|
2002
|
|
|
Jacinto Correia Landareen munduan 350 landare mota inguru daude, hala nola, erromeroa, izpilikua, apioa edo kalena, intsektu espezie desberdinak uxatzen laguntzen dutenak, eta gainera kutsatu gabe egiten dute. Beste landare batzuek beren kimikari lurrunkor eta aromatikoak erabiltzen dituzte hostoen, loreen eta sustraien izurriteak urrun
|
dituzten
intsektuak erakartzeko. Albahakaren usaina oso eraginkorra da euliak eta eltxoak eta gainerako intsektu hegalariak urruntzeko.
|
|
2004
|
|
|
Nahiz eta onartu ingurumena kutsatuta dagoela, izokin haztegietan eta, jakina, itsas ingurune libreetan, biometaketaren fenomenoa ere kontuan hartu behar da. Animalia basatietan, segur aski, haien lehen estadioetako dietak kutsatzaile horien maila handiak pilatu ez
|
dituzten
intsektuak eta beste animalia batzuk hartzen dituelako, ez da handia haien gantz ehunetan konposatu organokloratuak egotea, baldin eta esposizio akuturik ez badago. Maila handienak animalia zaharrenetan baino ez dira agertzen.
|
|
2006
|
|
|
Nolanahi ere, Europako herrialde zenbaitek osatu
|
dituzten
intsektu multzo nabarmen tximeletak, burruntziak batzuen zerrendetan babestu beharreko espezie asko jaso dituzte.
|
|
|
Espezie horietako batek edo gehiagok euli pupen parasitismoa %40ra irits daiteke animalia ekoizpen intentsiboko instalazioetan. Kontrol biologikoa Konponbide biologikoa izurriak modu naturalean kontrolatzen
|
dituzten
intsektuak eskala handian garatzean datza. Abeltzaintzan eta hegaztietan eragina izan ohi duen eulia etxeko euli arruntaren oso antzekoa da.
|
|
|
Erabiltzen diren teknikak eta organismoak askotarikoak dira, izurrite motaren arabera. Izurriteak kontrolatzen
|
dituzten
intsektu, hegazti edo narrastien zerrenda izugarria da: 7 puntuko marigorringoa edo burruntziak jaten dira; zipiriak eta kakalardo asko intsektu kaltegarri ugarirekin amaitzen dira; zezen moduko txoriek, barraskiloen presentzia erregulatzen dute; apoak eta igelak intsektujale handiak dira; lurreko izurriteak, etab. Alde horretatik, badira zenbait enpresa intsektuak eta akaroak hazi eta hornitzen dituztenak, berotegiko izurri nagusien kontrol biologikorako.
|
|
2007
|
|
|
Hala ere, nahigabeko COPentzat, energia eta industria prozesu jakin batzuetako azpiproduktuentzat, ahalik eta gehien murriztea proposatzen zen. POIak 1945ean hasi ziren erabiltzen, DDT eskala handiko plaguizida gisa sortu zenean, uztetan gaixotasunak edo hondamendiak eragiten
|
dituzten
intsektuak kontrolatzeko. DDT (dikloro difenil trikloroetanoa) 1874an aurkitu zuten konposatu organiko bat da, baina 1939 arte ez zen Paul Hermann Müller kimikari suitzarrak bere intsektizida propietateak aurkitu zituen, eta horrek balio izan zion 1948an Medikuntza eta Fisiologiako Nobel saria irabazteko.
|
|
2009
|
|
|
Bero uharte batekin areagotutako bero bolada batek tenperatura oso gogorrak eragin ditzake, eta horrek arriskua ekar dezake, bereziki haur edo zaharrentzat. Era berean, hirietan bero egonkor handiagoa jarriz gero, gaixotasunak transmititzen
|
dituzten
intsektuak (bektoreak) zabal daitezke. Bestalde, bero uharteek eragina izan dezakete klima aldaketan, baina oso modu bitxian.
|
|
2010
|
|
|
Ongi aplikatzen da, garbiketa orokorra egin ondoren, batez ere, intsektu aztarnarik aurkitu bada edo sukaldean denboraldi batez jarduerarik izan ez bada. Substantzia erakargarriak
|
dituzten
intsektuentzako tranpak, atxikipen sistemetaraino iristen direnak, baina atera ezin direnak. Kolore deigarriko zinta itsasgarriak goma indartsu batekin harrapatzen dituzte, baina ez dira oso gomendagarriak sukaldeetan eta jantokietan, euliak maiz askatu eta erortzen baitira.
|
|
|
Zientzialariek jakin dute ipurtargi espezie bakoitzak uhin eta maiztasun luzera jakin batean igortzen duela argia, beste espezie batzuekin nahas ez dadin. Onddo baten (Armillaria mellea) argi biziak erakarri egiten ditu esporak sakabanatzen
|
dituzten
intsektuak, haien ondorengotza betikotzeko modu bat. Imagen:
|
|
2015
|
|
|
Tratamendu termikoak intsektuak kontsumitu aurretik murriztu egiten ditu arriskuak Ornodunen antzera, intsektuek agente biologikoak eta osasunarentzat arriskutsuak izan daitezkeen substantziak izan ditzakete. Belgikako agintariek diotenez, garrantzitsua da simaurra eta hondakin organikoak
|
dituzten
intsektuen arrisku bakteriologiko eta kimikoei arreta jartzea. Kondizio kontrolatuetan hazitako intsektuen segurtasun mikrobiologikoari buruzko ikerketa zientifiko gutxik adierazten dute germen ugari dituztela.
|
|
|
Akainek txakurrei eta pertsonei eraso egiten diete, eta gaixotasun larriak eragin ditzakete Txakurren kanpoko parasitoen artean daude akainak. Armiarma txiki baten antzeko itxura duten eta zortzi hanka
|
dituzten
intsektu txiki horiek milimetro gutxi batzuk baino ez dituzte neurtzen, baina baraila indartsuekin armatuta daude, eta kandelaren larruazalari heltzeko eta odolaz elikatzeko gai dira. Eta zein da arriskua?
|
|
2019
|
|
|
Basatiak, aldiz, mantenugai horretan aberatsak diren algak eta uretako beste landare batzuk jaten ditu. Sukaldaritzan erabiltzeaz gain, «zenbait herrialdetan ere tresna biologiko gisa erabiltzen da zenbait gaixotasun transmititzen
|
dituzten
intsektuen aurkako borrokan», azaldu du José Juan Castrok, Kanaria Handiko Las Palmasko Unibertsitateko Itsas Zientzien Fakultateko Biologia Saileko buruak. Nutrizio bertuteak:
|