|
2000
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak
|
baduela
eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola. Sentsazio berri bat esperimentarazi.
|
|
|
Marilo Ruiz de Elvira webgunearen arduradunak, 1998ko otsailean ReD aldizkariari egindako adirazpenetan zera esaten zuen: egunkari digitalaren atzean proiektu osoaren audientzia eta gizartean
|
duen
eragina hedatzeko asmoa agertzen da, eta helburu hori lortzeko Internet bezalako komunikazio tresna bat erabiltzea oso egokia da. Honek abangoardiako teknologien erronkari erabilpen zuzena ematea eskatzen digu, eta bidenabar, aukera paregabea dugu gizartean izen ona lortu duen komunikabide berriaren inguruan sor daitezkeen diru iturri berriak aztertzen ikasteko.
|
|
|
DORRONSORO, Lukas Ekonomiak elkarte mota salletan
|
duan
eragina. 3 zk. (1957), 62 Euskal antzerkiaren iraupenerako oinarriak. 37 zk. (1985), 61 Reno-ko Euskal Mintegiaren XXV. urtebetetzean. 72 zk. (1992), 95
|
|
|
DORRONSORO, Lukax Ekonomiak elkarte mota salletan
|
duan
eragina. 3 zk. (1957), 62
|
|
2001
|
|
|
Goian aipaturiko prozesu kognitiboen ezagutza eza oso lotuta dago geneek eta inguruneak gizakiaren pertsonalitatean
|
duten
eraginarekin. Giza-geneei buruzko funtzionamendua ren azken hamarkadetako ezagutza azeleratuak, zenbaitetan, edozein gizakiren ezaugarriak geneek mugatzen dituztela pentsatzera eraman arren, hori ez da horrela.
|
|
|
Ez naiz datu horien guztien ezagule. Hala ere argi dago estatistikarenak paper garrantzitsua
|
baduela
eraginaren neurgailu den neurrian.
|
|
2002
|
|
|
EHUn, adibidez, gizarte zientzien alorrean zatidura hori 20tik gorakoa den bitartean, 4koa da osasun zientzien ikasketetan. Alde batetik, ulergarriak dira desberdintasun horiek; azken batean, ikasle kopuru handiek
|
duten
eragina ez da berbera izaten ikasketa guztietan. Baina beste alde batetik, egindako giza baliabideen kudeaketa ez da ondo egokitu ikasleen kopuruen aldaketekiko.
|
|
|
2. Zail dateke EUren onuragarritasuna aztertzea ezagutzarensortze, erabilera eta zabaltze eratan gertatzen ari diren aldaketa prozesu konplexuak kontuan hartu gabe. Ez dut hemen baloratuko aldaketa horiek gure inguruko unibertsitateetan
|
duten
eraginaren egokitasuna. Azpimarratu nahi dudana da ezagutza sortze prozesuetan ematen ari diren aldaketen, eta unibertsitateen betekizun berrien eta beren kanpo harremanen artean dauden elkarreraginak.
|
|
|
Absolutismo teokratikoen desagerpenak, gehi kolonialismoak eta haren ondorengo deskolonizazioak erakarrit ako aldaketa ikusgarria (alderatu besterik ez dago munduho rren egungo mapa eta duela 100 urtekoa) pairatzen ari den eskualde geopolitiko horretan, Mendebaldeko doktrina politiko nagusiek porrotak baino ez dituzte lortu: liberalismoa inoiz ez da errotu ia inon (zergatiak, beste baterako); sozialdemokraziaren itzala, egitura kolonialak desage rtzearekin batera ahulduz joan da; komunismoa, gehienerrotu zeneko lekuetan bederen (Indonesia, Sudan, Iran...) errepresioa ren bitartez ito zuten Estatu Batuen aliatuek; faxismoak ere ez
|
du
eragin iraunkorrik lortu, kemalismoa bezalako korronteak alde batera uzten baditugu...
|
|
2003
|
|
|
Bere eragina totem bat euskalgintzarentzat, kastrazio konplexu hiperbolikoa. Oraindik orain inork ez du azterketa serio eta sistematikorik egin bere eraginaren neurketara hurbiltzeko (irakurleenpe rfila, irakurle horiek albiste eta sekzio desberdinei eskaintzen dieten arreta, euskararen inguruko iritzia osatzerakoan
|
duen
eragina), horregatik suposatutzat ematen da dena, den dena, euskalgintzak bere norabidearen argia orrialde horietako lerro artean topatu behar duela barne. Erregea jantzita, omen?!
|
|
|
Dagoeneko, zenbait alorretan eragina nabaria izan da (ereduaren eta helduen euskalduntzearen matrikulak). Administrazio arloko murrizketek Administraziotik at ere
|
badute
eragina, gizarte arlo diferenteak aiseeraginga rriak baitira. Euskararen erabilera gomendatzen ez duen giroa hedatu du Gobernuak, neurri disuasorio ezberdinak erabiliz (diru laguntzak...), eguneroko jokoan euskararen erabilera, elebitasuna bera, gomendatzen ez dutenak.
|
|
2004
|
|
|
10 Hizkuntz eskubideen urraketa zabal eta sistematikoak euskal hiztunek beren hizkuntz eskubideez duten hautemate subjektiboan
|
du
eragina.
|
|
|
Heineren arabera filosofiaren metodo berria garatzen duen eta bereziki ezagutzaren teoria jorratzen duen liburu hauxe da Kanten lan nagusia, besteak ez ditu ia aipatu ere egiten, baina lan horrek gizartean izan duen eragina azpimarratu nahi du. Horregatik, ideia garrantzitsuena agerpenen eta berbaitango gauzen arteko bereizketa da, eta bereziki horrek Jainkoaren ideian
|
duen
eragina. Hor Danteren hitz haiek idatzi lirateke," Adio itxaropenari", dio Heinek.
|
|
|
Berezitasun honek azaltzen du halaber telebista lokalak, kopuru absolutuan, gehiago garatu izana Nafa rroan beste herrialdeetan baino. Telebista lokal gehienak dituen herrialdea izateaz gain, Nafarroako beste ezaugarria telebisten dispertsio geografikoa da, nahiz eta horretan ere Erriberako kable telebista txikiek
|
duten
eragina berriro azpimarratu beharra dagoen. Gipuzkoan ere garapen dibertsifikatua izan du telebista lokalak, baina Bizkaian eta Araban kontzentrazio izugarria dago hiriburuetan, lurralde haietako telebista lokalen %70 eta %60 Bilbo Handian eta Gasteizen baitaude, hurrenez hurren.
|
|
|
6 Kontuan hartzekoa da emaitza honetan Nafarroako kable bidezko telebisten kopuru altuak
|
duen
eragin handia, haien emisioa oso xumea denean kopuruei dagokienez —batzuk herriko jaietan bakarrik emititzen dute—.
|
|
2005
|
|
|
10 Arkitekturak, hiri planifikazioak eta hiri diseinuek giza bizitzan
|
duten
eraginaren aurkezpen eder bat Carl Mitchamek aurtengo Encyclopedia of the 20th Century Technology liburuan argitaratu duen" Constructed World" itema da (Mitcham 2005, 226hh or.).
|
|
|
17 Gizartean eta instituzioetan pentsamendu tankeek
|
duten
eraginari buruz, ikus Rich (2004), batik bat lehenbiziko eta seigarren atalak.
|
|
|
Euskara aldetik pixka bat txepelago da. Lau urtez erdal giroan
|
badu
eraginik.
|
|
2006
|
|
|
Harrera batez ere eskolaurrean bihurtzen da garrantzitsua, haurren gizarteratze eta garapenerako, eta hori bereziki estimulazioak eta ekintza ludikoek
|
duten
eraginagatik.
|
|
|
Beraz, praktika beretik sortutako ikasbideak lagundurik, ikaslearen curriculuma antolatzeko garaian hizkuntzaren trataera egokiak
|
duen
eragina begi bistakoa egin zaigu lehenengo unetik.
|
|
|
Pertsona bakoitza kultura batean murgildurik ageri zaigu, eta kultura bakoitzak balioen ulermen desberdina ekartzen du. Norbanakoa kultura horiekin identifikatzen da, eta onartu egiten du kultura kolektibo horrek bere nortasun indibidualean
|
duen
eragina (Miller 2003: 124).
|
|
|
• Ikasleek euskarri ezberdinetako informazio iturriak erabiltzeko beharrezko dituzten konpetentzien azterketa (bilaketa, aukeraketa, egiaztatu, berregituraketa...) eta eskola liburutegiek
|
duten
eragina formazio eta erabilera gune gisa.
|
|
2007
|
|
|
Kutxetan politikariek aginte gehiegi dutela esaten dute. Baina Banku handi askotan bai buru aukeraketan eta bai jardunean goi politikariek
|
duten
eragin erabakigarria ez dute aipatzen. Kutxek alderdiei maileguak eta etekinak barkatzeaz, aldiz, hobe ezer ez esatea.
|
|
|
Estekatzen estekatzen, Ibon Egañak Volgako Batelarien orrian idatzitako artikuluan Iñaki Aldekoak Egan aldizkarian (2006/ 2) idatzitako artikulu bati egiten dio erreferentzia. Artikuluaren gaia" Postmodernitatea gurean?" da, eta XXI. mendearekin euskal kulturaren kontsumo moduetan izandako aldaketek euskal literaturan
|
duten
eraginaz hitz egiten du:
|
|
|
Eta, orduan, gizarteak —edota gurasoek— heziketan, eta ez etxeetan ematen den heziketan bakarrik, baizik eta irakaskuntza sisteman ere behar
|
duten
eraginik ezean, berriro irudikatze kolektibo eta talde sinesteen arteko desoreka areagotu egin daiteke.
|
|
|
Egia da EAEko ikasleen emaitza akademikoak espainiar Estatuko ikasleenak baino hobeak direla. Bada, eskola elebitasunak, bistan da, ez
|
du
eragin kaltegarria euskal ikasleen errendimendu akademikoan. Era berean, A ereduko ikasleen eta eredukoen emaitza akademikoen artean alde nabarmenik ez dago matematikan, irakurketan, zientzia ikasketetan eta problemen ebazpenean.
|
|
|
• Estatutu sinatzaileen artean baino ez
|
zuten
eraginik, eta hori dela eta, babes bereziegia jasotzen zutela egozten zitzaien.
|
|
2008
|
|
|
Espainiako eta Frantziako Estatuetako immigrazioak ez bezala, beste kontinente batzuetako immigrazioak
|
duen
eragina gehiago da kualitatiboa kuantitatiboa baino, oso errealitate berri eta desberdinari egin behar baitiogu aurre. Immigrazio mota horrek ezaugarri bereziak dituelako gertatzen da hori, nahiz eta euskal gizartean eta kulturan eragiten dituen ondorioak, esaterako, immigrazio espainiarrak eta frantziarrak eragindakoen oso antzekoak izan31 Edonola ere, nahiz eta euskal gizarteak baduen esperientzia, duela gutxikoa (gizarte espainiarrak ez bezala, esaterako) bizikidetzaren arloan, beste kultura batzuetako pertsonekin eta kolektiboekin (Espainiako eta Frantziako Estatuetako erkidegoetakoak), eta euskal gizartearen memoria kolektiboan oso berria den aurrekaria izan," hegoaldeko" immigrazio" berriak", alderdi askotan, erronka berriak izatea eragin du, bizikidetzari eta Euskal Herrian eratzen saiatzen ari garen gizarteeta kultura ereduari dagokienez.
|
|
|
Horregatik eraiki zuen bere intuizio klinikoan oinarrituz gogoaren eta patologia mentalen eredu berria, berak meta psikologia deitu zuena. Dudarik gabe bere hainbat intuizio zuzenak dira, eta inkontzienteak gure bizitzan
|
duen
eragina agerian jartzeagatik besterik ez bada ere, Freuden tokia jenio handien artean bermatua dago. Baina bere idatzietan garbi utzi zuen ere sortua zuen teoriaren behin behinekotasuna.
|
|
|
partikularretik unibertsala aditzera ematea posible den galde eginez, edo unibertsaletik partikularra ulertu behar ote den galde eginez. c) Jende eta denboraren arteko harremana: jendeak denboraren joana bizitzeko dituen bideez galde eginez, edo denboraren joanak jendearen nortasunean
|
duen
eraginaz galde eginez.
|
|
2009
|
|
|
Ebaluaketek honakoekin dute zerikusia: taldekideen eta adituen arteko ikaskuntza irizpideekin, politikan eta hedabideetan
|
duten
eraginarekin, eta prozesuari berari buruzko gogoetekin. Eragin positiboa izan dute parte hartzaile ez adituen ezagutza (zientzi kultura) mailan eta auzi teknikoei buruz iritzia emateko ahalmenean.
|
|
|
Euskal gatazkari buruzko literaturan gehien jorratu den gaietako bat euskal eskarien izaerari buruzko eztabaida da; hots, pribilegioak diren edo ez. Bi kasuetan, nabaria izan da Espainiako eta Frantziako nazionalismoen jarrera erasotzailea, estatua izateak
|
duen
eragin handia baliatuz. Eztabaidak bi garapen posible ditu:
|
|
|
Estitxu Eizagirreri lapurtu dizkiot izenburua eta artikulu honen mamia, hark iazko urrian Garialea blogean bertsolaritzari buruz idatzia literaturarako ere argigarria izan daitekeelakoan. Itamar Even Zohar pentsalari israeldarraren" Polisistemen Teoria" n oinarrituta, bertsolaritzaren polisistema aztertu zuen Estitxuk, eragile anitzek elkarrengan
|
duten
eragina aztertuz eta hipotesiak eginez. Berez, literatur sistemak aztertzen ditu Itamar Even Zoharrek, baina Estitxu Eizagirreren baimenarekin, hark teoria laburtzeko eta, batez ere, euskaratzeko hartutako lana aprobetxatuz, ekar dezagun eskema euskal literaturara:
|
|
2010
|
|
|
Datu hori planeta osoko une horretako Barne Produktu Gordinarekin alderatuz gero (18 bilioi $ urtean), kontura gaitezke sistema ekologikoek zer garrantzi duten ekonomian, BPGaren ia bi halako (Pimentel et al., 1992). Polinizatzaileek mundu osoan duten balioa ere kalkulatu da, baita uztetan
|
duten
eragin garrantzitsua ere; kontuan hartzekoa da datua: 65 mila milioi $ urtean (Kevan & Phillips, 2001).
|
|
|
Orain dela 11.000 urte inguru" prehistoria" bukatu zen, eta Holozenoa hasi zen, azken glaziazioaren bukaeratik Kuaternarioko azken epoka geologikoa, gidaliburu estandarren arabera. ...3 Vladimir I. Vernadsky eta Pierre Teilhard de Chardin ek elkarrekin hausnarturiko ideia bati jarraituz, zeinaren arabera giza noosferak natur biosfera aldatu duen, Crutzen eta bertze zientzialari batzuk ausartu dira gizakia eragile geologiko bat bilakatu dela baieztatzera, higaduraren eta erupzioen parekoa izanik4 Industria iraultzatik gaur egunera arte, Holozenoa bukatu da, gizakiak ingurumenean
|
zuen
eragina aintzat hartuta, eta epoka berri batean gaude, Antropozenoan, non lurrazala eta atmosfera aldatu ditugun: urtegiak eta ibaien ura pilatzea sortu, giza populazioa eta hirigintza handitu, bioaniztasuna txikitu, lurpeko erregaia atera eta berotegi efektu gasak askatu ditugu, bertzeak bertze, eskala geologikoan.
|
|
|
Globalizazioak osasunean
|
duen
eragina ez da pozik egoteko moduko istorioa. Badira azken mendearen bigarren zatian ondasunean eta osasunean egindako aurrerapenak ezin direla alde batera utzi aitortzen dutenak.
|
|
|
Azken urteotan, bi marko berri eskaini dira globalizazioa eta osasuna ulertarazteko2, 3 Lehenbizikoak kritikotzat hartzen du faktore ekonomikoen eragina; bigarrena, aldiz, globalizazio ekonomikoaren eta nazioarteko gobernantzaren eraginetan zentratzen da batez ere. Biak, garrantzitsuak eta egiazkoak izan arren, ene ustez, motz gelditzen dira, globalizazioaren prozesuak osasunean
|
duen
eraginaren gaiak marko zabalagoa exijitzen baitu, holistikoagoa, bai herrien osasunaz bai globalizazioaz kontzepzio zabalago batean oinarrituta egon behar duena.
|
|
|
Globalizazioa gure gizartearen izate propioan aldaketa sakonak eta konplexuak ari da bultzatzen, aukera berriak ekartzen eta, era berean, arrisku berriak ere. Globalizazioak geure osasunean
|
duen
eraginak geroz eta kezka handiagoa sortarazten du, eta teorikoki behintzat bultzatzen duen" garapen iraunkorrak" suposatzen duen belaunaldien arteko berdintasunak ondorengo belaunaldiek ingurugiro eta bizitza osasuntsua izateko duten eskubideaz pentsaraztera behartzen gaitu.
|
|
|
Ardatz nazionalaren ordez, nazio mugak gainditzea proposatu zen, muga nazionalak bi arazo nagusi zekartzala argudiatuz: lehena, literatura nazionala soilik irakasteak oztopatu egiten zuela kanpoko literaturek herrialdeko autoreengan
|
zuten
eragina aztertzea; bigarrena, ikasleei ez zitzaiela aukerarik ematen beste literatura batzuetan idatzitako maisulanak ezagutzeko (id.).
|
|
|
• Testuinguruak ikerkuntzako lehentasunetan izan ohi
|
duen
eragina aztertzea, eta metodologia egokienak zein diren ezagutzea.
|
|
2011
|
|
|
Diferentziak nondik datozen ez dakit nik. Susmatzen dut metodologiak
|
baduela
eraginik. Nik aurrena" sare pelagikoa" erabiltzen dudala esango nuke, eta gero bahea:
|
|
|
Bertan landu nahi izan ziren hizkuntza" ez hegemonikoen" edo" maila ertainekoen" erronkak informazioaren eta ezagutzaren gizartearen aurrean. Informazio eta Komunikazioaren Teknologiek (IKT) hizkuntzan
|
duten
eragina aztertu nahi izan zen. Pozgarria da udal batetik (edo beste edozein eragiletatik, egia esan) euskara hizkuntza ertainen artean kokatu izana, normalean gutxiengo hizkuntzatzat edota hizkuntza gutxitutzat jotzen baita euskara.
|
|
|
Kulturgileak epaitu, atxilotu, torturatu eta kartzelaratu zituzten, eta horietariko batzuk oraindik daude espetxean 2008tik. Politikak kulturan
|
duen
eragina dudabakoa da.
|
|
2012
|
|
|
Egia esan, lehenagotik ere, aldizkariaren zuzendaria zen Joseba Intxaustik berak aurre egina zion Orixeri Jakinen bertan. Testuinguru horretan gertatu zen, beraz, aldizkarian hizkuntz ereduari buruzko eztabaida handia, non Intxausti izan baitzen aitzindari, baina Txillardegi sartuz tarteko, edo agian hark beste nonbait idatziak
|
zituenen
eraginez. Garai eta eztabaida hartaz idatzia eta argitaratua du, ordea, Joxe Azurmendik artikulu luzea, gorago ere aipatu duguna, Jakinen 158 zenbakian (2007), 8 Txillardegiren eta Intxaustiren artean eta Intxaustiren eta Joxeren beraren artean trukaturiko gutun luzetan oinarrituz, hain zuzen ere.
|
|
|
Egoera ekonomikoaren diskurtsoak euskarari buruzko egoera soziolinguistikoan eta hizkuntzari buruzko irudikapenetan
|
duen
eragina alde batera utzi, eta 2012ko hasieran izan ditugun berri soziolinguistikoei helduko diegu orain. Gizartearen mugimendu soziala neurri batean krisian dagoela aipatu badugu ere, maila teknikoan oso bizia da Euskal Herriko soziolinguistika.
|
|
|
Ez dirudi zentzuzkoa arazo bati irtenbidea eman nahia arazo horren %50az bakarrik arduratuz, eta albo batera utziz eragile pribatuek ordezkatzen duten beste %50a. Izan ere, eragile pribatu horiengan ere
|
badu
eragina zorpetze handiak, likidezia eskasiak, espektatiba negatiboek, langabezia tasa altuek, beherantz doazen kanpo merkatuek, eta abarrek.
|
|
2013
|
|
|
Albistegintzara dedikatzen diren kazetariek ondo baino hobeto dakite lan errutinek zenbateraino
|
duten
eragina, eta eguneroko lan zamak zein denbora gutxi uzten duen hausnarketarako eta irakurketa orokorrak egiteko. Dena dela, faktore desberdinak direla medio, garbi dago aro berri baten atarian gaudela.
|
|
|
Pentsamenduaren gainean, nolabait esatearren, garatzen da hizkuntzaren eginkizuna. Alabaina, Prinzen arabera, badago beste noranzkoa
|
duen
eragina, hain zuzen ere, aipatu pentsalariek kontuan hartu ez dutena: hizkuntzak berak eragin dezake pentsamenduaren sarean.
|
|
|
Produkzio txikia problema da, baina ez bakarra, zoritxarrez. Liburu mota hau gainbehera doa, eta ez
|
du
eraginik gizartean. Niretzat izugarri kezkagarria da, beheranzko joera horrek zera erakusten baitu, gogoetari, pentsamenduari, humanitateei dagokien alorrean erdaraz elikatzen garela, eta ez euskaraz.
|
|
|
Lan munduaren euskalduntzean urrats esanguratsuak ematea beharrezkoa dela, garaia iritsi dela eta posible dela pentsatzen dugu. Esan gabe doa, lan munduaren euskalduntzeak herritarron eguneroko bizitzan
|
duen
eragin luze zabala. Bertan langile bezala igarotako orduengatik edota lan mundutik datozkigun zerbitzu eta produktuen kontsumitzaile izateagatik, sakoneko eragina du lan munduak gu guztion eguneroko bizitza eta hizkuntza jardunean.
|
|
|
Alabaina, euskara idatzia —eta arauez idatzia denaz mintzo naiz— plazara agertzeak ondorio txarrik ere ez ote
|
duenez
eragin pentsatzen hasia naiz... Izan ere, aurretik adierazi izan dudan bezala, badirudi Zuberoan, Ipar Euskal Herri osoan bezala, euskara egiten ari dela idatzita ageri den hizkuntza bat... mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago!
|
|
2014
|
|
|
%1 bueltan haziko omen da Hego Euskal Herria 2014an, baina 218 mila langabeen ilara ez da askorik laburtuko. Bestalde, euskal erakundeek
|
duten
eragiteko ahalmen mugatuaren berri ematen duen errealitatea: euskal zergez ordaintzen diren euskal funtzionarioen soldata ezin du Jaurlaritzak edo Nafarroako Gobernuak finkatu.
|
|
|
Gipuzkoako Foru Aldundiak, UEMAk, Kontseiluak eta UEUk antolatuta. / 17 Lurralde antolamenduak eta hirigintzak hiztun komunitatearengan
|
duen
eragina aztertu zen.
|
|
|
Bada, P2Pari dagokionez, badirudi Spotifyk eragina izan duela eta era horretan musika gutxiago elkartrukatzen dela orain. Aldiz, Netflixek ez
|
du
eragin handirik sortu sareetan trukatzen diren bideo kopuruan.
|
|
|
Ereduen gabezia horretan belaunaldiak
|
badu
eraginik. Emakume gazteagoek euren biografietan eredu identifikagarriagoak izan dituztela diote.
|
|
|
2 taulan azaltzen ditugun mugatzaileez gainera, arreta berezia eskaini nahi genieke genero arau zehatz batzuei, emakumeen parte hartzean
|
duten
eraginagatik. Genero arauek, gutxienez bi estaitan dute eragina:
|
|
|
2 taulan azaltzen ditugun mugatzaileez gainera, arreta berezia eskaini nahi genieke genero arau zehatz batzuei, emakumeen parte hartzean duten eraginagatik. Genero arauek, gutxienez bi estaitan
|
dute
eragina: autopertzepzioan eta bestearen pertzepzioan.
|
|
2015
|
|
|
Beste alde batetik, Pello Jauregik behin baino gehiagotan ikertu du hizkuntza bat hautatzeko talde naturalek
|
duten
eragina. Paula Kasaresek ere leku beretik jo du.
|
|
|
Hau da, M ondorioz agintea hartu ondoren, Terrorismoaren aurkako Ituna hautsiz negoziazioaren bidez ETA polizialki garaitzeko aukera alferrik galdu eta terrorismoari eutsi nahi ziotenei arnasa nola eman zien azaltzen du.19 Alonso ez da bazterreko ikerlari bat.
|
Badu
eragina. Euskal gatazkari buruz ingelesez gehientsuen argitaratu duen ikerlaria da.20 2011n Renoko Unibertsitatean ‘Political Violence and Terrorism’ ikastaroa egin nuenean, adibidez, irakurgai derrigorrezkoen artean euskal auziari buruzko bakarra zegoen:
|
|
|
Eskaintzen zaizkigun zerbitzu eta gailuen logika ere ulertzea zaila da; konfiguratuta etorri ohi diren bezala, normalean saldu digun horren mesedetan datoz. Horrek
|
dituen
eraginaren jabe izateko, kontziente izan behar da; eta, kontziente izateko, esfortzu bat egin behar da.
|
|
2016
|
|
|
Baina dena usteltzen da ETA (pm) ren zatiketarekin. Orduan, besteengandik desberdintzeko miliak deitzen diren ETAko militanteek IKrengan
|
zuten
eragina galtzen dute. Mintze horren zergatia eta garapena ez dira oraindik benetan ezagunak, ukatuak ere badira zenbait aldiz, baina nik ez dut uste batez ere paternalismo edo senide arteko konplexu batzuen ondorioa denik.
|
|
|
ekonomia ekonomia kapitalista, gaineranaturaltzat jotzen duelako, adibidez. Eta natural jota ez duelako bere existentzia eta eztabaidan
|
duen
eragina kontenplatu ere egiten. Aldi berean, politikaren irakurketa murriztailea egiten du:
|
|
2017
|
|
|
Bestetik, estatuek Interneten ere
|
duten
eragin zuzena azpimarratu beharra dago. Euskal identitatearen eraikuntzaren kasuan
|
|
|
Baina ezin da ahaztu hautu pertsonalek ere
|
badutela
eragin soziala. Kapital sozialaren inguruko teoriagile nagusietako batek, Robert Putnamek, honako hau dio:
|
|
2018
|
|
|
grazia gutxirekin promenatzen garela. Eta horrek
|
baduela
eraginik batuaren irudi publikoan artifiziala, zaila, bizitasun gutxikoa... euskal kulturaren mundutxotik oso aparte ez dabilen jendeak ere horrela deskribatzen dizu asko espero ez duzunean.
|
|
|
Grebaren negoziazio prozesu horretan uste
|
duzu
eragina izan duela hainbeste luzatzeak, eta patronalaren ikuspegitik eragina izan duela grebalariak emakumeak izateak. Gizonezkoen greba bat balitz desberdin hartua izango litzateke?
|
|
|
Adibide gisa, eta liburu hau zentzu askotan apartekoa denez parentesi bat zabaldu beharrean nago, sortze jardunari, egiletasunari eta publikotasunari eta alor horietan genero eraikuntzak
|
duen
eraginari zuzenean erreparatzen dion liburu bat aipatuko dut: Txakur Gorria kolektiboak urtearen hondarretan atera duen Lauhazka, kaiera bat jarraitzeko (Txakur Gorria, 2018), poesia, bertsolaritza, narrazioa, testigantza eta irudigintza uztartzen dituen liburu albuma.
|
|
|
Azkenik, hirugarren argudio bat ere badarabil Brailovskyk; izan ere, ez da gutxietsi behar neurozientzien agindu diskurtsiboak hezkuntzan
|
duen
eragina, hots: diskurtsoaren beraren eragina.
|
|
2019
|
|
|
Terror poliamoroso liburua izango da atal honen abiapuntua. Vasallok monogamia sistema gisa hartzen du, ideologia monogamoak gure gizartean historikoki izan duen zentralitatea aztertuz eta monogamiak, bai maitasun harremanetan baita orokorrean ere (arkitektura eta hirigintza barne),
|
duen
eragina erakutsiz. Horrela idatzi du:
|
|
|
Etxearen idealizazioan, kalearen harreman afektiboek ere
|
badute
eraginik. Etxearekin identifikazio pertsonala egiten dugunean, oso ohikoa da oroitzen ditugun espazio domestikoen irudietara jotzea gure arbasoek erabilitako material eta ehundurak gogora ekarriz, adibidez, eta memoria hori estetika oso bat arautzera irits daiteke —itsusiaren eta politaren irizpideak.
|
|
2020
|
|
|
Bizipen horiek
|
badute
eraginik Canoren idazlearen autonomiaren eta konpromisoaren ulerkeran. Izan ere, helburu artistikoei lotuago ikusten zuen hasieran bere burua, eta egun, aldiz, gizarte kritiko eta zuhur bat ahalbidetzeko balio duen literatura sortu nahi duela dio, helburu estetiko/ artistikoak baztertu gabe.
|
|
|
Kontzeptu hori izaera psikologikoa duten izakiei bakarrik aplikatzen zaie, motiboekin zerikusia duelako (arrakasta izan ala ez), eta printzipioz ezin zaie aplikatu intentziorik gabeko izakiei (adibidez, bakteriei). Kontzeptu biologikoan, aldiz, portaerak besteen biziraupenean
|
duen
eragina hartzen da kontuan, ez intentzioa.
|
|
|
Hemen azaldu dugun hautespen naturalaren prozesuak ez du esaten zein mailatan gertatzen den. Darwinek orokorrean uste zuen hautespenak organismoen arteko ezaugarrietan
|
duela
eragina, eta abantaila organismoarentzat izaten dela (kasu batzuetan taldearen onura ere aipatu zuen arren). Baina mundu naturalak egitura hierarkikoa duela ulertzen da, eta organismoaren gainetik badaude beste maila batzuk:
|
|
|
Alegia, herritarren partaidetza sentimendua eragiten duten mekanismoetan. Kontua da noiz hasten eta noiz bukatzen den herritarren borondatezko partaidetza sentimendua, eta zerk
|
duen
eragiten eta baldintzatzen.
|
|
|
Baina, nola egin daiteke hezkuntza eraldaketa esperientzia horien ebaluazioa? Nola jakin daiteke hezkuntza eskaintzek ikasleengan
|
duten
eragina. Galdera horiei erantzuna eman nahian, irteera profilen eta kooperazioaren aldagaiak aztertzen hasita identifikatzen dira galdera berriak ekosistema kooperatibistako hezkuntza erakundeetan, eta, ondoren, izaera desberdinetako hezkuntza erakunde batzuekin kontrastatzen da atzemandako beharra.
|
|
|
Demokrazia ordezkatzaileetan, bozkatzea da norbanakoaren adierazpide politiko gorena. Alde horretatik, lerrokatze linguistiko elektoralak funtsean adierazten duena da ia erabatekoa dela kulturak ekintza politiko horrengan
|
duen
eragina. Lerrokatze linguistiko elektoralak aipatzen direnean, normalean betikoak dira ikerketetan aztertzen diren kasuak:
|
|
|
Hitzaldian zehar hiru atal bereiziko ditut: lehenik, euskal nazioaz hitz egingo dut (Azurmendi erreferentziatzat hartuta); bigarrenik, egun bizi dugun globalizazio ereduak gure kultura politikoan
|
duen
eraginaz arituko naiz; eta, hirugarrenik, Euskal Herriko naziogintzaren etorkizuneko estrategiaz zerbait esan nahiko nuke.
|
|
|
Zentzu horretan, nazionalismoak eta nazioek funtzio bat jokatu dute, baina orain globalizazioaren testuinguruan galtzen ari dira. Noski, Azurmendik ez du ukatzen modernitateak (eta estatu modernoaren sorrerak) naziogintzan
|
duen
eragina, baina urrundu egiten da nazioa estatugintzara mugatzen duten teorietatik.
|
|
|
Globalizazioak mundu mailan gertatzen diren prozesuak eskatzen ditu nahitaez, nazioestatuaren testuinguruan gertatzen diren bizi eskalak gaindituz edo beste aldi historiko batzuetan maila txikiagoetan gertatzen zirenak gaindituz. Espazio berri horren konfigurazioak ezinbestean dakar mundu berri bat irekitzea (harreman baldintzekin) eta aurreko bizitza espazioak aldatzea, globalizazio prozesuak
|
duen
eraginagatik. Beckek gogorarazten du:
|
|
|
Globalizazio eredu honek euskal naziogintzan
|
duen
eragina aztertu nahi nuke. Gure tesi nagusiaren arabera, egungo globalizazio ereduak nazio estatuaren esparrua gainditu eta ahultzeaz gain, estatuen izaera demokratikoa ahultzen du eta mundua kontrol demokratikoaren defizit garrantzitsuan sartzen du.
|
|
|
5 Eragile politikoen eta gure sistema instituzionalaren arazo ekonomiko eta sozialei eraginkortasunez aurre egiteko gaitasun erlatiboak
|
badu
eragina gertakari politikoarekiko konfiantza krisian. Gure sistema instituzionalaren ordezkaritza krisian eragiten ari dira, batetik, sistema ekonomikoaren zati handi baten kontrol demokratikoaren hutsuneak eta, bestetik, globalizazioaren testuinguruan sortzen ari diren errealitate berriei aurre egiteko instituzionalizazio defizitak.
|
|
|
Batetik, ohartarazi baitigute pandemia gehiago eta larriagoak etorriko direla.15 Bestetik, gero eta ozenagoa da energia beheraldiaren burrunba.16 Balio kate globalak modu estruktural eta are sendoagoan moztuko ditu, auzitan jarriz globalizazioaren muina den mugikortasun horizontal masiboa (pertsonena eta merkantziena). Kapitalismo fosilistaren amaierak ahalmena
|
du
eragiteko desglobalizazio askoz harroagoa, txiki uzteraino pandemiak ekarri duen uzkurdura.17
|
|
2021
|
|
|
erabakiak non hartzen diren, bereziki hezkuntza curriculumean. Zentzu horretan du garrantzia bereizketak, horren arabera aldatzen baitira batzuek eta besteek gure ekosistema editorial eta kulturalean duten inplikazioa, hezkuntza curriculumean
|
duten
eragina edota euskal argitalgintzaren industrian duten indarra.
|
|
|
Batzuek eta besteek ekoizpenean
|
duten
eragina aldakorra den arren, argi ikusten da bertakoen ekoizpena laurdenaren eta herenaren artean ibili ohi dela, ez gehiago; 2018an, ia hiru puntu jaitsi da proportzioa. Hona azken bost urteotako emaitzak:
|
|
|
jarraitzaileak eduki behar dira, mezuak, arrakasta. Gorputza ere bai (generoak sareetan
|
duen
eragina beste baterako #stopanaidia).
|
|
|
Izan ere, klima aldaketaren arintze politikak karbonoaren bahitzean zentratu izan dira, eta, helburu horrekin, gobernuek baso eta plantazioen hedatzea modu aktiboan babestu dute. Baina estrategia horretan ez da kontuan hartu plantazio berri horiek ur baliabideetan
|
duten
eragina, eta horrek egokitzearen bidea zaildu dezake ingurune batzuetan. Behar beharrezkoa da, hortaz, klima aldaketaren arintzea eta egokitzea elkarrekin planifikatzea, batak bestean izan ditzakeen eraginak eta egon daitezkeen ‘helburu gatazkak’ (trade off) modu egokian kudeatu ahal izateko.
|
|
|
Hizkuntzaren aldagaia ez da kontuan hartzekoa beti. Hemen ez dago hiztun komunitate gutxitu bat, antza; kultur sistema guztiek pareko egiturak eta masa kritikoa dituzte; eta hizkuntza hautuak ez
|
du
eraginik kultur lanen ikusgarritasunean, hedapenean, gizarteratzean. " [Abertzaletasun historikoa] 30 urte boterean izan ondoren, ez da lortu euskal kulturan zimentarri sendoak jartzea.
|
|
2022
|
|
|
Testuinguruaz hitz egitean, beharrezkoa da sistema kokatzen den egitura nagusiari begiratzea, eta horrek
|
duen
eraginari: ongizate estatu mediterraneoa, familia oinarri duena.
|
|
|
7 Demografia joerek lurraldearen bizigarritasunean eta lurgune euskaldunetan
|
duten
eragina eta aztarna neurtzeaz gain, orekatzea.
|
|
|
Demografiak euskararen erabileran
|
duen
eragina bereziki zaindu da arnasguneetan, euskaraz bizi diren auzoetan, euskal giroetan eta euskal fluxuetan. Horretarako, testuinguru fisiko zein sozialak zaindu, sortu eta saretzea gakoa da.
|
|
|
Argi sumatzen da hori bideozaintzaren irudien trataeran, aurpegi ezagutzaren inguruko tekniketan. Adibidez, Evan Selingerrek eta Woodrow Hartzogek egindako ikerketaren arabera, erabat neurriz kanpokoa da aurpegia ezagutzeko teknikek biztanleria beltzarengan
|
duten
eragina. Horren berri ematen dute Obscurity and Privacy saiakeran:
|
|
|
Euskal kultura (oraino ere askok gutxiesten dutena!) zein zabala, aberatsa, ibilbide luzekoa eta estrategikoa den ikusirik, hainbatek kezkaz bizi ditu kultura horren transmisioak dituen zailtasunak. Euskal kulturak eta kultura horrek
|
duen
eragin sozialak ez dute merezi eta behar duten bezainbat ikerketa lanik izan. Ez dira behar bezainbat lantzen ikastetxeetan eta hedabide nagusietan.
|
|
|
Bai, erdaraz. Hots, liburuak baina bereziki artikuluakargitaratu
|
dituela
eragin handiko nazioarteko aldizkarietan, eta horietan erdaraz idatzi beharra dago. Bidenabar, gogoratu behar da ranking horiek ez direla estatuek sortuak, ezta gobernuz kanpoko erakundeek sortuak ere; interes ekonomiko handiko enpresak dira, zientzia eta jakintzaren kudeaketa alderdikoia eginez etekin handiak ateratzen dituztenak.
|
|
|
Mende aldaketarekin batera, kategorien konplexutasunari begiratu zioten Leslie McCallek eta Ange Marie Hancockek (2005 eta 2007), eta, proposatutako sailkapen batzuen bidez, kategorien arteko analisia proposatu zuten, hau da, kategoriek elkarren artean
|
dituzten
eraginei azpimarra ipini zioten. Hala ere, adi egon behar gara intersekzionalitatearekin, eta aniztasunak aintzat hartzeak ez dezala botere harremanak salatzea baztertu (Yuval Davis 2013 eta Salem 2018).
|
|
|
Lehenak, nazioarteko bienale zahar eta entzutetsuenak, globalizazioaren garaiotan zaharkitua geratu den pabiloi nazionalen ereduaz harago, artearen azken joerak bildu guran, komisario prestigiotsu bati eskatutako erakusketa hartu ohi du. Surrealistek planteatutako ametsen mundua abiapuntu, The Milk of Dreams tituluarekin eta obra anitz eta indartsuekin, Cecilia Alemanik mostra ikusgarria antolatu du irudimenak, teknologiak eta krisi klimatikoaren mehatxuak giza gorputzaren baitan
|
dituzten
eraginak ardatz nagusitzat hartuta. Historian lehen aldiz, selekzioko artista gehienak emakumezkoak izan dira, horien artean June Crespo (Iruñea, 1982).
|
|
2023
|
|
|
Egungo testuinguruan, gainera, ezinbestekoa zaigu begirada glokala. Alegia, mundu mailan gertatzen denari so egitea, horrek guregan
|
duen
eraginaz jabetzea, eta guretik, gauden lekutik, aldaketak egitea eta eragitea. Aitzitik, horretarako tarterik ez dugunez hemen, irakurlea JAKINeko zenbaki honetan datorren Txillardegi Gogoeta Gunearen eraketa dokumentuan jasotzen diren, bizi dugun eta bizi gaituen garaiaren inguruko argibideak irakurtzera gonbidatuko genuke.
|
|
|
Hori modu kolektiboan eginez gero, ekintza gune dugun ‘eremu soziala’ aldatzeko gai izango gara. Hala ere, arretak errealitatean
|
duen
eragina ulertzeko, maila indibidualean aritzeko dugun moduari erreparatu behar diogu lehenengo.
|
|
|
GizarteLab ekimen baten eragina hainbat mailatan har daiteke kontuan: alde batetik, laborategian parte hartzen duen norbanakoarengan
|
duen
eragina, ikuspegi teoriko berri bat ematen baitzaio eta bere etorkizun pertsonalerako funtsezkoak diren trantsizio konpetentziak eskuratzen edo indartzen baititu; bestetik, pertsona horiek sortutako komunitatea zuzenean interpelatzen eta ahalduntzen da, eta, beraz, subjektu aktibo eta trantsizio erronkei arrakastaz aurre egin nahi dieten ekimenen objektu bihurtzen da.
|
|
|
Baina, antza denez, epe laburrean behintzat, kultura hitzarmen berritu horiek eta hezkuntza hitzarmen berritu horiek ez dira etorriko, ez Eusko Jaurlaritzaren eskutik, ez Nafarroako Gobernuaren eskutik, ez Frantziako hezkuntza sistemaren eskutik. Bestelakoak behar du izan eraldaketaren logikak, bestelakoak behar
|
du
eragiteko bideak. Euskal Curriculumaren eta euskal kulturaren transmisioaren aldeko ekimenak korrontez kontrako jardunak izan dira historian zehar (Salbotx 2021), eta pedagogia konprometituaren bidetik eta ekinetik edan dutenak, irakasle talde eta hezkuntza eragile konprometitu askoren jardunetik garatu direnak.
|
|
|
erabakiak non hartzen diren, bereziki hezkuntza curriculumean. Zentzu horretan du garrantzia bereizketak, horren arabera aldatzen baitira batzuek eta besteek gure ekosistema editorial eta kulturalean duten inplikazioa, hezkuntza curriculumean
|
duten
eragina edota euskal argitalgintzaren industrian duten indarra. Horrek guztiak garrantzi handia du hezkuntza sistema propio eta beregaina nahi duen edonorentzat.
|