
|
|
|
Ikusi
|
dugu
lehen zelan motibazioa faktore ezin garrantzitsuagoa den bigarren hizkuntza bat ikasteko garaian.19 Euskal Herrian jende asko dago egoera horretan, eta ukaezina da jende multzo horrek berebiziko garrantzia daukala euskararen berreskuratze prozesuan. Euskaldun berriengan, beraz, funtsezkoena, faktore erabakigarriena, bigarren hizkuntzaren ikaskuntza prozesua abiarazten duen motorra, motibazioa da.
|
|
|
1970eko hamarraldian Ipar Euskal Herriko abertzale giroan prentsa elebidun diglosikoa gailendu zela ikusi
|
dugu
lehen. Lucien Etxezaharretak, ordea, beste bide bat proposatu zuen hamarkada horren amaieran, aterabide bakarra, gure kultur espazioaren gureganatzea?
|
|
|
Eta kasu, botere metaketa erraldoiak auzitan jarri eta dezentralizazioa bultzatzea ez baita Erdi Arora edota norbere baitara biltzeko saioa, begirunean oinarrituriko unibertsaltasunaren abiapuntua baizik. PGA aipatu
|
dugu
lehen; haien xedea, esate baterako, tokian tokiko erabakigune asanblearioetatik, konfederatuta, mundura zabaltzea da. Gurera etorrita, hara zelan mintzo zen Mario Salegi Berrian (XII):
|
|
2016
|
|
|
Hala ere, mitoaren bidez, neurriz kanpoko kopuruak iradokitzen ziren, egiaz gertatzen ziren bortxaketak baino askoz gehiago. Esan
|
dugu
lehen ere: Gerra Zibil osoan ez zen halako kasurik salatu, bat bera ere ez; ez zen salatu esklabo batek emakume zuri bat bortxatu zuenik.
|
|
|
1974ko maiatzaren erdialdera bilera bat egin zen herriko biztanleekin (aipatu
|
dugu
lehen). Sortutako galderen eta eztabaiden ondorioz, 1974ko maiatzaren 17an, Udalak erabaki zuen Iberdueroren lizentziarik gabeko obrak geraraztea.
|
|
|
Helburua lortzeko erabakigarria izan zen Dames & Moore Iberiaren txostena ere. Enpresak Gipuzkoako Diputazioaren enkarguz egin zuen txostena, eta ezegokitzat jo zuen Debako zentralaren kokalekua (zabal jorratu
|
dugu
lehen txosten hori).
|
|
|
Gatozen bada ama horrengana, oraingoz alaba baizik ez den Begoñarengana. Frantziara bidean itsasontzi batean utzi
|
dugu
lehen, gerraren paradero gaiztoa sumatu bai baina oraindik esperantza gelditzen zenean. Itxaropen apur horiek, baina, goizaldeko lainoaren hari muturrak legez lurrundurik eta aienaturik geratu ziren denak; makurrik makurrenean beti izaten da alderdi onen bat, ordea, eta gure historia honetan faxisten garaipenak familia elkartzeko balio izan zuen, gurasoak ere Frantzia aldera iritsi zirenean alabaren bila joan baitziren, hura babesturik zeukaten euskal gobernuaren eskolara.
|
|
|
Alsinaren gogoetak ari ginen berritzen, bere aita amen bidaldi hartako xehetasunak alabaren irudimenetik jasotzen. ...ri buruz horrelako pentsuak eta juzguak jaulkitzea, egia da hori, baina ez da pentsatu behar haatik emakume gupidagabe eta bihotz gogorra denik; aitzitik, ikusia dugu nola emakume bihozbera den, bere sentiberatasun hori fikziozko hunkimenduetara lerratuagoa bada ere hezur haragizko (hau bai hitz pare topikoa, zergatik ezin dugu esan, horren ordez, ile hortzezko) errealitatera baino; dena den, esan
|
dugu
lehen ere ez dugula eleberri psikologikorik egin nahi, are gutxiago psikoanalitikorik; haurtzaroko balizko traumak eta gabeziak alde batera utzita ere, arrazoi franko izan litezke gizonezkoekiko erresumin apur bat edukitzeko; norberaren esperientzia mikatzen bat adibidez, kasu honetan ez dagoena; edo inguruko uste eta pentsaerak, beharbada zerikusi estuagoa izan lezaketenak, gogoan izan behar bai... Pentsamenduen jatorriak eta irudipenen iturriak ez zaizkigu gehiegi axola, ordea:
|
|
|
Begoñak ere bere baitan sentitzen zuen biziaren indarra bultzaka, oraindik ere sabela handitzen hasi ez zitzaion arren. Haurdunaldi haren berri jakin zenean, esan
|
dugu
lehen ere, geldirik egoteko aholkatzen zioten denek, ez ezer egiteko, ez deus pentsatzeko, bere kimu jaiogabe haren hazkuntza ez bazen, gorputzaren emankortasun haren berezko osagarri eta ondorio naturala gogoaren antzutze bat balitz bezala; baina, hau ere esana dugu eta orain argituko, kontrako efektua lortu zuten, elkortu ordez zabaldu egin baitzen Begoñaren perspektiba, hedatu haren kezken er... Itsasontziaren mugitu ezin hura denentzat zen mintzagai eta kezka iturri, baina emakumeek horixe baizik ezin zuten egin, kezkatu eta mintzatu, aldi berean haurrak zaindu eta beste hainbat zereginez arduratu behar zutelako; gizonak, aldiz, berdin berdin kezkatzen eta mintzatzen ziren, baina beren buruei garrantzi gehiago emanez, ohi dutenez:
|
|
|
Ez bide osoan hala ere, tarteka lortu baitzuten bihotz oneko jendeak beren gurdietan tokia egitea, denei ez bazen ere bati edo besteari, txandaka, gehienetan Begoñaren amak baliatzen bazituen ere aukera horiek, xaharrena eta ahulena eta etsiena izaki, gajoa. Bidaiaren xehetasunik ez dakigula esan
|
dugu
lehen, ordea, ez dakigula eta ez dugula emango, gainera, eta hortaz hobe dugu gai honetaz hitzik ez egitea, egileak horretarako eta gehiagorako askatasuna ere baduen arren, ez baita oso txukuna, prestigio literarioaren aldetik, narratzaileari egotzi ohi zaion barne koherentziaren araua apurtzea. Isil gaitezen bada.
|
|
|
dabilenean ezinbesteko dituen erreferentziak ere, eta itzul gaitezen kontu pertsonalagoetara, hegazkineko emakumeak bukatua baitu bere whiskia eta ama oroitzen baitu berriz ere: horra, beraz, Begoña Parisko kaleetan barrena, amarentzako enkarguak edo aitarentzako mandatuak egiten, bientzat bihurtu baita makulu, bientzat itsumutil (esan ote liteke, itsuneska??); amarentzat, esan
|
dugu
lehen ere, ogia eta esnea eta babak eta tipula eta okela pixka bat eta xaboia eta kafea eta olioa eta azukrea eta gatza eta ahal den guztia lortzeko, orain gauza bat, gero beste bat, gero eta buru txarragoa baitu amak egin beharrekoak gogoratzeko, eta eskua ere gero eta baldarragoa suaren puntuari antzemateko, atzerriko sukalde txar honetan ez dela moldatzen dio berak, dena aldrebes egiten dutela... Ozta ikasi du bizileku hartu duten ganbaratik Marceau karrikarainoko bidea, eta hori ere oinez, denbora gehixeago behar izan arren ez baitu lurpeko bideetan ibili nahi, berak dio oinez ibiltzeak on egiten diola eta hartara gainera diru gutxiago xahutzen duela, ez baitago jakiterik noiz arte egon duten Euskal Herritik kanpo, baina egiatan metroan sartzeak izu ikara sortzen dio, eta ez hainbeste hango sakonune eta zuloek faxisten bonbardaketak gogorarazten dizkiotelako, hegazkin alemanak Bilbo gainean bonba jaurtitzen hasi eta etxepeetako sotoetan sartu behar izaten zutenekoa, baizik eta ezin eraman duelako metro barruko jendearen samalda, hango estutuak, hango usainen nahasia eta hatsitua, izkinetan ikusten diren morroi batzuen bisaje iluna, emakume zenbaiten aurpegiera galdezkoa, hori dena sobera eta lar bortitza da nonbait Elorriotik San Agustingo elizarainoko osteretara ohitutako gizonarentzat.
|
|
|
Basamortuaren ertzeko herri kaxkar batzuetako etxola ziztrinetan sartuta, ia ia giltzapetuta, iheslari behar zutenak xagu zuloan erori zirelako sentipen mingotsarekin zeuden, eta hala ere pozik, neurri batean bederen, Mizifu Franco edo Mitxino Hitler ez zetozen bitartean. Baina ez gaitezen luzatu kontzentrazio zelaietako miseria eta pasadizo gazi gozoekin, esan
|
dugu
lehen ere gesal zaporekoa dela Alsinaren historia, Alsina emakumea gogoratzen edo asmatzen ari den Alsina ontziaren istorioa, eta marmitakoa ez litzateke marmitako izango atunetik adina arkume saiheskitik botaz gero. Jauzi egingo dugu ba, salto.
|
|
2017
|
|
|
Hots, ongizate estatuak zenbateko eskubideak berma ditzakeen merkatu ekonomikotik kanpo. Desmerkantilizazioa aztertu nahi badugu, merkantilizazioa xehatu behar
|
dugu
lehenik eta behin, eta horren haritik egingo diegu lehendabiziko kritika demokraziaren, ongizatearen eta merkantilizazioaren kontzeptu patriarkalei (Orloff, 1993, 2001). Hauxe da abiaburua:
|
|
2018
|
|
|
–Geuk ikusi behar
|
dugu
lehenik, entzun zen kontroletik?. Ostia!
|
|
|
German Rubenach ospitalean da, guardia zibilez inguratua, eta bat batean euren burua ETAko militantetzat aurkezten duten bi lagun agertzen zaizkio, handik ihes egiteko plan bat dutela esanez, eurekin alde egiteko eskainiz. German Rubenach gaizki dago, esan
|
dugu
lehen ere, amnesia du eta fabulaziorako joera, mediku txostenek diotenez, baina ezetz esaten dio ihesaren proposamenari.
|
|
2019
|
|
|
Baina, halakoetan, ongitxo dakizun bezala, biderik motzena ez da onena izan ohi. Esan nahi dizudana zera da, Txeferengana iristeko Klara erabili genukeela bidelagun, nik uste. Beraz, Klararekin hitz egin behar
|
dugu
lehenik, eta horretarako, jakina, zu ni baino egokiagoa zara?
|
|
2020
|
|
|
zenbateraino dagoen ongizatea merkatuaren mende eta zenbateraino berma ditzakeen ongizate estatuak eskubideak merkatu ekonomikotik kanpo. Desmerkantilizazioa aztertu nahi badugu, merkantilizazioa xehatu behar
|
dugu
lehenik eta behin, eta horren haritik egingo diegu lehendabiziko kritika demokraziaren, ongizatearen eta merkantilizazioaren kontzeptu patriarkalei (Orloff, 1993, 2001). Hauxe da abiaburua:
|
|
2023
|
|
|
Aipatu
|
dugu
lehen ere Patxi Unzurrunzaga, Itxaropena inprimategiaren jabea eta izen bereko argitaletxearen sortzailea. Zarautzen finkatu zen arren, donostiarra zen sortzez Patxi; Urberuagako bere lehengusina Maria Goikoetxearekin ezkondu, eta sei seme alaba izan zituzten:
|