|
2008
|
|
|
Larramendik hiztegia nola osatu
|
zuen
ikusi eta gero, sistemaren barne kohe rentzia aztertuko genuke, hau da, sistema hori gauza den esan nahi duena esateko, berez duen edo dagokion alorrean, alegia, gure kasuan, esparru juridiko administrati boan. Horretarako erabiliko ditugu zuzenbidearen baitan ardatz nagusitzat har daitez keen atal eta terminoak.
|
|
|
Azkuek interes nazionala zatiketa politikoen gainetaik noraino jartzen
|
zuen
ikusteko adierazgarria da orobat 1928ko hitzaldi batean esandakoa. Bertan, eskoletan euskara sartu beharra eskatzeko, Azkue Euskal Herriko alderdi guztiei zuzendu zitzaien, ezker eskuin bereizketen gainetik:
|
|
|
II. partean Azkuek euskal kulturaren osotasun ideal hori arlo desberdinetan nola garatu
|
zuen
ikusiko da, arloz arlo.
|
|
|
Azkue Euskal Herritik mundura eta bereziki Europara nola ireki zen ikusteko adierazgarria izan daiteke bere ekoizpenaren gai bat hartzea, adibidez folklorea, eta berau nola landu
|
zuen
ikustea. Kontuan izan behar da garaiko ikerketa folklorikoetan erraz jotzen zela herri baten ezaugarri esklusiboak seinalatzera eta ikuspegi kastizistak, etnozentriko eta isolazionistak garatzera.
|
|
|
Euskal Herrian frantses eta espainiar estatuetako hizkuntza, albiste eta erreferentziak hedatzen zituzten egunkari eta aldizkarien aurrean euskal alternatiba bat eraiki guran. Nola egin
|
zuen
ikusi baino lehen, Azkuek bere proiektua hasi aurretxoan euskarazko kazetaritza zertan zen aipatuko da.
|
|
|
Euskalzaleko artikulua idatzi eta handik gutxira, artean, Azkuek lehen aldiz ikusi zuen Bonaparte Printzeak 1863an egindako zazpi probintzietako euskalkien mapa, Pierre Broussainek erakutsita101 Bonaparteren mapa egun oso ospetsua bada ere, garai hartan oso ale gutxi zeuden eta ez zegoen edonorentzat ikusgai. Azkuek behintzat ezin izan
|
zuen
ikusi mendearen amaiera hartararte. Beraz Bonaparteren mapak, baieztatu baino ez zion egin Azkueri ordurako jada eratua zuen lurraldetasun kanona.
|
|
2009
|
|
|
1937an 64 orriko zenbaki solte bat baino ez zen argitaratu, eta gainera ez zen zabaldu. Euskera agerkariak argirik ez
|
zuen
ikusi hurrengo hamabost urtean: 1953an argitaratu zen hurrengo zenbakia, eta 1956tik hasi ziren berriro urtero kaleratzen, Alfontso Irigoien atontzaile zela.
|
|
2010
|
|
|
haur txikien ikastetxea izan baino, eskola ikuspegia gailendu zen elkartearen baitan. Eta, eskolak Frantzian zein garrantzia
|
zuen
ikusita, euskararen eta euskarazko irakaskuntzari debekatutako eremu bat jorratzeari ekin zion elkarteak. –Herriak ez zuen eskola bat zabaltzen Frantzian.
|
|
2012
|
|
|
77 Puntu honetan, 2.1.11 atalean sartu dugun aipua gogoratzea besterik ez dago Orixek euskara, zikintzen? zuten literatura lanez zer pentsatzen
|
zuen
ikusteko: –Euskera prantsesa aiña zikindu bear ba, du, ez bedi gurean idazlerik?
|
|
2013
|
|
|
Irakurketazehatza egiterakoan, beste faktore edo ezaugarri batzuk kontuan hartu behar izan ditugu. Frantses nortasunaren gaia edo Frantziarekiko leialtasunarena ez zen gai bakarra, eta euskaldun izatea nola agertzen zen ere aztertu behar izan dugu, frantses izaera berresten
|
zuen
ikusteko edo, alderantziz, frantses baino gehiago, euskaldun izaera baten seinale zelako. Halaber, ezin izan dugu azterketatik bazter utzi erlijioaren presentzia.
|
|
|
Lehenik, irakurle kopuruari buruzko datu orokorrak emanen ditugu, ikusteko zein ziren Eskualduna gehien irakurtzen zuten herriak. Gero, azterketa kualitatiboago bat eginen dugu, astekaria zer jende motak irakurtzen
|
zuen
ikusteko. Azkenik, Eskualduna k zergatik halako eragin handia zuen ulertzeko giltza batzuk emanen ditugu, beti ere 1909ko galdetegi hartatik egin dugun azterketa xehetik abiatuz.
|
|
|
Jean François Chanetekuste du eskolaren eragina biziki azalekoa izan zela gizartea frantsesteko. Halako gogortasunik ere ez
|
zuen
ikusi Thiessek, eskoletako liburuetan Frantziako beste hizkuntzak eta kulturak aipatzen zirela azalduz. Baina, funtsean, Chanetek berak aipatzen du, Flandriaren kasuan, akademia ikuskaritzak idatzi zuela ez zutela hango hizkuntza deuseztea bilatzen, baizik eta ondoan frantsesa ere errotzea, baina hori ez zutenez lortzen, hizkuntza bat bestearen menpe baizik ezin zela bizi.
|
|
|
Geroztik ez da miragarri eskuara izan dadin erlijionearen begirale. Horra zer
|
zuen
ikhusten Hiriart Urruty kalonjeak, zertako zuen hain maite eskuara, zertako hogoi eta bederatzi urthez eman dazkon bere indarrak bururadino. Hartan zela zaukan eskualdunen artean erlijionearen oso eta azkar begiratzeko biderik hoberena.1408
|
|
2016
|
|
|
Piarres Larzabalek parrokiako antzerkitik nola baztertu
|
zuen
ikusi.
|
|
2019
|
|
|
Hortaz, pentsatu nuen Seminario de Rojasen babesa eskuratzea lortzen baldin bagenuen berrantolaketa egin ahal izango zela, Riestrari, printzipioz, bost axola baitzitzaion hori, haren etsaigo antieuskaldunak kultura gabezia sinestezina baitzuen lagun. Seminario de Rojas Euskaltzaindian izanik, beraz, ez zuen ezer arriskutsutan pentsatuko, eta euskaltzain bakoitzarengan Seminario de Rojas moduko beste bat baino ez
|
zuen
ikusiko, etimologiak idaztera emana adiskide beratarra bezala.
|
|
2021
|
|
|
Hori dela eta, aditzarekiko komunztadura beti pluralez eginen du: Andre batzuk etorri dira; Ikasle batzuei esango diet; Idazle batzuek horrela nahi dute; Eta haren ingurura bildu ziren oste handi batzuk, halatan non, ontzi batera iganik hartan jarri baitzen, eta hur hegitik zegoen populu guzia (Duvoisin); Etorri ziren aldizka beste mutil batzuk, eta inork ere ez
|
zuen
ikusi (Mogel).
|
|
|
Nahi duena jan, edo ahal duena, baina, nolanahi ere, jan behintzat (Soroa); Nolanahi ere den, negua bazen, elurretan zuri irudikatzen nuen dena delako izaki liluragarria (Lertxundi); Itsu tristeak nolabait ere/ munduan behar du bizi (P. Errota); Nonbait ere zerbait bilatuko ahal diagu (Urruzuno); Eta horra non ez batera eta ez bestera begiratuta Andre bidezkorik inon ere ez
|
zuen
ikusi (Kardaberaz).
|
|
|
La Epoca izan behar du, ezin ikusi izan dut lehen plana (K. Izagirre); Eta nik ere ezin hartu izan dut, funtsean, bertze biderik, zalantzarena eta galdegitearena baizen (Irigoien); Ezin ikusi izan zioten aurpegia (Ezkiaga); Hiru hilabetez zigortuta egon da, eta ezin izan du jokatu (Berria); Ez zuen haren berri eta ezin izan
|
zuen
ikusi, sastraka artean erdi ezkutaturik zegoenez (Saizarbitoria); Haserreak ezin izan zion tristura eragotzi (Jon Muñoz). Ahalera hipotetikoa gutitan osatzen da perifrasi horren bidez; halakoetan, prospektibotasuna markatu beharra dago, ahal eta ezin partikulei ko postposizioa itsatsiz edo izango adizkia gehituz(** etorri ahal nintzateke;** ezin luke esan):
|
|
|
Biziki argi dago eguna (J. Etxepare); Nola ez baitzen arras argi Sarea ez
|
zuen
ikusi (Goihetxe); Gainera, oso dotore jardun du (Berria); Oso ilun zegoen (Lizardi).
|
|
2023
|
|
|
Gorteko bizitzak gero eta interes gutxiago zuen Margaritarentzat. Senarraren egoerarentzat, alegia bere ondasunen berreskuratzeko, esperantza urruntzen ari zen, eta osasun kontuetan ere ez ziren gehiago garairik hoberenak, alabari zihoakionez, Margaritak ez
|
zuen
ikusten Karlos V.aren semearekin ezkontzarik gauzatzen. Nahiz eta 1545ean aita santuak Joana Albretekoaren ezkontza balio gabetu, Joanak eskatzen zuen bezala, ez baitzuen inoiz onartu bere osaba Fran tziako erregeak, inposatu zion ezkontza, Nafarroa berreskuratzeko aukera gutxi zegoen.
|