|
2000
|
|
|
Kanal bakoitzean pisu handiena duten generoei erreparatuta, alde nabarmenakikusten ditugu. Gaztelaniazko kanalean ia fikzio osoa kanpoan ekoitzia (filmak gehienbat) edo kanpoko ekoizleekiko koprodukzioan (telesailen bat) egina da, euskarazkokanalak eskaintzen
|
duen
fikzioaren erdia baino gehiago Euskal Herriko ekoizpena denbitartean (telesailak). Magazinetan ere alde nabarmenak ditugu:
|
|
2004
|
|
|
" L’idee d’etudier les filmes comme des documents et de proceder ainsiaune contre analys de la societe" 1 2 Horrela jakin nahi izan dute garai bakoitzeko pentsamoldeak nola ziren eta, bide batez," nazionalitate bakoitzaren pentsaera nola irudikatzen den" 1 3 Bide honetatik aurkitu daitezke kezka beraren gerizpean antropologo ak1 4zeinso ziologo ak1 5 Azken hauek ikertu nahi dute kultura jakin batean ez erreala zer den baizik eta zer nolako errealit atea den herriak onartu eta atzematen duena. Askotan filmak azaltzen
|
duen
fikzioari kasu egin beharrean, filmaren egitura eta muntaia aztertu nahi izaten dute; besteetan, berriz, ikuslearen begirada barnean sartuz, kultura jakin bateko gizaki bakoitzaren eta kultura oroko rraren artean suertatzendiren elkar trukaketak ikertu nahi izango dituzte. Horixe da Jean Pierre Eskenazik proposatzen diguna:
|
|
2006
|
|
|
Brown-ena, adibidez, edo Alain Badiouk San Pabloren inguruan idatzitakoa. Esate baterako, Badiouk pizkundearen inguruan egiten
|
duen
fikzioa, interpretazioa, harrigarria da. Fikzio horren indarrak harrapatu egiten nau.
|
|
|
Estebanek eleberrirako asmatu
|
duen
fikzioak, amodio triangelu bat du ardatz.Nahiago izan du egitura jakin bat erabili, asmakerietan erori baino.
|
|
2008
|
|
|
Aitor Ortizen sailak (Bilbo, 1971), «argazkilaritzak adimenean espazioak sortzeko
|
duen
fikzioko ahalmena» erakutsi gura dio ikusleari. Argazkiekin osatutako laugarren artelana Ixone Sadabarena da (Bilbo, 1977).
|
|
2010
|
|
|
Peter Bentchleyren Jaws eleberriak eta Steven Spielbergen izen bereko filmak dute itzal horren ardura, beste edozein obrak baino neurri handiagoan. Marrazoek itsasoko arrain arriskutsu eta oldarkorrenak izateko sona dute aspaldian, baina animalia harrapari gisa eta gizakia harrapakina balitz bezala irudikatzen
|
duen
fikzioa ez dator bat errealitatearekin. International Shark Attack Filek, 1907tik mundu zabalean gertatzen diren marrazoen erasoak jasotzen dituen datu baseak, ez du istripurik aipatzen Kantauri itsasoan.
|
|
|
Kaixo, Estibalitz, Marijo eta Aritz, hor aritu zarete Autokarabana eta Londres kartoizkoa da narrazio liburuak direla eta, eta interesgarriak deritzet zuen oharrei, badirudi lehenengoaren errealismoa eta bigarrenaren estiloa interesatu zaizkizuela, lehenengoak bere hausnarketen berri ematen duela «mihian bilorik» gabe, gordin; eta bigarrenak, berriz, estilo dotorea duela, baina sortzen
|
duen
fikzio munduak ez zaituztela gogobetetzen.
|
|
2011
|
|
|
Di da batean irakurri dut Zamaontzia, izan ere, berehalakoan harrapatzen zaitu Iñigo Aranbarrik itxuratu
|
duen
fikzioak. Zamaontzia ez da intrigazkoa, baina argitu eta ulertu nahi dituzu Aranbarrik kontakizunean planteatu dituen istorio paraleloak, Mateo Vallejo delako batena, narratzailea den Nerearena, beronen amarena, zamaontziarena?
|
|
|
Euskal Telebistak ekoizten
|
duen
fikzioan, gehienez hiru egun eta erdiko grabazioa izaten da atal bakoitzeko.19 Horrek, nola ez, baldintzatu egiten du istorioan egongo den akzio kopurua, kanpoko sekuentzien kopurua eta, oro har, grabazioari konplexutasuna ekar diezaioketen ezaugarriak dituzten sekuentzien kopurua.
|
|
|
Aitzitik, Elizondoko eskutitza (1977) eleberrian, adibidez, Nafarroako guardia zibilak euskaldunak izateaz gain, inspektoreak neskak amultsuki eta gozo gozo tratatzen ditu, eta kultur handiko pertsonaia da. Horrela, egiazko itxura eduki nahi
|
duen
fikzioa errealitatetik hainbeste urruntzen denez, pertsonaiak desitxuratuak agertzen dira guztiz.
|
|
2012
|
|
|
Eta hori litzateke, liburu honen ekarpenik esanguratsuena, beti ere, Ernauxek oso ohikoa
|
duen
fikzioa eta autobiografiaren arteko ezkontza nahastuan sorturiko eremuan aztertuta. Baina, humanitatearen tragediarik handienari izen propioak jartzeaz gain, oso guztion eta gaurkotik duen gaia dakarkigu Emakume bat liburuak:
|
|
|
Pentsa zer distantzia dagoen errealitatea deitzen diogun munduarekin! Berez ez da errealitatea, gizakiak sortu
|
duen
fikzio bat baizik, eta fikzio horretan dabil gustura gizakia. Zer zeremonia behar ditugun!
|
|
2013
|
|
|
Egilea bera da bere opera prima bereizten
|
duen
fikzioaren eta errealitatearen arteko nahasketa ezagutzera ematen duena: «Aingeru bati buruzko ipuina da; hiri bati buruzko dokumentala da.
|
|
|
alde batera utzita, dokumentalaren konbentzio guztiak aintzat hartzen ditu Ahate pasa (2009) film laburrak. Ez da, ordea, dokumentala, inondik ere; dokumental itxura
|
duen
fikzioa baizik. Hala, hasierako argazkiak trukatu ditu Almandozek, zuzendari ospetsuen adierazpenak testuingurutik at daude, eta hori guztia gutxi balitz bezala, pertsonaiak ere faltsuak dira.
|
|
2015
|
|
|
Izutzen
|
duen
fikzio horren azken hitzek gizakiok zein txikiak garen erakusten digute. Ez digute ezer benetan handirik esan, ez da narratiba moderno erraldoiek izaten dituzten bukaera ponposoen tankerakoa.
|
|
|
Horrela, lehendabiziko atalpean cyborga inguratzen
|
duen
fikzioaren lur mugikorra ezkutatu dut. Egon dira eta badaude cyborgari buruzko fikziozko istorio ugari, eta denak dira cyborgaren ideiaren parte neurri batean.
|
|
|
" Errealitatea oroitzapena da batez ere, etengabe orainaldia lehenaldi bihurtzen den neurrian, eta oroitzeko ahalmena desordenatua da, berez. Horregatik, pertsona bakoitzak errealitatea bere modura ikusten du, errealitatea ez baita hartaz bakoitzak eraikitzen (gogoratzen)
|
duen
fikzioa baino, eta fikzio hori iraganaz osatuta dago".
|
|
|
Eleberri hau denek irakur lezakete, gehienbat Euskal Herria ezagutu nahi dutenek. Idazlearen xedea izan da interesa emaiten
|
duen
fikzio baten izkiriatzea, ustegabekoak sortuz eta folklorezko manera bazterrean utziz. Idazleak besteak beste bota dituen hitz hauekin burura nezake:
|
|
2019
|
|
|
Benetako obra literario baten funtsa hain da ulertezin, sekretu, poetikoa, non ez dakigun garbi zer den funts hori: ez dakigu mirari horretan zer proportzio duen hizkerak, zer nolako eragina duen asmamenak, zenbaterainoko garrantzia
|
duen
fikzioaren antolamenduak. Baina asmatzen ez badugu ere zer den esaten, berehala usaintzen dugu testu batek sortutako efektua literarioa den ala ez.
|
|
|
Ez dakigu garbi: ez dakigu mirari horretan zer proportzio duen hizkerak, zer nolako eragina duen asmamenak, zenbaterainoko indarra
|
duen
fikzioaren antolamenduaren graziak. Baina zer den esaten asmatu ezin badugu ere, berehala usaintzen da testu batek sortutako efektua literarioa den edo ez.
|
|
2021
|
|
|
Izatez, fikziozko lanak osotasun gisa harturik ez dira hainbeste115, baina diren horiek folletoi gisara, atalka, eman ohi direnez eta horietako batzuk hainbatetan berrargitaratuko direnez (Xahoren" Aitor" bost aldiz eta Otañoren" Auntza Larrera", Agirreren" Iru erezi" nahiz Benitez Osesen" Peruchu" hiru aldiz bakoitza), testu kopurua handia izango da. Edonola ere, bertsolaritza integratzen
|
duen
fikzioak inoiz baino protagonismo gehiago izango du ziklo honetan.
|
|
|
Unibertsitateko irakasle ikertzaile figurarekin lotzen da, batez ere, Apalategiren itzulpenarekiko atxikimendua eta diskurtso kritikoa, eta bide horretan idatzi eta aurkeztu izan ditu itzulpenari buruzko azterketak eta ideiak. Baina, gatozen orain literaturan islatu izan dituenekin, ezen literatura ardatz
|
duen
Fikzioaren izterrak lanean itzulpena ardatz duten bi ipuin ageri zaizkigu.
|
|
|
Arrate Hidalgok azpimarratu du apokalipsia etorkizunean edo beste errealitateetan kokatzen
|
duen
fikzioak alde batera uzten duela maiz apokalipsia gure mundu honetan bizi dutenen —edo bizitzen ari direnen— esperientzia, aipatuz herri indigenak, esklabo bihurtutako afrikarrak edo berotze globalaren ondorioz haien bizimodu osoa galdu dutenak. Lerrokatuko nituzke zaintza lanetan esklabotza baldintzetan lan egiten duten bizilagunak ditugun emakumeak edota landa eremu biziak suntsitzen dituzten politikak ere.
|
|
2023
|
|
|
Baina hainbeste jolas didaktiko, kanpaina pedagogiko, ikastaro praktiko eta washing txosten politikoki zuzen ez ote dira ari aurkakotasun eta errebeldia aski erreala aktibatzen
|
duen
fikzio bat sortzen?
|
|
|
Bestetik, eta batik bat, artefaktu gisa ere oso iradokitzailea da, eta nago hori dela obraren indargunea eta xarma. Berez, komikia da, alegia, narratologiatik asko
|
duen
fikzio ilustratua; baina, aldi berean, Laboaren biografia bat izan nahi du, egiazko hitzak, pasadizoak eta artistaren bizitza biltzen dituen heinean. Egiazkoa izanik, joko fikzionaletik ere badu, hein handi batean.
|
|
|
Zin zinez, ez dago errealitate harrigarria gainditzen
|
duen
fikziorik, ez zinean, ez idatzizko literaturan, ez ahozko elezaharretan. Eta horren adibide bat ematearren, Berriobeitiko mirakulua.
|
|
|
bukaera arte jeloskor defendatzen
|
duen
fikzioa
|
|
|
Ganbila bildumako edizio taldea osatzen dugunontzat eta, oro har, EHAZE elkartearentzat, luxua da liburu hauek aurkeztu ahal izatea. Ander Lipus sortuta, Iñigo Ibarrak lortu du errealitatean eragiten
|
duen
fikzio bat sortzea. Ander Lipusek bertan idatzi duen bezala, “Zeren eta ni bestea naiz.
|
|
|
Ganbila bildumako edizio taldea osatzen dugunontzat eta, oro har, EHAZE elkartearentzat, luxua da liburu hauek aurkeztu ahal izatea. Ander Lipus sortuta, Iñigo Ibarrak lortu du errealitatean eragiten
|
duen
fikzio bat sortzea. Ander Lipusek bertan idatzi duen bezala, “Zeren eta ni bestea naiz.
|