|
2000
|
|
|
Afalondoan Danek bi pisuko diskoteka batera eraman gaitu (badirudi fijazioa horrela esaten baldin bazaio
|
duela
bi pisuko gauzekin: autobusa, diskoteka, ranchoa ere baietz bi pisukoa egin) eta han, musika eta garagardoaren laguntzaz, nire onera etortzen hasi naiz.
|
|
2001
|
|
|
Poltsiko batean" Miren Arregi" ipiniko du eta, bestean," Mirentxu". Nik nahiago
|
dut
bietan" Mirentxu" ipintzea," Miren" ez dit inork deitzen eta.
|
|
|
Bata eta bestea, gainera, ezinegonak, edo hobeto esan larriminak, darabiltza. Uste
|
dute
biek ez duten zerbait izateak egarri hori berdinduko liekeela, eta ez die berdintzen. Amets zuten itxuraz ase ondoren hasten baitzaie zinetako egarria.
|
|
2002
|
|
|
Eta nola museoek ez duten bereizten margolanetako kolorea baizik, hizkuntzetan ere hizkuntzaren kolorea bakarrik bereizi genuke, ez ideologiarena. Eta barkatu, berdin balio du honek euskararekin nahiz gaztelaniarekin, Bidasoaz alde honetan bizi garenon kasuan bederen, biak baititugu gureak, ez dezagun gure burua engaina hemen balizko ametsekin, nola
|
dituzten
biak bereak euskara eta frantsesa Iparraldean bizi diren euskaldunek.
|
|
2003
|
|
|
Lehen aldikoz adiskidantzaren bideak ikasten ari zen neure Elpides hura zergatik irentsi didazu? Kafe baten hurrupatzeko hitza eman diot
|
duela
bi minutu eta dagoeneko desagertu da. Ongi nago!
|
|
|
... Zoaz! Irri egiten dut;
|
badu
bi mila urte ez zaretela elkarrekin egon eta dagoeneko zuk, Nizias, Elpidesen desagertzea deitoratzen duzu. Peloponizako gerla denbora luzean ez zinen hain sentimentala, ontsa oroitzen baldin banaiz!
|
|
|
Borroka armatuan edo karrika erasoetan harrapatzen den gaztea, ez da bere ekintzaren gaitzaz errudun sentitzen eta hori gizartean hedatua den biktima ikuspegiari esker. Atentatu egileek erran dezakete, ukabila altxa eta hori diote goraki auzitegien aitzinean, ez direla etsaiaren hiltzeaz hobendun, berak bakezale direla, baina bake justua nahi dutela eta etsaiak
|
duela
bi mendeotan Euskal Herriaren kontrako gerla eramaten. Hobengabeak dira edozein egoeratan.
|
|
|
Aristofanesek, adibidez, antzinako garaiak eta modernoak kontrajartzen ditu Hodeiaken, landan bizi den gizon erlijioso, langile eta aurreztailearen pertsonaiari bere emaztearena kontrajarriz, diru xahutzaile eta dibertsio hutsalen zale den emakume hiritarra, hain zuzen. Varronek, berriz, nekazaritzako bere tratatuan, gizakiak aukeran
|
dituen
bi bizimodu mota zehazten ditu: hiritarra eta landatarra; azken hori da zaharrena, nobleena eta onena," natura jainkotiarrak" emana baita, eta hiritarra, berriz," giza arteak" sortua.
|
|
2006
|
|
|
Stanislawen etxera egindako hurrengo bisitetan, jostailuen kaxatxoan aurkitu zuen beti, eta ez zen ausartu harekin jolasten ote zen galdetzera. Egia da tigre akastuna zela, fabrikan zakarrera botatzeko erretiratzen diren horietakoa, baina Aniak ez zuen uste horrek garrantzi berezirik izan behar
|
zukeenik
bi urte eta erdiko haur batentzat; akatsa ez zen horren nabarmena, gainera. Hurrengo bisitan, ordea, Tadeuszek hartz bat zeukan, hartz marroi bat, fabrikan josten duten horien oso antzekoa, baina ez berdina:
|
|
|
Antzinakoak eraitsi. XIX. mende amaierako adreilu eta burdinazko pabilioi osasunaren kaltekoak? eta haien ordez orain ikusten ari den habearte argitsu hori bezalako lau eraikiarazi zituen; bosgarrena
|
duela
bi urte erantsi zieten aurrekoei. Jostunak, makinak eta lan mahaiak edonola pilatuta daudela irudi dakioke kanpotik datorren behatzaileari, baina bulegotik ageri zaion ikuspegia ordenaren eta, batez ere, garbitasunaren paradigma iruditzen zaio Ivani.
|
|
|
–Noiz izan da hori?
|
Duela
bi ordu. Total, berdin zaizu.
|
|
|
–Konturatuko zineten bezala, ia ezaugarri berberak
|
dituzte
bi logelek: zabalak tamainaz, armairuak horman sartuta, isolamendua erabatekoa...
|
|
|
–Etxe honek akatsen bat izatekotan, bainugela bakarra duela izango litzateke akats hori. Etxearen neurria kontuan edukita, metro koadro sobera
|
du
bi bainugela egiteko. Duen bakarra, hori bai, ederra da:
|
|
|
|
Duela
bi urte arte edo, zama bezala hartuak izan nituen bizitzeko geratzen zitzaizkidan urteak, zama neuretzako eta zama ingurukoentzako. Amets bat bezalakoa irudikatzen nuen orduan heriotza, izateari betiko uzten diogun amets on bat bezalakoa.
|
|
|
Makurturik, elkarren artean hiruzpalau metroko tartea
|
zuten
bi arrasto paralelo marraztu zituen labanaren puntaz ziegako lur hilean. Gero, gerrian gorde zuen labana.
|
|
|
Ordubeteren bat, bidean. Nire ezker eskuin
|
nituen
bi morroi kankailuek ez zioten bidaia osoan ni iraintzeari eta ukabilkadak emateari utzi. Txalet baten parean gelditu zen autoa.
|
|
|
Goiz batez, Zezenkoren aurka jokatzea egokitu zitzaidan. Hermannek, bere labana atera, galtzetan igurtzi, eta hiruzpalau metroko tartea
|
zuten
bi arrasto paralelo marraztu zituen haren puntaz patioko lur hilean. Zezenko eta ni sartu ginen erdian.
|
|
2007
|
|
|
Olatu txikiek laster barea ekarri diete, ordea. Antxeten karrakak hondartzaren jabe dira, eta pixka bat harago begira
|
dituzten
bi emakume dotore haiengatik ez balitz, munduan bakarrik daudela emango luke.
|
|
|
Buruz dakizu, e, Poeta? Ikasleen Egoitzan eman zuen errezitaldi bat
|
duela
bi hilabete eskas. Hunkigarria.
|
|
|
–atzamarrekin ere adierazten zuen kopurua?.
|
Duela
bi urte onartu zitean erreforma agrarioa Madrilen errepublikanoek, eta zer ostia egin dute. Batere ez!
|
|
|
Eta gero, oihanaren zoko ilunenera eramanen, han otso, hartz eta herensugeek ene gorputza puska dezaten. Hori baita izanen ene fortuna, gau honetan berean, Aloadinen gizonek ez baldin
|
banaute
bi mendien artean gordea den Paradisura erematen. Han bederen, Aloadinen Paradisuan, biolaren jotzeko, dantza  tzeko eta maitasunaren kantatzeko bainaute bakarrik atxikiko.
|
|
2008
|
|
|
Beste hainbat datu pertsonal ere argitu nituen: Hogeita hamabi urte zituen, Londres iparraldean jaioa zen eta West Hampsted eko apartamentua
|
zuela
bi urte erosi omen zuen. Pixka bat gehiago ezagutzen genuen elkar ordurako.
|
|
|
Hori ez dela bilatu behar esan dute, etorri egongo dela, sorpresaz bezala, gutxien espero duzun momentuan. Ez da une magiko horren zain nagoela, baina
|
duela
bi aste zure ondoan esnatu nin  tzenean, momentu hori iritsi zela sinetsi nuen. Edo sinetsi nahi izan nuen, hobe esanda.
|
|
|
|
Duela
bi egun iritsi nintzen Bilbora. Lau urte pasatu ditut Londresen.
|
|
|
Ilusio handia jarri genuen hasieratik harreman hartan, eta zalantzarik gabe ziur nengoen hura berezia zela. Hark
|
duela
bi hilabete Donostiara itzuli beharra izan zuen laneko kontuak bide, eta nolabait Bilbora itzultzeko nire erabakian Xabierrengatik gertu egon izan nahiak pisu dezente izan zuen. Anaiari errentan hartu zion etxean jarri ginen biok bizitzen, Donostiako Amara auzoan.
|
|
|
|
Duela
bi urte, udan patio batean eguna argitzen. Jai batean ezagutu genuen elkar goizeko seiak aldera, jadanik aurpegi guztiak eta ordura arteko txoko ezkutu guztiak ikusgarriak zirenean.
|
|
|
Zaporea ere ezaguna zait. Etxean sentitzen naiz
|
duela
bi urte nire etxea izateari utzi zion honetan. Lurra sentitu dut oin azpian.
|
|
|
gaztelania, azken batean, ez da latinaren bilakaera bat baino, eta biak ala biak, gaztelania eta ingelesa, hizkuntza indoeuropar jatorrizko haren oinordekoak, eta hura, bestalde, beste protohizkuntza batena, eta abar eta abar. Eta, bestalde,
|
duela
bi mila edo zortzi mila urteko euskarak, halako izenik merezi balu behintzat, latinarekin eta indoeuroparrarekin gaztelaniak duen harreman eta antzekotasun berbera izan zezakeela.
|
|
|
Baina ez zakitek noiz desagertu zuan zehazki:
|
duela
bi hilabete, epailearen aurrera berriro deitu zutenean, ez zuan agertu ere egin, eta orduz geroztik ez zakitek ezer. Bilatzeko eta atxilotzeko agindupean zagok.
|
|
|
Pasabideko argi laukietan urtuko garela iruditu zait. Besarkadaren luzerak urduritu egin du; eta aitaren deserosotasunak
|
duela
bi eguneko traizioaren zentzua sakondu dit. Besoetatik heldurik, berarengandik banandu naiz.
|
|
|
Zer edo zer esan nioke, baina ez dakit zer.
|
Duela
bi aste bertan, elkarrekin barrez aritu ginen, afaltzen, Ibon ere han zen; eta begira orain, ez dakigu zein hitz ahoskatu. Badakigulako, esaten duguna esanda, gezurra esanen dutela hitzek.
|
|
|
Zaila
|
dugu
biok topo egitea.
|
|
|
Badakit liburu honen azken orrialdeetan gaudela, eta badakit, halaber, ez dudala bete azken paragrafoan agindutakoa, alegia, ez dudala itzulerako hegaldi hartatik atera eta oroimenaren kutxan gorde nituen bost irudien zerrenda amaitu. Haatik,
|
baditut
bi arrazoi azken eten txikitxo bat egiteko. Lehenengo arrazoia gertakizunen kronologiari buruzko azalpen bati dagokio.
|
|
2009
|
|
|
–Nire Mitenka maitearengatik zen. Orain nire semea ezkonduta dago eta
|
baditut
bi biloba eder. Elinor eta nire artean amaituak dira sentimendu kontuak, ez dago amen arteko jelosiarik.
|
|
|
adiskidetasunak giza berotasunaren hauspoa behar du. Ziurrenera, bai, baina, batzuetan, batek daki zergatik, hauspo hori gabe ere, halako berotasun bat sor daiteke elkarren berri aspaldian izan ez
|
duten
bi pertsonen artean. Min bera partekatzen dutelako, akaso.
|
|
|
Denbora gutxi eman zuten berriketan, ohi baino gutxiago. Sesioa amaitzean, aurpegi luzea
|
zuten
biek, elkarri esan beharrekoak esan eta adio luze baten unea heldu balitz bezala. Bistakoa zen ez zitzaiela ondo ematen agur esatea.
|
|
|
Bien arteko eszena definitzeko hitz bat behar izanez gero, egokiena" lehorra" zen. Lehorra
|
baitzuten
biek begiratua, trapuzkoa.
|
|
|
Astebete baino ez zen, Atracadores detenidos izenburuaren azpian, haren anaiaren argazki handia aterea zela El Correo egunkariaren erdiko orrialdeetan. Elkarren antz izugarria
|
zuten
bi anaiek. Beraz, bolantean zihoan Maxi hura benetako J.M. Eskubi zen, Organizazioko buruzagi ospetsua, eta Hiru Mosketeroetatik atxilotua ez zegoen bakarra.
|
|
|
...ik gabe, familia normal bat, ume bat edo bi, gehiagorik ez, zuk nahi bezala, Lidia edo Felix deituko diegu, gure bizitza zeharkatu zuten bi arima xalo haien omenez, eutsi, ez nazazu utzi orain, zure betseinetako elurraren zentzua ulertu dudan honetan, berotuko zaitut, ez duzu txortan egin nahi Dolomitetan bezala, nire aitak elurra urtzeraino egiten zituen arnasa ariketa haiek bezalakoak eginez, ez
|
duzu
bion gorputzen arteko surik sortu nahi, ezin duzu, ia arnasarik hartu ezin duzu, baina nik salbatuko zaitut, zatoz, besarka nazazu, belarri gingilak ahoaz berotuko dizkizut; gingilak oso gune garrantzitsua dira, horiek berotuz gorputz osoa pizten da, utzidazu pixka bat hozkatzen, bortxarik gabe, inoiz gehiago ez dizut eskurik erantsiko, nahiago moztu, Jainko maitea, nolatan orbandu dut zure garbi... denok batera energiak aktibatu behar genituen, denok biluztu, Xabier eta Lidia ere bai, eta triangelu bat osatu, hiru erregeen hirukia, erpinetan zuek, hiru emakumeok, eta hiru gizonok txandakatuz jo behar genizuen larrua, hazia isuri gabe; nik soilik isuriko nuen errituaren amaieran zure sabelean, une egokian, eguzkia eta ilargia angelu egokian zeudela, aro berriko lehen umearen hazia ernal zedin; eta erritua hiru bider errepikatuko genuen, hiru erregeak jaio zitezen.
|
|
|
Goizean, elur giro dago, baina zu prest agertu zara igotzeko, eta ni, ba, nola ez. ...ispiluaren bestaldetik begiratzen diot nik, arraza berria, lagundu iezadazu arraza berria sortzen, zu gabe ezin dut, Sara; baina, Ananda, ez al zara jabetzen eldarnio hutsa dela hori, beste bati eskatu diozu arrazarena, zergatik behar nauzu ni; ez esan beste bat bilatzeko, Sara, ez duzu ulertzen, utzi bidea erakusten, barru barruan zauritzen nau zure ukoak, gailur hau sakratua da, hemen batu behar
|
dugu
biok, elurretan larrua jo, zutik, utzidazu atzetik bueltan sartzen, maitea, animaliek natura garbian egiten duten bezala; erotu egin zara, Ananda, hotz egiten du, pneumonia harrapatuko dugu; orain da unea, maitea, ez duzu ulertzen, utzidazu gidatzen, guk hasiko dugu arraza berria; gaixo zaude, Ananda, medikuagana joan behar duzu, psikiatra batengana; ez iraindu ni, Sara, ez zaitut iraintzen Anand...
|
|
|
Bigarren aukera deitzen omen zaio horri. Uste
|
dut
bioi etorriko litzaigukeela ondo bigarren aukera horietariko bat. Niri, horretarako besterik ez, maite zaitudala esateko, ez dut besterik eskatzen.
|
|
|
Horretarako, ez nuke zuri idazteko hartzen dudan denboratik ezer kendu gura. Uste
|
dut
biak egin ditzakedala, lasai antzean gainera, Hagintxok uzten badit.
|
|
|
Gorpu bien aurpegiei begiratu nien une batez. A ze gizajo itxura
|
zuten
biek bietara. Gazteak ziren, gaztetxoak artean.
|
|
|
Hortaz, komeni da subjektutzat" gu" hartzen dugunean," ni" a nahitaez" gu" ez bihurtzea," gu" ren izenean inoren" ni" a ez baztertzea edo gutxiestea, hemen eta hemengoak
|
ditugun
bi hizkuntzen artean bereizketarik ez egitea, subjektu horren arabera hizkuntza bat nagusi eta, ondorioz, bestea bigarren mailako ez egitea, edozein delarik lehen edo bigarren mailako. Ezer onik ez dakar inori esateak berea ez beste bat dela hizkuntza nagusia.
|
|
|
Gogoeta hauek guztiok, ordea, hausnarketaren txinparta piztu eta bizirik gordetzea beste helbururik ez dute. Izan ere, uste baitugu, sakoneko edozein aldaketa egin aurretik, bai ikastereduen sistema errotik aldatzea, bai hiru eletako sistema ezartzea?, nahitaezkoa izan behar
|
duela
bi baldintza betetzea: alde batetik, indarrean jarri aurretik esperimentatzea, bai zonalde soziolinguistiko ezberdinetan baita hezkuntza sare ezberdinetan ere; eta, bestetik, kontsentsu politiko eta sozial indartsu batean oinarritzea ibilbide berria.
|
|
|
Kontua ez da elebitasunaren itxurakerian erortzea. Guztia sistematikoki ele bietan eginda, bi hizkuntzen arteko nola halako berdintasun formala irudikatuko genuke, baina, euskararen presentzia itzulpenaren bidez bermatzen dugun neurrian, ez
|
genuke
bi hizkuntzen arteko egiazko berdintasunik izango erabilerari dagokionez, gehienez ere parekotasun kuantitatiboa izango genuke, baina ez da hori kontua, ezta hurrik eman ere. Hor dago gakoa.
|
|
|
Besterik uste duena oker dabil, besteak beste egoera hori (profesionalen prestakuntza...) ezin baita irauli dekretu eta plangintza bidez goizetik gauera eta hamarraldi bat edo bitan. Horren garbi mintzo bagara hori esateko, lehentasuna
|
duten
bi zerbitzu mota aipatuz zintzo asko esan behar dugu, modu berean, ezin dela denboran luzatu eta geroratu pediatria eta zaharren laguntza zerbitzuak euskaraz ere jaso ahal izatea. Hau ez da eskubide kontu hutsa, nahiz eta hori bera ere baden behar beste arrazoi aipatu ditugun moduko oinarrizko zerbitzuetan elebitasuna azkartzeko.
|
|
|
Elkarrekin eta elkarreraginez, ez elkarri bizkarra emanda? bizi nahi
|
duten
bi hizkuntzen funtzioak mugatzeaz hitz egiten bada, garrantzi handiko alderdia da, indarberritu nahi den hizkuntzarentzako oso bereziki, funtzio ez formalen kontua, edo, nahiago bada, hizkuntzarekiko lotura naturala eta barnekoia etengabe sendotzearena.
|
|
|
Europar Batasuneko erakundeen hizkuntza kudeaketak
|
baditu
bi ezaugarri nabarmen: batetik, hogeita zazpi Estatuetako estatu hizkuntza ofizial guztiak direla aldi berean europar erakundeetako hizkuntza ofizialak (estatu hizkuntza direlako, hain zuzen ere), eta haiekin batera baita galesera ere; bestetik, hizkuntza ofizialak laneko hizkuntza ere badirela.
|
|
|
Antzeko hitzak idatzita utziak
|
zituen
bi urte lehenago MitologÃa e ideologÃa sobre la lengua vasca liburuan (Tovar, 1980):
|
|
|
Integrazioa baita bizikidetza ahalbidetzen duena. Gureak
|
ditugun
bi hizkuntzen koexistentzia hutsa baino askoz helburu aurreratuago eta demokratikoagoa da euskal gizarte osoarentzat, bi hizkuntzen bizikidetza.
|
|
|
Hizkuntza pluraltasun hori, Euskararen Legearen hitzaurrean jasotzen denez, guztientzat aberasgarri litzatekeen ikuspegi integratzaile batetik egituratu eta hezurmamitu nahi izan zuten. Hizkuntza pluraltasuna, aberastasun aukera izaki, herritar guztiek beregana zezaten nahi izan zuten 1982ko hitzarmengileek, hots, gureak
|
ditugun
bi hizkuntzak herritar bakoitzak bere hizkuntza izan ditzala, bat berari ere uko egin beharrik gabe. Inork ez dezala bere burua deseroso, are gutxiago arrotz, atzeman, Euskadin euskara (edo gaztelania) erabili nahi izateagatik eta erabiltzeagatik:
|
|
|
Etxearen irudia baliatuz esango genuke, balio horiek guztiak beharrezko direla hain zuzen ere helburua Etxe Bakarra eraikitzea delako, bi hizkuntza erabiltzen diren Etxe bakarra. Gela eta solairu askotako etxea, kolore ugari eta dekorazio ezberdinen erakustoki izango den etxea, baina etxe bakarra, hori da helburua; inondik ere ez bata bestearen ondoan kokaturiko bi etxe, inola ere ez euren artean nola halako harremanak
|
dituzten
bi familia bizilagun, baizik eta belaunaldi, sexu, adin, izaera, pentsamolde politiko, ideologiko eta erlijioso ezberdinetako kideez osaturiko familia bakarra. Hori zen 1982ko Hitzarmenaren eta Legearen helburua, bizikidetzaren helburua, finean, geureak ditugun bi hizkuntzak gizarte bakarrean integratzea.
|
|
|
Gela eta solairu askotako etxea, kolore ugari eta dekorazio ezberdinen erakustoki izango den etxea, baina etxe bakarra, hori da helburua; inondik ere ez bata bestearen ondoan kokaturiko bi etxe, inola ere ez euren artean nola halako harremanak dituzten bi familia bizilagun, baizik eta belaunaldi, sexu, adin, izaera, pentsamolde politiko, ideologiko eta erlijioso ezberdinetako kideez osaturiko familia bakarra. Hori zen 1982ko Hitzarmenaren eta Legearen helburua, bizikidetzaren helburua, finean, geureak
|
ditugun
bi hizkuntzak gizarte bakarrean integratzea.
|
|
|
Euskal gizartearen ezaugarri nagusietariko bat da hizkuntza aniztasuna, eta ez daukagu saltzeko. Hizkuntza aniztasun horren islarik behinena da gureak
|
ditugun
bi hizkuntzen, euskararen eta gaztelaniaren, euskararen eta frantsesaren, arteko elebitasuna eta bizikidetza (horren ondoan, gure gizarte txiki honetan ere luzatu dira eleaniztasunaren adarrak:
|
|
|
Zaila da aurreikusten petrolioaren urritasunak zertan, zelan eta, zehatz mehatz, zenbat eragingo digun. Halaber, garbi dago petrolioarekiko hiperdependentzia
|
duten
bi sektorek sufrituko dutela nagusiki: garraio motorizatuak eta nekazaritza/ abeltzantza industrializatuak.
|
|
|
Hortik bere garrantzia, hortxe lurperatuko baita gutako bakoitzaren altxorrik handienetakoa: oinarrizko segurtasun psikologikoa eta autoestimu kapitala; kalitatezko fluxu afektiboak isuri ohi
|
ditu
biak.
|
|
|
Bai, ezaguntxoak
|
ditugu
biei buruzko biografiak edo, gutxienez, zertzelada nagusiak; aldez edo moldez, ezaguntxoa dugu bien ekarria ere; nago, ordea, gaurko aurreiritziekin zerratutako lauso sarri batek estaltzen duela bi pertsonaion garaia, bi pertsonaion garrantzi eta ekarria. Gaitz erdi, ez balira lauso sarriago baten adibideak; gaitz erdi, a posteriori egindako gaurko begirada ez balitz politizatuegia, baita orain laurehun urteko gertakizunak epaitzeko orduan ere...
|
|
|
Bai, ezaguntxoak ditugu biei buruzko biografiak edo, gutxienez, zertzelada nagusiak; aldez edo moldez, ezaguntxoa
|
dugu
bien ekarria ere; nago, ordea, gaurko aurreiritziekin zerratutako lauso sarri batek estaltzen duela bi pertsonaion garaia, bi pertsonaion garrantzi eta ekarria. Gaitz erdi, ez balira lauso sarriago baten adibideak; gaitz erdi, a posteriori egindako gaurko begirada ez balitz politizatuegia, baita orain laurehun urteko gertakizunak epaitzeko orduan ere...
|
|
|
Indar gutxiko iradokizun bat nolakoa litzateke izatez, apala, iluna, ahula, motela, sorra, laburra? Aski dut adjektibo bakar bat edo hobe
|
ditut
bi esan nahi dudana zehazteko. Eta bi adjektibo baliatzekotan, zein komeni da estreina jartzea?
|
|
|
Beraz, kantagintzak kantaren praktika lurralde espazioan txertatzeko funtzioa bete
|
zuen
bi herrialdeetan. Horrekin batera pentsamendu nazionalistaren susperraldia izan zen, zeinak hizkuntza erabili zuen bere helburu politikoak legitimatzeko oinarri ideologiko nagusitzat.
|
|
|
Elgarri direlakotz bi gizon jazarri,/ gauza bat bera
|
dute
bi pusketan zarri;/ erakatxi nahi dut nik puskak elgarri,/ gure hizkuntza eta gure Euskal Herri/ konparatzen baitut izaite bateri.
|
|
|
Zeregin horretarako, konparazio esparru batez baliatuko gara, eta esparruaren bestaldean memoria jarriko dugu, uste baitugu memoriak funtsezko tokia betetzen duela errepresentazio politikoen unibertsoan. Iraganeko gertaera historiko eta politikoei gorputza eta egiantzekotasuna ematen dien memoria hori hemen aztergai
|
ditugun
bi herrialde horietan gaur egun oso zabalduta dagoen kontakizun gisa aurkeztuko dugu.
|
|
|
Adibidez, banderek, sinboloen artean nagusia, mundu guztiak aintzatesten baitu berea, baldin badauka behintzat? oso presentzia desberdina
|
dute
bi herrialdetan. Euskal Herrian barrena ibili denari harrigarria egingo zaio, edo bitxia behintzat?
|
|
|
Ez irrati eta gutxiago telebista, tabernan entzundako hala moduzko solasak edo, etxeko soroetan lanean genituenen otorduko tertulia iruzkinak, horixe zen mutiko gazte erdi bihurrion eguneroko" prentsa". Han jakiten genuen ez dakit nongo Joxerramon" luistarretatik" bota
|
zutela
bi aste lehenago ez dakit non dantza lotuan ibili omen zelako. Eta harako neska gajoa ere abertentzia serioa eginda utzi ote zuten, hurrengoan" Mariaren alabetatik" botako zutela eta...
|
|
|
" Por el lado materno vengo de Regino Haram, de Guipúzcoa, quien se planta en medio de la pampa, levanta casona, y acerca a su vida a los Guevaras, a los Collazo, gentes âmuy de antesâ...". Héctor izenez, eta Chavero Collazo
|
baitzituen
bi abizenak.
|
|
|
Tarteka, etxe inguruan kaxkateko bitxiak entzuten ohitzen gindoazenean, hor non ohartzen garen, Arantzazu handiko leiho hainbatetan, langintza bertsua
|
zutela
bi belantxingok. Leiho banatan biki bana topatzen nonbait.
|
|
2010
|
|
|
Lagun berriarekin estreinako ikasturtea bukatu ostean egin genuen bidaia gogoratzen dut bereziki. Nik ezagutzen ez
|
nituen
bi neska gonbidatu zituen Xabierrek, AEK ko bere ikasleak, eta uztaileko arratsalde batean Baionarako autobusa hartu eta Xalbador bertsolari zenduaren alaba den Henriette Aireren etxera joan ginen lo egitera. Autobusean ETAren propaganda (arrosa koloreko biblia paperezko panfleto batzuk) zakutoan zeraman mutil gazte irribarretsu bat ezagutu genuen.
|
|
|
Ziur nago aldaketa hura gabe ez nukeela saririk lortuko. Berak argitaratu gabe
|
zituen
bi ipuin eta poema bat bidali zizkidan: " Siberiako treneko ipui eta kantak (zinea gustatzen zitzaien txitoen istorioa)" haurrentzako liburu batean argitaratuko zena," Fantasy about a Marco Polo, s Theme", bost urte geroago Obabakoak liburuan" Wei Lie Deshang" tituluarekin oso aldatuta argitaratuko zena (hasierako bertsioan narratzailearen aditz aldi nagusia oraina zen, adibidez, eta paragrafo asko oso berridatzita agertuko ziren), eta" 37 galdera mugaz bestalde dudan kontakto bakarrari" poema, urte hartan bertan Ruper Ordorikaren disko batean agertuko zena.
|
|
|
Txikitan, marra eta koloreen artean murgiltzen nintzen gustura. Marrazten eta margotzen abileziaz niharduen, erraz egiten nituen margo eta marrazkilanak, arlo kuttunak
|
nituen
biak ala biak.
|
|
|
Elektrizista lanak uzten zizkion tarteak, batik bat gauez, baratzea eta lorategi abandonatuxea aitzurtzen ematen zituen, guztia arakatu arte ezin
|
baitzuen
bi begiak itxita lo egin. Bestalde, izebek gogo onez ikusi zuten gaueko lana:
|
|
|
Balio din? Berdin xukatuak
|
ditun
bi egun gabe!
|
|
|
Zuzeneko musika
|
zuten
bi lokaletan izan ziren gero. Alkoholaren kolpea ondo eramaten zuela frogatu zuen Danielak, alai eta ausart puntua bazeukan ere, burua galtzeko arriskurik inongo momentutan erakutsi ez zuelako.
|
|
|
Ahizpak arrazoi horien berri eman nahi ez bazion, berak ez zion mingainetik tirako. Nahikoa konfiantza
|
bazuten
bien artean konta zitekeen guztia elkarri esateko. Ameliak berak jakingo zuen zein ziren Nicolasen etxea ezagutzera zerk eraman zuen isiltzeko motiboa.
|
|
|
–Zoritxarrez, ez du nire ezkontzaren lekuko izaterik izango,
|
duela
bi urte hil zelako, baina dagoen lekutik ziur nago onesten duela Anizetorekin eman nahi dudan pausoa. Noiz eta non, Joxe Fermin?
|
|
|
Pozik agurtzen nituen Erromara zetozen euskaldunak. Gogoan
|
ditut
bi abestalde ere; bata Beasaingoa eta Arrasatekoa bestea. Sarritan gertatzen zen bezala Beasaingoek San Ignazio eliza ederrean eman zuten beren kontzertua.
|
|
|
|
Duela
bi egun arte merkatuaren esanetara bizi izan gara, eta gainera pentsaera bakarra zen. Oraindik 2008 urtearen amaieran, Amerikako Estatu Batuetako Erreserba Federaleko presidente ohiak, Alain Greenspanek, hala zioen Estatu Batuetako Kongresuan:
|
|
|
Uste
|
dut
bi ikuspegi eta bi estrategia egon zirela ezker abertzalearen baitan: alde batekoek politika egin nahi zuten, gaur ere politika egin nahi duten berak dira horiek?; beste batzuek ez zuten bide horretara igarotzerik nahi, ez orduan eta ez orain.
|
|
|
Baina, batez ere, eta bereziki, ezkutatu zuten nolako komunikatua bidali zion ETAk EAJ PNVri 1998ko irailean. Idazki hartan, ETAk argi utzi zuen ez
|
zituela
bi alderdiek helarazi zizkioten zehaztapenak onartzen.
|
|
|
Munduaren beste alde batzuetan ere ez ziren garai lasaiak. Urtarrilaren 4 hartan bertan inauguratu zen Estatu Batuetako ehun eta laugarren Kongresua, Bill Clinton presidentearen lehen agintaldiaren erdian; errepublikanoek gehiengoa
|
zuten
bi ganbera legegileetan azken berrogei urtean lehen aldiz. Kongresuko gehiengo berriak neurri kontserbadore zorrotzak eskatzen zituen Estatuaren tamaina murrizteko, aurrekontua gogor kontrolatzeko, laguntza zerbitzuei amaiera emateko, zergak jaisteko, eta merkatua desarautzeko.
|
|
|
Horiek sail bakar batean biltzea izan zen gure lehen egitekoa. Esku bakarraren menpe ipini nahi
|
genituen
bi sail horizontalok, agenda bakarra egin ahal izateko. Eta, lehenagoko bi Lehendakariordetzak batuz,. Ekonomikoa eta Gizarte Gaietakoa?, Gobernu Kontseilu bakarra izatea ere lortuko genuen, aldi berean.
|
|
|
Eta koherentziaren gainean ere bada zeresana. Nola da posible ekonomia, gizarte eta kultura arloetan hain ikuskera ezberdinak
|
dituzten
bi alderdiak, eta Diputatuen Kongresuan egunero ikusten da hori. Euskadin industria politika bateratua garatzeko gai izatea, elkartasun eta gizarte aurrerapenari dagokienez planteamendu komuna egiteko gai izatea eta hezkuntza eta osasun esparruetan helburu bateratuak lortzeko gai izatea?
|
|
|
Berdabioren bertsoen ahoz ahoko iturri xahar xoragarri honetan, ordea, inolako zalantzarik gabe, Aita Donostiarena izan da iturririk ugariena eta fidagarriena. Harenean ez baitut ikusten bertso bat bakarrik ere, gero dokumentu ofizialetan ikusiko denari kontra egiten dionik, eta horrez gainera, beste iturriek, aipatu ere egiten ez
|
dituzten
bi bertso eder baitakartza, orduko auzietako eskuizkribu zaharretan esaten denarekin hagitz ongi uztartzen direnak [87]:
|
|
|
Lorentzo Aginaga honen emaztea Mª Luisa Intxaurrandieta zen, eta gutxienez
|
bazituzten
bi haur [263]: seme Juan Fermin, 1766ko abuztuaren 28an jaioa, Mª Josefa Osobioren eta aitona Trabukoren besoetakoa; eta Mª Salome alaba, berriz, 1769ko urriaren 22an jaioa, atautxi Juan Bapta Arrieta eta amautxi Mª Angela Echaide zituela, hala dio behintzat por encargo y indisposizion del vicario bataiatu zuen Don Franco Ygnacio de Aranibar apaizak.
|
|
|
Baina herriko Eskuderoberri horri Isabelcho ere deitu izan zaio paper zaharretan, eta baita Portolo baserriari ere. Nire sortetxeak, Karreto baserriak,
|
baditu
bi lur Portolokoekin muga egiten dutenak, eta bietan gauza berbera diote: linda por el Sur con el de Isabelcho, Benaisoroko alorrak; eta linda por Norte y Este con el de Isabelcho, Tronpaburuko iralekuak.
|
|
|
Beharbada, aita hil ondoren simulazio koxkorren bat eginez, holako larrialditan ohikoa den bezala. Zena zela, ederki nabari du hilburuko testamentu honen sarrerak,
|
bazutela
bi semeek elkarren arteko esparen bat herentziaren gainean. Nahiz aitaren izeneko testamentua nola edo hala idatzi, azkenean elkarren arteko istiluak sortu baitziren, aurrez ikusi bezala.
|
|
|
Biziaren piriri dariontxoa ikusten dut begien pare parean
|
ditudan
bi ttiki erdixabal horietan. Bizijarioxka hain ahulak gure baitako hondoentxoa ere pizten digu:
|
|
2011
|
|
|
TomᨠNovák zen, Pragako Poliziaren Ikerketa Kriminaleko arduradun nagusia eta Janen zuzeneko jefea.
|
Duela
bi urte eta erdi izendatu zuten lanpostu horretarako, eta orduz geroztik inork ez zuen zalantzatan jarri haren profesionaltasuna. Pragara etorri baino lehen, komisario lanetan ibilia zen Brno-n, eta lan handia egin omen zuen hiri hartan; hortaz, Leo Li¨ka, JanVoget en aurreko arduraduna, auto istripu batean hil zenean, TomᨠNovák haren ordezko izatea begi onez jo zuten Departamentuko guztiek, eta baita Jan Voget ek berak ere.
|
|
|
Anna Rejsek ek bere blogean sartu zuen albistea; zoritxarrez, ez zeukan argazkirik, testuari laguntzeko.
|
Duela
bi urte sortu zuen Krimena eta Zigorra, hiltzaile eta hilketei buruzko bloga, eta handik geroztik, batez beste hiruzpalau bisitari izaten zituen egunero. Webaren txoko hartan, John Ketch, Catherine Hayes, Burke eta Hare, Jeanne Weber, Fritz Haarmann, Peter Kürten, Edward Gein, Robert Bundy eta beste hamaika harakin, odol xurgatzaile, pozoitzaile, borrero, gizajale, itotzaile, alargun beltz eta destripatzaileren joan etorriak deskribatzen ziren.
|
|
|
Neskaren gorpuari begiratu zion berriro. Lepoan ebaki sakon bat zeukan, zintzurra alderik alde mozten ziona; baina harrigarriena ez zen hori, aurpegian
|
zituen
bi zuloak baizik: emakume hark ez zeukan begirik.
|
|
|
Izena entzutean, erne jarri zen Jan.
|
Duela
bi egun neskarekin txarto portatu zela ondo gogoan zeukan; gaizki egindakoak zuzentzeko aukera zegoen orain.
|
|
|
Berri bat zen,
|
duela
bi urte eta erdiko egunkari batetik ateratakoa; hasierako paragrafoetan kazetariak TomᨠNováken lanpostu izendapenaz idazten zuen eta poliziaren karrera profesionalari buruzko zertzelada batzuk jorratzen zituen. Azken lerroaldean, berriz, Pragako poliziaren Ikerketa Kriminaleko arduradun nagusiaren lanpostua ordura arte betetzen zuenaren aipamen laburra agertzen zen.
|
|
|
–Baina zer egin nahi
|
zenuen
bi mila libera horiekin?
|
|
|
Izebak, ordea, esaten zuen amonak gaizki esaka jarduten zuela nire ama zenaren kontra, zuk pazientzia handiarekin eramaten zenuela eraso mingarri hura, harik eta behin lehertu egin zinen arte. Elkarrekin zerikusirik ez
|
duten
bi bertsio guztiz desberdinak dira. Zuk, nahiago zenuen isilik.
|
|
|
Begiak sutu zitzaizkion, baina ez zuen ezer esan. Nire hitzek zurrunbilo sekulakoa eragin
|
zuten
biok geunden uretan. Biluzik geunden, euskarririk gabe, ekaitzaren erdian.
|
|
|
Eta nola diren gauzak: neurologoak eman zidanetik zure gaitzaren diagnostiko zehatza, andeatze kognitibo guztiz lasterra, portaeraren alterazioekin, episodio oldarkorrak ere barne?, puntu egile obsesibo baten antzera ari zait burua, hogei urte pasatxoko tartea
|
duten
bi mezuokin tapiztxo bat josten.
|
|
|
Badakit Agustinek zer pentsatzen duen nitaz eta zer iritzi duen idazten ari naizenaz. Urtetako adiskidetasunari esker, aski
|
ditugu
bi hitz, batek besteari pasadan botatako ateraldiren bat, elkarri esan nahi dioguna ulertzeko. Horretaz gainera, elkarri erdi esandakoak eta isiltasunarekin adierazitakoak dira batak besteaz pentsatzen dugunaren informazio iturri.
|
|
|
Baina jakina, ekintza hori ez zen erantzunik gabe geratuko, eta, horrela, mendekutik mendekura (laugarren semea, Pedro, Zornotzan hil zuten), azkenik hemen
|
dugu
bi etxe hauen arteko liskarren unerik goriena, Abendañokoek Zarateko dorrea hartu zutenekoa. Horretarako, artilleria pieza bat eraman zuten Abendañokoek.
|
|
|
–Horretan arrazoia daukan, baina egin kontu ni ez naizela ostatu batean beharrean dagoen lagun ezezagun eta izengabea.
|
Zuen
bion adiskidea naun, zuen gertukoa. Ez dun zuhurra gu biok maitasun kontuetan nahastea.
|
|
|
Lekukorik egon bada, bazakik neu izan naizela hiltzailea. Hobe
|
duk
biotako bat izorratzea, biok galtzea baino.
|