|
2008
|
|
|
1 Xafla hauen gainean argibide gehiago nahi
|
duenak
ikus dezake Revue> Aquitania> 19 (2003), 25 aldizkarian argita ratu dudan lana.
|
|
|
Ez zuten arras hola abiatua: Harambillet bera nahi
|
zuten
ikusi mauletarrek orduko Hiriart
|
|
|
Batzuek sortzez barru barruan omen daukaten hizkuntzaren senetik eto rririko herri arnas jator horri baina, eskarmentuz, gero eta susmagarriago deri tzot, euskal analfabetismoaren apologista gehienek, berezko euskara zoragarri horri, antza, ikasteak eta irakurtzeak kalte besterik ez diola egiten uste
|
dutela
ikusita. Bestela esan, beti aitortuko dut euskara kontuan sarritan gauza asko ikas daitezkeela sekula santan euskaraz ezer irakurri ez dutenengandik ere, baina, aldi berean, duintasun kontuengatik, ez nago inola ere prest pertsona horiek besteon maisu eta euskaldun eredugarri gisa presenta dakizkigun31.
|
|
|
Multzo adiera nagusi horren baitan azpi adiera jakinak ditu, batetik, eta multzo adierarik gabe ageri da zenbaite tan, bestetik. Aurreko puntuan di> atzizkia aztertu denean, bi azpi adiera berezi
|
dituela
ikusi da: multzo adiera hutsa batetik (di1), eta multzo adieratik eratorritako leku adiera (multzo hori dagoen, multzo horrek okupatzen duen?
|
|
|
Frantsesa ongi menderatzen saiatzeaz gain, gramatikalki bederen, beste hizkuntza batzuk ere ikasten aritu zen, euskararekin harremanik ote
|
zuten
ikusteko. Hola, Tours-en, «estoy estudiando el chino, un poco por el forro, con un chino de verdad, hijo de mandarín.
|
|
|
Tours-en txinerarekin eta japonierarekin egin bezala, gerora ere, mundu zabaleko beste hainbat hizkuntza aztertzen segitu zuen, euskararekin antzekotasunik ote
|
zuten
ikusteko. Hola 1928an Real Academia Española n sartzeko hitzaldian euskarak zenbait hizkuntza «zaharrekin» zituen berdintasun eta desberdintasun gramatikalak arakatu zituen, besteak beste dravidiar familiako malayim hizkuntza, sanskritoa, kaukasiar taldeko chürkil eta lak mintzairak, turkiera edo uraletako berbetak aipatuz359 Gerora, 1940ko hamarkadan hizkuntza «jasoekin» egin gura izan zuen alderaketa, latina, grekoa, alemana, gaztelania, frantsesa, hungariera, japoniera, arabiera eta georgiera izanik hizpide, baita sumeriera edo Kolonbiako katiera ere360 Ezin esan daiteke konparaketa lan hauek oso sakonak izan zirenik, edota linguistika arloan euskararen jatorri eta ahaidetza posibleak argitzen lagundu zutenik.
|
|
|
Musikari buruzko 1918ko hitzaldi haietan, sabindarrekin izan zuen pasarte polemikoa, beste behin ere jakingarria da. Oraingoan balio
|
du
ikusteko Azkueren Euskal Herri euskaldun idealak ez zuela homogeneotasun etnikorik inplikatzen, ez hizkuntza aldetik, ezta arraza aldetik ere:
|
|
2010
|
|
|
Predikatu horiei guztiei zorrotz samar begiratuz gero, ezaugarri komun bat
|
dutela
ikusten dugu, alegia: zerbaiti buruz hitz egitea, zeri buruz den jarduna, gaia aurkeztea eta harilkatzearen ildoak seinalatzea.
|
|
|
Nafarroako ikastolen kolektiboan, dena den, kontuan hartu beharreko gertaera jazo zen 70eko hamarkadaren bukaeran eta 80ko lehen urteetan, hainbat ikastolatan, frankismoaren ondoren Espainiako Estatuak eta Foru Diputazioak egonkortasunik ziurtatzen ez
|
zutela
ikusita, udal ikastolak izateko aukera aztertzen hasi zelako.
|
|
|
Xabier Garagorrirentzat, LOGSEren ondoriotzat izan zen hura. . Lege berriarekin, ikasmaterialari zegokionez erronka ikaragarria
|
genuela
ikusi genuen. Ordura arte, gure materiala zabaltzen zuten Elkarrekoek.
|
|
2012
|
|
|
Bi biek zilargin lana egiten dute ideiekin, gaiaren bihurgune guztiak arretaz zizelkatuz. Poztekoa da zinez gure artean horrelako tesi bat egiteko gai diren ikertzaile gazteak
|
baditugula
ikusteak.
|
|
|
Gorago esan dugun bezala, atal honetan XX. mendeko lau itzultzaile handi aztertu nahi izan ditugu, hirugarren kapituluan aztertuko dugun Sarrionandiaren itzulpengintzarekin antzekotasun edo desberdintasunik ote
|
duten
ikusteko. Orixeren kasuan, argi geratzen da idazle orexarraren itzulpenek ez dutela zerikusi handirik Iurretako idazlearenekin alderatuz gero.
|
|
|
Esan nahi dut, hau ere ez dela testamentua, ez ezertarako agindua. Begirada libre altxa dezakezula, eskuak hutsik eta aske
|
dituzula
ikusteko (Sarrionandia 2010b: 540).
|
|
|
Izkiriaturiken bildu zituen haiku haietako batzuekin alderatuz gero, oso antzeko egitura
|
dutela
ikus daiteke. Hona hemen bi adibide:
|
|
|
Bestelako, paisajeak? nahiago dituenak, gehienon haragia argala da eta?,
|
badu
ikusteko Sofia Lorenen dantza bat. A, gure Prai bartolome bizi balitz!
|
|
|
Maiz aski, interpretazioaren gakoa iradokitzeko gaitasunean dago; hots, iradoki eta inferentzien errota martxan jartzeko gaitasunean. Eta egiteko horretan enuntziatu parentetikoek zeresan handia
|
dutela
ikusiko dugu. Corpuseko adibide batzuk ekarriko ditugu horren lekuko:
|
|
|
– Ez ote
|
genuen
ikusi nola joan zen. Monsieur Vincent? –ez zen film txarra?
|
|
|
– Ez ote
|
genuen
ikusi nola joan zen. Monsieur Vincent, tximistak egiten gure artetik, karitateari buruz zalaparta gehiegitxo ateratzen zuelako edo, gure kritikak, edozein. Sor Angélica, edo. Madre Alegría?
|
|
|
Bestelako, paisajeak? nahiago dituenak, gehienon haragia argala da eta?,
|
BAdu
ikusteko Sofia Lorenen dantza bat, A, gure Prai Bartolome bizi balitz! (ZIN:
|
|
|
– Ez ote
|
genuen
ikusi nola joan zen. MonsieurVincent? –ez zen film txarra?
|
|
|
Bestelako, paisajeak? nahiago dituenak, gehienon haragia argala da eta?,
|
BAdu
ikusteko Sofia Lorenen dantza bat. A, gure Prai Bartolome bizi balitz!
|
|
|
– Ez ote
|
genuen
ikusi nola joan zen. Monseur Vincent? –ez zen film txarra?
|
|
|
– Ez ote
|
genuen
ikusi nola joan zen. Monsieur Vincent?, ez zen film txarra, tximistak egiten gure artetik, karitateari buruz zalaparta gehiegitxo atertzen zuelako edo, gure kritikak, edozein. Sor Angelica, edo. Madre Alegria?
|
|
|
C tipo bezala bataiatu dugun multzo honetan, bada, enuntziatu parentetikoko aditz flexioak marka formala
|
duela
ikusiko dugu, eta alde horretatik, itxuraz, mendeko perpausen aurrez aurre geundeke. Alabaina, jakin badakigu, mendeko perpausak, perpaus diren aldetik, aditz baten inguruan eratzen direla, eta mendeko direla diogu, beste perpaus, aditz, adjektibo edo aditzondo baten osagaiak direlako (EGLU VI:
|
|
2013
|
|
|
Louis Etcheverry eskuinekoa, bonapartista eta erregezalea zela erranik, garbi ageri da zein zen hark sortu zuen Eskualduna astekariaren ildo politikoa ere. Jon Casenavekongi azaltzen duen bezala, Eskualduna ko idazle anitzek irakurleen «hezteko ardura»
|
zutela
ikusten zuten, irakurle «pasiboei» jakintza bat transmititu behar zieten, besteak beste fede giristinoa nola praktikatu. Baina «giristino moraletik inspiratutako doktrina sozial eta politiko kontserbadorea» ere transmititu nahi izan zieten irakurleei.
|
|
|
eta eskuaraz aski polliki mintzo zena. Damu da hau ez
|
baitut
ikusi Eskualdunez zer zion galdetzeko.1352
|
|
|
Futbola eta errugbia ziren nagusiki praktikatzen zituztenak. Katalanek beren herriko ohiturak zituzten, eta Eskualduna ko artikulu horiek ikusiz, ez gaitezke harri euskaldunek ere beren ohiturak
|
zituztela
ikustean. Ez zen salbuespena, eta ez zen beren herriarekiko gogoratzea edo herrimina ikusi behar.
|
|
|
Ohar gaitezen berriz ere itsasoa eta mendia
|
zituela
ikusi nahi, oroz gainetik. Gauza bera adierazi zuen aste batzuk geroago, herrira itzultzeko eguna finkatua zenean.
|
|
|
Geroztik ez da miragarri eskuara izan dadin erlijionearen begirale. Horra zer
|
zuen
ikhusten Hiriart Urruty kalonjeak, zertako zuen hain maite eskuara, zertako hogoi eta bederatzi urthez eman dazkon bere indarrak bururadino. Hartan zela zaukan eskualdunen artean erlijionearen oso eta azkar begiratzeko biderik hoberena.1408
|
|
|
Eskualduna astekaria gerla denboran idatzia zen, beraz astekari horretan idatzi zutenek gerla bukatu ondoan zein jarrera
|
zuten
ikusi behar litzateke, baina hori beste ikerlan baterako gaia da. Beckerrek diolarik hainbat aldiz soldaduek haiengandik espero zena idazten zutela, hori egiten ote zuten Saint Pierrek, Zerbitzari k eta Etxeparek?
|
|
|
Aitortzen zituzten gibelatzeei garrantzia kentzeko eta beti baikortasunez bururatzeko ahaleginaz gain, merezi
|
du
ikustea, gehienetan, gibelatze horiek noiz aitortzen zituzten. Adibidez, Charleroiko porrota, zenbait aste edo hilabete geroago aitortu zuten, ordurako gerlak beste bilakaera bat hartua zuela.
|
|
|
Nahiz eta hainbat ariketa egin, Eskualduna ko kroniketan ongi ageri zen besterik ere egiten zutela, edo hori zen bederen maiz azpimarratzen zutena. Gibel lerroetan ausarki jateko aukera
|
zutela
ikus daiteke Jean Saint Pierreren artikulu bat irakurtzean. Somme eskualdeko lehen lerroetatik urrundu eta pausalekuan zirenean, ongi jaten zutela idatzi zuen.
|
|
|
Garrantzitsuago iruditu zaigu jakitea astekariaren eta astekariko idazleen jarrera zein zen, frantses edo euskaldun izaerari begira. Erlijioak ere pisua
|
zuela
ikusi dugu eta hori ere hor txertatu dugu.
|
|
2016
|
|
|
Arte ko emankizun batena Massoud jenerala aipatzen zuten eta harritu ziren frantsesak beren mintza kide alemanek ez zeukatela puntako demokratatzat, banderiza buruzagi bat bezala
|
zuten
ikusten. Jakin behar da Massoudek frantsesa bazekiela.
|
|
|
Baina, zentzuak izanen duen oihartzuna aktualitatearen araberan aldatuko da. Hori
|
dugu
ikusi aldatzen Larzabalen ekoizpenetan, garaiaren araberan antzerkiko gaiak eta aldarrikapenak birmoldatu zituen. Aldarrikapen politikoa indartuz joan zen bere jarrera politikoak argitzen joaten ziren heinean.
|
|
|
Hau jabetzen da ikusgarriaz, haren pertzepzioa nagusitzen da, keinuak hartzen ditu, horietaz jabetzen da. Ikuslearen begiak keinua hartzen du, inguru batean kokatzen du eta hau
|
du
ikusten, ez baitezpada erakutsi zaiona. Larzabalek garrantzia ematen zion publikoari, testuaren interpretazioaren malgutasunari harrera horren jabe ez baitzen, eta hori bilatzen zuen, ernaltze bat ikuslearen partetik.
|
|
|
Hiztegiaren aldaketa erakusten digu Larzabalek, horretan berean beste giro batera pasatua zen, oso eremu mugatua zela gerla baino lehen antolatzen ziren ikusgarriak. Azpimarratzekoa da hala ere itzulpenak egiten zirela, frantses antzerkigintza bazegoela ere, horiek ere irri egiteko zirenez ez du deus erraten, baina antzerkiak hautatuak zirenez, eta Mirande apaizak Labiche gustukoa
|
zuela
ikusi dugunez, helburu bera zuketen komedia horiek antolatzeko unean:
|
|
|
Gure artean diren nahaskeriak, ez direla hemen sortuak, baina urruneko giderdunek piztuak eta hunarat hedatuak? Ez ote
|
duzue
ikusten, gure artean ixuritako odola ez dela guri baliatzen baina nonbaitik gu huiatzen ari direneri. Adixkideak, ez gaiten izan itsu!
|
|
|
Helburu jarraikia
|
duela
ikusten dugu, abertzaletasunaren ideia azkartu baldin bada antzerkietan ere, hamazazpi urteko distantzia dago bi antzerki horien artean. Ikusleari mintzo zaio beti, helburua erakaspena da, gazteriak erraten duenari oihartzuna ematea eta gai konkretuari buruz, Euskal Herriari buruz, bizi eta ibilki diren ideia nagusien bozgorailuaren lana egitea, euskaltasunaren gutxiesteari muga emateko asmoz.
|
|
2019
|
|
|
Txillardegi izan zen, Euskaltzaindiak euskararen batasunerako behar adinako urratsik egiten ez
|
zuela
ikusirik, Baionako bilera haien bultzatzaile nagusia. Davantek hainbatetan adierazi duenez, Txillardegik berak hautatu zituen bileretako parte hartzaileak.
|
|
|
Alde hortatik gezurtatzea ere ez luke merezi. Baina behin da berriz ta azpikeriaz hori sinets arazi nahi
|
dutela
ikusirik, egiaren alde aurpegia ateratzera behartua nago. Neure indar eta ahal guztiaz salatu nahi dut, bada, hori egia ez dela.
|
|
2021
|
|
|
Erromatarren garaiko Gipuzkoari buruzko argibide zehatzagoak eta sakonagoak nahi
|
dituenak
ikus bitza, besteak beste, Mitxelena (1956), Esteban (1997), Urteaga (2002), Gorrotxategi (2018) nahiz Torregarairen (2018) lanak.
|
|
|
Bestalde, Iberia indoeuroparraren eta ez indoeuroparraren arteko muga Gipuzkoan dago Untermannen mapa ezagunaren arabera, Deban itxuraz, alemanaren 1961eko lanean zehazki holakorik erraten ez den arren, eta hemen berriz ere ikusten dugu erabat frogatu gabe dauden zenbait gauzari sineste handia eman zaiela, onetsi egin direla. Eta, halarik ere, briga vs ili, ilu (ilti, iltu) muga hori –oinarria zabala da oraingoan, alabaina, onimo gehiago hartzen dira zatiketaren nondik norakoa marrazteko– lauso ageri zaigu, Deban berean Irunegi
|
dugula
dakusagunean, edo Meñakan (Bizkaian) Irungana, alde batera Illundutenak utzirik ere.
|
|
|
4 Atzizki hauei buruzko informazio zabalagoa nahi
|
duenak
ikus ditzake Azkarate 1995 eta Gràcia et al. 2000.
|
|
|
1 Informazio gehiago nahi
|
duenak
ikus dezake Azkarate (1990b: 409); Hitz Elkarketa/ 3 (1991:
|
|
|
12 Xehetasun gehiago nahi
|
duenak
ikus dezake Hitz Elkarketa/ 3 (121).
|
|
|
Halaber, giza jarrera edo emozioak adieratzen dituzten atsegin izan, damu izan, urriki izan eta horrelako aditzekin ere erabiltzen da baitperpausa: Atsegin
|
dut
ikusten baitzaituztet ene inguruan (J. Etxepare); bezala dut, beldur zozo batengatik egoten bainaiz etxetik gehiago atera gabe (Barbier); Damu dut ez bainuen bihi bat paperetan ezarri (Xalbador).
|
|
|
Horrela, badakigu perpaus horretako Jonek hitza izena dela, izen berezia (§ 12.3.2), hain zuzen. Funtzioari dagokionez subjektua da, baina Joneri eman diogu esango bagenu, edo Jone ikusi dut, kategoria berekoa izanik ere, izen berak beste funtzio batzuk
|
dituela
ikusten dugu berehala.
|
|
|
Baina adiera hori ez da, partikula honen jokabidea aztertu duten hizkuntzalari horien ustez, omendun perpausaren esanahiaren parte; esaldiaren eduki pragmatikoari dagokio (ez eduki semantikoari). Izan ere, adibideei erreparatzea baino ez
|
dugu
ikusteko sarritan hiztunak erabateko ziurtasuna adierazten duela esaten ari den horretaz. Beraz, omen erabiltzean, hiztunak hauxe bakarrik ematen du aditzera:
|
|
|
Nahi duena jan, edo ahal duena, baina, nolanahi ere, jan behintzat (Soroa); Nolanahi ere den, negua bazen, elurretan zuri irudikatzen nuen dena delako izaki liluragarria (Lertxundi); Itsu tristeak nolabait ere/ munduan behar du bizi (P. Errota); Nonbait ere zerbait bilatuko ahal diagu (Urruzuno); Eta horra non ez batera eta ez bestera begiratuta Andre bidezkorik inon ere ez
|
zuen
ikusi (Kardaberaz).
|
|
|
Etxeberri). Adibide horietan berdin erabil zitezkeen, hurrenez hurren, ezin badidazu esan, nuke esan nahiz ezin
|
duzu
ikusi.
|
|
|
Aurreko atalean ikusi dugun bezala (§ 25.1), euskalki askok aditzoina galdua dute, eta beraz, aditzoina erabil litekeen testuinguruetan partizipioa baliatzen dute. Baina partizipioa ez da erabilera horietara mugatzen; atal honetan, beste zenbait baliabide gehiago ere
|
baduela
ikusiko dugu.
|
|
|
Juntaduran, ordea, juntagailuaren bi aldeetara kokatzen dira juntatutako perpausak; egin daitekeen hurrenkera aldaketa bakarra —zilegi denean— juntagaien ordena aldatzea da, baina ordena aldaketa horrek esanahi aldaketa ekar dezake berarekin, menderakuntza bidezko perpaus elkartuetan ez bezala; ikus, adibidez, ondorengo bien arteko aldea: Berandu altxa naiz eta sukarra
|
nuela
ikusi dut/ Sukarra nuela ikusi dut eta berandu altxatu naiz.
|
|
|
Juntaduran, ordea, juntagailuaren bi aldeetara kokatzen dira juntatutako perpausak; egin daitekeen hurrenkera aldaketa bakarra —zilegi denean— juntagaien ordena aldatzea da, baina ordena aldaketa horrek esanahi aldaketa ekar dezake berarekin, menderakuntza bidezko perpaus elkartuetan ez bezala; ikus, adibidez, ondorengo bien arteko aldea: Berandu altxa naiz eta sukarra nuela ikusi dut/ Sukarra
|
nuela
ikusi dut eta berandu altxatu naiz.
|
|
|
Azken urteotan anitz hedatu da gutxi balitz esapidea: Eta hori gutxi balitz, etengabe ibili dira argazkiak atera eta atera (Zubizarreta); Eta[...] gutxi balitz, hara non, gainera, Mikhail Semionovitx zuen izena (Morales); Eta hori gutxi balitz, zakurraren nagusiek irri egiten zuten nolako beldurra
|
nuen
ikusita (Rey); Hori gutxi balitz, hona zertara biltzen den ereduko eskola batean filosofiaren historia (Joxerra Garzia); Eta hori gutxi balitz," tocar las tetas" idatzi zuen (Saizarbitoria). Horren aldaera da gutxi bailitzan esapidea:
|
|
|
Aurten inaute festak/ eder eta luze. /[...] Inoiz ez
|
dut
ikusi/ inon honenbeste (Etxagarai); Zugatik eta bakarrik zugatik daramat honenbeste (G. Arrue); Nola aldatu ote naiz honenbeste?
|
|
|
Adjektibo nahiz adberbioekin erabiltzen da: Zenbanahi urrun marinelak bere begiak heda ditzan, beti urak
|
ditu
ikusten (J. P. Arbelbide); Guk ere jasan nola behar dugun, zenbanahi dorpea izanikan ere, Jainkoak igortzen digun gurutzea (Barbier); Zenbanahi maltzur eta faltsu izanik[...] (Mirande).
|
|
|
Preseski, forma hauekiko analogiaz, ekialdeko mintzoek [dugun+ aditzoina] egitura garatu dute aditz trantsitiboekin:
|
Dugun
ikus; Dugun kanta... (ikus § 26.1.5.4).
|
|
|
Batzuetan mailakaturik ageri da adberbioa: Azken aldikotz ez ote
|
dugun
ikusi zenbaitek. Biziki argi dago eguna (J.
|
|
|
Bestelako irizpideetan oinarritutako sailkapenak askoz badaezpadakoagoak dira. Adibidez, erraz da nean amaiera duten perpausak bereiztea eta hauen egitura zein den eta, azkenik, zer nolako esanahia
|
duten
ikustea. tzean gisa amaitzen diren perpaus jokatugabeen forma ere erraz ikusten da. Perpaus horien osaera ere aski argia da.
|
|
|
2.4e Eta nola dakigu hitz bat aditza dela, aditz kategoriakoa, alegia? Nolako banaketa
|
duen
ikusi behar. Aditzaren banaketa badu, aditza izango da.
|
|
2023
|
|
|
Zu ikustean, ez nuen sentsazioa, Baina orai ez
|
zaitudala
ikusten, Jainkoari erratera noa gainerakoa, Otoizka noa denetan dena izan dadin zurean
|
|
|
Ene begiak hainbeste malkok barrandatzen dituzte, Lurra ez eta zerua ez
|
dituztela
ikusten, Hainbesten den beren negarraren ugaritasuna.
|