|
2006
|
|
|
Horrela, bat batean, aldrebesezko konbertsio gisan. Nik hamazazpi urtez gero zalantza handiak
|
nituen
erlijioarekin; neure buruari esaten nion jadanik ez nintzela katolikoa, kristaua nintzela soilik. Haurtzaroko nire erlijio bizierak oso traumatikoak izan ziren zenbait alderditatik.
|
|
|
Siberia zabalean hedatu zen gizon miresgarri haren izena: Jainkoak aukeratutako starets bat zela zioten –ekialdeko kristau erlijio ortodoxoan kontzientziako kontuetan eragin handia
|
zuten
erlijio gizonak izan ohi ziren staretsak. Ez zuten pope izan beharrik, eta erromesaldi luzeak eta prediku sutsuak egiten zituzten.
|
|
|
Eguzkiaren kolorea nagusitu zen Dianaren mazeletan. Anarteraino inoiz ez
|
genuen
erlijio solasik erabili gure artean. Istant batez isilik egon zen.
|
|
2009
|
|
|
Zer ikusi behar
|
du
erlijioak moralarekin. Lur, jende xume, familiaren miragarrizkoa, jainkozkoa?
|
|
|
Bizi filosofiak espiritualistagoak (Kierkegaard, Bergson, Unamuno) ala naturalistagoak daude, halakoak dira Schopenhauer eta Nietzsche, arte eta literaturan influentziarik handieneko biok aipatzeko. Baina, baztertu nahi
|
zuten
erlijioaren harrigarriro antzeko arazoekin topatzen dira. Aurreneko problema bat da, Schopenhauer eta Nietzschek legez, Zolak eta Barojak ere, euren gogoko giza nortasun bitalista naturalista bat oratu dutela, eta ondoren historia kolektibo politikoarekin ez dakitela zer egin.
|
|
|
Unamuno ere bitalista da, San Manuel Buenorentzat biziak lehentasuna du?, hay que vivir??; erlijioak ipuin ez egiazko eta ez egiabakoak dira;, el tedio de la vida? gainditu eta bizitzeko laguntza gisa balio duena balio
|
du
erlijioak. Bizitza hori norbere intimoa da, ez da sozial edo politikoa, San Manueli sindikatuak herrian ez zaizkio axola:
|
|
|
Historia, bai euskararen herriaren eta bai kristau fedearen desegileago begitantzen zitzaion naski, egile baino). Badakigu erlijioa edo Jainkoa berez gehiago dena, zirkunstantzia historiko batzuk edo kultura konkretu bat baino (antzinako Grezian eta Germanian ere badaude, edo Afrikan, kristautasunarekin zerikusirik ez
|
duten
erlijio polit askoak), edo politika hau eta hori baino. Alabaina baita ere, ikasi askoa dugu, esanak esan, gure herriko erlijio konkretua, historiko eta soziologikoki, h. d., errealki, ez idealki, de fakto jada hala bakarrik eman daitekeen bezala, ez dela besterik aspaldi politika jakin bat baino, euskaldunontzat ez lehen eta ez gero positiboegia, herabetsu esateko?, eta historian ez dela berriro inoiz izango, bere barru barruraino, ez axalean bakarrik, politizatua delako betiko.
|
|
|
Zientzia honekin arazoak ez ditu
|
ukan
erlijioak edo mitoak bakarrik. Goethek, ezaguna da, ez zuen Newton batere maite.
|
|
|
hiri errealean ez ondasunen, ez emakumeen komunismorik dago; ordena sozialaren bizkarrezurra legeak izango dira (ez filosofo erregearen jakinduria absolutua); legeok, denek jainkozkotzat ukan dituzte (absolututzat), eta erlijioa ez da izango arrazoimenaren gehigarri bat, heriotza zigorraz zigortuko da ateismoa (Sokratesen patua ezagutu zuenak proposatzeko!). Platonek ezaguna
|
zuen
erlijioaren jatorriaren teoria, ateista?, alegia erlijioa jendearen kontrolerako amarru politiko hutsa zela, lege publikoak plazan zigortu ezin dituen ekintza ezkutukoak jainkoen beldurraren bidez kontzientziaren barruan erreprimitzeko (Polibiok jarraitzen duen interpretazio pragmatikoa, eta Liviok Erromaren hastapenei buruz berresten duena, Numari erreferituz: –herri ezjakin eta inozo bat kontrolatzeko bide egokiena jainkoenganako beldurrez betetzea da?, I, 19, 5).
|
|
|
Talka latza izan da tradizioaren eta berritasunaren artean. Kritika filosofikoak razionalizatuz gura
|
bazuen
erlijioa purifikatu, ikuziz superstizioetatik eta, hura metafisikoki garbiago bihurtzearren, orain kritika protestanteak teologikoki purifikatu nahi zuen, kristautasuna fedeago eta fede soilago itzuliz (hain zuzen erlijio filosofizatuaren kontra: teologia hori,, existentzialista?, XIX. mendeko protestantismo liberalaren aurkako erreakzioa zen).
|
|
|
Apurka apurka zure mundu zaharra gotik behera doa, seguru asko zeu ohartu gabe. Ikaslagun zenbait protestantea duzu, islamista palestinar eta indonesiarrak, judu errusiar bat (denbora guztian juduei buruz aritzen dena; baina sinagogara doa, behin joan zinen zeu ere berarekin); Berlingo neska bat, jentil perfektua, ideiarik ez
|
zuena
erlijioaz, eta galderarik ezustekoenak egiten zituena beti, lagun kuttuna oraintxe ere hainbat urte pasa eta gero. Zure 68ko maiatza ez zen eztanda bat izan, eboluzio leun kasik sumaezin bat baizik.
|
|
|
Filosofo edo zientifiko modernoa, gizasaldotik bereizia bere berezitasunaren uste burgoiaz eta bere begikotasun ilustratuaz gutxiengo selektoentzat, oso goitik sentitzen da herri xumetik eta horren premietatik. Berak ez
|
du
erlijio herritarraren beharrizanik, berea erlijio goragoa da. Azpimarratu behar da Gandiagaren herri xumea ez dela herri idealizaturen bat:
|
|
|
–Bai, baina Drakula bezalako jenderik gabe ez litzateke santu ez santa martiririk izango, eta nola sumatzen baitzuen ezen urrunegi joan zela, bere tesia arrazoibidetzen ahalegindu zen? hartarako
|
baitzuen
erlijio irakaslea, aita Isidoro, ikasleei, kurtsoa hasi ez beste, erromatarren garaiko kristauen aurkako pertsekuzioen zerrenda, enperadore errudunei lotua, buruz ikasarazten ziena: Neron, Domiziano, Trajano??.
|
|
|
Nola da posible, haatik, hain oinarri gaixoti eta ahulak
|
dituen
erlijio batek, alegia, erlijio kristauak, Euskal Herriari eta mundu osoari hainbeste eragitea, kristautasunaren izenean lagun hurkoa akabatzeraino?
|
|
|
–Bai, baina Drakula bezalako jenderik gabe ez litzateke santu ez santa martiririk izango –eta nola sumatzen baitzuen ezen urrunegi joan zela, bere tesia arrazoibidetzen ahalegindu zen... hartarako
|
baitzuen
erlijio irakaslea, aita Isidoro, ikasleei, kurtsoa hasi ez beste, erromatarren garaiko kristauen aurkako pertsekuzioen zerrenda, enperadore errudunei lotua, buruz ikasarazten ziena: Neron, Domiziano, Trajano... – Santa Ines eta Santa Luzia, esate baterako, Diokleziano beldurgarriari esker dira santak –eta inork zalantzarik izan ez zezan, Domingok jarraitu zuen–:
|
|
2011
|
|
|
barne. Bortxaren eztabaida ez
|
badugu
erlijio mailan tratatu nahi, inportantea da ohartzea azken helburuok kulturazkoak direla, erlatiboak; eta aintzat hartzea azken helburuaren komuntasun difuso hori, bai noraezeko oinarri amankomun bezala orain elkarren onarpenerako eta dialogoaren abiapunturako (subjektu moral gisa denok berdinak gara: inork inori, pertsonari?
|
|
2012
|
|
|
zuen herrialdeak gure probintziari?
|
zuen
erlijioaren izenean, gure fusilatuen ordain gisan?
|
|
|
Henry VIII.aren apeta sexualetik sortu gara, jaunak, hori da gure elizaren funtsa. Nola arrazoitu daiteke dibortzioa oinarritzat
|
duen
erlijio bat? –bota zenuen maltzur.
|
|
|
barne. Bortxaren eztabaida ez
|
badugu
erlijio mailan tratatu nahi, inportantea da ohartzea azken helburuok kulturazkoak direla, erlatiboak; eta aintzat hartzea azken helburuaren komuntasun difuso hori, bai noraezeko oinarri amankomun bezala orain elkarren onarpenerako eta dialogoaren abiapunturako (subjektu moral gisa denok berdinak gara: inork inori, pertsonari?
|
|
|
Gure Haziendaren administrazio zuhurra ere aipatu nion, eta gure indar armatuen balentriak eta lorpenak itsasoan nahiz lehorrean. Gure jende kopurua kalkulatu nuen,
|
ditugun
erlijio sekta edo alderdi politiko bakoitzean zenbat milioi egon litezkeen zenbatuz. Gure kirolak eta denbora pasak ere ez nituen ahaztu, ezta nire sorterriaren oho rerako izan zitekeela iruditzen zitzaidan beste xehetasunik ere.
|
|
|
–Nik
|
badut
erlijioa, nire erlijioa, eta horiek guztiek baino gehiago gainera, beren berritsukeria eta komeriantekeria guztiekin ere! Aitzitik, nik Jainkoa adoratzen dut!
|
|
2014
|
|
|
artikuluan erregearen armadako ofizialen prestakuntzaz informazioa ematen da: kandidatoek aitoren semeak izan behar dute, etab. Lehenengo ikasi behar
|
dutena
erlijioa da(, la Religion étant sans contredit ce qu, il y a de plus important dans quelqu, education que ce soit?). Gero, erregearen debozioa(, il est si facile à un François d, aimer son Roi??).
|
|
2015
|
|
|
–Apaizgaitegitik alde egin eta herese habia batean bukatu. Ezin
|
duk
erlijiotik ihes egin!
|
|
|
Kontzientzia txarra funtsezko grinen aurkako borrokak eragin du, norbere baitako zimino beltzaren aurkako krudelkeriak. Gatazka hau
|
dute
erlijioek sorkura.
|
|
|
Freudek jarrera horixe bera ageri
|
du
erlijio dotrinen aurrean: ilusiotzat ditu, lehenbailehen baztertu beharrekoak, kultura garatuko bada.
|
|
|
bekatu egin, otoitz apur batez barkamena erdietsi, eta libre ostera bekaturako. Etengabeko trapitxeoan aritu izan ez balira apaizak erlijioaren exijentziarik zorrotzenekin, masa lizunak utzia
|
zukeen
erlijioa aspaldi eta sekula betikoz.
|
|
2016
|
|
|
Ez zen izan bigarren dantzaldiaren erdira arte noiz eta, beren mugimenduetan egiten zituzten geldiune batzuk zirela medio, zeinetan baitzirudien guztiek begiak goratzen zituztela, imajinatu bainuen bereiz nezakeela halako igotze izpiritual bat, poztasun soilaren kausa edo ondorio den alaitzetik ezberdina. Hitz batean, uste izan nuen Erlijioa ikusi nuela dantzarekin batera nahasia, baina nola egundaino ez
|
nuen
Erlijioa hain okupatua ikusi, betiere ni tronpatzen dabilen irudimenak sorturiko ilusio horietariko bat zela pentsatuko nukeen, baldin eta gizon zaharrak dantza amaitu orduko esan izan ez balu betidanik dantzatu izan zirela modu horretan; eta bere bizi guztian beti arautzat hartu izan zuela familiakoak dantzara eta libertitzera deitzea afaria bukatutakoan; ezen gogo alaitsua eta pozez beterikoa z...
|
|
|
Ez arrazak, euskaldunok berezitasunen batzuk izan arren, arraza nahasketa bat, azken buruan?; ez erlijio katolikoak, klerikalismo deitoragarriaren tema zen hori, gerraondoan faxismoarekin bat egiteagatik galdua
|
zuen
erlijio katolikoak izen on guztia, euskal apaiz batzuen salbuespena salbuespen, eta sekularizazioa atarian zen?; ez iragan demokratiko idealizatuak, foruak indarrean zirenean, ez ginen hobeto eta askeago bizi euskaldunok?; aitzitik, ez jakin arren denok ikas dezakegun hizkuntzak, euskarak bereizten gintuen, eta euskal estatu euskalduna eraikitzeko nahiak definitzen.
|
|
2017
|
|
|
sodomia, haur hilketa, animalien gurtza. Etsai
|
zituen
erlijioen aurka Elizak betidanik erabili zituen akusazio erritualak ziren, neurri batean. Baina, ikusi dugunez, mugimendu heretikoaren funtsezko elementu bat izan zen iraultza sexuala, kataroen nahiz adamdarren artean.
|
|
|
«Ez gaizki hartu», diot nik. «Nik gizon bakoitzari zor zaiona ematen diot,
|
duen
erlijioari edo beste ezeri begiratu gabe. Ez dut ezer juduen kontra banan banan hartuta», diot nik.
|
|
|
Pertsona orok
|
du
erlijio
|
|
2021
|
|
|
Ez da erraza ulertzen nondik edo zerk sortua den aitona bat bere biloba akabatzera eraman dezakeen indarra, ez bada sineste ilun eta itsu baten bortxazko gogorkeriak eragina, gure inguruan bertan infernuak sortzeko indarra
|
duen
erlijio ankerrak alegia.
|
|
2022
|
|
|
–Nork eragin dizu barregura? –galdetu
|
zuen
erlijio irakasleak Akhineievengana hurbilduz.
|
|
|
–Zuen kulturaz.
|
Zuen
erlijioaz.
|