|
2008
|
|
|
Enpresetako goi karguetara iristeko, traba ugari
|
dituzte
andreek oraindik
|
|
|
Burusoila, txapelduna. Beroki marroia soinean
|
duen
andrea, laranjaduna... Gabonetako loteria baduzue?.
|
|
2009
|
|
|
Che Guevara gurekin kafe bat hartzeko berpiztuko balitz ere pikutara bidaliko genuke. Zer esanik ez diru zorroa lapurtu dioten agurea, gurpila aldatzeko laguntza behar
|
duen
andrea, erresidentzian bakarrik dagoen amama... Dagoeneko inor ere ez da kalera irteten aurretik mugikorrez lehen kontaktua planifikatu barik.
|
|
|
Ezin jakin. Baina esango nuke euskarari buruz ikasi dudan gehiena amaren ile apaindegiko zaratekin ikasi nuela, senarrak itsasoan
|
dituzten
andreen izen txarreko euskara entzuten. Munduan dagoen euskararik abilena zen, zaztar euskara kolorez, kresalez, erneguz josia, sareak josten diren erara, hatzamarrak odoletan.
|
|
|
Dendariak berak gerizpetan babesa hartzera behartzen ditu. Hiria iparretik hegora zatitzen duen trenbidea igarota, zabaldu egiten dira kaleak; etxebizitzak enbaxada bihurtzen dira, motorrak bakandu bezainbeste ugaritu autoak, eta tarteka, oinez etortzeko adorerik batu ez
|
duten
andre gizon handiak ikusten dira ciclo poussean. Irudiak, badu nondik heldu:
|
|
2010
|
|
|
Askok bere buruari galdetuko diote zertarako balio duen salaketa jartzeak, erasotzaileak, aske geratzean, mendeku har dezakeelako. Guarrotxenak uste du gizarteak erasoei erantzun behar diela, baina justiziaren hutsegiteak ikusita, premiazkotzat
|
du
andreek autodefentsara jauzia ematea: Gure bidea egin behar dugu, buruestimua indartuz, elkartasun sareak eraikiz.
|
|
2012
|
|
|
«Morboa» alde batera uzteko eskatu zien hedabideei, eta izateko errespetua hildakoaren hurkoekin. Gizarteak gogoeta egin behar
|
du
andreak pairatzen ari diren egoeraz, Iriarteren esanetan: «Zerbait oso gaizki egiten ari gara.
|
|
|
Testu bat, lehen orrian: Arantza San Sebastianek BERRIAn argitaratutako zutabe bat, alzheimerra
|
duen
andre baten alabaren larrutik idatzia. «Ama esaten dizut eta ez dakit zer den hori zuretzat» esanez amaitzen du sarrera.
|
|
|
Aurpegirik kontserbadore, sexista eta patriarkalena erakutsi du Alberto Ruiz Gallardon Justizia ministroak, abortuaren auziaren harira. Lehenik, ama izan nahi
|
duten
andreen aurkako ustezko indarkeria egiturazkoaz mintzatzean, bere gobernuak amatasunerako laguntzak murrizten dituen bitartean, aitatasuna oraindik ez du aipatu?. Ondoren, «benetako emakume» izatea «amatasunerako askatasunarekin» lotzean, agian konturatu gabe askatasun horrek ama ez izateko nahia betetzeko aukera barneratu lukeela.
|
|
2013
|
|
|
«Lan zein gizarte eskubideen murrizketek atzerapauso pentsaezinak ekarri dituzte indarkeria sexista gainditzeko urte luzez urratutako bideetan». Taldearen ustez, «herritar gisa jarduteko eskubideak» gutxitzeak eragina
|
du
andreen aurkako indarkerian: bizimodua prekarizatzearekin batera, «genero rolak indartu eta emakumeen zapalkuntza areagotu» egin dela ondorioztatu du.
|
|
|
Dena den, abokatuak berretsi du Basauriko emakumeen auzia funtsezkoa izan zela legea lortzeko: «Agerian utzi zuen babes sozial eta ekonomikorik txikiena
|
zuten
andreengan erortzen zela zigorra, eta hura ez zela zilegi».
|
|
|
Zein beharrizanekin heltzen zaizkizue andrazko horiek? Une honetan, nabarmendu nahi dugu seme alabak
|
dituzten
andreentzat ez dagoela baliabiderik, ez dutela sostengurako espaziorik. Gainera, dauden baliabide apurrek mugak dituzte, eta emakume asko kanpoan uzten ari dira.
|
|
|
Hortik aurrera, haurdunaren osasun fisiko edo psikikoa arriskuan badago. Arrazoi medikurik ezean, «ikastaro bat» jaso behar
|
du
andreak, fetuaren bizitzeko eskubidearen ingurukoa. AUSTRIA?
|
|
|
Zer beste aukera duen azaltzen diote haurdunari, eta, abortatu aurretik, «gogoeta» egin behar du astebetez. Hiru hilabeteren ostean abortatzeko, arriskuan behar
|
du
andrearen osasunak, edo fetuak malformazioak izan. PORTUGAL?
|
|
|
Hau da, kausekin batera, ondo eta txarto dagoena definitzen duen esparrua ezarriko du gobernuak: bortxaketen biktimek abortatzea onargarria da, baina ama izan nahi ez
|
duten
andreek haurdunaldia etetea ez. Hala, emakumeek beti justifikatu dute abortatzeko erabakia, eta gizarteak epaituko du abortatzeko arrazoiak aski zilegi diren eta emakumeak aski onak diren.
|
|
2014
|
|
|
Egun hartan kanporatu zuten Benita Bernedo Lariz, esaterako, Altzolatik; hala jasota dago haren izena orduko prentsan; hala dio Ahotsak.com biltegian jasotako testigantzan: «Mutrikuko salaketa batengatik telefonista lanetik bota ninduten, por ser roja.(?) Gero, senarra eremu gorrian
|
zuten
andre guztiak botatzea agindu zuten. Ni bota ninduten.
|
|
|
«. Agur, agur, ama neuria/. Ongi etorri zarela seme neuria/ Ezkondurik edo ezkongai eldu zara, semia? /. Ezkondurik eldu naiz ama neuria/. Frantsa edo española
|
duzu
andria? /. Frantsesa dut baño da guziz noblia/. Mortura guan eta ill egin bear dik/ nik eztiet ikusi nai frantses erreiñarik/ Andikan guan nitzen apezarengana/ apezarengana eta anaiarengana/ Ark ere esan ziran amak bezala/ mortura guan eta ill egin nezala/ Andikan guan nitzen arrebarengana/ arrebarengana eta gaztenarengana/ Aretxek esan ziran biar zan bezala/ etxera karri eta maitatu nezala/ estimatzen zuela koñata bezala/. Andria, igesi, igesi zaldien gañera/ mortura guan eta ill egin bear dun/ Andriak eldu dire andik eta emendik/ nere arreba Juana ezta ageri iñondik/ Senarrak eman ziran lenbiziko kolpia/ bereala koñadu apezak aldamenetik bertzia/. Oi kanabitaren puntaren zorrotza!
|
|
|
Azido foliko egokia
|
duten
andreak
|
|
|
Kasu asko atzeman gabe geratzen direla dio. «Minbizia
|
duten
andre gehienek ez dute aparteko intereseko aurrekaririk izaten familian». Protokoloetan azterketa motak ere zabaldu egin behar direla dio, eta gaixo bakoitzari ipini behar zaion tratamenduan «pertsonalizaziorako» bidean oraindik lan handia egin behar dela: «Gaur egun ez da egiten».
|
|
2015
|
|
|
Haren ustez, enpresariek norbait kontratatu behar dutenean gizonezkoaren alde egingo dute beti. «Ama izan edo ez, enpresariek uste
|
dute
andreak arrisku handiko eskulana garela, obulu hankadunak. Nork egingo ditu zaintza lanak?
|
|
2016
|
|
|
Dena den, badira datuak hain justu hipotesi horren aurkakoa adierazten dutenak. Finlandiak jakinarazi du 2015 urtean orotara 1.000 gizonezko atxilotu
|
zituela
andreak bortxatzea egotzita, eta horietatik guztietatik hamar besterik ez zirela asilo eskatzaileak. Poliziak esan du, oraingoz, ez duela loturarik ikusten bertako eta Koloniako erasoen artean.Bestalde, Zurichen (Suitza) sei emakumek adierazi dute hainbat gizonezkoren eraso sexistak jasan zituztela Urtezahar gauean, eta salaketak jarri dituzte.
|
|
|
Bertako bezeroen portzentaje handiena emakume suediarrek osatzen dute. Umeak nahi
|
dituzte
andre horiek, aita ezagunik gabekoak. Ez dute bikotekiderik gura.
|
|
2017
|
|
|
jendarteak bizirik jarraitzeko eskubidea du, gertatzen dena kritikatzeko edo zergatik ez, sarkastikoki trufatzekoa ere bai. Mutur eder batek (Nit I Dia telesaila katalaneko Clara Segurarena nahiago dudan arren) ez du baitezpada lehendakari ona egiten, bera baino bi hamarkada zaharragoa
|
duen
andreak People egunkariaren zutabeak kitzikatuagatik: Trumpen zerbait bada Macronengan.Emile Zolak() XIX. mende bukaerako Frantziako garapen industrialaren urrats morbidoak hurbiletik idatzi zituen, bereziki Rougon Macquard sagaren hogei bolumenetan.
|
|
|
R.: Bai; ikusten ari garen kasu askotan, seme alabak
|
dituzten
andreek, edo ahizpa gazteagoak dituztenek, diruz lagundu dituzte seme alaben edo senide gazteagoen ikasketak; baina, gero, ikasketak egin dituzten andre gazteago horiexek datoz amak edo ahizpak ordezkatzera etxeko langile egoiliar gisara dituzten lanetan. XXI. mendeko esklabotza da langile egoiliarrena, eta horrelaxe betikotzen ari da zirkulu bat.
|
|
2021
|
|
|
Nafarroako Gobernuak ikerketa bat egin du, Nafarroako Berdintasunerako Institutuarekin batera, itxialdiko lehen hilabeteetan lurralde horretako emakumeek zer egoera izan dituzten jasotzeko, eta bizipen horiek «memorian» iltzatuta gelditzeko. Uste
|
dute
andre horiek «konfinamenduaren apendize bat» bainoago «protagonista» izan direla, «lehen lerroan» egon direlako.
|
|
|
Azkenik, umetoki lepoko minbiziak atzemateko programan, proba egin behar
|
zuten
andreen %70 deitu zituzten. Aurrenekoz 2018an martxan jarri zuten baheketa programa honen kasuan, ez dute zehaztu zenbat tumore geratu ziren atzeman gabe.
|
|
2022
|
|
|
Patriarkatua egunero bazkatzen da andre horren jokabidearen antzekoez —zeinari badagokion erantzukizunik, berez—, gero eta gizenago egoteraino bazkatu ere. Halakoxe testuinguruan gertatzen dira hainbat heriotza, hala nola Pontevedrako eskualde Barro ko bizilaguna zen eta 29 urte
|
zituen
andre harena: aspaldi aspalditik jazarle zuenak bere autoaz basaki jo zuen emakumearena.
|
|
|
«Asturiasen harrapatu zuten, kartzelatu, txarto tratatu, eta heriotzara zigortu». Ordurako, ama ere hila
|
zuen
andreak: «Gerraostean aurrera egitea oso gogorra izan zen, gurasorik gabe, hainbeste beharrekin, gorriak izatearen estigmarekin eta, batez ere, gabezia afektibo latzarekin».
|
|
|
Beste bi zinemagile beren lehen lanekin lehiatuko dira: Kawamurak, hainbat animazio film japoniarren ekoizleak, Hyakka/ A Hundred Flowers irudi errealeko filmarekin egingo du debuta zuzendari gisa; alzheimerra
|
duen
andre baten istorioa kontatzen du lanak. Bere lehen filma erakutsiko du Mathias estatubatuarrak ere:
|
|
|
Halaber, Soraluzeko Udalak gogorki «kondenatu»
|
du
andrearen heriotza. Gogorarazi du emakumeen aurkako indarkeriaren «parte bat soilik» erakusten dutela hilketa matxistek.
|
|
|
Hamasei urte zenituen irakasle baten gomendioz liburua esku artean izan zenuen hartan. Maitalearen deia ez entzuteko beldurrez aspiragailua ere pasatzen ez
|
zuen
andrearen kontakizuna irakurri zenuen adi. Noizbait norbait hala desiratzeko antsia eta beldurrak egin zuten leku zugan.
|
|
|
Araolazaren hitzetan, lehen «ukatuak» zituzten dantza batzuk egin ahal
|
dituzte
andreek orain, baina horrek ez du ekarri emakumeek gehiago dantza egitea, ikerlariaren irudiko; ez dute gizonen eremurik hartu. «Kuantitatiboki, emakumeak lehen eta orain antzera samar dantzatzen dira.
|
|
|
Ama, honezkero iritsi izanen zaio nire gutuna Olentzerori, ezta?», galdetu zion haurrak, arnasestuka, eskutik heldua
|
zuen
andreari. «Ez al zenion irakasleari eman?
|
|
2023
|
|
|
«Kapitalismoak, arrazismoak eta patriarkatuak egiten dute bat», erran du Harituko Oihana Idoatek, haur txikiak
|
dituzten
andre arrazializatuek etxebizitza bat lortzeko dituzten zailtasunak azaltzeko. Idoateren hitzak berretsi ditu Aichak.
|
|
|
Horren arrazoia zein den argi dute Barronek eta Sanchezek: «Adikzioren bat
|
duten
andreek estigma bikoitza jasaten dute; gizarteak uste du ama perfektuak izan behar dutela». Horregatik, «azkenera arte» itxaroten dute laguntza eskatzeko, eta «leher eginda» ailegatzen dira.
|
|
|
Emakume migranteen prekaritatea ere agerian gelditu da Ikuspegiren txostenean. Inkesta egin dutenen %78, 4k uste
|
dute
andre etorkinek «lan baldintza okerragoak» dituztela, «emakume etorkin izateagatik»; emakume musulmanen kasuan, egoera are makurragoa dela eta «zailtasun handiagoak» dituztela erantzun dute %74, 6k.
|
|
|
Trenaren tartekako astinaldiek eragindako irriak, aspaldi desagertuak. «Ganadua ematen dugu», bota
|
du
andre batek, oraindik umore arrastoarekin. «Nola sar liteke hainbeste jende tren batean?», galdetu du beste batek, jada estazioan; itzulerako trenaren zain dago, poltsak dagoeneko barazkiz beteak ditu.
|