|
2000
|
|
|
Laberintoaren oroimena n Jon Kortazarrek ere, liburuaren zentzu orokorrari atxikirik, euskal poesia berriaren giro honek zuen oinarrizko kontzeptu filosofikoaren adierazletzat ematen du liburu hau, izaeraren ezabaketarena, alegia: " Gaurdaino Pott
|
taldearen
poeta eta obrarik gorena Atxaga eta bere Etiopia izan badira, teorikoa Sarrionandia gertatu da bere Ni ez naiz hemengoa izen profetikoa daraman liburuaren bidez.() Kartzelako egunerokoaren moduan eginik dagoen liburu honetan halere espetxeaz gutxi eta literaturaz asko mintzatzen dena Sarrionandiak bere literaturari oinarria ematen dio, Atxagaren pentsamendua argituz bide batez, Wittgenstein-en er... Subjektibitateak eta erlatibitateak betetzen dute oro." (69 or.)
|
|
|
" gau egunen erritmoan" egina dagoela esaten du, eta testuak autonomoak direla. Bestalde, saio bezala didaktikotasuna dariola esaten digu, beti entzule duen, edo ikasle duen" zu" bati zuzendua dagoela liburua, eta beharbada, kartzelako
|
taldearen
irakasle zereginaren testuinguruan ulertzen dela jarrera hau. Literaturari buruzko saioetan Sarrionandiak fabulazioaren poetika egiten duela esaten digu, eta arlo honetan imajinazioaren erreibindikazioa omen da benetan azpimarratzekoa.
|
|
|
Gerardo Markuletak artikulu horretan beretzat eta bere hainbat kiderentzat Sarrionandiaren obra honek izaniko" manifestu" balioa Jon Kortazarrek ere jasotzen du" Joven poesía vasca. Un acercamiento" izeneko artikuluan, Etiopia osteko poeta
|
taldearen barruan
Sarrionandiari ematen dio garrantzi berezia. Artikulu honetan dioenez, Bernardo Atxagak argitaratu zuen poema liburua da oraingo euskal poesiaren mugarri nagusia, baina Sarrionandiak 1985eko Ni ez naiz hemengoa liburuan bildu omen zituen hobekienik poesia berri honen oinarri teorikoak.
|
|
|
Poeta
|
talde
honetakoek oinarri filosofikoei dagokienez Nietszche, Heidegger eta Witgensteinen irakurle dira, eta beren obrak desenkantuaren filosofiaren adierazbide bilakatzen dira. Zientziak eta positibismoak eskaintzen duen mundu ikuskera segurua baztertzen dute eta historiaren nahiz progresoaren kontzeptuak zentzu gabe bilakatzen zaizkie.
|
|
|
Erzillaren lana zehazteko datu bat jakitea komeni da: Federiko Krutwigek sortu eta gidatzen zuen Jakintza Baitha
|
taldeko
kidea dela (edo zela; ez dakit sortzailea hilez geroztik taldeak jarraitzen duen); horrek gutxienez hizkuntza modu jakin bat hautatzera eraman du: hizkuntza kultua, periodo luzeetakoa, mailegu anitz darabiltzana, zehaztasun lexikal eta sintaktikoaren onetan, euskara batuaren arauak betez nolanahi ere.
|
|
|
Erzillaren lana zehazteko datu bat jakitea komeni da: Federiko Krutwigek sortu eta gidatzen zuen Jakintza Baitha taldeko kidea dela (edo zela; ez dakit sortzailea hilez geroztik
|
taldeak
jarraitzen duen); horrek gutxienez hizkuntza modu jakin bat hautatzera eraman du: hizkuntza kultua, periodo luzeetakoa, mailegu anitz darabiltzana, zehaztasun lexikal eta sintaktikoaren onetan, euskara batuaren arauak betez nolanahi ere.
|
|
|
honetan, bere emaztea, Laura, asteburuan kurtsilo bat egitera joan dela-eta bakarrik geratzen den senar baten istorioa kontatzen zaigu. Senarra, Markos, bakarrik geratzean, rock musika
|
talde
bat duen bere anaiarekin Vigora kontzertu bat entzutera joatea erabakitzen du. Lauraren irteerak eta giro aldaketak kolokan jarriko dute pertsonaiaren mundu osoa.
|
|
|
Kontrola lortzeko asmoz, burtsa dagoen hiri nagusietan lehergailu atomiko bat jarri nahiko dute. Bonbak jartzeko munduko leku ezberdinetako erakunde armatuak (IRA, ETA, Brigada gorriak, IK,...) engainatuko dituzte, Azken Epaia deituriko
|
taldea
eratuz. Giro honetan, etengabeko pizten duen istorio batean murgilduko gara.
|
|
|
Mikelek, gazte honek, ez du lanik egiten eta Bilbon bizi da Dionisos bere lagunaren lepotik. Mikel, Zuria Beltz
|
taldeko
baxujolea da eta musikaz gain, parrandan besterik ez dabil. Gau horietariko batean ETArekin zerikusia duen gazte bat ezagutuko du, eta era inkonsziente batez, itzulbiderik ez duen egoera batean sartuta ikusiko du bere burua.
|
|
|
Pasaia Blues eleberrian, ordea, honako bi plano hauek bereiz ditzakegu: batetik, erakunde armatu baten inguruko ikerketa bere gain duen ertzainen
|
taldea
; bestetik, erakunde armatu bateko kideen arteko harremanak. Kasu honetan, irakurlearen arreta erakartzeko hasieratik aipatzen den erakundeko kide baten eta ertzain baten arteko harreman bitxiaz baliatzen da:
|
|
|
pertsonaia bakarraren barne mundua islatzen denean. b) Anitza: pertsonaia
|
talde
baten barne mundua islatzen denean. c) Aldakorra: pertsonaia anitzen barne mundua islatu nahi denean, horretarako fokalizazioa pertsonaia batetik bestera mugituz.
|
|
|
Dialogia, beraz, pentsatzeko modu integratzailea da: goi mailako kontzientzia bakar bat onartzen duten ikuspegien aurka agertzen da, hauen arabera onarturiko kontzientzia hori dutenak bakarrik izango lirateke gauzak neurtzeko gai (gizarteko
|
talde
batzuk ahotsik gabe geratuz). Mundua aldiberekotasunean ulertzeko aldarrikapena egiten da.
|
|
2001
|
|
|
Heriotza gertakizun fisiologiko gisara aurkeztuz, jazoera dramatiko honen misterioa irakurleon begien aurrean jartzen zaigu. Heriotza hau inguratzen duten gertakizunekiko tratamendu objektiboaren atzetik giza10 Olaziregi, Mª Jose," Fokalizazioa 100 metro n" in Lakarra, J.A. (Arg), Memoriae L.Mitxelena Magistri Sacrum, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia,(" ASJU ren Gehigarriak" 14), 1991,
|
talde
desberdinen ikuspuntua nabari badaiteke ere (ikuspuntu ideologikoa, Uspensky ren teorian), heriotzaren tratamenduan narratzaileak erakusten duen inpartzialtasuna eta diskurtso politiko ororen bazterketa dira gauzarik aipagarrienak.
|
|
|
Belaunaldi baten biografia hau nobelako protagonistaren laguntaldeak duen bilakaeran bertan suma daiteke. Lagun
|
talde
honetako kideak (Julia, Abel Osa, Arantza Olabe, Ane Aristi, Alberto Pardo, Jon Igartua eta pertsonaia nagusia Iñaki Abaitua hiztegigilea) gazte garaitik ezagunak badira ere (1966ko argazki baten aipua egiten da nobelaren amaiera aldera), aldaketa sozio-politiko handien protagonista eta behatzaile bihurtuko dira. Nobelan narratzaileak konpromisoaz bere iritzia ematen digu:
|
|
|
|
Talde
honetako zenbait kidek, aktiboki" konprometituta" egon zirenak (Abel Osa, Jon Igartua eta Iñaki Abaitua bera mezulari kontuetan), urteak aurrera joan ahala, ikuspuntu desberdinez ikusiko dituzte garai haiek:
|
|
|
Hau da, Ibon Sarasola euskaltzain eta hizkuntzalariaren" alter egoa" izan daitekeena). Azkenik, beste
|
talde
batean sartu genituzke nobelan aipatzen diren hainbat pertsonaia (besteak beste, Abel Osa, Alberto Pardo, Arantza Olabe, Ane Aristi eta Jon Igartua).
|
|
|
1975 inguruan Donostiako SIIS Informazio eta Dokumentaziogunean hasi zen lanean eta gaur egun bertan dihardu zuzendari. Horretaz gainera, Gaur Soziologia Azterketa
|
taldean
ere lan egin zuen. Gizarte zerbitzuen inguruko argitalpen ugari kaleratu du (besteak beste, Perinatalidad y prevención liburu mardula 1981ean) eta ibilbide profesional honengatik Eusko Jaurlaritzak I. Sustatu Saria eman zion 1994an.
|
|
|
• Euskal kantagintza berria ere, Ez dok amairu bezalako
|
taldeen
eskutik, garai hartan indartu zen.
|
|
|
Saizarbitoria, X. Kintana, I. Sarasola, A. Urretabizkaia, R. Arregi eta X. Lete biltzen zituen lagun
|
talde
hau, ez zen soziologikoki euskalduna, hau da, euskara ez zen beren eguneroko jardunaren oinarria. Frankismoaren debekuak eta zapalkuntza politikaren ondorioak jasaten zituen belaunaldiaz mintzo garela esan behar da.
|
|
|
Horregatik, nobela bat idazten dugunean, ezinegon hori modu egokian adierazi behar dugu.
|
Talde
honetako partaideentzat, kontamolde berriak probatzeko generorik aproposena bilakatu da nobela XX. mendean.
|
|
|
etengabe objektu batetik bestera mugitzen den narratzailearen begirada. Ezaugarri honengatik, Nouveau Roman-i" begiradaren eskola" ere deitu izan zaio, eta
|
talde
honetako A. Robbe Grillet idazle ezagunak zioen bezala," nire begiradaren subjektibotasunak munduan dudan egoera definitzen laguntzen dit" (ik. Por una novela nueva, 1973, Seix Barral, 88.or.).
|
|
|
Alegia, Barth ek eta bestek adierazi duten moduan, metaliteraturak ematen dio amaiera XX. mendeko erdialderainoko tradizio literarioari. Inguruko herrialdeetako literatura gehienetan 60ko hamarkadan gertatu zen hausturak (Tel Quel
|
taldeko
P. Sollers eta besterekin Frantzian edo 68ko belaunaldia deritzonarekin Espainian (J. M. Guelbenzu, L. Goytisolo,...) krisialdi poetiko berrian murgildu zuen literatura.
|
|
|
Saizarbitoriaren kasuan, gainera, benetako hiru desehorzketa famatu, fikziozko beste bi desehorzketarekin batera azaltzen zaizkigu. Lehenengo
|
taldekoak
lirateke, Rossetti margolari prerrafaelitaren emaztea izan zen Elizabeth Eleanor (Lizzie) Siddal en gorpuarena, Yves Montand kantari eta aktore frantziar ezagunarena, edo gertuagokoa zaiguna, Sabino Aranarena berarena. Bost desehorzketa, beraz, lotura tematiko horretaz gain elkarren artean autonomoak diren narrazioak lotzeko.
|
|
|
Saizarbitoriaren belaunaldia, (64koa deitu izan dena Arestiren Harri eta Herri ren argitalpena dela medio) konpromisoaren belaunaldia da. Gaur berrogeita hamar urte inguru duen idazle (eta lagun)
|
talde
honek (Saizarbitoria, Sarasola, Kintana, Urretabizkaia, Lete,...) bere garai eta beharrei ez zegokien literaturarekin egin zuten topo. Euskal gizartean 60ko hamarkadan jazo zirenak (ETAren sorrera, ikastolen mugimendua, industri eta ekonomiaren gorakada, euskara batuaren oinarrien finkapena,) iraultza hori egin zedin beharrezko" humus" a bihurtu ziren.
|
|
|
Lubbocken lana dogmatikoegia zela kontsideratu zuten garaiko zenbait idazlek, objektibotasunaren izenean narratzaileari kontzientzi gune zehatz batera mugatutako ikuspuntuarekin kontatzea eskatzen zitzaiolako. Jarrera kritiko hori azaltzen zutenen artean, E. M. Forster-en Aspects of the novel (1927) aipa dezakegu eta ildo beretik doa, halaber, Chicaco Critics
|
taldeko
partaide zen W.C. Booth ek geroago idatziriko The Rethoric of the Fiction (1961) liburua.
|
|
|
hauskortasuna, txakur deslaiak, eskifaia eroak, ahate basatiak. Literatur
|
talde
bereko partaide izanik, normala da pentsakizun antzekoak izatea biek, batera egitea makurketak, eta bakoitzak bere nortasuna eta idazkera badu ere, ohikoa da elkarrekin izatea munduaren ikuskera antzekoa, eta espresabide modu ez urrundua. Beraz, normala litzateke eta da arlo semantiko bat antzera eta batera izatea eta idaztea.
|
|
|
Azalean gaztelu bat ageri da, eta gazteluaren almenen artean eta baratzaren inguruan den pasadizo batean ipotxa aldra bi ageri dira.
|
Talde
batek gorantz egiten du pasadizoan, besteak beherantz egiten du eta, begia engainatuz, biak ageri dira plano berean, ezintasunaren planoan.
|
|
|
Batzuk oso zuzenak dira, besteak sotilagoak; zenbait kasutan mezuak ideologiarantz jotzen du, besteetan kontzeptu filosofiko edo pentsakizun orokorragoa bilatzen du. " Esklabo erremintaria", adibidez, lehenengo
|
taldekoa
da:
|
|
|
Zein da Pott banda eta" novísimoen" arteko lotura? Garbi dago Pott bandakoen eta Espainiako" novísimo" poeta
|
taldearen
artean bazegoela dialektika bat, ukazioz eta baieztapenez hornitua, influentziaz eta antzekotasunez sortua, eta desberdintasun eta bidezidor urrunduez osatua. Dialektika, azken batean, bizitza bezalakoa da, konplexua.
|
|
|
Baina hemendik aurrera sortzen dira desberdintasunak. Eta, gainera arazo metodologiko larria, esan behar baita poeta eta estetika desberdinak agertzen direla
|
talde
osoaren izenaren barnean. Nola lotu Gimferrer eta Martínez Sarrión en poesiak?
|
|
|
Estetika eta
|
taldea
diseinatzen dituzten ezaugarri amankomunak badira, dudarik ez. Baina gero, azala kendu eta barrura begiratzen dugunean, desberdina agertzen da poeta bakoitzaren idazkera.
|
|
2002
|
|
|
Sekulorum sekulotan barne bakarrizketa da, puntu zein komarik gabe transkribatua, eta P. Sollersen zenbait obra dakarzkiguna gogora. Tel Quel
|
talde
frantziarreko kideen poetikekin erabateko sintonian idatzitako antinobela honek agerian uzten du hizkuntza izakiak garela, eta eleberriko orrietan transkribatutako hitz jario etengabearen atzean ez dagoela ezer. 1972an idatzitako eleberri honetan garai hartako egoera politiko aztoratua eta Frantziako 68ko maiatza berriro bizitzen ari zen gazteriaren eztabaida erlijioso moralak islatzen ditu Urkizuk.
|
|
|
Ustela aldizkari apurtzaile eta antikonbentzionala zen eta abangoardia kontzeptuari lotuta dagoen literaturaren autonomia aldarrikatzen zuen. Horregatik barneratu izan dira" autonomiaren belaunaldia" delakoan Ustela
|
taldekoak
ez ezik, garai beretsuan sortu zen Pott aldizkariko kideak (1978). Pott taldea, B. Atxagak Ustela utzi eta bere ekimenez Bilbon sortua, osatzen zuten, Atxagaz gainera, J. M. Iturralde, J. Sarrionandia, R.
|
|
|
Horregatik barneratu izan dira" autonomiaren belaunaldia" delakoan Ustela taldekoak ez ezik, garai beretsuan sortu zen Pott aldizkariko kideak (1978). Pott
|
taldea
, B. Atxagak Ustela utzi eta bere ekimenez Bilbon sortua, osatzen zuten, Atxagaz gainera, J. M. Iturralde, J. Sarrionandia, R. Ordorika eta J. Juaristik.
|
|
|
Heteroglosia horren bidez, Izagirrek euskararen egoera diglosikoa islatu zuen, baita irakurlea seduzitu ere estilo iradokitzaile eta plastizidade handikoa erabiliz. Aipagarriak dira benetan testuetan agertzen diren modalizazio joko guztiak eta obran agertzen diren pertsonaia
|
talde
desberdinen (umeak, gazteak, jubilatuak...) ezaugarriak transkribatzean erabilitako ironia.
|
|
|
Ikusten denez, errealismo kontzeptuaren adiera polisemikoa onartuz ere, badira gure sailkapenean bereizi ditugun atal nagusien mugak zehazten laguntzen diguten ezaugarri tematiko formalak. Horiek gogoan sailkatu ditugu eleberri eta egile desberdinak
|
talde
batean edo bestean.
|
|
|
Gorde nazazu lurpean liburuan, benetako hiru desehorzketa famatu agertzen dira fikziozko beste bi desehorzketarekin batera. Lehenengo
|
taldekoak
lirateke, Rossetti margolari prerrafaelitaren emazte Elizabeth Eleanor (Lizzie) Siddalen gorpuarena, Yves Montand kantari eta aktore frantziar ezagunarena eta, gertuagokoa zaiguna, Sabino Aranarena berarena. Bost desehorzketa, beraz, lotura tematiko horretatik haratago elkarri buruz autonomoak diren narrazioak lotzeko.
|
|
|
Iverst eta Sendler. Baina, gainera, eleberri honetan autorea mundu marjinal eta ia ezkutuko bat islatzen saiatu zen, irrati libreen eta punki edo komuna moduan bizi diren zenbait gazte
|
talde
marjinalen mundua, hain zuzen.
|
|
|
Galdu arte eleberri egindako kronika da, 1980ko hamarkadan gaztetxeen inguruan bizimodu alternatiboak probatu eta militarismoa, droga eta balio finkatuen aurka borrokatu ziren euskal gazteen kronika. Halako
|
taldeetan
era guztietako ideologiak daude, punk nihilismoa edo ezkerreko abertzaletasuna, besteak beste. Eta punk mugimenduaz ari garenez, azpimarratu egin behar da musikak eleberri honetan duen garrantzia, eta La Polla Records, Eskorbuto edo RIP musika taldeen aipuek, besteak beste, mugimendu haren leloa dakarzkigute gogora:
|
|
|
Halako taldeetan era guztietako ideologiak daude, punk nihilismoa edo ezkerreko abertzaletasuna, besteak beste. Eta punk mugimenduaz ari garenez, azpimarratu egin behar da musikak eleberri honetan duen garrantzia, eta La Polla Records, Eskorbuto edo RIP musika
|
taldeen
aipuek, besteak beste, mugimendu haren leloa dakarzkigute gogora: " Etorkizunik ez".
|
|
|
Finean, Zabalaren eleberri hau, euskal irakurle gazteek oso ongi hartua, lan atsegin, bizia da, dinamismo handiz kontatua eta estilo aldetik bete betean asmatu duena. Bertan erretratatzen den gazte
|
taldea
gurasoek prestatu zioten mundu ordenatu eta kontserbadorea iraultzen saiatu zen. Horregatik uste dugu Mañasen Historias del Kronen eleberriarekin ikusi nahi izan diren antzekotasunak ez direla oso egokiak, Galdu arte gazteria zehatz baten problematikatik gertuegi baitago, euskal gazteriarenetik, hain zuzen.
|
|
|
Nobelan kontatzen den istorioak denbora tarte luzea hartzen du eta Azpil herriaren jatorri mitikoa kontatzen du. Paleolitoan deabruaren hezurduraren gainean eraikitako Azpi herria apaizak, maisuak eta alkateak zuzendutako
|
talde
zapaltzaile baten mende bizi da 1830etik. Egoera aldatu egiten da maisu berria etorri eta beste alkate bat hautatzen dutenean.
|
|
|
Bidaia honen bigarren etapa Kapitain Frakasa (Erein, 1991) eleberria da, 1991ko Kritika Saria eraman zuena. Bertan kontatzen den istorioan, ezkutuko
|
talde
(mafioso?) baten kide bati halako batean emakume ezezagun erakargarri batek pasaporte bat ematen dio Frantziatik ihes egin ahal izan dezan. Gertakizun horrek abiarazten ditu protagonistak bizi dituen zalantza eta estutasun guztiak, ez baitaki taldeburu den Gerald D.k jarri dion segada ala benetako sorospen ekintza ote den.
|
|
|
Cillerok dioskun modura, polizi eleberrien
|
taldean
, hiru azpisail bereizi ohi dira gehienetan: intriga edo misteriozko eleberriak, eleberri beltzak eta espioi eleberriak.
|
|
|
Edu dugu istorioaren narratzailea eta irakurleari etengabe egiten dizkion iruzkinengatik(" lehenago erran ez badu, orain dut parada" [155]," oroit gizonezkoen lagun
|
taldetako
kideek lehenago egin sailkapena" [167],...) aitortza luze gisara kontsidera genezake Rock" n" Roll. Eleberriaren kontatzen direnak, 1999ko abuztuaren 4tik 23 bitartekoak dira, Iruñea izan daitekeen hiri batean, uda sargorian gertatutakoak.
|
|
|
Eleberriaren kontatzen direnak, 1999ko abuztuaren 4tik 23 bitartekoak dira, Iruñea izan daitekeen hiri batean, uda sargorian gertatutakoak. Gertakarien kontaketa lineala bada ere, etengabe tartekatzen dira protagonistaren eta bere lagun
|
taldearen
iraganari dagozkion pasarteak. Modu honetan, eleberriko protagonista nagusia Edu izan arren, bere lagun rockzaleek (Karlos Ripodas" Charly", Fernando Soria" Ximurra", Anjel Urtxipia" Ttipi") izugarrizko garrantzia erdiesten dute, eleberria bera adiskidetasunaren inguruko istorio bihurtzera iristeraino.
|
|
|
Hor hasten dira problemak. Gorpua berreskuratzeko geratzen dira
|
taldeko
lau lagunak, baina tartean gauzak konplikatzen hasten dira, hilketa berriak, kazetarien arteko lehiak, sekten inguruko susmoak, amoranteak,... guztia amaieran argitzen den arte.
|
|
|
Patetiko hauekin batera, sinpatikoak egongo lirateke, euskal mundua maite eta itxuraz errespetatzen dutenak, baina inongo behar eta obligaziorik sentitzen ez dutenak euskaraz bizi eta sentitzeko. Azken
|
taldea
antipatikoek osatuko lukete, eta hauen inguruko deskribapenak beharrezkoak ez direlakoan nago. Bernardo Atxagaren iritziz, patetikoen talde horretan leudeke euskal irakurle gehienak eta, bere aburuz, 200.000 hiztunek osatuko lukete, gehienez, talde hori.
|
|
|
Azken taldea antipatikoek osatuko lukete, eta hauen inguruko deskribapenak beharrezkoak ez direlakoan nago. Bernardo Atxagaren iritziz, patetikoen
|
talde
horretan leudeke euskal irakurle gehienak eta, bere aburuz, 200.000 hiztunek osatuko lukete, gehienez, talde hori.
|
|
|
Azken taldea antipatikoek osatuko lukete, eta hauen inguruko deskribapenak beharrezkoak ez direlakoan nago. Bernardo Atxagaren iritziz, patetikoen talde horretan leudeke euskal irakurle gehienak eta, bere aburuz, 200.000 hiztunek osatuko lukete, gehienez,
|
talde
hori.
|
|
|
Eskuizkribuaren narratzailea Garayaldetarren anaia gazteena da, Kaxiano, eta hark kontatzen ditu, lehen pertsonan, Babiloniako gertakizunak, baserria hondamendira eraman zutenak. Narratzaile
|
taldea
hirugarren plano narratiboarekin osatzen da, elezaharretako Mari jainkosak bigarren pertsonan kontatuta datorren mitiko poetikoenarekin. Margari, Trinidoren emaztea, da euskal mitologiako jainkosa horren testuaren hartzailea.
|
|
|
Egungo euskal literaturaren panoramako emakumezko idazleen
|
talde
urriko kide da Arantxa Urretabizkaia. Haren hastapenak Lur argitaletxearekin daude lotuta, 1970eko hamarkadaren hasieran argitaratu zituzten testu politiko eta historikoen itzulpenak egiten jardun baitzuen.
|
|
|
La tau y el caldero, Grijalbo, 1985] eleberriaz gain, gehienetan, garai historiko baten lekukotza dokumentatua egin nahi ez duten testu modernoak aurkituko ditugu gurean, idazleek beraiek eleberri historiko kontsideratzeari uko egin diotenak.
|
Talde
honetan sartuko genituzke, besteren artean, Joxemari Iturralderen Nafarroako artizarra, Edorta Jimenezen Azken fusila (1993) eta Baleen berbaroa (1997), Andolin Eguzkitzaren Herioaren itzalpeetan (Elkar, 1999), Andoni Egañaren Pausoa noiz luzatu (Alberdania, 1999), Xabier Montoiaren Hezur gabeko hilak (Susa, 1999) edo Inazio Mujika Iraolaren Gerezi denbora (Alberdania, 1999). Azken honetan, esaterako, Gerezi denbora eleberri laburrean, Alberto Onandiaren oroitzapenliburua abiapuntutzat hartuta, gertakari harrigarri bat kontatu du, maisutasunez, I. Mujika Iraolak:
|
|
|
Azken honetan, esaterako, Gerezi denbora eleberri laburrean, Alberto Onandiaren oroitzapenliburua abiapuntutzat hartuta, gertakari harrigarri bat kontatu du, maisutasunez, I. Mujika Iraolak: anarkista
|
talde
batek artzapezpiku bat askatzeko egiten duen bidaiarena. Eta Gerra Zibilaren krudelkeria dago tartean, ideologien gainetik, gizakion miseria ezkutuenak azaleratu zizkigun gerrarena.
|
|
|
Pixkanaka, 1950eko hamarkadara hurbilduz joan gara, eta urte haietan agertu zen idazle
|
talde
berria urrats erabakigarria izan zen euskal eleberrigintzaren modernizazioan. Lehen esan bezala, 1950ean, Jokin Zaitegik Euzko Gogoa aldizkaria() sortu zuen Guatemalan; bertan argitaratu ziren Ameriketan eta Europan erbesteratutako euskal idazleen lanak, eta euskarri garrantzitsua izan zen belaunaldi berrientzat.
|
|
|
Euzko Gogoa utzi zuten literato gazteak Egan aldizkarira pasatu ziren (esan bezala, 1948an sortua, baina 1954tik aurrera euskarazko kolaborazioak onartu zituena). K. Mitxelena filologoa zuzendaritza
|
taldean
egon zen Eganen bigarren garai hartan, eta idazle zein filologo belaunaldi berrien bultzatzaile ez ezik, euskararen batasunaren eragile nagusia ere izan zen.
|
|
|
J. M. Larrea eta J. Juaristi (1987b: 109) bat datoz Eganen inguruan bildutako idazle
|
taldeak
belaunaldi baten ezaugarri guztiak dituela; izan ere, haien arteko adin, ideologia eta estetika desberdintasunak gorabehera, zenbait berezitasunek markatzen dute nortasun kolektiboa: haietako gehienen ama hizkuntza ez da euskara, agnostikoak dira, ideologiaz abertzale berritzaileak eta jarrera politiko askotarikoak.
|
|
|
haietako gehienen ama hizkuntza ez da euskara, agnostikoak dira, ideologiaz abertzale berritzaileak eta jarrera politiko askotarikoak. Bestalde,
|
taldea
osatzen dutenen artean kultura unibertsal zabala duten kideak nagusi badira ere, gehienek ez zuten unibertsitate ikasketarik egin eta autodidaktak izan ziren. F. Krutwig, A. Irigoien, G. Aresti, J. San Martin, J. L. Alvarez Enparantza" Txillardegi", T. Peillen eta J. Mirande sartzen ziren talde hartan; haien asmoa zen euskal literatura eguneratzea, europar literaturen proposamen modernoak gureari txertatuz, baina batez ere euskal literatura morrontza politiko, erlijioso edo folklorikotik askatzea, azken finean funtzio estetikoa nagusi zedin literaturan.
|
|
|
Bestalde, taldea osatzen dutenen artean kultura unibertsal zabala duten kideak nagusi badira ere, gehienek ez zuten unibertsitate ikasketarik egin eta autodidaktak izan ziren. F. Krutwig, A. Irigoien, G. Aresti, J. San Martin, J. L. Alvarez Enparantza" Txillardegi", T. Peillen eta J. Mirande sartzen ziren
|
talde
hartan; haien asmoa zen euskal literatura eguneratzea, europar literaturen proposamen modernoak gureari txertatuz, baina batez ere euskal literatura morrontza politiko, erlijioso edo folklorikotik askatzea, azken finean funtzio estetikoa nagusi zedin literaturan.
|
|
|
Belaunaldi horietako lehenaren ezaugarri nagusia bere kideen heterodoxia kulturala zen; Lurreko idazleek, berriz, belaunaldi berria eratu zuten, konpromisoarena. G. Arestiren laguntzaz, 1944 eta 1949 artean jaiotako idazle
|
talde
honek (R. Arregi, R, Saizarbitoria, X. Kintana, I. Sarasola, 4 Arestiren liburuaren argitalpenak izan zuen garrantziaz, honako pasarte hau irakur daiteke P. Alberdiren liburuan (2000:
|
|
|
argitaletxe berriak sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean dauzkagu, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain, Euskal kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965)
|
taldearekin
; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza talde (Argia) edo antzerki talde (Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen, euskara kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren. Garai hartako ortodoxia kulturalari heterodoxia kultural eta politikoa kontrajarri zitzaiola esan izan da, G. Aresti, K. Mitxelena (1915) filologo entzutetsu eta J. Oteiza (1908) eskultorearen eskutik, besteak beste.
|
|
|
argitaletxe berriak sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean dauzkagu, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain, Euskal kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965) taldearekin; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza
|
talde
(Argia) edo antzerki talde (Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen, euskara kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren. Garai hartako ortodoxia kulturalari heterodoxia kultural eta politikoa kontrajarri zitzaiola esan izan da, G. Aresti, K. Mitxelena (1915) filologo entzutetsu eta J. Oteiza (1908) eskultorearen eskutik, besteak beste.
|
|
|
argitaletxe berriak sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean dauzkagu, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain, Euskal kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965) taldearekin; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza talde (Argia) edo antzerki
|
talde
(Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen, euskara kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren. Garai hartako ortodoxia kulturalari heterodoxia kultural eta politikoa kontrajarri zitzaiola esan izan da, G. Aresti, K. Mitxelena (1915) filologo entzutetsu eta J. Oteiza (1908) eskultorearen eskutik, besteak beste.
|
|
|
Laugarren. Baltzu
|
taldeen
irabazi gotortuaren ariel jaurpidea, Euskalerriaren lurralde barrutiaz ganez eginak diranean edo bestelango legeteri fiskalpeko diranean, horraitino irabaziaren banaketea lurralde bakotxeango garrantzi besteketzekoaren erizpideari adi egotearen kalte barik, eta zifra besteketzekoa zeintzeko jarduera arau berberak ezarriz.
|
|
|
Eta euskaldunak, barriz, han Terranova aldean aurkitu ebezan bale
|
talde
itzalei" Sardako balea".
|
|
|
Euzkeltzale
|
talde
txiki ta ezerez antzekuari ¿ zer dala ta lan osuak eta ederrak eskatu, norberak ele ori ezagutu be ezpa" dau egiten. Ta ezagututera biartuta dagon lez egonik?...
|
|
|
Gure Euzko Erri au, maitagarrija ta aintzagarrija da langile aspertu eziñen erria dalako, zintzua dalako. Baña Euzkalerrija" ren agerkairik aundijena, bikañena, bere Egilia" ren otseintzan zindo diarduan langile
|
talde
aundi ta izugarrija da. Beste zein abendak ete dau, Euzkadi" ren ikusijan, gure Errijak baño Jauna" ren otsein ta mirabe geyago?
|
|
|
Ikusgarria egoan Udaletxea; ango zarata eta zaparradea! Nok ixildu eta nok ezi ango lagun
|
taldea
–
|
|
|
Gabeko bederatzietarako antzokira sarrera txartelak salduta egozan. Oyartzun" go" Mendiburu"
|
taldea
ezagutu gura, Gora Buru betebete egin zan.
|
|
|
Gure errietan, gazteak asi dira ernetzen eta azkortzen. An, or, emen
|
talde
berriak sortzen dituzte: dantzariak, txistulariak, teatrugille azkarrak, abeslari ta jende kantaria.
|
|
|
dantzariak, txistulariak, teatrugille azkarrak, abeslari ta jende kantaria. Berriro apurka apurka izango ditugu euskal errietan leen bezela, kulturadun
|
talde
politak, errikoen eta auzokoen pozgarri.
|
|
|
Geroztik batera bestera ibilli zan Suiza, Alemani ta Itali aldean, kanta kantari ta antzerti
|
taldeekin
noski, gose egarriak asetu bearrez. Geroago, Londreseraiño jo zuan, eta an, Mazarredo jeneralaz ezaupidea ta zerbait artueman izanik, arek iritxi zion bere lurralderantz biurtzeko baimena.
|
|
|
erro erroan aldra:
|
talde
, multzo alena: alu (gaitzestekoa) alfabetoaren kirian:
|
|
|
Atsegingarri izan zitzaigun gure
|
taldeko
batzuei. Guk geuk, ordea, Aldontzarentzat eskeiñi izan genduan usakume ñabar hura.
|
|
|
Orain dudan etsai
|
taldea
ez da, alegia, lehenak baiño makalagoa.
|
|
|
Geroago ta areago. Idien
|
taldea
ez da bukatu, hala beharrez, ez irenduen sailla amaitu.
|
|
|
Lehengo aundikiak, Axular-en boteretsuak, bakarka ziran jauntto. Oraingo aldi hontan, berriz, jaunttoak, jauntto
|
talde
bilakatuko. Eta trinko elkartuak.
|
|
|
Dirua, edo zentimo bikoa izan oi zan, batzuetan ondarrez igurtzi igurtzi eginda, urregorri antza emonikoa.
|
Talde
bakotxak bere txanpona erabiltzen eban, tronpearen takarrekoa artualean, saltoka edo narras ariñean aalik urrunen joan eitean. Ormara eltzean, bira beste aldera, eta olantxe, jokoa amaitu arte.
|
|
|
Munduko giza-laterririk aurreratuenetakoek Biltzarrera sikologo
|
taldeak
bialiko zituzten, obserbadore gisa.
|
|
|
Tokioko espia bat harrapatu zuten Afrikan, batzorde aintzitiko batzordepeko
|
talde
ataleko xizkin bateko hiru laguneko mordoxkaren aztarnategian dokumentuen fotokopiak ateratzen ari zenean.
|
|
|
Aurreko orrialdean aitatuten dan norbait hori," Erletxue" izengoitiduna, jakin dakigu Juan Abando Urrejola jauna zana, Urkiagaren lagun haundi, eta aldi haretan Bilboko zinegotzien mordoan EAJkoan ziran udalgizonen
|
taldeko
buru zana.
|
|
|
Irakurribarri dogu Eusko Jaurlaritzaren sariketan, nobela sailerako lan batik be, ez dala sari bila agertu. Azalpen hau osotuteko, antzerkia eta saiakerea be, maila makaleko etsi epaile
|
taldeak
, eta horra, bost sailetik, hiru... basamortu bihurtu.
|
|
|
Historiak, jazoriko gorabeherak batu eta agertu behar ditu. Gauzen, herrien, jente
|
taldeen
eta gizakien gertakariak.
|
|
|
Euskal literatureaz ere ardura etenbakoa dauan Bilboko Labayru Ikastegiak bere Eleder
|
taldearen bitartez
, esku erakutsi antzean, labatik harako idaztelanak ete baita aspaldietakoak ere, argitara ekarri ohi deuskuz, batez be bizkaieraz jantziak izan direanak.
|
|
|
|
Talde
bitaz uar egin dogu. Batzuk euzkera utsian diardube; bestiak erderaz soilik.
|
|
2003
|
|
|
8 Mendieta horrek, amerikar herritartasuna baitzuen, amerikarrekin gudua egingo zuen gero mundu gerratean; telekomunikazio
|
talde
baten buru izango zen, haiek euskaldunak eta indio nabajoak erabiltzen baitzituzten zeregin horretarako, japoniarrek euren mezuak atzeman ez zitzaten. Pazifikoko isla askotako desenbarkoetan, eta Normandiakoan ere, parte hartu zuen, eta gudu heroetzat izendatua izan zen geroago, bere irudia Live aldizkariaren azalean agertzen zela.
|
|
|
Idazle honek, dena dela, literatura giro edo
|
talde
jakin baten inguruan baino gehiago, berekautan diharduela esan daiteke euskararen aldeko lanean, eta berekabuzko lanaren fruitu izango da Kurl elaberria, euskal literaturaren plazan beraren aurkezpen agiri nagusi bihurtuko dena, eta gerora ere bere literaturgintzaren erreferentzia nagusi izango dena. Lan goiztiarra, edozelan ere, gerraosteko giro agor hartan, nahiz euskara batuaren inguruko gaurdainoko ikerketa, memoria eta kroniketan beronen aipu handiegirik egiten ez den eta sarritan, izan ez balitz bezala, albotik saihestu, jakinezaz edo jakinaren gainean.
|
|
|
Familiako inor ere ez zen soldadutzara joan, ez aita, ez bere anaiak. Familiak Madrilen segitu zuen aitak lana han zuen bitartean, hau da, hiriburua frankotarren mendean jausi aurretxora arte (1939), zeren orduan hango funtzionari
|
talde
osoa Bartzelonara aldatu baitzen, Oskillasoren familia ere barru zela.
|
|
|
Ikasle
|
taldea
Agustinoen ikastetxean. Gernika, 1917 Oskillaso, irakaslearen eskumatara hirugarrena. gerora egingo dituen ikerketek ere bere jaioterriko hizkera dute ardatz.
|
|
|
Bimotor errusitar batek su egin du UNOren itsas indarren aurka Korean. Bimotorra avioi ihiztariek lurreratua izan ostean, RSSBko gudu
|
taldeko
lieutenant baten gorpua arkitu da barnean.
|
|
|
Ordu onak emon genduzan alkarren ondoan. Unzueta" Coral Anchieta" abesbatzaren zuzendaria da, eta bere
|
taldea
izan zan abeslari nagusi katedraleko eleizkizunean.
|
|
|
Bakea ez da sekula gizonakana etorriko, indarra ugaritzetik bakarrik, nahiz Estaduen nahiz
|
taldeen
indarra izan hori. Bakeak bide bakar bat dauko:
|
|
|
Amaitzeko, liburu hau
|
talde
baten lana dan ezkero, esan daigun bakotxarena zer dan: idazle ta idazlanen hautatzea hiruron artean egina da, J.A. Etxezarraga be tarteko zala; Azterbideak eta Ariketak, Jon Kortazarrek eta Aitor Etxebarriak egin ditue; gainerako dana, eta zuzendaritza, Karmelo Etxenagusiarena da; akulari ta bultzegile, Ander Manterola ta Adolfo Arejita; eta, beste laguntzaile batzuen artean, argi emoilerik mesedegarriena, Lino Akesolo.
|
|
|
· Egile bakarra(
|
talde
baten lana)
|
|
|
Egia maite izatea: egia lagunen eta
|
taldeen artean
, egia albistak zabaltzean, ordezkariak hautatzean; egia ekonomi arazoetan, eta baita erlijino bizitzan be.
|
|
|
Baina, buztarri bakarreko idi indartsuaren antzera, testuaren itzultze lan ikaragarri hori Jaimek berak bakarrik egingo dau. Oharrak, abade
|
talde
batek euskeratuko deutsoz eta liburuaren Sarrera guztiak Lorentzo Zugazaga abadeak. Holan, inok uste izango eban baino bizkorrago ikusiko dau argia Euskal Bibliak (1976).
|
|
|
Horixe lortu nahi izan dau oraintsu Euskal Herriko jakitun
|
talde
batek: Kerexetak bere Biblia itzulpena gaztelaniatik egin badau, talde honek jatorrizko hizkuntzetatik egingo dau zuzenean, gaur egin ohi dan legez.
|
|
|
Horixe lortu nahi izan dau oraintsu Euskal Herriko jakitun talde batek: Kerexetak bere Biblia itzulpena gaztelaniatik egin badau,
|
talde
honek jatorrizko hizkuntzetatik egingo dau zuzenean, gaur egin ohi dan legez. Ganera, azken urteotan Euskara batua nagusitu da gure artean, eta eskabide barri honi erantzun nahi izan jako, Elizen arteko Biblia (1994) argitaratzean.
|
|
|
Eleizbarrutiarteko itzultzaile
|
taldean
be partaide izan genduan, lehenengotik hasita. Baina geroago eta gitxiagotan etorten zan talde batzarretara:
|
|
|
Eleizbarrutiarteko itzultzaile taldean be partaide izan genduan, lehenengotik hasita. Baina geroago eta gitxiagotan etorten zan
|
talde
batzarretara: Jaimek erosoago aurkitzen eban bere burua bakarlanean jo ta ke, gogaikarrietako eztabaida luzeen artean baino.
|