|
2008
|
|
|
Gainera euskara, hizkuntza gutxiagotua izanez, edo ez dakigulako, edota alboko erdaren estutzea ezin bortitzagoa delako alor honetan erabil genezakeen bezain ondo ez dugu erabiltzen. Mendeen joanean metaturiko hainbat berba eta esapide, gure hitz altxorra, ahantzi samarturik dugu eta uste
|
dugu
gauza berriak asmatu baino lehen, geureari eutsi behar diogula. Daukagunetik abiatu behar dugu eta ez badaukagu, nola ekin pentsatuko dugu, baina errazkerietan jausi gabe.
|
|
|
Euskaltzain ez garenon artean ere, inpresioa
|
dut
gauza berdintsua gertatzen dela: ez gara gehiegi gaia bihotzez sentitzen dugunak.
|
|
|
Nafarroco ume cembaitec, elcar adituric, eraguin dute bilgura bat «Nafarroaco Euscarazco Elcargoa» icendatzen dena. [...] Euscarazco Elcargoaren asmoac diré, gordetzea, galtzera utzi gabe, ta edatzea aldaitequen gucian euscarazco mintzairoa; ongui ezagutzea gure aurrecoac itzcunza eder onequin erran eta eguin
|
dituzten
gauza on guztiac; alic onguiena icastea nola dembora gucietan bere indarte, ta legue jaquintsuequin arritu cituzten bazter guciac, bizquitartean oitura garbiac beren lan, eguiteco, ta cantuetan eracusten zutela: eta azquenean Euscal errien onac aleguin guztiaz obeagotzea242.
|
|
|
Inplikazio pertsonal hau, Azkueren lehen obra nagusian, 1905eko euskara gaztelania frantsesa hiztegian bertan ikus daiteke, hitzaurreko lehen esaldietan: ...«Quince años largos hace ya que proyecté y bosquejé esta obra, contra todo mi carácter, ansiando hacer siempre otra cosa más agradable y más en harmonÃa con él; no habiendo sido más que desahogos otros trabajos literarios y musicales que en este tiempo he producido»483 Hau da, hamabost urte luzetan Azkue lanean aritu zen, atsegin ez zuen obra bat eginez bere izate osoaren kontra, gustoko
|
zituen
gauzak «desahogo» soil gisa burutuz, hiztegiaren beharra zegoelako. Eta hiztegiarekin egindako sakrifizio hau, ez euskalgintza obra guztietan ageri da kausaren alde aritzeko bokazioa, batzutangustora inplikatuz, bestetan modu sakrifikatuan.
|
|
|
Intelektualengan ohikoena auziak publikoki haizatzea zen, herriari gauzen berri emanez. Eta Azkuek, sarri gurago
|
zuen
gauzak pribatuki egin, eskandalu gabe, eraginkorrago izateko ustean. Horretan intelektual gisa «primitiboa» zen, masaren inplikazioa saihestuz eliteen arteko akordioa bilatzen baitzuen (kasu honetan elite kultural eta politikoen artekoa).
|
|
|
Itxura guztien arabera Bustintzak gogoan zuen Hendaian, 1901Â1902 artean, arazoak egon zirela sabindar jarraitzaileekin. Dena dela ez
|
zituen
gauzak ondo oroitzen, eta mende hasieran kongresuan bertan gertatu zen bezala
|
|
|
Eta eginkizun
|
ditugun
gauza horien artean, tokian tokiko aldaerak, aldaera jasoak, erabilera eremu ez formalean euskararen erabilera indartzeari begira baliatu beharreko erregistroak eta abarrak hezkuntza munduan bideratu ahal izateko marko bat eraikitzea dago. Izan ere, eskola zein ikastoletan askotariko erregistroak baliatzeko moduko erabilera eremuak daude, beraz, horiek kontuan, erabilera formaletan ez ezik erabilera ezformaletarako ere erregistro desberdinak sustatzeko, baliatzeko aukerak egon litezke.
|
|
2010
|
|
|
Ez ote guera noiz bait centzatuco? Ea, eguin dezagun aleguiña, emendic aurrera Sacramentu enec (sic) escatzen
|
dituan
gauzac leyalqui eguiteco, vici gaitecen Cristauari dagocan eran, eta onela iritsiko degu betico vicitza doatsua. Amen.
|
|
|
1 Beguira, dotrina icasteco, eta eracusten
|
dituan
gauzac ongui aditzeco, sayatu ote ceran...
|
|
|
Guizonac laugarren lecuan eguin bear
|
duan
gauza da ordu onean echeratzea, albadu...
|
|
|
Guizonac bostgarren lecuan eguin bear
|
duan
gauza da, Jaunaren itzagandic, obra on, eta Sacramentuetatic iguesi ez ibiltzea. (B 97)
|
|
|
Ez ote dira izan musu, laztan, eta goyetaco uquierac? Oriec, bai Jauna, baña ez
|
ditugu
gauz oec ecertan artzen: unore ona igarotzea besteric ez da izan.
|
|
|
Beraz, atera beharreko lezioa da ez garela inoiz iritsi behar horrelakoetara. Beste era batera konpondu behar
|
ditugula
gauzak: hausnartuz, eztabaidatuz, jendeari entzuten ikasiz??.
|
|
2012
|
|
|
Idazlan guztiek, Orixeren printzipioz, ulergarriak izan behar dute, edozeinek ulertzekoak eta horretarako sarritan gehiegi erraztera darama, beste batzuetan egokitzera; baina honela testua gaizki ulertzeko arriskuan jartzen du irakurlea, ez bait
|
ditu
gauzak zehatz esaten eta interpretazio gehiagora bultzatzen du (Iturrioz 1985: 113).
|
|
|
Euskal kulturak
|
duen
gauza interesgarrienetakoa irekitasun hori da, ene ustez, tradizio desberdinak jasotzearena. Xabier Lizardi maite izanik ere, badago poeta txinatar bat, Li Po edo, hobeto esan, Li Ho, denboran eta geografian ezin urrunago egon arren, itzulpenetan irakurri arren, agian laket zaiguna.
|
|
|
Sarrionandiak gerora bere idazlanetan behin baino gehiagotan96 aipatuko duen Stéphane Mallarmé idazlearen frantsesezko aipu hori tartekatuz, hitzen esanahi manipulatuaz jabetzeko eta horren aurka borrokatzeko deia egiten dute Pott bandakoek. Izan ere, itzulpenaren teoria modernoetan ziurtzat jotzen da hitzek zentzu finko edo esanahi literal bat dutela (ekar dezagun gogora Saussurek proposatutako adieraziaren eta adierazlearen arteko bereizketa97), eta ondorioz, teoria horien arabera, itzultzaileak egin behar
|
duen
gauza bakarra hitzen benetako zentzu hori atzeman eta beste hizkuntza batera pasatzea da. Teoria postmodernoek, baina, agerian jarri dute suposizio horren faltsutasuna, hitzen esanahia testuinguruaren, irakurlearen, garaiaren eta beste hainbat faktoreren arabera osatzen eta aldatzen dela erakutsita.
|
|
|
Egilea, jakin behar da, Esquilacheren alde dago: hobeto esan, Esquilache hartu du aitzakia maite
|
dituen
gauzak goratzeko. (ZIN:
|
|
|
Ardurakoak edo esanguratsuak diren gauzak besterik ez esan. Hau da, esatari norentzakoek bere mintzaldietan mintzagaiarekin ikuskizuna
|
duten
gauzak esatea espero da.
|
|
|
Egilea, jakin behar da, Esquilacheren alde dago: hobeto esan, Esquilache hartu du aitzakia maite
|
dituen
gauzak goratzeko. (ZIN:
|
|
|
Agian, uste zuelako erdi esanda uztea aski zela norentzakohorrek erreferentziakidea identifikatzeko. Pérez Gazteluren hitzak aldatuz,, nahiago
|
du
gauzak esan baino erdiesatea, alusioa; aieruka, imintzioka aritzea; ukitu arina zaplazteko zalapartatsuaren ordez?. (Pérez Gaztelu 1991:
|
|
2013
|
|
|
Nahiz eta, Jainkoaren laguntza horren lortzeko, soldaduei otoitz egiteko galdegin, memento batean ere ez zuten dudan jarri Jainkoa Frantziaren alde zegoela. Eta gerla aliatuek irabaztea ere Jainkoaren erabakia zela ulertaraziz, garbi utzi nahi
|
zuten
gauzak hala zirela.
|
|
|
Eskualduna ri ez zitzaion ongi iruditzen Espainiako eta Hego Euskal Herriko hainbatek erratea Frantziaren kontra zirela, Frantzia estatu laiko bihurtu zenaz geroz. Eskualduna k garbi utzi nahi
|
zuen
gauza bat zela estatuburuek egin zuten legea, eta beste bat zela gizarteak berak zeukan jarrera erlijioari begira. Hots, Estatua laikoa bazen ere, gizartea giristinoa zela azpimarratu nahi zuen.
|
|
|
Ondoko astean, irakurleei ideia batzuk eman zizkien, jakin zezaten zer igor. «Euskal Herriko usain zenbait»
|
zuten
gauzak igortzeko eskatu zuen, hala nola piperra edo, zerria hil ondoan, lukainkak eta xingarra. Hori zen soldaduei «pairamena eta mina» ahantzarazteko bidea.
|
|
|
Tokian tokiko zaharrak ibiltzen omen ziren arroila konpontzen, eta euskaldun zaharrek, lan hori egin beharrean, leku arriskutsuetara joan behar izaten zuten. Hala ere, Saint Pierrek hori ez
|
zuen
gauza txar gisa erraten, ez zuen hori kritikatzen, alderantziz, euskaldun horiek txalotu zituen. Baina normala ez bide zen zerbait aitortu zuen.
|
|
2014
|
|
|
Pentsa liteke idazle batzuk estimatzen ditugula gure poetikan, gure iruditerian, arrastoak utzi dituztelako. Edo, beharbada, gure literaturan arrastoak utzi dituzte estimatzen ditugulako, eta es timu horrek eraiki du, apurka apurka, konturatu gabe askotan, gure literatura ikuskera. inpresioa
|
dut
gauza biak gertatzen direla maiz: Gabriel Aresti da, hain zuzen ere, adibide argienetako bat.
|
|
|
nortasun literarioa da Arestiri (eta edozein idazleri) gehien esti matzen diodan ezaugarrietako bat. Ez da neurtzen erraza, kritikari edo unibertsitate irakasle askok ez zukeen aipatuko, ez zukeen artikulu batean emango, ez zukeen sistematikoki analizatuko, bai na horretarako balio
|
du
gauzei akademiatik kanpora errepara tzeak; elementu lausoa nortasun literarioa, segituan antzematen dena ordea.
|
|
2016
|
|
|
Oso urrats inportantea iruditu zaigu eta Argian plazaratutako artikuluan jakin dugu Larzabalek hantxe egin zuela mintzaldia. Penagarria da aldiz jakitea mintzaldiaren gaia pastorala zela, Larzabalek
|
bazukeelako
gauza franko kontatzeko antzerki forma desberdinei buruz:
|
|
|
Hola nahiago dut. Zeren eta
|
baditut
gauza batzuk zuri buruz buru eta zuri bakarrik erraitekoak. Beraz, jartzen naiz zure baimenarekin, luzeki mintzatzerat etorri bainaiz.
|
|
2019
|
|
|
Inoiz bota izan zaio Euskaltzaindiari aurpegira beste Akademiek egiten ez
|
dituzten
gauzetan sartzen duela sudurra. Eta egia da.
|
|
|
»Zuk sinetsi ere egingo ez
|
zenituzkeen
gauzak ikusi ditut: erasoontziak sutan Oriondik harago, C izpiak Tannhäuserko Atetik hurbil iluntasunean distira egiten?
|
|
2021
|
|
|
Hola, badira beste bi solas mota, orain arte aipatuetarik aski desberdin direnak eta eguneroko hizkeran bada maiz daramatenak. Biek
|
dute
gauza bat erkide: alegia, inork eginiko galderari perpaus bakar batez erantzun beharrean, beste perpaus batez gehi bada z erantzuten zaio.
|
|
|
42.19.5d Bide batez, halaber eta ere zein hurbil dauden ohartzeko, aski dugu honako adibide hau ikustea: Gizonek zuei egin deitzaizuen nahi
|
dituzuen
gauza guziak egin diezazkiezue zuek halaber haiei ere. Gainera, itzulpenetan ageri den pasarte hori nola itzuli izan duten beste idazle batzuek ikustea baino ez dugu:
|
|
|
Bere gustura behar
|
ditu
gauza guztiak.
|
|
|
Predikatu nagusiaren barruan ageri dira beti adjektibo horietako batzuk, inoiz ez sintagma baten barruan (aiher, aski, komeni, nahiago...); baina horrek berak ere zalantzan jartzen du egiaz adjektibo kategoriakoak diren. Bestalde, predikatu konplexua da argumentuak hautatzen dituena, dela perpaus osagarri jokatua (nabari du ez dela asko ibili mendian), dela perpaus osagarri jokatugabea (merezi
|
du
gauzak patxadaz egitea). Horregatik hartu ditugu predikatu konplexutzat.
|
|
|
Hala ere, en atzizki erredundantea erantsita erabiltzen da inoiz, izena partitiboan dela maiz41: Baina arrazoirik nagusiena ez dute berek ezagutzen (Villasante); Horiek izan dira nire lanik nagusienak (Etxaniz); Badakizki[...] jakin behar
|
dituen
gauzarik nagusienak (Mitxelena); Seme alaba nagusienak, ez daude eskolarako (Etxaniz); Kain, Adanen seme nagusienak (Gerriko).
|
|
|
Denborazkoa ez den lehentasuna adierazten dute maiz konparaziozko forma hauek, hau da, lehentasun ‘zuzentzailea’; baino gehiago edo esanahi dute horrelakoetan, ohiko konparazioen modura: Pertsona naiz, gizona baino lehen; Maite
|
zaitut
gauza guztiak baino lehenago. Lehenago forma ohikoa da gisa honetako perpausetan:
|
|
|
galderari erantzuten dioten perpaus osagarriak. Aldea, berriro esan, bikoitza da; batetik, helburuzkoek egile borondateduna eskatzen dute (ondo prestatu behar
|
ditugu
gauzak bihar Bilbon batzarra egiteko) eta osagarriek ez (badira tokiak sobera bihar Bilbon batzarra egiteko); bestetik, konplementazio erlazio desberdina dute: helburuzkoak predikatuak hautesten ez dituen konplementu adjuntuak dira, erabiltzen duten formari esker betiere xedea adierazten dutenak; osagarriak, aldiz, predikatuak hautesten dituen konplementu argumentalak dira, predikatuaren araberako esanahia dutenak.
|
|
|
12.4b Euskarak ere ez du generorik markatzen, eta hitz diferenteak
|
ditugu
gauzei izenak emateko, maskulinoa eta femeninoa morfologikoki bereizi gabe: okina esaten dugu (edo panaderua), andrea izan nahiz gizona izan.
|
|
|
Errege, ezta egundaino lurraren gainean hain emazte ederrik sortu (Axular); Hain prestuak (Kardaberaz); Ain miragarriak ziren (Agirre Asteasukoa) eta abar. Horren ondoan
|
ditugu
Gauza hori horren garrantzitsua bada, esan ezazu bezalako esapideak. Baina batez ere hain erabili izan da literaturan, eta hain da egun ere gehien erabiltzen dena.
|
|
|
Baina gramatikari batzuek ez dute argi ikusten kontu hau eta uste dute gramatikaren barneko irizpideak eta gramatikaz kanpokoak nahasten ditugula. Hola, esate baterako, erauntsi ikusgarria esaten badugu, esan genezake erauntsi hitzak duen denotazioa (munduan izen hori daramaten euri zaparradak) eta ikusgarri hitzak duen denotazioa (ikustea merezi
|
duten
gauzak) ebakiz sortzen dela (irakasle gizena bezala). Baina gramatikaren aldetik, ordea, ez dirudi hori horrela den.
|
|
|
Beste batzuetan izen sintagma izaten da elementu gobernatzailea: Aspalditik
|
dut
gauzak okertzen ari zaizkiolako susmoa; Zergatik ote dute egia entzuteko beldur hori?
|
|
|
Hona hemen adibide bakan horietako bat: Artobero, etzan bera haiñ argia ta gauzak ikasten erreztasun handikoa be baña, jatorri onekoa ta guraso begiratuen semea zan, da baekizan Kristiñauak nahi ta nahi ez jakin behar
|
dituan
gauza danak, zerbait gehiagogaz (Agirre).
|
|
|
39.3.11c Edozein kasutan ere, gogoan
|
duguna
gauza bat da, eta gauzatzen dugun egitura beste bat: egitura horretan egoera guztiak hartzen ditugu aintzat, aukera guztiak.
|