|
2013
|
|
|
Zuberoan, ostera, euskal hitzetan ere bada, eta bürü(" bü), ezágün, négü, txákür gisako ahoskerak etengabe entzuten dira hango jardunean. Dena dela, arauak
|
baditu
bere mugak. [Euskalkiak, euskararen dialektoak, Koldo Zuazo (Elkar, 2008) Orr.:
|
|
|
Bada, aztertutako 152 hitzaurreetan 11 aldiz baino ez da aipatzen: 26 zenbakian, kasurako, Bibliako aipamenen iturria ematen da; 42 zenbakian, jatorrizko iturriaren eta irakurketa gehigarrien berri ematen da; 53 alean, jatorrizko fidagarrienaren berri ematen da, nahiz eta ez
|
duen
berak erabilitako edizioaren berri ematen; 57, 59, 62, 71, 79, 84 eta 85 zenbakietan itzulpenerako erabilitako bertsioa zein izan den aipatzen da; 145 zenbakian, esaterako, jatorrizko bertsioaz gainera erabilitakoak ere aipatzen dira.
|
|
|
Benetan adierazgarria bezain paradoxikoa da diskurtso inperialak itsasketa eta armagintza erabiltzea Euskal Herria inperioaren urrezko arotik baztertu eta burdin arora zokoratzeko, itsasketa eta armagintza izanik hain zuzen ere inperioaren beraren baldintza ezinbestekoak. Jokaera horrek
|
badu
bere logika, baina: bakearen eta justiziaren aldia izanik urrezko aroa, aro horretan bizi dela sinetsita dagoen subjektu inperialari onartezina zaio nonbait itsasketa eta armagintza bezalako jarduerek adieraz lezaketen biolentzia, eta bere buruaren defentsa mekanismo gisa ukapena (deni, disavowal) erabiliko du inperioaren bertuteen kontrako diren bizioak burdin aroan bizi diren euskaldunei egotzita.
|
|
|
"... eta baskoek, berzek bezala,
|
duten
bere lengoajian eskribuz zerbait doktrina, eta plazer hartzeko, solas egiteko, kantatzeko eta denbora iragaiteko materia" izan dezaten idazten omen du Etxeparek. Paratestuan agindutakoa testuratu zuen:
|
|
|
Aldiz, XIX. mendeko bukaera molde finko batez markatzen du: 1901 Ez
|
du
bere banaketa argitzen, baina kapituluan zehar, uler daiteke politikak edo, hobeki erranez, aldaketa ideologikoak egiten duela muga. Sarasolak erakustera ematen du bigarren karlistadarekin bukatu zen garai luze eta nahasiak garai berri bati eman ziola sortzea.
|
|
|
Bigarren iturriakgure eremu kulturalean berean
|
du
bere sorburua. Hipotesibat baizik ez da, oraindik eztabaidatzekoa dena.
|
|
2014
|
|
|
gugan bere hazurrutsa itzi dabe?. Hortaz bada bizkaitar deputatuei eskainitako euskal izkindea, eskatuz, bide batez, Azkueren lehen liburu hura Bizkaia zenaren, hil oheganean, jartzeko,. Bizkaia berbiztu dadinerako?, bizkaitarrek gogo bihotzez, maite
|
baitute
bere ama laztana?. Ez da konpainia makala Bizkaia zenaren ondoan, hizkuntza, zendu?, hizkuntza, hil, baten gramera bat:
|
|
2015
|
|
|
transkripzioak egiten dituen dialektologialariak zer du eskuartean? Hasteko grafia
|
du
bere tresneria, eta zein transkripzio mota egiten du. Ohiz ez da fonetikoa, fonologikoa da, baina fonema horien ahoskeran ñabardurak egin behar direlarik, orduan claudatorartean hotsak era fonetikoan idazten ditu, fonetikako grafia baliatzen du, hiztunak zehazki zer ahoskatu duen argi geldi dadin.
|
|
|
Gertatuak gertatuta, Takigapo etxaguntzan jarraitzerik ez
|
zutela
bere eginda zeukaten Tomasek eta Amelek, nagusia jakinaren gainean jarri aurretik, atzera ere, laguntza jasotzen dute: dirudienez, Sabasi hil berri zaio langile bat eta honen lekua betetzea eskaintzen die, berrogei ogerleko soldatarekin Tomasi, eta, hogeikoarekin, Ameleri.
|
|
|
Horregatik odolaren garrantzia: hildakoek edan egin behar
|
dute
berarekin, bere eremuan, egoteko. Tiresiasek argitzen duenez:
|
|
2016
|
|
|
Testu hartan esaldi aski esanguratsu bat zegoen, autonomiaren defentsa esplizitua egiten zuena: . Zeren literaturak bai bait
|
du
bere dinamika propioa ta berezia? (Atxaga, Izagirre, 1975).
|
|
|
Are gehiago, eta. EUS ek duen marka berezi hori indartzeko asmoz, kalitatearen irizpidea ere oso erabilgarria izan daiteke. Izan ere, hainbat neurketek adierazi dute. EUS ek kalitate handiko edukia
|
duela
bere domeinuetan. Hori adierazle garrantzitsua da euskararentzako, enpresa edo erakunde batek. EUS en aldeko apustua egin baitezake etiketa horrek ematen dion balio erantsiarengatik.
|
|
|
Lengoaiaren erabilpenaren ondorioz, pertsonen arteko interakzioa sortzen da eta pertsonok gai gara gure lengoaia inguru sozialera moldatzeko. Esaterako, helduen eta haurren arteko interakzioa sortzen denean, helduak gai izan behar
|
du
bere lengoaia testuinguru sozial horretara moldatzeko, kasu honetan, haurraren ulermen gaitasunera. Horretarako, helduak hainbat baliabide erabiliko ditu, haur hizkera, ahots tonu ezberdinak, kantak, ipuinak...
|
|
|
Perdomo Lópezek ahozko tradizioa jorratzeko irakasleentzako gomendio batzuk proposatzen ditu: eskolak folklorea babestu behar du; irakaslearen funtzioa da ahozko tradiziozko testuak biltzea eta transmititzea; irakaslearen helburua izan behar
|
du
bere ikasleen interesa piztea; ahozko tradizioa literaturara hurbiltzeko modu egokia ez delako ideiarekin apurtzea; ikasleen lengoaia aberastea, komunikazio egoerak sortuz.
|
|
|
47). Lehen testua garaian oso usu erabili ohi ziren poemen azalpen gisa(. Godalet dantza, k
|
badu
berea) ulertu behar genukeela uste dut, eta ez zuzenean kontakizun gisa. Bigarrenak, ordea,. Zuberotar maskarada, k delako. Suite?
|
|
|
Eztakit badakizun Aita Onaindian liburuaren gelditzen ziren iheki guztiak arrapatu dituela estatuak: ausarkundeak beti iaresten
|
du
bere zigorra. Azkenik orain hemen egiten den penomenu bat azaldu nahi dizut, Bizkaian euskararen atzerakuntza motivatu zuenaren itzulikoa.
|
|
|
Euskal Herrian ez dago demokrazia linguistikorik guretzat eta ez dago demokraziarik. Eta horrek gabezia larria behar
|
luke
bere burua demokratikotzat eduki uste duen gizarte batean. Eta ideia hori da datozen urteetan zabaltzea komeni zaigun kontzeptu nagusietakoa.
|
|
|
Bilboko Euskal Zabalguneak hasi lituzke biltzen eta erakartzen hiriko bertako 80.000 euskal hiztunak (beste 100.000 elebidun hartzaile), Bizkai osoko ia 400.000 euskal hiztunak (eta beste 350.000 elebidun hartzaile). Gasteizek 60.000 euskal hiztun inguru
|
ditu
bertan erakartzeko (beste 65.000 inguru elebidun hartzaile); Araba osoko ia 80.000 euskal hiztunak (eta beste 90.000 elebidun hartzaile). Donostiak ere 80.000 euskal hiztun inguru ditu bertan erakartzeko (beste 65.000 inguru elebidun hartzaile); Gipuzkoa osoko 370.000 euskal hiztunak (eta beste 160.000 elebidun hartzaile).
|
|
|
Gasteizek 60.000 euskal hiztun inguru ditu bertan erakartzeko (beste 65.000 inguru elebidun hartzaile); Araba osoko ia 80.000 euskal hiztunak (eta beste 90.000 elebidun hartzaile). Donostiak ere 80.000 euskal hiztun inguru
|
ditu
bertan erakartzeko (beste 65.000 inguru elebidun hartzaile); Gipuzkoa osoko 370.000 euskal hiztunak (eta beste 160.000 elebidun hartzaile). Eta Iruñean, eta Baionan?
|
|
|
Berdin zait honek nola/ zein hizkuntzatan erantzuten didan. Berdin zait zein hizkuntza nahiago
|
duen
berak. Nik euskaraz egingo diot.
|
|
|
P. Zubiria bezalako euskaltzale batek aitortzen badigu egin berri dituela halako aurkikuntzak, seinale oraindik euskaldun euskaltzale asko garela benetan jabetu ez garenak gure benetako egoeraren mapa soziolinguistikoaren dinamikotasunaz eta honek eskaintzen dizkigun irabazteko aukerez.
|
Badugu
beraz zeregina. (Ik. hari honetan ere Argia, 2017; Argia Hamaika Telebista 2015, 2016; Irureta 2017).
|
|
|
Irlandako gaelikoak gurea baino askoz iragan loriatsuagoa
|
du
bere VI XI. mendeak bitarteko literatura mitologiko eta legendario saga zikloen ingurutik eta. Baina hala ere XX. mendeko Ghaeltachtak gaeliko elebakar gorde nahi izateko ekimen guztiak izan dira alferreko.
|
|
2017
|
|
|
Azkenik, Dasconaguerrek dimisioa aurkeztu zuen 1884ko maiatzaren 5ean argudiatuz osasunaren aldetik gaizki zegoela, eta ezin
|
zituen
bere funtzioak normaltasunez bete (berez, 1886ko hauteskundeak egin arte karguan egon behar zuen).
|
|
|
Alegia, eduki lexikorik gabe, hitzen arteko harremanak? azaltzen dituzten osagai funtzional horiek ere bere sintagma propioaren buru bide dira teoria lanen arabera, eta oro har, buru funtzional horiek sintagma lexiko bat
|
dute
bere osagarrian. Hala onartzen ari da hizkuntza guztietan zehar, bai giza burmuinak duen hizkuntz ahalmen abstraktu hori formaltzeko, bai eta besterik gabe hizkuntza guztien datuak era bakar batez bildu eta irudikatzeko.
|
|
2018
|
|
|
Eta Marianori buruzko bestelako berririk gabe 1852ko uztailaren 19ra19 iritsi gara, hain zuzen ere, hogei urte besterik ez zituela Josefa Perez Marko uztarroztarrarekin ezkondu zen urtera. Mendigatxa bere garairako ere ezohikoa zen adinean ezkondu zen, baina kontuan izan behar
|
dugu
bere jaiotetxearen, bere leinuaren, biziraupena zegoela jokoan, eta galtzeko aukera baztertu behar zen lehen baino lehen. Aipatzekoa da ezkontza Bidankozen ospatu zela, ezkontideak herri ezberdinetakoak zirenean ohikoa
|
|
|
7) Bi aukera ditugu. Guk bigarrena hautatu dugu, uste dugulako irakasleen prestakuntzak eraldaketa hausnartua ekarri behar
|
duela
berarekin.
|
|
|
69). Horregatik, epopeia klasikoen aldean, bere gaia ez da gerra ezpada bere garaiko euskaldunen egunerokoak, eta protagonista, Ulises bezalako heroi bat gabe, Euskal Herria
|
genuke
bere osotasunean. Halaxe zehaztu zuen poemaren gaztelerazko itzulpenaren hitzaurrean, 1951n:
|
|
|
33) poemetan egina zuen bezalaxe, modu dramatikoan, aitaren etxea defenditzeak edo egia esateak bere biziaren eta erosotasunen prezioa duela aditzera emanez. Hirugarren aberri ilunaren poeman Arestik iradokitzen du bere osasunaren prezioa
|
duela
bere konpromisoak. Arestik bere aberriaren iluntasuna eta gogortasuna iradokitzean diktadurapean den aberriaren egoera salatzen du, eta bere lanak ekarriko duen argitasun handiari kontrajartzen dio," adamantina" (diamanteak bezalakoa), martxo eta apirileko argia bezalakoa izango dela baieztatuz.
|
|
2019
|
|
|
Bigarren epitafioak, hain garbia ez izan arren,
|
badu
bere interesa. Hemen ere hildakoaren izenaren ondoren haren lanbidea adierazten da:
|
|
|
Berako olagizonaren gutunetan rat dago, baita 1773ko Cadiztiko gutunean ere (ra rekin batera), baina gainerakoan ra dago Berako testu guzietan, nahiz eta pare bat aldiz gogorat dugun eta behin arat 1863ko dotrinan. Gaur egun, ordea, ra eta rat, biak
|
ditugu
Beran (Iñigo, 2007: 297; Zelaieta, 2008:
|
|
|
123). Corpus historikoan, 1933ko bandoetara jo behar
|
dugu
Beran perifrasia ikusi ahal izateko, baina Saratik Etxalarrera 1827an igorri gutun batean adibide bat dago, ke dun forma zenbaitekin batera. Urte berean Saratik Berara igorritakoetan, aldiz, ke dun formak baizik ez daude.
|
|
|
Erakutsi dugunez, mugaz haraindiko herriekiko harremanetan euskarak
|
bazuen
bere lekua, hizkuntza komuna baitzen gainerakoan gaztelaniaz eta frantsesez funtzionatzen zuen administrazioarentzat, baina ez hori bakarrik: mugaren bi aldeetako eskualde honetako herrien barne funtzionamenduan eta harreman pribatuetan ere euskara idatziz baliatu izan dela ikusi dugu.
|
|
|
Baina, susmo hori egiaztatzeko, Garmendiaren sinadura daramaten bertze testu batzuk bilatu ditugu elizako artxiboetan. Haiek eta hau alderaturik, baieztatzen ahal
|
dugu
bera izan zela izkribua idatzi zuena.
|
|
|
Iduri duenez, medikuak, lehendik alarguna izaki, 5
|
bazuen
bere kargura alaba gazte bat bederen, izkribuan aipatzen dena (haren izenik ez, ordea). Herrian, nonbait, zenbaitek uste zuten zirkunstantzia hori kontuan hartu behar zela ordezko berria hautatzeko, eta, horregatik, mediku ezkongabea ekarri zela Berara, umezurtzaren bizilagun (bizitzarako bidaide) ere izan zedin.
|
|
|
‘Nahiago
|
nuke
bere burua bezala banindu’ (Melchor de Santa Cruzen Floresta española, 276, 1574)
|
|
|
Nerabeen erabilerari dagokionez
|
badu
bere tokia gaztelaniak, jakina, baina toki hori bigarren mailakoa da aztertutako eremu gehienetan: orokorrean askoz gutxiago egiten dute gaztelaniaz, euskaraz baino.
|
|
|
Lekukoak idazten du: " Lehen, jendea bere herrian bizi zen, ia bizi osoa, beraz euskalkiak
|
bazuen
bere eremua, garatzen zen lekuaren, lanbideen... arabera. Biztanleak guti mugitzen ziren.
|
|
2020
|
|
|
Horrela, bere gorputza ez da fisikoki muga bihurtzen, eta gorputzaren zabaltze hori gainerako pertsonen laguntzarekin osatzen da. Beraz, Eulali gor bihurtzen denetik denbora gehiago
|
du
bere barne gogoetetan aritzeko, eta gainera lagunak bilakatzen dira bere gorputzaren atal.
|
|
|
Teresak herriko plazan haurra zela txurreroa pixa egiten zelatatzen zuen bezala ikusten du herria nola konkistatu zuten gerra garaian. Martiñarentzat ere portuak
|
badu
bere esanahi propioa, askatasunaren eta maitasunaren espazioa baita hura beretzat, hor maitemindu zen Eutimiorekin, eta hor erabaki zuen bere buruaz beste egitea. Eulalirentzat bere gorputza da erosoen sentitzen den espazioa, eta sormena baliatzen du errealitateari begiratzeko eta hura sentitzeko.
|
|
|
Amildegia dago orduko eta egungo garaien artean. Eta, gure ustez, amildegi horrek
|
badu
bere isla maila teoriko, metodologiko eta epistemologikoan. Hortik dator, neurri batean, egungo euskal soziolinguistikan erantzunak bilatzeko sumatzen den zailtasuna, hala nola, gazteen erabilera ezaren aurrean.
|
|
|
Hala ere, nabarmentzekoa da ibaiaren ur ertzeko herrietako hiztunek Zalla atxikitzen dutela. Gonzalez Salazarrek honela jasoa
|
du
bertakoen ahotik: " El rfo que hace Kmite con Estarrona se denomina rfo Zalla", eta Mendotza herrian ibaiaren izen bera duen Zalla lursailarena ere bildu du (Gonzalez Salazar 1988).
|
|
|
Confederacion Geografica del Ebrok Zayas erabiltzen du. URA Uraren Euskal Agentziak Zaia aldaera
|
du
bere idazki eta dokumentuetan. Azkenik, sozialki duen inpaktuagatik, adierazi behar da GoogleMaps en Zaia aldaera ageri dela.
|
|
|
Euskararen baliabideen berri ematea dagokigu guri. Baina gaur onartzen da hizkuntza bakoitzak
|
dituela
bere baliabideak informazioa kudeatzeko, eta, hor, gutxienez ingelesez, eta beste hizkuntza batzuetan, aipatzen dira topic fronting, left dislocation eta cleft sentences, eta antzeko terminoak. Ondo ulertzen ez badugu horiek zer diren, euskaraz ere nekez egingo dugu deskribapen onik, beste hizkuntza batzuekin konparazioak egiteko balioko digunik.
|
|
2021
|
|
|
Denek izan dute trabaren bat bizitzan emakume izate hutsagatik, eta horietako batzuek gaizki amaitu dute. " Ni poetikoak" ez
|
du
bere burua emakume hauekin alderatu nahi, hein batean, maila altuago batean kokatzen ditu euren historiagatik, eta bera oso xume sentitzen da hauen alboan. Emakume horiek guztiak ispilutzat hartzen ditu eta une oro bere burua kokatzen eta definitzen dabilela aitortzen du, baina mitifikazioetatik ihesi, bere natura hibridoa eta kontraesanez betea aldarrikatuz:
|
|
2022
|
|
|
Horrela, beterik ez egon, betetzen ibili, beteta egon eta betea izan katebegiek huts dute hasieran eta amaieran. Zerbait bere berea duen horretaz beterik ez egotea edo hutsik egotea berdina da, ez
|
duela
bere berea duen hori (adibidez, pertsona horrek gizabiderik ez du edo gizabideaz hutsik dago). Betetzen ibili eta beterik egon zerbaiten existentziarako bideak dira (adibideari jarraikiz, pertsona hori gizabidez betetzen ari da pixkanaka pixkanaka eta pertsona hori gizabidez beterik dago).
|
|
|
Paul B. Preciado erakusketaren komisarioak eta Cabello/ Carceller kolektiboak kontakizun historikoaren eraikuntza eta queer eta trans politika garaikideak harremanetan jartzen ditu, pertsonaia historikoari buruzko hausnarketa kritiko eta alternatibo bat proposatuz. Berrikuspen kritiko horrek, ordea,
|
badu
bere aitzindaria Amaia Alvarez Uriak 2011 urtean argitaratutako tesian. Katalina Eleizegiren obrak ditu aztergai, eta, horien artean, argitaratu gabeko Erauso Kateriñe (1962) antzezlanaren analisia egiten du generoa, sexualitatea, eta nazioa uztartuz.
|
|
|
Liburuan zehar hitz ederrak bilatu nahi
|
ditu
bere egoera azaltzeko," etzait gustatzen gure inguruan esaten dena, oso itxita nago nire barnean eta hitz ederrak bilatu nahi ditut". Begira ezazue amerikar indiarrei buruzko atala dena.
|