|
2000
|
|
|
Aufbau a, beraz, ez prozesatuak ez analizatuak izan ez diren hautemate datuen oinarri batetik abiatuz, gure kontzeptu esanahidunak eraikitzeko moduaren lagina besterik ez zen. Kontuan izan behar
|
dugu
hura izan zela Vienako Zirkuluaren tesi nagusienetakoa. Hortaz eta oro har, alde batetik, enpirismoak soilik sentimen hautematea onartzen zuen eta, bestetik, logika; biak ezagutzaren iturri gisa ulertuz.
|
|
|
Filosofoak, zientzialariak legez, errealitateari buruz mintzatu nahi izatean oinarritzen zuten Zirkulukideek filosofiari halako hertsitasuna eskatzea. Einsteinek esan legez, Hume eta Machen printzipioak nahitaezkoak izan baziren fisikan, hau da, filosofiak fisikaren gain eragina izan bazuen, eta honek egiaztagarritasun printzipioa onartzen badu, orduan, filosofiak zergatik ez
|
du
hura onartu behar, errealitateari buruz mintzatzen omen bada. Zergatik izan behar du filosofoak apriorizko ezagutzaren abantaila?
|
|
|
Egiaz, azken hau ez da gutxi gorabehera kasualitatez gertatuko, baizik eta jendeari erakutsia izango zaio. Agian inork ez
|
du
hura ukitzeko baimenik, baina agian guztiek ukitu behar dute. Pentsatu Schubert hil ondoren anaiak haren partiturak zati txikitan puskatu zituela eta konpas gutxiz betetako zati hauek dizipulu maitatuenei eman zizkiela.
|
|
2003
|
|
|
Betebehar horren eretzean, subjektu pribatuei eskatzen zaie, baita premiamenduen bidez ere, txiroak euren zorigaitzaren arabera sorostea, hondamendi publikoak gertatzen direnean. Bukatzeko, norbaiti bidegabekeria gertatu bazaio eta zapalduta badago, Justizia Administrazioaren ardura dutenek euren agintaritza erabili behar
|
dute
hura babesteko.
|
|
|
Beharbada, Domaten sistema kristaua, Frantzian sobera lerratua gertatu zen. Kode Zibil bakar baten bila zihoan herrian, ez
|
zuen
hark egokiera erraza, Frantziako herritar guztiak bere baitan hartu ahal izateko.6
|
|
|
erresistentziak eta aurreiritziak eskuarki zientziari arrotz balitzaizkio bezala ikusi izan direlako. Ez baitira, maiz esan izan zaigunez, giza muga saihestezinen emaitza baizik; berezko zientzi metodo batek ez du horientzako lekurik; eta metodo hori hain da ahaltsua ezen giza idiosinkrasia hutsak ezin
|
baitu
haren arrakasta luzaroan eragotzi. Ikuspuntu honetatik, parti pris zientifikoaren adibideak anekdota mailara murrizten dira, eta haien garrantziaren ebaluazio horri egin nahi zaio erronka entsegu honetan.
|
|
2004
|
|
|
Wittgensteinen solipsismoak garrantzi erabakigarria
|
du
haren etika ulertzeko. Gure filosofoak bere Egunkaria n izkiriatu zuenak dioguna argitzen du:
|
|
|
Aristotelesen Etika z geroztik zabaldu da pentsamolde hau, eudaimonismotzat jo izan dena (eudamoma= zoriontasuna). Gogoan izan behar da Aristotelesentzat zoriontasuna" egintz (ar) en bidez erdiesten diren on guztietan gorena dela" (Etika Nikom., I, 4, ab initio), ongia izanik" gauza guztiek helburu
|
duten
hura" (Ibid., I, 1, 1094 a ab initio). Zehaztapen asko erantsi genituzke Aristotelesen pentsaera hobeki azaltzeko, jakina, baina zilegi bekigu honetan uztea oraingoz. b) Eudaimonismoari dariokeen metafisika kutsuari aurre egin asmoz, enpirismo ingelesak ireki bidetik sortu zen positibismoak, berriz, gizakiaren presio soziala eta baldintzapen biopsikikoak azpimarratuko ditu, gizakiaren ustezko askatasuna auzitan jarriz eta ikuspegi metafisiko oro arbuiatuz.
|
|
2005
|
|
|
Kontzeptu orokor horrek barruan hartzen du gerra mota oro; aurrerantzean zehaztuko dugu. Hortik ere ez du baztertzen gerra pribatua, hori, izatez, gerra publikoa baino lehenagokoa baita, eta, duda izpirik gabe,
|
badu
harekin izaera erkidea. Horrek dakar, besteak beste, biak izendazio berberarekin izendatzea.
|
|
|
Idaztankera, edozein modutan ere, pedagogikoa nahi
|
du
hark eta, ahal delarik, irakurlearentzako erakargarria:
|
|
|
Helburu
|
zuen
hark holandarrak eurak babestea, eta horretarako alderatzen du gerra zuzenaren kontzeptua, gerran bertan dagoen justiziaren ideia. Hortxe zen, haren iritziz eta Ekialdeko Indien Konpainia holandarraren bazkide askoren aburuz ere, bide bakarra bakeari eta merkataritzari eusteko.
|
|
|
Urte batzuk geroago, adineko Grotiusek, aldiz, laikotu egiten du zuzenbidearen iturria, giza arrazoimenak ez
|
baitu
haren aburuz Jainkoaren premiarik zuzenbidea sortzeko. Berez dago horretan zuzenbidearen lehen iturria, giza arrazoimenak sorturiko moralitatean datza zuzenbidearen bizkarrezurra eta hari nagusia:
|
|
|
Humboldtek" giza-formazioa" aztertzen duenean, beraz," hizkuntza" kontuan hartzeko beharra ikusten du eta, egiaz, bai gizakiaren handitze kognitibo intelektuala bai hobetze etiko morala planteatzerakoan. Honi buruzko ideia esanguratsuenak bilduko ditugu jarraian eta, hasteko, garrantzitsua da berriz ere azpimarratzea formazio prozesu horretan handitze eta hobetze horiek elkarren osagarri direla, alegia, batek ezin duela bestea ordezkatu eta honek ere ezin
|
duela
haren lana egin. Gure aldetik, ordea, hizkuntzak hemen duen zeregina nabarmendu nahi dugu, ze, azken batean, tresna edo bitarteko hori gabe inork ezin du bere ezagupen esparrua zabaldu ezta bere burua ondu ere.
|
|
|
Egia da hizkuntzaren garrantzia askok aitortu izan dutela eta askotan izan dela ere hizpide; baina, gehienetan, garrantzi hori bere bitartekaritza lanetik bakarrik izan da ulertua, alegia, hura literatura eta kultura sortzeko edota pertsonen arteko komunikazioa ahalbidetzeko tresna den aldetik. Zeregin hau onartu beharrekoa bada ere, artekari rol honetatik harago joan nahi
|
du
hark eta, espresuki, berezko garrantzi antropologikoa atxikitzen dio hizkuntzari ze, azken finean, honi esker bakarrik da posible gizakiaz hitz egitea. Hizkuntza ezin daiteke gizakien aurretiko edota hauekiko independentea den zerbait bezala ulertu eta, modu berdinean, gizakia ere ezin daiteke bere linguistizitatearen aurretik edo aparte osatuta dagoen norbait bezala kontsideratu.
|
|
2006
|
|
|
Kapritxosoak eta bekaiztiak, gizaki ahula gizakiarekin haserretzen denean bezala, jainko eta andereen sumindurak helburu pertsonala izaten du askotan: Poseidonek Odiseo gaizkintzen
|
du
haren seme Polifemo gailendu duelako; Artemisak Eneo, sakrifizio bat eskaintzea ahaztu zaiolako; Artemisak eta Apolok Nioberen semeak hiltzen dituzte, izan duen emankortasunaz harrotu delako; eta abar51.
|
|
|
Bai, erantzuten dizut nik: ziur aski metafisika egon badago, baina zure aldean dago zeharo, ulertzerik ez dagoen hipotesi aldrebesa proposatu baituzu, eta ezin
|
baituzu
haren adibiderik edo kasu partikularrik eskaini. Guk onartzen dugun hipotesia argia da:
|
|
|
Natura algoritmo matematikoen bidez azal daiteke, baina ez ideien bitartez, hitz adieradunen bitartez. Fisika modernoa ere ez dator bat Hegelekin, ezin
|
baitugu
haren arabera errealitate fisikoaz kontraesanik gabe hitz egin; algoritmotik hitzezko deskribapenetara igarotzearekin batera, kontraesanak dauzkagu (korpuskuluak/ uhinak, eta hori dena).
|
|
2007
|
|
|
lehenik esan, Herbart eta Lowisch gogora ekarriz, etikari esker bakarrik dela posible" hezkuntzaren helburua zehaztea" eta" ekintza hezitzailea suspertzea", jarduera horretan" erantzukizuna" egiaz" etika pedagogikoaren kategoria nagusian bihurtzen delarik" 251 Hizkuntz kontuetara etorrita, eta Bollnowen eskutik, esatekoa da ere hezkuntzaren zeregin garrantzitsuenetako bat dela" gizakia hitz egitera eramatea" edo" elkarrizketara gidatzea", hain zuzen, horretarako" jarrera eta gaitasuna" bultzatuz252 Azken batean" erantzukizunerako etika pedagogikoak" eta" elkarrizketarako hezkuntzak" bat egin behar dute, horrela bakarrik izango baita posible —euskal kasuan ere— guztion" askatasuna" areagotzea eta egitasmo komunak" negoziatzea" 253 Errepaso moduko honekin bukatzeko, labur ere, aniztasun sozio-kulturalak eta linguistikoak etika pedagogikoari suposatzen diona gogoraraziko dugu: hezkuntzaren erantzukizuna, jakina, etikoa da" bizitza sozialean parte hartzeko gaitasuna" indartu nahi duen unetik, baina zeregin hori gauzatzerakoan ezinbestean egokitu behar
|
du
hark bai" une bakoitzeko zirkunstantzietara" bai" kultura baten jabe den gizatalde" bakoitzera254 Hizkuntza da, alabaina, gizatalde horietako bakoitza gehien ezaugarritzen duen zirkunstantzia, eta, horrexegatik, hezkuntzak ezinbestean sustatu behar du" hizkuntz komunitatearen auto adierazpen linguistiko eta kulturalaren gaitasuna" 255 Aipatutako aniztasunak, finean, ... Esan dezagun, bukatzeko, honakoa:
|
|
2008
|
|
|
— Bestalde, lehenik subjektua oinarrian ezartzen da norbera objektibo finko gisa; hortik abiatu ondoren beharrezko higidurak jarraitzen du determinazioen edo predikatuen aniztasunerantz; hor subjektu haren ordez nia jakituna bera agertzen da, eta predikatuen elkarlotzea eta haiek bermatzen dituen subjektua da. Baina lehen subjektu hura determinazioetan sartzen den heinean eta haien arima den heinean, bigarren subjektuak, jakitunak alde batera utzi zuen hura eta bere gainetik bere baitara itzuli nahi
|
zuen
hura oraindik ere predikatuan aurkitzen du, eta predikatuaren higitzean ekilea izan beharrean arrazoitzaile gisa, hari predikatu hori edo hura egotzi balitzaio bezala, edukiaren norberaz arduratzen da oraindik, bere baitarako izan beharrean harekin elkartu nahi ez badu.
|
|
2010
|
|
|
Badirugu, izan ere, aldi orotako gidari esanguratsuak. Hasteko, San Tomas, metodo horri jarraitzen diona legeei buruz diharduenean, eta kontu hau azaltzean haren eredua bete
|
dute
haren interpretatzaileek, bereziki, Domingo Sotok eta Florentziako Antoninok. Gauza bera egin zuten Alexander Alesiusek eta Vincentius Belbacensisek.
|
|
|
Horren ondorioz, ezin esan besterik gabe Suarezek legegilearen borondate edota adimenean ikusten duela, bakoitza bere bakantasunean hartuta, legearen jatorria; aldiz, biak
|
ditu
hark nahitaezko bilgune eta lokarri legearen baitan.
|
|
|
Suarezena, esan gabe doa, agortezina gerta dakioke edonori, bere baitan
|
baititu
hark lan ugari bezain mamitsu. Gure hautuak, ostera, helburu zehatzak izan ditu eta, bide horretatik abiatuta, haren obra esanguratsuenaren kapitulu batzuk euskaratu dira, horiek funtsezkoenak baitira, gure iritziz, legearen zehaztapena eskuratzeko.
|
|
|
1604 urtean, beste behin ere, Erromara doa, hango Ofizio Santuaren aurrean bere lanetatik zenbaitzuk defendatzera. Hainbatez, lehendik
|
bazituen
hark begipean hartuta Suarezen iritziak.
|
|
2011
|
|
|
8). Fundatzaile poetikotzat Heideggerrek Holderlin aitortu duenean, Alderdiak nahiko beretzakotua
|
zuen
hura nazional-sozialismoaren poeta legez. Are, Heideggerren jarduerak Holderlinekin haren engaiamendu politiko beroenaren urteekin kointziditzen du, eta itxura guztiz zenbait interpretaziok hark Alderdi barruan zeuzkan ika mikei erantzuten die(" Holderlin eta poesiaren esentzia" Erromako konferentzia Alemania eta Mussoliniren Italiaren artean harreman kulturalak lotzeko programa ofizial baten barruan emana da; Heideggerren lanik ederrenetako bat Holderlini buruz," Andenken", Goebbelsen adigurian Alderdiak 1843an poetaren heriotzaren ehunurtekoaren kariaz paratu duen omenaldian eman da argitara).
|
|
2012
|
|
|
Adibide bat: Ortegak Hegelen historiaren filosofia ulertu nahi
|
zuen
haren logika kontuan hartu gabe. Zer egin zuen?
|
|
2014
|
|
|
Edipo eder bat da, begi bakar bat falta zaio soilik, baina dena dakiela uste du: Edipo, badakizu, bere amarekin ezkondu zena, bere aita hil zuena, eta Holderlin poetaren ustez" begi bat gehiago"
|
zuen
hura. Istorio horietan bada gaizki kokatutako buru-argitasun moduko bat:
|
|
2016
|
|
|
hobe hala balitz, aiseago gainduko lirateke arazoak). Aspaldiko iragana orainaldi da gure barru barruan, eta hura gaindu gura badugu, ez
|
dugu
hura ezjakinduz egingo.312
|
|
2021
|
|
|
Aldi berean hotza eta beroa izateko eskatzen dion bezala, berari osoki emana bizi dadila eskatzen dio emakumeari, baina zama izan gabe bizi ere; eskatzen dio lurrari lotzeko bidea eman diezaiola baina libre utz dezala, egunean errepikapen monotonoa segurta dezala baina ez dezala aspertu, beti hor egon dadila baina ez dadila sekula gogaikarria izan; emakumea bere egin nahi du oso osoki, baina ez
|
du
harena izan nahi; bikotean bizi bai, baina bakarrik egonik. (II:
|
|
|
Besteri emana aritzen baizik ez diote irakatsi, eta orain inork ez
|
du
haren beharrik. Ezgai, justifikaziorik gabe, begira dago promesik gabeko zenbat urte luze dauzkan zain, marmarka:
|
|
2022
|
|
|
Ez dira beste hori zuzenean ezagututa erantzun ditzakedan galderak, ez dudalako inoiz lur txinatarrik zapaldu eta ezin
|
dudalako
haren ondare literario eta filosofikoa irakurri itzulpenen bidez ez bada. Nire egunerokoan erabiltzen ditudan produktu ia guztiak, ordea, beraien fabriketatik eta eskuetatik ateratzen dira, baita Mendebaldeko gobernuak eta merkatu globaleko inbertsioak finantziatzen dituen kapitala ere.
|