|
2001
|
|
|
Ingelesek eraman zuten aita Europara, landare apaingarri gisa. Irlandan gertatu zen, non ez
|
baitzuten
beste elikagai aukerarik, eta patata berehala bihurtzen da elikagai esklusibo. Mendekotasun hori dramatikoa da Irlandan patata uzta osoekin amaitzen den izurrite bat agertzen denean.
|
|
2002
|
|
|
Erraiak, haragia (zaldi azienda bereziki), arrautzak eta arraina dira burdina gehien duten elikagaiak. Mineral hori
|
duten
beste elikagai batzuk hauek dira: melaza, sesamoa, lekaleak eta landare ernamuinduak, nahiz eta organismoaren partez gutxiago aprobetxatzen diren.
|
|
|
Hartzidura luzea duenez, oso te txikia da azido tanikoetan, eta horrek esan nahi du urdail delikatua duten pertsonek arazorik gabe edan dezaketela. Te gorria, kafeina
|
duten
beste elikagai batzuk bezala, hala nola kafea, beste te mota batzuk, kola freskagarriak, etab. haurdunaldian edo edoskitzaroan har daiteke, baina kontuz, kantitate txikitan betiere. Kafeina kontsumoak hainbat aldagaitan duen eragina ebaluatu duten ikerketak egin dira:
|
|
|
Arlo honetan, nutrizio arloko heziketa handiagoa eskatzen da dieta irrazionalen jarraipenari aurre egiteko, eta horrek kalte egiten dio nutrizio egoerari, eta horrek baldintzatzen du, hain zuzen ere, osasunerako galera gutxi, labur eta arriskutsuak izatea. Beste azterketa batzuen arabera, ogiaren eta karbohidrato konplexu ugari
|
dituzten
beste elikagai batzuen kontsumoa baliagarria izan daiteke pisua hobeto kontrolatzeko eta pisua galdu ondoren pisua galtzen laguntzeko. Gainera, karbohidratoen kontsumoa handitzea eta gantzena gutxitzea onuragarria da, pisua kontrolatzeaz gain, arrisku kardiobaskularra, minbizia eta, oro har, populazioaren osasuna hobetzeko.
|
|
2004
|
|
|
Burdin gehigarriak hartzeak urdaileko intolerantzia, goragalea, idorreria eta gorozkien kolore iluna eragiten ditu. Hobeto xurgatzeko, baraurik jatea gomendatzen da, baldin eta albo ondorioek horretarako aukera ematen badute, edari zitriko batekin edo bitamina ugari
|
duen
beste elikagai batekin batera (kiwia, mandarinak, laranja, marrubiak…), eta kafearekin edo tearekin batera ez hartzea (edari horiek gutxiago xurgatzen dute gure organismoak). Bestelako gehigarri eta neurriak Bitamina eta mineral gehigarriei dagokienez, haien preskripzioa amak defizita izateko arriskua duen ala ez izango da.
|
|
|
Hala, alde batetik, 1995eko otsailaren 11n emandako programan honako hau adierazi zen: «El Pozo produktuek kolesterol maila oso baxua
|
dute
beste elikagai batzuen aldean. Adibide batzuk jartzearren, esango dugu 100 g alborok 2.000 miligramo kolesterol dituztela, arrautza gorringoak 1.600, arrain arrabek 700, arrautzek 600, eta 100 g urdaiazpiko ondu ‘El Pozo’ edo' El Pozo’ bere zukuan egositako urdaiazpiko onduk, edo ‘El Pozo’ saltxitxoi nobleak, 65 miligramo kolesterol baino gehiago ez dutela».
|
|
2005
|
|
|
Hainbat azterlanetan lortutako datuek egiaztatu dute Japonian, esaterako, soja kontsumoa oso hedatua (20 eta 50 miligramo fitoestrogeno artean hartzen da) egunean), bularreko minbizia izateko arriskua boskoiztu egiten da mendebaldeko Europako herrialdeetan baino gutxiagotan, hala nola Espainian, substantzia horien kontsumoa eguneko miligramoa da. Fitoestrogenoak
|
dituzten
beste elikagai batzuk badaude besteak beste, lekaleak. Kopuruak dituzte fitoestrogeno asko, baina oraingoak baino dezente gutxiago sojan.
|
|
2006
|
|
|
Aukerak sukaldean Txerri haragia hotzetan (2 egun) nahiz izoztuta (3 hilabete bitarte) gorde daiteke. Haragi horrek erraztasun handia
|
du
beste elikagai batzuen usainak harrapatzeko eta berezko usaina galtzeko; horregatik, beti paper edo film babesgarriz estaltzea gomendatzen da. Txerri iberikoaren haragia gutxitu egiten da kozinatzean, koipe asko duelako; beraz, gatzik ez gehitzea gomendatzen da.
|
|
2007
|
|
|
Halaber, tamaina handiko espezie harrapariak migratzaileak izaten dira askotan, eta ezin da arraina ur partikularretatik kanpo utzi, merkurioak eragindako kutsadura maila handia izan baitaiteke. Agintaritzak adierazi du, halaber, merkurioa
|
duten
beste elikagai batzuk (ez arrainen metil merkurioa) ez direla hain kezkagarriak, eta arrisku txikiagokoak direla. Gaineratu du haurdun gera daitezkeen emakumeek, haurdun dauden emakumeek edo bularra ematen duten emakumeek ez luketela zati txiki bat baino gehiago jan behar (100 gramo baino gutxiago) lehen aipatutako espezie harraparietatik datorren astean.
|
|
2008
|
|
|
Herdoilaren aurkako osagaiez gain, mahatsak
|
baditu
beste elikagai batzuk ere, nabarmentzeko modukoak: azukreak (horiek ematen diote gozotasuna), azido folikoa (ezinbesteko bitamina da hori haurdunaldirako eta haurrak hazten ari direnerako) eta potasioa (mineral horrek ondorio diuretikoa izaten du likido debekua dagoenean eta arteria hipertentsioa dagoenean).
|
|
2009
|
|
|
Gainera, zuntz ugariko dietarekin batera hidratazio egokia izatea komeni da, zuntza eta gainerako hondakinak hestean barrena hobeto ibiltzean libratzen laguntzeko. Entsaladak zuntz gutxiago
|
duten
beste elikagai batzuekin konbinatuz gero (patata, pasta, arroza edo kuskusa), dietaren zuntz ekarpena konpentsatu egin daiteke. Platera osorik geratzen da, eta asetzen du, nahiz eta errazio bakoitzeko barazki kantitatea murriztu den.
|
|
|
Hala ere, azken ikerketen arabera, zenbait muga daude indize gluzemikoan oinarritutako dietetan. Kozinatutako pastak “al dente” indize gluzemiko baxua du; beraz, dieta aldatzeko, karbohidrato ugariko antzeko indize gluzemikoa
|
duten
beste elikagai batzuk erabil daitezke, hala nola arroz integrala, patatak, lekaleak eta ogi integrala edo zereal ogia. Aitzitik, arroz zuriak, ogi zuriak, pasta egosi edo gehiegi berotuak eta patata pureak indize gluzemiko altua dute, eta horregatik dira jaki errazagoak digeritzeko.
|
|
|
Elikagai jakin batzuk, hala nola koipea, azukrea edo gatza, irenstea mugatzen duten elikadura osasungarriaren ereduek substantzia horien eduki txikiko elikagaiak kontsumitzeko jarraibideak ezartzen dituzte, eta, horrez gain, elikagai horiek
|
dituzten
beste elikagai batzuk kantitate handitan hartzen dira. Fruta edo barazkiak, elikagai horien nutrizio izaera dela eta, beti dira gomendagarriak; haragikiak, berriz, animalia koipe eta kolesteroletan aberatsak diren elikagaiak, dieta osasungarri batekin bateragarriak diren formula berriak bilatzen dituzte.
|
|
2010
|
|
|
Kontsumo ohitura bihurtzen da hori gerora, ohitu egiten gara haren zaporera, usainera eta gainerako ezaugarri organoleptikoetara; esan liteke, beraz, jendea zaletzeko orduan, esneak abantaila horixe
|
duela
beste elikagaien aldean.
|
|
|
Zalantzarik gabe identifikatutako perretxikoak bakarrik kontsumitu behar dira. Arraina, oso galkorra, behar espezifikoak
|
dituen
beste elikagai bat da. Gordinik, ontzututa edo marinatuta jateko ohitura, hau da, egosketa prozesurik gabe, arazo bat izan daiteke.
|
|
2011
|
|
|
Ogia beste elikagai batzuekin batera kontsumitzen da, salbuespenak salbuespen. Ogia zapore motel, lehor eta zurruneko elikagaia da, eta ezaugarri egokiak
|
ditu
beste elikagai koipetsuago eta gustukoago batzuen euskarri izateko. Elikagai horietatik askok gantz asko dute (gurina, saltsak, maionesa, pateak, hestebeteak, etab.).).
|
|
|
Bularrean hazitako haurrek ez
|
dute
beste elikagairik behar bost edo sei hilabete baino lehen, baina, batzuetan, amak erabakitzen du lehenago (lanera itzultzeagatik, adibidez) bularreko hartualdiren bat biberoiekin ordezkatzea. Nola egin?
|
|
|
Behi esnearen ordezko beste edari batzuk aukeratzen badira, hala nola sojarena, oloarena edo arrozarena, dietan kaltzio iturriak hartu behar dira kontuan (fruitu lehorrak, fruta lehortuak, hosto berdeko barazkiak, kontserbako arrainak, hala nola sardinak, atuna edo hegaluzea eta sesamo haziak, besteak beste). Argi dago behi edo esneki esnea hartzea, kaltzio aberastasunari dagokionez, ez dela ezinbestekoa eta ez dela beharrezkoa bizitzaren etapa honetan, eta ez duela babesten kaltzio nahikoa
|
duten
beste elikagai batzuk baino, aipatutakoak bezalakoak, eta ez diola emakumeari hausturarik edo osteoporosia gertatzeko arriskurik sortzen. Gosari, bazkari eta askarien artean, beste aukera batzuk hauek dira:
|
|
2012
|
|
|
Beraz, zukuak edateko ohitura izanez gero, jardunbide egoki bat hortzak eskuilatzea da, ahoa garbitzeko, ahoko bakterioek jarduteko substraturik aurkitu ez dezaten. Txantxar arazoak izateko aukera hirukoiztu egiten da zukuak hartzean, izaera azidoa edo azukreduna ez
|
duten
beste elikagai batzuekin alderatuta. Pomelo zukua eta medikamentuekiko elkarreragina.
|
|
|
Hauek dira txakurrak jateko gogorik ez izateko arrazoi ohikoenak: 1 Ohiko janaria osatzen ez
|
duten
beste elikagai batzuk hartzea. Txakur galletatxoek, edo jabeak txakurrari familia jaten duen bitartean ematen dizkion elikagaien hondarrek, baliteke txakurrak bere elikagaiarekiko interesik ez izatea.
|
|
2013
|
|
|
Mineral horrekin aberastuta dauden esnekiak (Danone etxeko Densia, adibidez) egokiak izan daitezke esneki bidez kaltzio gutxi hartu eta gabezia hori kaltzio ugari
|
duten
beste elikagai batzuekin osatzen ez dutenentzat (hosto berdeko berdurak, latako sardinak, fruitu lehorrak, piku lehorrak eta fruitu lehortuak, eta lekaleak).
|
|
|
Zukuak azkar eta nabarmen igoarazten du odoleko glukosaren maila, baina ez azukre erantsiak
|
dituzten
beste elikagai gozo batzuek baino gehiago (txokolateak, zizka mizkek, gozogintzako eta opilgintzako produktuek edo azukreak berak).
|
|
|
Ez da «debekatuta» egotea, baizik eta osasunerako. Hala ere, ez da hainbeste ezagutzen profil osasuntsuagoa
|
duten
beste elikagai batzuei buruz, baina afarian presentzia ez da gomendagarriena, pertsona batzuentzat behintzat. Ogitartekoa beti afaldu.
|
|
|
Azukreak urik gabeko molekulak «irensteko» funtzioa du, eta, ondorioz, kontserba ez da hondatzen. Bestelako kontserbatzaile naturalak Azukrea bezala, gisa jarduteko gaitasuna
|
duten
beste elikagai batzuk kontserbatzaile naturalak etxeko sukaldeetan erraz aurki daitezkeenak honako hauek dira: Gatza. Bereziki eraginkorra da haragi produktuak kontserbatzeko.
|
|
2014
|
|
|
Nahiz eta ez dagoen argi herdoilaren aurkako substantziek nola babesten duten osasuna, egia da marmeladek onura gehiago egingo dutela, azukre ugari
|
duten
beste elikagai prozesatu batzuek baino (opilak eta gosaritako zereal batzuk, adibidez).
|
|
|
Gezurra. Argaltzeko dietak adierazten duen neurrian, ogiak gizendu eta elikatzen du, kaloria kopuru bera
|
duen
beste elikagai bat bezala. «Hidratoei ez, txarrak dira».
|
|
2015
|
|
|
Beldur dira jaki hauek zenbat eta gehiago jan gutxiago jaten direla dietan protagonista izan behar
|
duten
beste elikagai batzuk.
|
|
|
Baina ikertzaile horiek ez diote norbanakoari botatzen, bizi garen ingurunea adierazten dute, «obesitatearen garapena sustatzen du». Haurrek gehiegizko energia hartzen dutela irakurtzen da, batez ere «oso prozesatutako snack ak» edo kaloria asko
|
dituzten
beste elikagai batzuk (edari azukretsuak, adibidez). Egileek diote «elikadura jokabide txarrak obesitatea garatzeko faktore erabakigarriak direla».
|
|
2016
|
|
|
Nutrizio arloko informaziorik eman ez
|
duten
beste elikagai batzuk ere badaude:
|
|
|
Izan ere, gerta daiteke komeni baino gehiago hartzea (ez litzateke harritzekoa, erraz harzen dira, eskaintza zabala dago eta nutrizioaren ikuspegitik aipagarriak dira), eta horrek azukre eta gantz gehiegi hartzera eramango gintuzke (egoki aukeratu ezean), eta gure dietan lekua eduki behar
|
duten
beste elikagai egokiago batzuk baztertzera ere bai: fruta eta berdurak, arraina, haragi giharrak, lekaleak, osoko zerealak eta aleak...
|
|
|
Kozinatutako produktuak, edo gordinik kontsumitzen direnak, arrisku handikotzat hartzen dira; izan ere, kontsumitzaileak etxean jasotzen dituenean ez da beharrezkoa kozinoak erabiltzea, hau da, bertan egon daitekeen edozein patogeno desagerraraziko lukeen prozesua. On line erosteko arrisku handia
|
duten
beste elikagai batzuk hauek dira: Gordinik jaten diren arrainak eta itsaskiak (sashimia, marinatuak, ostra gordinak).
|
|
|
Modu osasungarrian eta orekatuan elikatu behar du haurrak, eta, beraz, funtsezkoa izango da, adibidez, mota guztietako fruta jan dezakeenean, barietate gutxi izatea. Zapore eta ehundura askotara ohitu behar badugu, saihestu egin behar
|
dugu
beste elikagai eta plater batzuk probatu ahal izatea. Merkatuan produktu sorta zabala aurki daiteke denboraldi bakoitzean.
|
|
2018
|
|
|
70eko hamarkadaren hasieran, Robert Atkins kardiologoak bere metodoa ezagutarazi zuen pisua galtzeko. Karbohidratoak eta gluzido asko
|
dituzten
beste elikagai batzuk murriztea da dietaren oinarria. Oro har, Atkins formularen formula hau da:
|
|
|
Horrelakorik ez, eta, era berean, denetik pixka bat. Salsifia tuberkulua da – hau da, txalupa – eta, horregatik, hobeto ezagutzen ditugun eta gure plateretan presentzia handiagoa
|
duten
beste elikagai batzuk ekartzen dizkigu gogora. Hemen beste produktu batzuetatik bereizteko argibideak ematen ditugu, haien nutrizio osaeraren ezaugarriak kontatzen ditugu eta nola prestatu azaltzen dugu.
|
|
2019
|
|
|
Era berean, ez da beharrezkoa zitrikoen kontsumoa areagotzea, bitamina hori eta hotzeria prebenitzeari begira: badira bitamina hori
|
duten
beste elikagai asko. Batzuek, hala nola piperrak, perrexila, kalea, brokolia edo azalorea, limoiek, pomeloek eta laranjek baino bitamina gehiago dute.
|
|
|
Eta horrek hainbat ondorio negatibo ditu. «Adibidez, bitamina eta mineral gehigarri batean konfiantza badugu, baina gure dietari jaramonik egiten ez badiogu, dietak behar bezala ematen ez
|
dituen
beste elikagai batzuen defizitak gara ditzakegu eta ezta hartzen ari garen gehigarriengatik ere», dio María Puy Portillok, Euskal Herriko Unibertsitateko Nutrizio eta Obesitate taldeko ikertzaile eta lehendakariak. Espainiako Nutrizio Elkartea. Eta azpimarratu du elikagaiek, elikagaiez gain, beste konposatu batzuk ere ematen dituztela, hala nola:
|
|
2021
|
|
|
Energia eta nutrizio balio oso txikia du: bere proteinak kalitate txikikoak dira eta era naturalean
|
dituzten
beste elikagai batzuetatik erraz lor daitezkeen bitaminekin aberastuta dago. Ez da dentsitate eta kalitate nutrizional handiagoko beste elikagai batzuen baliokidea, adibidez, jogurt naturala, testuinguru berean kontsumitzen baitira (gosaria, ordu artean, postreak).
|
|
2022
|
|
|
Izan ere, jan daitekeen kantitatea 112 mikrogramo da astean 70 kg ko pertsona batentzat. . Hala ere, ez da komeni kantitate maximo horietara iristea, izan ere, kopuru hori
|
duten
beste elikagai batzuk ere kontsumi ditzakegu. Hala, nutrizioan aditu gutxi batzuen esanetan, atun lata batek 50/ 52 gramo izaten ditu, eta ez genituzke astean 100 gramo baino gehiago izan behar.
|
|
|
Arrautzari edo kakahueteari lotutako alergiak Baina gehiago dago. «APLVa heldugabetasun arazo baten ondorioz sortzen bada eta gorputzak zenbait proteina arrotz gisa hautematen baditu, beste proteina batzuk
|
dituzten
beste elikagai batzuek ere erantzun alergikoa eman dezakete, hala nola: arrautza proteina edo kakahuetea. Alergeno bati baino gehiagori alergia izateak elikagai alergia dutenen herenari eragiten dio», dio Eduard Baladiak.
|
|
2023
|
|
|
Dirudienez, estresak gehitu egiten ditu karenaren odol fluxua hertsatzen duten hormonak; ondorioz, umekiak ez du hartzen hazteko behar
|
duen
beste elikagai eta oxigeno. Estresarekin loturiko hormonek emakumearen odol presioa handitu eta jaioko den haurraren pisua gutxitu egiten dute.
|
|
|
f44d Itsaskia aberatsa, ikusgarria eta egun hauetan ohikoa da, baina purinak ditu, gure azido urikoaren maila handitzen dutenak. Beraz, itsaskia zerbitzatzen badugu, neurrian hartzeaz gain, ez dugu eskaini behar purina gehiago
|
duten
beste elikagairik (haragi gorriak, saltsa industrialak, zerbak, espinakak edo hestebeteak). f44d Eta postreetan?
|