|
2002
|
|
|
Jacinto Correia Landareen munduan 350 landare mota inguru daude, hala nola, erromeroa, izpilikua, apioa edo kalena, intsektu espezie desberdinak uxatzen laguntzen dutenak, eta gainera kutsatu gabe egiten dute. Beste landare batzuek beren kimikari lurrunkor eta aromatikoak erabiltzen dituzte hostoen, loreen eta sustraien izurriteak urrun
|
dituzten
intsektuak erakartzeko. Albahakaren usaina oso eraginkorra da euliak eta eltxoak eta gainerako intsektu hegalariak urruntzeko.
|
|
2003
|
|
|
Intsektuaren aurkako proiektua abian jarri aurretik, basoaren egoera kritikoa zen, zedroen %80 kutsatuta baitzegoen. Zientzialariek oraindik ere informazio asko aurkitu behar
|
dute
intsektuari buruz, agerraldi berriak saihesteko. Orain, feromonen osaera aztertzen ari dira; horiekin bikotea erakartzen dute ugaltzeko eta tranpetan erabiltzeko.
|
|
2004
|
|
|
Nahiz eta onartu ingurumena kutsatuta dagoela, izokin haztegietan eta, jakina, itsas ingurune libreetan, biometaketaren fenomenoa ere kontuan hartu behar da. Animalia basatietan, segur aski, haien lehen estadioetako dietak kutsatzaile horien maila handiak pilatu ez
|
dituzten
intsektuak eta beste animalia batzuk hartzen dituelako, ez da handia haien gantz ehunetan konposatu organokloratuak egotea, baldin eta esposizio akuturik ez badago. Maila handienak animalia zaharrenetan baino ez dira agertzen.
|
|
|
Aurkikuntza horrek frogatzen du hegoak
|
zituzten
intsektuek uste baino 80 milioi urte lehenago eboluzionatu zutela.
|
|
|
Zientzialari estatubatuarrek duela 400 milioi urte bizi izan zen intsektu baten hondakinak aurkitu dituzte, orain arte aurkitutako intsektuetatik zaharrena, aurreko hamarkadaren hasieran Eskozian lurpetik ateratako fosil batean. Aurkikuntza horrek frogatzen du hegoak
|
zituzten
intsektuek uste baino 80 milioi urte lehenago eboluzionatu zutela. New Yorkeko Historia Naturaleko Museo Amerikarreko David Grimaldi eta Kansasko Unibertsitateko Michael Engel intsektuen eboluzioari buruzko liburu batean ari ziren lanean, fosila aztertzen ari zirela hondakinak ikusi zituztenean.
|
|
2005
|
|
|
Eta elikadura ohitura horiek Europan oro har iraun ez duten arren, beste esparru batzuetan sukaldaritza kulturari eta herrien biziraupenari ere eutsi zaie. Adibidez, Txinak historia luzea
|
du
intsektuak elikatzeko erabiltzen. Gaur egun, oso preziatuak dira zetaren zizareak kapulua, eskorpioiak eta burruntziak irundakoak ditu, eta oso ezagunak dira Balin, Laosen, Japonian eta Thailandian.
|
|
|
), teknika horri esker, armiarmek uharteak eta suak aldendu edo kiskalitako beste leku batzuk kolonizatzen dituzte. Suntsitutako basoetara iristen dira, eta, aldi berean, elikagai gisa balio
|
duten
intsektu ez oso zorrotz batzuk. Horri esker, aurrera egin dezakete, eta, era berean, hegaztien, narrastien, anfibioen eta ugaztun txikien elikagai izan daitezke.
|
|
2006
|
|
|
Aipatu europar arteztarau horrek babespen alorrean ez
|
du
intsektu polinizatzaile bakar bat ere jaso (nahiz horrelakoak funtsezkoak diren lore eta landareen hedapen prozesuetan), ezta urtero urtero Europa eta Afrikaren arteko bidaia egiten duten milioika intsektu horiek, ezta ekosistema mediterraneoaren bereizgarri diren intsektu guztietatik bat bera ere...
|
|
2007
|
|
|
Oso gomendagarria da substratuaren gainean luzaroan sakabanatutako ongarriak erabiltzea, nahiz eta produktu horiek modu eraginkorragoan eragin ahal izateko lurra busti behar den aplikatu aurretik eta ondoren. Ez da ahaztu behar ongarriak ez direla balizko izurriteei erasotzen dieten produktu fitosanitarioak, eta horrek esan nahi
|
du
intsektuak dauden zaintzen jarraitu dela, eta, beharrezkoa bada, intsektizida sistemiko berezi bat aplikatu zaiela alea erasotzen bada. Rododendrondoak erdismoan kokatuta egotea eta haizetik babestuta egotea gustatzen zaie arazorik gabe hazteko, baina beroa gehiegizkoa ez bada, leku eguzkitsuagoak ere bila daitezke.
|
|
2010
|
|
|
Ongi aplikatzen da, garbiketa orokorra egin ondoren, batez ere, intsektu aztarnarik aurkitu bada edo sukaldean denboraldi batez jarduerarik izan ez bada. Substantzia erakargarriak
|
dituzten
intsektuentzako tranpak, atxikipen sistemetaraino iristen direnak, baina atera ezin direnak. Kolore deigarriko zinta itsasgarriak goma indartsu batekin harrapatzen dituzte, baina ez dira oso gomendagarriak sukaldeetan eta jantokietan, euliak maiz askatu eta erortzen baitira.
|
|
|
g Garbiketa produktuak beste leku batean biltegiratzen dira, elikagaietatik urrun? h Inoiz ez
|
duzu
intsektu edo bestelako animaliarik izan zure sukaldean? 5 Hondakinak ezabatzeko etapa:
|
|
|
Udako sasoia aisialdiko denbora, bidaiak, hondartzako egunak eta aire zabaleko otorduak dira, istripuen eragina biderkatzen dutenak. Garrantzi handia
|
du
intsektu edo marmoken ziztadei, traumatismoei eta tenperatura altuen ondorio kaltegarriei aurrea hartzeak, hala nola bero kolpeari eta deshidratazioari, bai eta murgiltze bidezko itoaldiei ere. Batez ere funtsezkoa da haurren eta zaharren kasuan, horiek baitira ahulenak.
|
|
2014
|
|
|
Espainian, hegoaldean eta erdialdean eragin handiagoa du. Kantauriko erlaitzak ez
|
du
intsektu bektorearen garapenerako baldintzarik, eta, beraz, eragin txikiagoa dago. Leishmaniosia katuetan, eltxo batetik transmititua Fleboila, gaixotasunaren intsektu transmititzailea, ingurumen baldintza jakin batzuekin dago aktibo:
|
|
|
Costa Ricako La Selva estazio biologikoan dago, 250 mikrometro baino ez ditu neurtzen eta planetako intsektu txikienetako bat da. 1.400 espezie ezagun
|
dituen
intsektu familia batean sartu den azkena da. 10 Lurrezko kupularen barraskiloa (Zospeum tholossum) Bi milimetro luze den barraskilo txiki hau Kroaziako kobetan bizi da, 900 metroko sakoneran.
|
|
2015
|
|
|
Tratamendu termikoak intsektuak kontsumitu aurretik murriztu egiten ditu arriskuak Ornodunen antzera, intsektuek agente biologikoak eta osasunarentzat arriskutsuak izan daitezkeen substantziak izan ditzakete. Belgikako agintariek diotenez, garrantzitsua da simaurra eta hondakin organikoak
|
dituzten
intsektuen arrisku bakteriologiko eta kimikoei arreta jartzea. Kondizio kontrolatuetan hazitako intsektuen segurtasun mikrobiologikoari buruzko ikerketa zientifiko gutxik adierazten dute germen ugari dituztela.
|
|
|
Akainek txakurrei eta pertsonei eraso egiten diete, eta gaixotasun larriak eragin ditzakete Txakurren kanpoko parasitoen artean daude akainak. Armiarma txiki baten antzeko itxura duten eta zortzi hanka
|
dituzten
intsektu txiki horiek milimetro gutxi batzuk baino ez dituzte neurtzen, baina baraila indartsuekin armatuta daude, eta kandelaren larruazalari heltzeko eta odolaz elikatzeko gai dira. Eta zein da arriskua?
|
|
2016
|
|
|
2 Munduko giza elikadurari laguntzea Labezomorroak edo zigarrak bakterio erresistenteen kontrako botika berrietarako balio dezakete 2050ean, 9.000 milioi pertsonak har dezakete parte. FAOk uste
|
du
intsektuek, beren kabuz, ez lituzketela konponduko munduko elikaduraren erronkak, eta, beraz, modu jasangarrian, gosearen eta desnutrizioaren aurkako borrokan potentzial guztia aprobetxa daitekeela. Planeta osoko 2.000 milioi pertsonen dietaren parte direla gogorarazi dute arduradunek.
|
|
2022
|
|
|
Giza elikadurarako intsektuak hazi daitezke, baina Europako Batzordeak Elikagai Berrien Araudiaren araberako baimenak onartzen dituenean soilik merkaturatu ahal izango dira Espainian (horixe gertatu da irinaren harrarekin eta, orain, etxeko kilker batekin). Halaber, EBn kontsumitzeko baimenik ez
|
duten
intsektu espezieak hazi ahal izango lirateke (bai gizakien elikadurarako, bai animalientzat), ekoizpen guztia hirugarren herrialdeetara esportatzen bada. Bestalde, intsektuak edo lurreko beste ornogabe batzuk hazi daitezke, gizakien edo animalien elikaduraz besteko erabilerekin, hala nola, amuzki arrantzaleak, polinizatzaileak, izurriteen kontrola, ongarriak, etab. Kilkerrak:
|
|
2023
|
|
|
Kitina
|
duten
intsektuak: Segurua da jatea?
|
|
|
Alderdi ideologikoekin zerikusia duen hirugarren arrazoi bat gehitu litzateke. Zenbait kolektibok uste
|
dute
intsektuen kontsumoa eliteek antolatutako mundu plan moduko baten parte dela, gaixotzeko eta populazioa menderatzeko, eta, horrekin batera, ustez helburu bera duten beste estrategia batzuk ere badirela, hala nola txertoak, chemtrail ak edo 5G. Talde horiek zarata handia egiten dute sare sozialetan, eta intsektuak kontsumitzeak izan ditzakeen arriskuekiko beldurrak sustatzen dituzte.
|