|
2006
|
|
|
Gertatzen dena da gai batzuek denbora behar
|
dutela
fikzio bilakatzeko. Haindira mingarriak!
|
|
2007
|
|
|
Denborarekin, literatura idatziak, ala zineak, ala telebistak... asetuko
|
du
fikzioaren behar edo eskaera hori.
|
|
2008
|
|
|
Azken 25 urteotako hiztegietan proposamen berri asko daude, batzuk Euskaltzaindiak berak eginak, beste batzuk hiztegigileek berek sortuak. Lexikografoak badaki proposamen berriak' fikzio' direla (adibidez,' bizkar zorro'), baina konfiantza
|
du
fikziotik errealitatera salto egingo dutela noizbait. Jakin badaki gu batzuek arrakasta izaten dutela, lehenik euskara idatzian betiere; baina beste bat zuek ez, orain arte ez behintzat, eta aspaldi eginak dira.
|
|
|
Hitzaurrea,« Pierre Lhande de l. Académie de la langue basque» izenpetua da. Holakoetan era biltzen diren ele onez gain, Lhande-k Mirentchu> (1914) eleberrian obratu duen Loti ren kritika berritzen du; bainan, aldi honetan ez
|
du
fikzioaren bidea hartzen, eraso zuzena botatzen du:
|
|
|
Gertatua, irudikatua, albistea, fikzioa eta errealitatea, denak bat izan daitezke. Albiste askok
|
du
fikziotik errealitate izanda ere. Xuan Bello idazle asturiarraren umetako kontu eder bat dakar gogora Baztango pasadizoak:
|
|
|
Aurki kaleratuko da Materia prima, gaztelaniazko bertsioa, Caballo de Troya argitaletxearen eskutik. Lan horrek, gainera,
|
badu
fikzioko senide biki bat, Quaderns crema ezinbestekoak orain bi urte kaleratutako La força de la gravetat («Grabitate indarra»; La fuerza de la gravedad, Alpha Decay ren gaztelaniazkoan).
|
|
|
Aitor Ortizen sailak (Bilbo, 1971), «argazkilaritzak adimenean espazioak sortzeko
|
duen
fikzioko ahalmena» erakutsi gura dio ikusleari. Argazkiekin osatutako laugarren artelana Ixone Sadabarena da (Bilbo, 1977).
|
|
2009
|
|
|
Libonatiren esanetan," Nessek egin zuen gauza bakarra, afera guztia amaitu eta urte askotara, lege lehorra ia ahaztua zegoenean, liburu bat idaztea izan zen, autobiografia itxurako fikziozko nobela". Eliot Ness artxibozain lanetan ibili zen bulegoan eta eskura
|
zituen
fikzio hutsezko istorio horri sinesgarritasuna eransteko behar zituen benetako datuak. Horiek bildu eta bera eta" ukiezin" mitikoak protagonistatzat zituen istorioa eraiki zuen.
|
|
|
Eskerrak gizon ederra hurbildu eta salbatu egingo duen, tokatzen zaiolako emazteari itxarotea beti bezala. Maite
|
dugulako
fikzioa, gertatuko dena aurrez atzematen dugunean, behin eta berriz protagonistarekin bizitzeko amaiera. Psikologikoki lasaigarria izango da, esperantza emango digu ikustaldi bakoitzean, menturaz.
|
|
2010
|
|
|
Aldiz, errealismoa banalitatearen laudorioa eta klitxeen errepikapena baldin bada, orduan nahiago dut errealitatea. Sinesgaitzagoa da, eta ikaragarri
|
du
fikziotik. Gaizki kontatuta egotea, horixe domaia».
|
|
|
Bere kaligrafian idazten du, kuidadorik gabe narratzen. Beretik kontatzen du irudikatua, obsesio
|
du
fikzioa, errealitatetik askatu ezin duelako. Obsesioa ona da, esperientziari gailentzen bazaio, esaten du berak.
|
|
2011
|
|
|
Iradokitzea du gustuko; horra zinegile donostiarraren beste sekretuetako bat. Film tangentzialak egiten ditu; alegia, ez
|
ditu
fikzioaren ohiko moldeak jarraitzen, baina esperimentazio hutsa ere ez du maite, publikoari helduleku batzuk eman behar zaizkiolako, istorioa segi dezan. Puzzle osoa ez, baina bai piezak, puzzlea osatzeko.
|
|
|
eguneroko fikzio seriatu izaerarekin sortu zen, eta gaur egun ere produkzio sistema berari eutsi dionez, aurrekontu eta grabazio egunen baldintza erraz betetzen du. Kontuan izan behar da aipatutako mugak asteroko izaera
|
duten
fikzio seriatuentzat ezarritakoak direla.
|
|
|
Errealitatean gauzatzerik izan ez
|
duena
fikzioaren bidez gauzatzeko bidea eta aukera emango dio Jose Luisi nobelak. Joseba Leturia pertsonaia irudikatu eta sortuko du —" nire anaia bikia" deitu izan dio—, Zerubide izeneko parke batean bakarrik, nahita" bakarrik egotera" joana.
|
|
|
Aitzitik, Elizondoko eskutitza (1977) eleberrian, adibidez, Nafarroako guardia zibilak euskaldunak izateaz gain, inspektoreak neskak amultsuki eta gozo gozo tratatzen ditu, eta kultur handiko pertsonaia da. Horrela, egiazko itxura eduki nahi
|
duen
fikzioa errealitatetik hainbeste urruntzen denez, pertsonaiak desitxuratuak agertzen dira guztiz.
|
|
|
Bitxikeria bat baino ez bada ere, eta fikzioa eta errealitatea zelan uztartzen diren erakustearren, Gu ta gutarrak fikziozko kontakizuna bahitzea agindu zuen ministroa Palomaresen bainatu zen Fraga bera izan zen: ministro honek horrela jokaturik, frogatu nahi
|
baitzuen
fikzioaren hasieran kontatutako hegazkin militarren egiazko istripuak ez zuela ondorio kutsagarri eta kaltegarririk.
|
|
2012
|
|
|
Eta hori litzateke, liburu honen ekarpenik esanguratsuena, beti ere, Ernauxek oso ohikoa
|
duen
fikzioa eta autobiografiaren arteko ezkontza nahastuan sorturiko eremuan aztertuta. Baina, humanitatearen tragediarik handienari izen propioak jartzeaz gain, oso guztion eta gaurkotik duen gaia dakarkigu Emakume bat liburuak:
|
|
|
Areago, nobela osoa edo pelikula osoa amets baten (ustezko) kontakizuna baldin bada. Ametsa ez
|
duk
fikzioa, existentzia benetakoaren kapitulu bat baizik. Existentziaren zantzu batzuk jasotzen ditiztek ametsek, baina horiek aztertzea psikoanalisiari zegokiok, ez literaturari.
|
|
2013
|
|
|
" Ni Tolosako burges bat naiz eta nire ama Donostiako burges bat zen, eta bakoitza da dena. Ezin
|
duzu
fikziorik egin". Maria Cristina hotela berritzeari ekin zion eta auzoetan kultur etxeak sortu zituen alkatetzan egon zen legegintzaldian.
|
|
|
alde batera utzita, dokumentalaren konbentzio guztiak aintzat hartzen ditu Ahate pasa (2009) film laburrak. Ez da, ordea, dokumentala, inondik ere; dokumental itxura
|
duen
fikzioa baizik. Hala, hasierako argazkiak trukatu ditu Almandozek, zuzendari ospetsuen adierazpenak testuingurutik at daude, eta hori guztia gutxi balitz bezala, pertsonaiak ere faltsuak dira.
|
|
|
Zenbaitetan fikzioak negar batean jartzen gaitu, edo dardarka, edo asebete gaitzake. Ikerketa gai ezin interesgarriagoa da azaltzea gizakiok
|
dugun
fikzioaren premia.
|
|
2014
|
|
|
Conraden teknika narratiboak oso berezkoa
|
du
fikzioari berari darion ahots narratzailea, esperientziarekiko hurbiltasuna damaiona. Horrela, Conradek errealitatearen ikuspegi problematikoa agertzen digu, ez unibokoa edo dogmatikoa.
|
|
|
Baionan bizi k etxe bizitzarena pausatzen zuen beste molde batez. Publikoa ez da bat, batzuek nahiago
|
dute
fikzioaren ondotik gogozkatzea, besteek antzerkiari eskatzen diote bortizkeria, rock zatiek duten kaska. Gauza segurra haatik:
|
|
2015
|
|
|
" Ez direlako aske". Aranburuk zioenez, euskal idazleek Euskal Herrian bakarrik banatzen dituzte liburuak, ez dituzte ehunka irakurle urri batzuk baino eta diru laguntzei esker argitaratzen dira, eutsi egin nahi baitzaio euskarazko literaturak irakurleak
|
dituelako
fikzioari. Ahoa irekiz gero, amaitu da jaun horien literatura.
|
|
|
" Errealitatea oroitzapena da batez ere, etengabe orainaldia lehenaldi bihurtzen den neurrian, eta oroitzeko ahalmena desordenatua da, berez. Horregatik, pertsona bakoitzak errealitatea bere modura ikusten du, errealitatea ez baita hartaz bakoitzak eraikitzen (gogoratzen)
|
duen
fikzioa baino, eta fikzio hori iraganaz osatuta dago".
|
|
|
Horri buruz galdetu nahi nion, baina askoz gehiago ere bai, azken egunotan herritarren esamesak entzunda jabetu bainaiz pertsonaia literario gisako bilakatua dela nolabait Bidarte, herritarrek hari buruz hitz egiteko postura ere halakoa dela. Agian gustuko fikzio bat topatu zuen herri honetan, eta gezurmamizko pertsonaien ordez hezur eta mami ziren haiekin idazten zuen orain bizitzaren lerro artean, liburu maxkaletatik urrun taupatzen
|
zuen
fikzio bizidun bat zen bere bizitza, fabula antzeztu bat bere egunerokotasuna. Zer egiten zuen, zerbait egiten bazuen?
|
|
|
Eleberri hau denek irakur lezakete, gehienbat Euskal Herria ezagutu nahi dutenek. Idazlearen xedea izan da interesa emaiten
|
duen
fikzio baten izkiriatzea, ustegabekoak sortuz eta folklorezko manera bazterrean utziz. Idazleak besteak beste bota dituen hitz hauekin burura nezake:
|
|
2016
|
|
|
" Telebista publiko bat izanda ere, ezin
|
dugu
fikzioan lan egin.
|
|
|
Urtean film bikain bat, aktore bakan batzuei aldi bateko lana ematen diena, eta telebistan ia ezer ez. Telebista publiko bat izanda ere, ezin
|
dugu
fikzioan lan egin. Nola ez da jendea Madrilera joango?
|
|
|
Komunak konpondu behar diren moduan, iruditeriak ere berritu egin behar dira, ureztatu behar da imajinazioa. Herri honek behar
|
du
fikzio berri bat; beharrizana da. Horretarako norbaitek gidoiak idatzi behar ditu, beste batek onartu eta guk lan egin.
|
|
|
Nik zugatik hasi banuen ere, idaztera bultzatzen ninduten zioen artean, sakon sakonean, niri onartzea zaila zitzaidan arren, bazen nobela bat idatzi eta idazle bihurtzeko ezkutuko grina bat, jakinik ere erdipurdikoa nintzela; jakinik ez nintzela sekula gai izango zuk nirekin hain eskuzabalki partekatutako errealitateak zeukan indar bihotz urratzailea urrutitik ere
|
zukeen
fikziorik asmatzeko. Handiuste eta esker txarrekoa ni, lagun gizajo bati eta munduari karitatea egiten ari nintzaielakoan, ondo aztertuta, guztiz alderantzizkoa gertatzen ari zelarik.
|
|
|
12 Zutabegileak ez du bere zutabeetan ironiarik txertatuko, anbiguoa gerta daiteke?, ez
|
du
fikziorik erabiliko, irakurlea konfunditu dezake, eta, batez ere, ez du metazutabegintzarik egingo, salbu eta, jakina, ongi etorri eta despedida zutabeen kasuan; gainontzekoan erredundantea dateke?; are gutxiago, zutabegintzari buruzko dekalogorik plazaratuko, auskalo zer arraio eman nahi duen aditzera eta halako zerbaitekin?.
|
|
|
Stuart Neville idazle ipar irlandarrak defendatzen zuenez,, guk guztiok, berdin dio lubakiaren zein aldetan geunden, egia deseroso batzuei aurre egin diegu, zeinen aurrean agian itsututa egon baikinen iraganean. Uste
|
dut
fikzioak protagonismo handia izango duela prozesu horretan. Edozein gatazkatako fikziorik interesgarriena ez da heltzen hura amaitzen den arte?
|
|
2017
|
|
|
Guk ez. Guk uste
|
genuen
fikzio bat ari zela indartzen, agian. Guk plana idatzita geneukan bi hilabete lehenago edo, eta NEBek oharra atera eta erabaki genuen publiko egitea egun berean.
|
|
2018
|
|
|
Film labur bat egin nuen Bolivian lan horiek guztiak nire gain hartuta, eta horrek zerbait aldatu zuen nigan. Oraindik
|
badut
fikziora itzultzeko gogoa, baina aurrez dokumentalarekin eta errealitatearekin harreman handiagoa nahi nuen izan. Zinemarekin dudan erlazioan sakontzeko bidea izan dira dokumental hauek.
|
|
2019
|
|
|
Eta nola planteatu zenuen kontatu nahi
|
zenuen
fikzioaren eta oinarritzat hartu duzun errealitatearen arteko harremana. Material hori eskura edukita, ez zara kazetaritzarantz edo dokumentalerantz lerratu.
|
|
|
Hori ahazten bazaigu disoziazio bat ematen delako: ez dut nire gorputza ezagutzen eta uste
|
dut
fikzio hori dela errealitatea.
|
|
|
Ez nuen onartu. Irakurleak askotan ez
|
du
fikzioa eta ez fikzioa bereizten. Edo ez du bereizi nahi izaten bestela.
|
|
|
Arkitekturak ez
|
ditu
fikzioak sortzen soilik bera denaren inguruan, baita historia izan denaren inguruan ere. Kale bati izen konkretu bat emateak pertsonaia historiko baten inguruan fikzio bat sor lezake.
|
|
|
Irakurlea ohartuko da, klasifikazioa bera ezagutzea baino, interesgarriagoa dela klasifikazioa eta haren atzean dagoen prozesua ulertzea. Errealitatetik ihes egin eta uste baino gertuago
|
ditugun
fikzioetatik ibiliz, horiek hausnartuz, miatuz eta dastatuz, haien izaeraren sakontasuna eta interesaren zertzeladak jasoko ditu akaso eta, fantasiara irekitzen zaion hurrengo leihatilan, mundu koloretsuagoa aurkituko.
|
|
|
Baina Euskal Herrian gehienok denetik egiten dugu. Saioetako gidoilari denek ez
|
dute
fikzioa egiten, baina fikzioa idazten dugunok ez dugu beste erremediorik saioak ere egitea baino, fikzio hutsaz ezin baita bizi hemen. Euskal Herrian fikzioa egiteaz bakarrik bizi diren hiruzpalau gidoilari baino ez dut ezagutzen.
|
|
|
Ez dakigu garbi: ez dakigu mirari horretan zer proportzio duen hizkerak, zer nolako eragina duen asmamenak, zenbaterainoko indarra
|
duen
fikzioaren antolamenduaren graziak. Baina zer den esaten asmatu ezin badugu ere, berehala usaintzen da testu batek sortutako efektua literarioa den edo ez.
|
|
|
Baina jendartearekiko jartzen zaigun irudia ere ez da erabat erreala, horrek ere
|
badu
fikziotik. Jendartea oihana da, leku arriskutsua, esaten zaigu; baina topa litezke, orobat, errespetua, elkartasuna, maitasuna, hau da, familia batean topatu genukeen hori guztia.
|
|
|
Zinemagintzak eta literaturak asko dakite horretaz, asmatua den fikzioak egunero bizi dugunaz bestelako perspektiba batzuk eskaintzen baitizkigu. Mariasun Landari inoiz irakurri bezala, pertsonon bizialdia laburra delako behar
|
dugu
fikzioa: sekula izango ez naizen horiek guztiek zer pentsatzen sentitzen duten jakiteko, neurriren batean bizi ahal izateko.
|
|
2020
|
|
|
Zer
|
du
fikziotik eta zer du errealetik?
|
|
|
Aitaren antzera, beti esan izan dut nahiago
|
ditudala
fikzioaren sailean sartu ohi ez diren generoak: saiakera, poesia...
|
|
|
Egia da Literatura artea dela eta ez diola errealitateari erabat erantzun behar, baina sinesgarria izan behar du irakurlearen ikuspegitik. Irakurleak ahaztu egin behar
|
du
fikzio bat irakurtzen ari dela eta bizi egin behar duela, eskaintzen zaizkion datuez fidatu eta zerbait berri baten aurrean dagoela konbentzitu.
|
|
|
Eta bestetik, gaiagatik izan dut zailtasuna. Uste
|
dut
fikzioak ematen dizula aukera gai hau bere konplexutasun osoan agertzeko, ze gai hau oso zaila da zuri eta beltz agertzea, oso konplexua delako. Ahalegin horretan ibili naiz.
|
|
|
Jose Antonio Etxebarrietak, pertsonaia nagusiaren anaiak, presentzia garrantzitsua
|
du
fikzioaren hasieran. Rol hori Enric Auquer aktoreak jokatzen du.
|
|
|
• Zer premisatik abiatu zara. Ez
|
dut
fikziorik egingo, ez dut “exhibizio literariorako” margenik hartuko, hau da, ez dut esaldi luzerik ez pentsamenduaren bihurritzerik erabiliko, eta saiatuko naiz xumearen ederra harrapatzen. Garbi neukan, liburuan, narratzaileek ezin zutela hitz egin beraiek hitzez bezala, eta horregatik sortu dut hizkuntza bat narratzaileen neurrira sinesgarria dena.
|
|
|
Batek daki Barrosek ez ote zuen nahi fikzio bat idatz nezan, paper horiek oinarri hartuta. Agian uste
|
du
fikzioaren bidez argizta daitezkeela egiaren itzalguneetako batzuk. Akaso pentsatu zuen antzerki lan baten ikus entzule izan ginela, eta gertakari horiek berreraikitzeko era fidelena antzerki lan bat idaztea dela.
|
|
|
Mami Lebrun antzezlanaren kasuan amonaren heriotzak sortutako zirrara pertsonala
|
du
fikzioak sorgune. Antzerkiak antzerkiaren barruan ematen dituen aukerak baliatuz, heriotzaz, doluaz, iraganaz, maite genituen gertukoen memoriaren zaintzaz, aurreko belaunaldiek bizitzea tokatu zitzaien mundualdiari emandako erantzunaz… eta, inplizituki besterik ez bada ere, oraingoari eta etorkizunari guk eman beharrekoaz.
|
|
2021
|
|
|
Patxi Gallegok eta Xabi Payak osatu zuten, lehenengoaren marrazkiekin eta bigarrenaren gidoiarekin, eta Nork jarri zioten izenburutzat. 2013ko txapelketaren finalera oraindik ere txapeldun gisa aurkezten zen Andoni Egañaren heriotza
|
zuen
fikzioak abiapuntutzat. Oholtza gainean emandako deskarga elektriko batek zeraman beste mundura zarauztarra, Ertzaintzak izendatutako ikertzaileek euskal kulturgintza guztiari eta bereziki bertso munduari sekulako errepasoa ematen zioten, hainbat aurpegi ezagun susmagarritzat hartuz eta mila istorio zoro nahiz inbidia ezkutu azalaraziz.
|
|
|
Patxadaz, luze, atseginez. Egun, jakin badakite zein herritan nahiago duten jatorrizko bertsioa bikoiztua baino, non duen dokumentalak zaletu sorta polita, eta non
|
duten
fikzioa nahiago. Jakin badakite emakumeak kuadrillan arrimatzen direla aretora.
|
|
2022
|
|
|
Sinesgarriagoa izan zedin, bere diagnostiko latza? Pantailako irudiek ez ote
|
zuten
fikzio edo manipulazio baten kutsua. Psikologoarekin elkarlanean tramatua, edo.
|
|
|
Zergatik eman argitara blogoeta hauetan idazten ari haizen bezalakoak, hire iritziak... barru barrukoak direnak, batzuetan? Hau ez
|
duk
fikzioa: ez al hau horrek zenbait gauza bestela adieraziko hituzkeen bezain argi ez adieraztera eramango?
|
|
|
Movistar Plus plataformak' Todos mienten' telesaila estreinatuko du bihar. Freixasek uste
|
du
fikzioak herrialde askotara bidaiatu dezakeela. Haren esanetan, «thriller generoak toki guztietan funtzionatzen du».
|
|
|
Zoritxarrez, diskriminazio egoerak islatzen dituzten telesailak beharrezkoak dira oraindik. Egoera horiek salatzen jarraitu behar da, baina lesbianek ondo pasatu nahi dugu pantailaren aurrean, eta, horregatik, guk bezala bizitzaz gozatzen duten pertsonaiak behar
|
ditugu
fikzioan.
|
|
|
Zenbateko fedea
|
duzue
fikzioak bete dezakeen funtzio esnagarrian?
|
|
|
Jai du. Emakume gajoa, badirudi errealitatean lortu ezin
|
duena
fikzioan erdietsi nahian dabilela. Atzera egin eta agintea delegatzea baino lehen nahiago du errenditu Etxanozek.
|
|
|
Bere bizitza edo ongizatea baino zerbait gehiago mehatxatzen zuen: une oro sun  tsitzen
|
zuen
fikzioaren unibertsoa, zoriontsu sentitzen zen bakarra.
|
|
|
Ezin
|
ditut
fikzioa eta fantasia jasan.
|
|
2023
|
|
|
Bai, pixka bat. Baina gure amamaren bizitzak ez
|
zuen
fikzioarekin lotura izpirik. Egunerokotasun larria zebilen airean, izua eta hitza harilkatzearen plazer txiki horiek.
|
|
|
Bestetik, eta batik bat, artefaktu gisa ere oso iradokitzailea da, eta nago hori dela obraren indargunea eta xarma. Berez, komikia da, alegia, narratologiatik asko
|
duen
fikzio ilustratua; baina, aldi berean, Laboaren biografia bat izan nahi du, egiazko hitzak, pasadizoak eta artistaren bizitza biltzen dituen heinean. Egiazkoa izanik, joko fikzionaletik ere badu, hein handi batean.
|
|
|
Etxe hori oso txikia da, eta ez da posible izan han filmatzea, baina etxe horretako argazkiak hartu, eta plato batean sortu dugu ikastola hori. Uste
|
dut
fikzioaren bidez ere kontatzen direla gauzak eta ematen dela informazioa.
|
|
|
Ondas sarietan, esate baterako, epaimahaiaren aipamen berezia jaso du fikzioak soinu diseinuaren alorrean. «Jende askoren parte hartzea
|
dugu
fikzio honetan. Gure aldetik apustu bat da, eta EITBren aldetik ere bai», esan du Aranzabalek.
|
|
|
Entrevías zure telesailak arrakasta handia izan du Netflixen, Tele5n estreinatu ostean. Bizitza bat baino gehiago
|
dute
fikzioek. Nola ikusten duzu hori?
|
|
|
Nondik begiratzen den, ordea, tradizioen kontua, fikziozkoa izan arren, egia da. Humanoek ezin
|
dugulako
fikziorik gabe bizi, horretxek elikatzen gaitu gogoz eta gorputzez. Eta fikzioa errealitate bihurtu nahian, donostiar hainbat Konstituzio plazari jatorrizko izena, Plaza Berria ematearen alde agertu gara.
|
|
|
LGBTI kolektiboko pertsonok gure eskubideak ziurtzat geneuzkan, eta beldurra sentitu dugu azken hilabeteetan. Espero
|
dut
fikzioan ikusi dudan iragana fikzioan geratzea hurrengo hilabeteetan.
|
|
|
Idatzi nezake euskarazko fikzioaren egoera lotsagarriaz, Primeran plataformaren on eta gabeziez, edota estreinatutako azken telesailari buruz. Baina ze inporta
|
du
fikzioak urriaren 7tik hona Israelek 5.000 palestinar baino gehiago hil eta 15.000tik gora zauritu baditu.
|
|
|
Limurtze tramankuluak. Pultsua
|
duten
fikzioak. Tenperatura.
|
|
|
Tentsioa. Bizi konstanteak
|
dituzten
fikzioak. Biziaz ari gara.
|
|
|
Zerk balioesten du eta egiten du
|
zuen
fikzioa egiazko?
|