|
2022
|
|
|
—Gatzatu, aditz bezala ez hainbeste, baina izen bezala, gastronomia esparruan guztiz ezaguna
|
dugu
euskararen sartaldean: gatzatua, beste hitz batez mamia esaten zaionarentzat ondo ezaguna da, gazt. ‘cuajada’.
|
|
|
Arnastu aditza berri samarra
|
dugu
euskaran, eta erdal hizkuntzetan ditugun" respirar, respirer, breathe, atmen" aditzei hitz bakarreko ordaina emateko, hitz bakarreko aditza, garatu da hizkera landuan ordain egin egina izan dadin. Negar egin lokuzioaren ondoan ez da* negartu sortu, baina arnasa hartu lokuzioaren ondoan bai arnastu.
|
|
|
—Mintzidatzi aditzik ez
|
dugu
euskaraz. Mintzatu edo mintzo izan aditzak bai, eta idatzi ere bai, baina mintzidatzi hitza oraintsu asmatua da.
|
|
|
Inauteri giro betean gaudenez gero, gaztelaniazko" Carnestolendas" horren kide garbia
|
dugu
euskaraz aratiste, aratuste edo aratoste, hain zuzen sartaldean deritzan izena. (H) arathori haragi hitzaren era laburtua dugu, atzeko hitz batekin elkartzean hartzen duen itxura:
|
|
|
Harakina eta harategia hitz zaharrenetarikoak
|
ditugu
euskaraz idatzizko agirietan. Oraintsuagora etorrita, bada esaera moduko bat, Martzelino Soroa antzerkigileak umore handiz jaso zuena:
|
|
|
Ondoriotzat joko genuke, tradiziorik ez
|
dutela
euskaraz, edo guztiz ahu la behintzat, ekarri izanagatik ereduko esaldiek.
|
|
|
Eliz aita ere erabili izan da gutxi batzuetan. Gu ren hitz zaharra
|
dugu
euskaraz, eta batez ere aste santuko egunak izendatzeko sartaldeko tradizioa erabili izan da. Adibidez, Bariku Guren, Ostiral Santu esateko.
|
|
|
Guraso hitza
|
dugu
euskaraz, generoaren aldetik neutroa dena. Eliz gurasoak (gazt.
|
|
|
Maite hitz zaharra
|
dugu
euskaraz, batez ere adjektibo gisa. Batzuetan mai tasun eremuan erabilia.
|
|
|
Hotzaren hotza adierazteko era desberdinak
|
ditugu
euskaraz. Oinarrizkoena, hotz izena adjektibo edo izenlagun egoki batez laguntzea da.
|
|
|
—Hotz mugagabez erabiltzeko joera zaharra
|
dugu
euskaraz, bero izenaren kasu bera. Hotz dago, hotz gara, hotz duzu eta halakoak egitura zaharrak ditugu.
|
|
|
Katu emeak katarrari deiez bezala jarduten du sexu harremanetarako gogoa duenean. Zer izen
|
dugu
euskaraz horri esateko?
|
|
|
—Txakur emearen egoerarako izen bat baino gehiago
|
ditugu
euskaran barrena. Bizkaiko Arratia aldean gorde izan den bat, txakurra agi dela esaten da.
|
|
|
Behorren eta astoen gorabeheran, ihel edo igel
|
dugu
euskara eremurik zabal enean ageri den hitza, Gipuzkoan eta Nafarroan. Baina Iparraldera bagoaz, al diz, giri dela edo giritu dela behorra, esan ohi da.
|
|
|
· Atzizki bat
|
dugu
euskaraz, ia eremu honetarako espezifiko modura gorde dena, eta animalia diferenteen oin izenei erantsirik ageri ohi dena, beroaldi egoera hau aditzera emateko: ARA atzizkia, Hegoalderik gehienean era bezala darabilguna.
|
|
|
Puta hitzak tradizio zahar eta ondo sustraitua
|
du
euskaraz, inguru hizkuntzetan duen bezala. Ez beharbada erlijio generoko saio eta idatzietan; ugariagoa da, jakina, literatura profanoan.
|
|
|
Nolanahi ere, txuleta mailegu hitza, behin sartu denez gero, luzarorako
|
dugula
euskararen errepertorioan esango nuke.
|
|
|
Bolkan mailegua ezinbestekoa
|
dugu
euskaraz nolanahi ere, zeren leku batzuk bolkanikoak edota bolkan lurrak direla errazago esango baitugu, sumen di lurrak direla baino. Bestalde, bolkanismoa eta bulkanologia izenak ere be harrezkoak di tugu zientzia kontzeptu horientzat.
|
|
|
Mailegu izen honen beharra
|
du
euskarak ere bolkan fenomenoarentzat. Baina again, honekin lehian, jalgitze edo jalgidura izenak ere bideragarri lirateke.
|
|
|
Hauts erreak, zehaztasun gehiagoko hitza
|
dugu
euskaraz, hauts soila baino. Uharte osora eta urrunagora ere hedatzen ari direla errautsok esan daiteke.
|
|
|
Goresmenak ur horien bilatzaile izan den Adolfo Arejitari, eta betoz tanta gehiago, ur isuri sendoa behar
|
baitugu
euskararen iturrian.
|