|
2000
|
|
|
N Ez dizuet eskatzen —horretan
|
sartuko
ez naizela argi utzi baitut— Ibarretxeren gobernuari lagun diezaiozuen," bai ordea hiru (edo zenbat behar dira? 2, 4..) legebiltzarkide bidaltzea" euskararen azpiegiturazkoak" diren bozketetan EAJ, EA eta EB/ IUrekin boza ematera joan daitezen, halakoetan gure hizkuntzaren arerioek ezin garai dezaten.
|
|
|
SeN xua, beraz, sailkapenerako lotura bat gehiago izan daite<3 ke, adina, lurraldetasuna, euskalkia edo ideologia izan dais tekeen neurri berean, ez gehiago ez gutxiago. Okerra litzateke emakume guztiak saku berean
|
sartzea
, gizon guztiak saku berean sartzea bezain okerra alegia.
|
|
|
SeN xua, beraz, sailkapenerako lotura bat gehiago izan daite<3 ke, adina, lurraldetasuna, euskalkia edo ideologia izan dais tekeen neurri berean, ez gehiago ez gutxiago. Okerra litzateke emakume guztiak saku berean sartzea, gizon guztiak saku berean
|
sartzea
bezain okerra alegia.
|
|
|
Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. ...n zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere
|
sarturik
.
|
|
|
Eta beharbada arrazoirik ez dugu faltako. Halere, haien garaiko beste euskaltzaleek, Broussainek, Campionek, Aranak edo Azkuek adibidez, izan zuten arrakasta urria ikusteak, nolabait, Unamuno gramatikari zorakilo haien itsasontzian
|
sartzeko
erreparoa justifika lezake, untzi hura inoiz portura helduko ez zelakoan.
|
|
|
Abangoardia literaturan sartua genuen plastikaren eta ozentasunaren eskutik; liburua ikusi eta entzuteko eszenario multiplea da, kaligramak eta hotsezko eskulturak eskaintzen zaizkio irakurle aktibo bati. Berbak ontzi ere badirela erakusten digu Artzek, barruan
|
sartuta
arkitektura miresten ari garela poetak jo egiten du; orduan durundio batek kordokatzen gaitu, hitzaren sustraira garamatza, ia aro aurre semantikora, hotsera, totelkatze primigeniora. Baina ez da ozentasun hutsa, marrumak kontzeptu bat ezkutatzen duela ohartzen gara, zentzumenak erreskatatu digulako.
|
|
|
Gure poetaren aurkikuntza horri esker dakigu orain udaberria urdinez janzten den neskatxa dela; elurtzaren hondarrak" emazte zuhurraren zapiak" direla; basoa" atsedenaren eliza" dela eta uda" suzko itsasoa", eta hura dugula" uda igarotzeko ontzia"; izotz ondoko eguzkia" neguaren barrea" dela eta" neguak bere sudur ospeldu zorrotza"
|
sartzen
duela gure etxean... Aurkikuntza xalo eta partzial hauek bideratu zuten poeta, apurka, adierazpen ausartagoetara:
|
|
|
Batek baino gehiagok jo zion adarra ekainaren bukaeran Miramon Parke Teknologikoan egin zen aurkezpen jendetsuan: hitzaurreak egiteko izenordea erabili besterik ez zuela eta hartara bere burua ere bilduman
|
sartzeko
lizentzia hartu... Badira izenorde beharrik gabe ere beren burua antologatzen duten bildumagile eskrupulorik gabekoak ere, bestalde.
|
|
|
Ezertxo ere ez, nire ustez. Horrela eginez gero gauzak, Aeredua
|
sartuko
zaigu berriro eskoletara, nondik eta Internetetik.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren departamentu batzuek bultzatutako Nekanet.net eta Eragintza.net proiektuak, berdin... Euskaltzaindiari berari ere norbaitek
|
sartu
dio ziria, zeren Euskaltzaindia.org, Euskaltzaindia.com eta Euskaltzaindia.net domeinuak ez dira bereak, baizik eta beste erakunde batenak. Eta hainbat adibide, ez bakarrik erakunde publikoen kasuan, enpresa pribatuenean ere bai.
|
|
|
Kazetaritzan aritzeko modu berri honen erronka nagusia hartzailearekin sortzen den komunikazio elkarreragilean datza. Zibernautak gehien interesatzen zaizkion informazioak irakurtzen ditu, berriketa guneetan edo eztabaida foroetan
|
sartzen
da, irakurleen lehentasunak ikertzeko erabiltzen diren bozketetan parte hartzen du, denda birtualetan nahi dituen produktuak aukera ditzake eta, horrez gain, posta elektronikoaren bitartez erredakziora helaraz ditzake bere iritziak nahiz iradokizunak, baliabide honek daukan berehalakotasunaz baliatuz. Egunkari hauek guztiek on line prozesua garatzen duten heinean, bertan sortzen den feedback aberasgarriak gero eta komunikazio maila handiagoa lortzen du.
|
|
|
Estatu espainiarrean El Periodico de Catalunya izan zen egunkariaren edukia zuten CD ROMak argitaratu zituen lehendabiziko errotatiba. Interneten
|
sartu aurretik
, Servicom ek eskaintzen zuen zerbitzu berezitu baten bitartez sareratu zuen bere edizio digitala.
|
|
|
Grupo Godo katalanak, bere aldetik, 1995ean erabaki zuen amaraunean
|
sartzea
. Xedea gauzatzeko asmoz, La Vanguardia Digital S.L. enpresa berria sortu zuten.
|
|
|
Elkarrekintzaren bidea jorratzea helburutzat duen beste egunkari digital bat ABC da. Webgune hau ere aurrenekoen multzo horretan
|
sartu
behar dugu. Merkatua zundatu eta bideragarritasun azterketa aurrera eraman ondoren, 1995eko irailean sareratu zuten lehendabiziko kazeta elektronikoa.
|
|
|
Automatikoki azalduko zaio berri osoa irudi eta guzti. 1998ko erdialdera paperezko egunkariaren 8 edizioak webgunean
|
sartu
zituzten. 1999ko otsailaren 23tik aurrera azken orduko albisteen zerbitzua sareratu zuten 9:00etatik 22:00etara aldi oro berritzen zena.
|
|
|
HTML lengoaiak eskaintzen dituen lotura hipertestualak, orain dela urte gutxira arte pentsaezinak ziren aukerak ematen ditu. Hau dela eta, behin eta berriz entzun dugun" egunkari pertsonalizatuari" buruzko leloak inoiz baino gaurkotasun handiagoa hartzen du eta beste dimentsio berri batean
|
sartzen
da. Orain, nabegatzaileak berak aukera dezake bere albiste zerbitzu propioa, webgunearen eskaintza sorta bere nahien arabera diseinatu eta gero.
|
|
|
Proxy a Internet eta sare pribatu baten arteko trafikoa zentralizatzen duen zerbitzari berezia da; zubiarena egiten duena, alegia. Honela, sarearen erabiltzaileek eskatutako orrialdeakproxy etan grabatuta gelditzen dira, beste norbaitek erabili nahi baditu askoz azkarrago
|
sartu
ahal izateko. Baina sistema honekin sare osoko bisitaldiak bat bakarra bailiran kontatzen dira.
|
|
|
Aditu batzuek honetaz plazaratu duten galdera zera da: amaraunean
|
sartzen
den publizitatearekin bakarrik berma al daiteke prentsa elektronikoaren etorkizuna. Edo ematen duen bezala, beste zerbitzu batzuetara (telerosketa, bilaketak berezko bannerrekin...) jo dute egunkariek euren iraupena ziurtatzeko?
|
|
|
Dena dela, publizitatea apurka apurka ari da
|
sartzen
ziberespazioan. 1998 urtean El Mundo k ia 100 milioi pezeta fakturatu zituen arlo honetan.
|
|
|
Nabigatzaileen kasuan automatikoki, hau da, erabiltzaileak eskatu gabe, zamatzen dituztelako orrialdeak. Eta arakatzaileei dagokienean, etengabe ari direlako orrialde desberdinetan
|
sartzen
euren edukiak sailkatzeko asmotan.
|
|
|
Izan ere, jokabide hori hartuz gero, bere nortasuna eraikitzeko ezinbestekoa den kultura babesturik ikusten duen gizabanakoa sendotuagorik sentituko da bere autokonfiantza, autoerrespetu eta autoestimuari dagokienean. Ni-arekin harreman praktikoan
|
sartzeko
hiru modu hauek (Honneth, 1995) gainerako gizartekideengandik jasotako errekonozimenduarekin (edo errekonozimendu faltarekin) elkarloturik daude. Guztietatik, errekonozimendu kulturalak (hau da, bestearen kultura norberarena bezain baliotsua dela onartzea, jarrera horrek ekar ditzakeen ondorioekin) egundoko garrantzia hartzen du gure egunetan.
|
|
|
Gizakiaren nortasuna, hala nola honi estuki itsatsia dagoen izaera soziala, natura egoera metaforiko, imajinario batetik (Hobbes, Locke) zein" jatorrizko egoera" batetik (Rawls) ex nihi lo sortzen da. Ikuspegi" atomista" (Taylor, 1997) honen arabera, isolaturik aurkitzen den, hots, aurresoziala den eta lotura komunitariorik ez duen gizabanakoak, giza harremanetan
|
sartu aurretik
, nortasun finko eta erabat osatua dauka. Nor den, zer bizimodu jarraitu nahi duen, bere balio eta nahiak zeintzuk diren, bere bizitzan desiragarri eta arbuiagarri diren helburuak —galdera horien guztien erantzuna aldez aurretik ezagutzen du, gainerako gizartekideekin nortasun osatze horretaz" negoziatu" behar ez duelarik3 Liberalismoaren kritiko hauentzat, aldiz, ni a praktika sozial eta kultural jakin batzuetan" uztarturik" dago; bizitza onaren norabide jakin bat hartzerakoan, gizakiok kokatzen gareneko ingurune soziokulturala ezinbestekoa egiten zaigun datua da, ingurune horrek eskaintzen baitigu, azken finean, bizimodu onen zabalera eta horizontea, hala nola haietariko bakoitza perspektiban jartzeko irizpideak.
|
|
|
horrelako itunak izateak truke maila nabarmena eskuratu dela adierazten du, beste mintzakide batzuekin hitzarmen eta koordinazio mailak lortu direla esan nahi duelako. Nazioarteko erakundeen partaide izatea atal honetan dago
|
sartuta
.
|
|
|
Aipatutakoaren adierazgarri, besteak beste, honako hauek dira: prentsa nazionalistan argitaratzen ziren artikulu ugari, euskal gatazkaren nazioarteko dimentsioa azpimarratzen baitzuten; EAJk Eusko Idazkaltza Buruba sortu izana, kanpo propagandaz ardura zedin; hainbat naziotara egindako bidaiak; EAJk Europako Nazionalitateen Biltzarrean
|
sartu
eta urteko bileretan parte hartu izana (Ramon Bikuñaren esanetan," dar caracter mundialanuestro pleito" esan nahi zuen horrek);" Euzkadi Europa" goiburua erabili izana.
|
|
|
Lehen Eusko Jaurlaritzaren eskutik
|
sartu
zen Euskadi orduan, nazio bezala eta eskubide osoz, nazioarteko bizitzan. Urratutako bideari hurrengo urteetan ere jarraituko zitzaion, zeren atzerriratu bazen ere Eusko Jaurlaritza ez baitzen Gerraren ostean desegin.
|
|
|
Penintsulan zegoen egoera larriaren aurrean, kutsu kultural hori oso kritikatua izan zen ezen, batez ere atzerrian zeuden euskaldunek (esaterako Estatu Batuetako kolektiboek), aldizkarian eduki ideologikoagoak
|
sartu
behar zirela defendatzen baitzuten.
|
|
|
Orduan zuk leihoa kitatu, orri biluzia kajoian
|
sartu
eta tabernara bidean espresio perfeta gauzak berak dira aitortzen diozu zure ezgaitasunari.
|
|
|
Gizon biluzia bezala gure etxean
|
sartzen
|
|
|
Kantsazio pozoia baitarama zainean izanaren miztoak
|
sartuta
egonean bizitza neke ahulen pentsaketa luzean ezin du konprenitu nire presa bidean
|
|
|
Kontenplazioa dugu hemen nagusi, eta zuhaitz baten ikusteak darama poeta beste ikustate batzuetara, sentimenduen mundu adierazgaitzera. Iratzederrek Beloken beneditarra
|
sartzea
erabaki zuenean halako gertakari historiko xume bat zen gertatu, bertan baitzegoen Aita Lertxundi musikaria kantika liburua osatu nahi eta ezinik. Orduan agertu zitzaion behar zuen letragilea, otoitza euskaraz ederren egiten zekien olerkaria.
|
|
|
|
Sartu
ziran beingoan piñu beltz arrotzak. Arrezkero mendiak erderaz zebiltzak.
|
|
|
Ohitzea izango da kontua, akaso. Ni, bederen, ez naiz
|
sartuko
irudi korporatiboen auzi honetan, ez baitakit ezer irudigintzari buruz. Berrikuntzari buruz lagun batek esan zidan komentario kritikoa aipatuko dut, hala ere:
|
|
|
2. Eusko Bibliographia ren lan luze neketsua etenik dago, tamalez. Zenbaitek ordu asko
|
sartu
genituen, Jon Bilbao Ameriketatik etorriz geroztik. Elkarte bat ere sortu genuen, laguntzeko.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren liburutegi politika ztailaren 3ko Euskal Kultura Ondarearen 7/ 1990 Legearen babesean Euskadiko Liburutegi Sare Nazionala sortu zen eta, horren bitartez, Eusko Jaurlaritzaren esku dago arlo horren plangintza orokorra eta nondik norako nagusiak zehaztea. Sistema hori erabilera publikoa duten liburutegiek osatzen dute, eta Lurralde Historikoen eta Estatuaren jabetzapeko liburutegiak ere
|
sar
daitezke, horretarako ituna izenpetuz gero. Liburutegi Sistema horri dagozkio, besteak beste, bere barruan dauden liburutegien egitarau eta jarduerak koordinatzea eta Euskal Autonomia Erkidegoko bibliotekaren eta bibliografi ondarearen politika eratzea.
|
|
|
Hori dela eta, Euskal Autonomia Erkidegoko udalei eta, udal bat baino gehiagoz osatuta egonik, nortasun juridiko propioa duten entitateei dirulaguntzak ematen zaizkie, Liburutegi Sare Nazionalean
|
sartuta
dauden liburutegi publikoetako liburu multzoa berritu edota handitu dezaten. Dirulaguntza horiek honako liburu hauek erosteko izango dira:
|
|
|
Katalogo horren xedea hau da, Euskal Autonomia Erkidegoko Liburutegien Sare Nazionalean
|
sartuta
dauden liburutegietako agiri fondoen zabalkundea egiteko eta horiek kontsultatzeko aukera emango duen datu basea sortu eta eguneratzea.
|
|
|
Kultura Saila, Euskadiko Liburutegi Sistema Nazionalean
|
sartuta
dauden liburutegi fondoen katalogazio bateratua bermatzeko, eta aldi berean, elkarren arteko fondoen ezagupena lortzeko, katalogo kolektiboa eratzen ari da.
|
|
|
Interneten arrakastak, liburutegien katalogoen kontsulta web OPAC (On Line Public Access Catalog) delakoaren bidez egitera bultzatu gaitu. Katalogo Orokorra Interneten izango da eta edonork Sare Nazionalean
|
sartuta
dauden liburutegien fondoak kontsultatzeko aukera izango du eta, horrez gain, sare barruan daudenek erregistro bibliografikoak zurgatzeko parada izango dute.
|
|
|
Datu base komun bat sortu dugu sareko liburutegi guztien katalogoak
|
sartu
ahal izateko. Hauetan, informazio bibliografikoa eta erregistroen kokapena eskaintzen da.
|
|
|
Gure asmoa da, alde batetik, katalogo orokorrean bilaketak egitea, eta interesatzen zaiguna aurkitzen dugunean, zein liburutegitan dagoen jakiteko aukera izango dugu. Halaber, Katalogo Orokorrean
|
sartuta
dagoen liburutegi baten katalogoa aukera dezakegu eta bilaketak katalogo zehatz horretan baino ez ditugu egingo.
|
|
|
Dagoeneko, zortzi liburutegiren fondoak
|
sartu
ditugu katalogo orokorrean frogak egin ahal izateko eta aurten, hitzarmen bidez, informatizatuta dauden liburutegi guztien fondoak katalogo kolektiboan sartuko ditugu. Datu basea martxan dagoenean, EAEko gainerako liburutegiei katalogo horretan parte hartzeko aukera eskainiko zaie.
|
|
|
Dagoeneko, zortzi liburutegiren fondoak sartu ditugu katalogo orokorrean frogak egin ahal izateko eta aurten, hitzarmen bidez, informatizatuta dauden liburutegi guztien fondoak katalogo kolektiboan
|
sartuko
ditugu. Datu basea martxan dagoenean, EAEko gainerako liburutegiei katalogo horretan parte hartzeko aukera eskainiko zaie.
|
|
|
Bibliografi erregistroari dagokionez, gai izenburuak alde batera utzita, gainerako sarrera puntu elebidunen parekotasun linguistikoa, Kanadan bezala, 9XX etiketak erabiliz egingo da. Gai izenburu elebidunak, bestalde, bi T650 etiketatan
|
sartuko
dira. Autoritate elebidun bakoitza autoritatearen bi erregistrotan bilduko da, T1XX sarrera nagusiaren hizkuntza T040 etiketan adieraziz.
|
|
|
Legearen beste helburuetako bat da egoera antolatu eta egitura organikoa ezartzea. Gaurdaino Liburutegi Nagusia eta Liburutegi Publikoen Sarea izan direnak unitate bakar batean
|
sartuko
dira egituran, eta argi eta garbi zehaztuko da batera bete beharreko zereginak, egin daitezkeen lanak, etab. Legeak, gainera, aholkularitza organorik (bereziki Nafarroako Liburutegien Kontseilua) egon behar duen zehaztu eta horrek izanen lituzkeen osaketa eta eginkizunak finkatu lituzke; ondare bibliografikoa babesteko bete beharrekoak ezarri; eta Nafarroako Liburutegien Sistemako beste liburuteg...
|
|
|
Nafarroako Gobernuaren eta udalen arteko lankidetza hitzarmenak berraztertzeko premia sortu bada, liburutegi itunduen formula alde batera uzteko eta lehenagoko hitzarmenetan aurreikusirik ez zeuden kontzeptuak
|
sartzeko
asmoak ekarri du: ekipo informatikoak, programak, telekomunikazioak, fotokopiagailuak, faxak, lapurketen aurkako sistemak erosi eta mantentzea.
|
|
|
Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako. Koordinatzaile horiek euskararen normalizazioa lehentasuntzat hartu dute, noski, eta hala izan dadin lortzeko haien esku egonen da proposamen zehatzak egitea (jendearekin euskaraz aritzeko gutxieneko euskara mailak ezartzea, prestakuntza planak, liburutegien seinalizazioa, euskarazko gai zerrendak
|
sartzea
, etab.) eta halaxe eginen dutela espero dugu. Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero sartzen direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua.
|
|
|
Koordinatzaile horiek euskararen normalizazioa lehentasuntzat hartu dute, noski, eta hala izan dadin lortzeko haien esku egonen da proposamen zehatzak egitea (jendearekin euskaraz aritzeko gutxieneko euskara mailak ezartzea, prestakuntza planak, liburutegien seinalizazioa, euskarazko gai zerrendak sartzea, etab.) eta halaxe eginen dutela espero dugu. Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero
|
sartzen
direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua. Horrela, haurrendako liburutegiek haur eta gaztetxoendako liburu gehiago aukeratuko dituzte, eta eremu euskaldunean daudenek euskarazko liburu gehiago.
|
|
|
Bestalde, oraindik sendotze bidean dauden zerbitzu zentralen ernamuina, duela hamar bat urte baizik ez zen sortu. Orduz gero, Liburutegi Publikoetan
|
sartzen
diren materialen erdia, gutxi gorabehera, era zentralizatuan erosi eta prozesatzen da (Kultura Zuzendaritza Nagusiaren aurrekontuaren bidez). Beste erdia liburuzainek erosten dute, udalek horretarako emandako aurrekontuez baliatuz (200.000 pezetatik 1.000.000 pezetara bitarte, biztanle kopuruaren arabera).
|
|
|
Emakumeari buruzko ikuspegiak, kasu gehienetan gizonezkoek emanak. Gustavo de Maeztuk berak, bere lanean —bere bizitza sentimentalean
|
sartzea
ere, dudarik gabe, interesgarria gerta daiteke; baita bizi eta hiltzeko Lizarra zergatik aukeratu zuen jakitea ere— emakumeari emandako tratamendua berezia izan da. Ez bereziki maitagarria gertatu zaiolako emakumearen figura artistikoa; ez kontrakoarengatik ere.
|
|
|
14 zk. (1961), 7" Berri ona" etorri zauku. II.Jainkoaren erresuman
|
sartzea
: bateioa
|
|
|
14 zk. (1961), 7" Berri ona" etorri zauku. II.Jainkoaren erresuman
|
sartzea
: bateioa
|
|
2001
|
|
|
dez modernitatean
|
sartu
zela ondare zaharra baztertuz.
|
|
|
Izan ere, horrela eginen dut, sinetsita bainago alde batetik inor ez dela ordeztezina, eta bestetik halaber halako karguak jende desberdinez hornitzea guztiz osasuntsu eta beharre zkoa dela. Hortaz, datorren urtean, martxoan egiteko dugun batzar nagusian, dimisioa aurkeztuko dut eta nire ordez Teresa Irastortza poeta
|
sartuko
da, bera delako lehendakariorde aukeratu genuena.
|
|
|
•: gizarteratze aroa ni neu, elkartearen zuzendaritzan batzordekide gisa, bigarrena ren amaieran
|
sartu
nintzen, Joxerra Garzia zelarik Lehendakaria. Hurrengo urteotan, gizarteratze aro delako horretan, lehendakari moduan aritu naiz, horretarako makulu nagusi bi edukita, alde batetik Euskaldunon Egun karia ren laguntza ordeztezina, eta bestetik Maite Gonzalez Esnal eta Begoña Andonegiren lan eskerga, elkartearen idazkaria eta bulegaria hurrenez hurren.
|
|
|
Azken urtean haiekin batera Nagore Atela ere aritu da langile. Hortaz, aro berrian
|
sartzen
ari garelarik, plan estrategikoaren aroan hain zuzen ere, eta ni zuzendaritzan egondako denboraren luzean bezala, elkartearen hasieratik idazkari izan den Maite Gonzalez Esnal erretiratzera doala, bada ordua, nik uste, zuzia besteri ematekoa.
|
|
|
Konpromiso sozial honen fruitu, eta mestizaiaren sentsazioaren fruitu ere, inmigrazioaren gaia
|
sartu
da euskal narratibagintzan. Martin Ugalde aitzindari izan zen puntu honetan ere.
|
|
|
Jean Bordaxar baten kasutik haratago, dena den, euskal gizartearen ikustatea edo eskertasuna garrantzizkoak dira kultur egile berriak ager daitezen. Ez bakarrik ikusgarri landuak, ia ia ausartuko nintzateke erraiterat" korapilatsuak" —Matalaz, esaterako— sortzeko; bai, ordea, kantu berriak asmatzeko, He rria Ohoretan bezalako antzezlanak idazteko, maskaradetan gauza berriak
|
sartzeko
eta besterik...
|
|
|
Aurkikunde nabari horien aldean, horra, hizlari baten ahoan, terminologia baterako zantzu biziak. Entzule ipurterreak, hala ere, beti kezkati, terminologia hitza aipatu ahala zer esan nahi den horren beldur, izu laborria sortzeko modukoak baitira askoren usteak, euskararen termin ologia euren berezko edukitzaren esparruan
|
sartzen
baitute horiek. Adostasun hitza gutxiegitan entzuna, adostasunate rminologia ren alor bakoitzean zer landu behar den zehazteko eta zer nolako moldea erabili behar den ere baterajo rratzeko.
|
|
|
girichtino zen gure izena, Pagano gure izana. Nahi badugu Frantzia zuti dadin,
|
sar
gaiten, gure zaharrek atchiki duten, bide ertchi eta chuchenean. Duela urthea, zer oren dorpheak, zer egun ilhunak!
|
|
|
Chede hortarat heltzen laguntzeko, esku menean ukanen duzue Petain Marechalaren bizia. Haren potreta etche guzietan sarthua den bezala,
|
sar
dadila ere denetan haren bizia. Nor da Petain?
|
|
|
Ipar Eskual Herrian ere sortu zen nor bera bere buruaren jabe izaiteko giro berezi bat. Etcheverry Aintchart jauna, deputatu
|
sartu
zen Pariseko Deputatuen Ganberan eta liburuxka bat argitaratu zuen, eskatuz Eskual Herria destinkatua izan zadien, Pariseri loturik zaukaten lokarrietarik. Etcheverry Aintchart jaunaren lege saila ez zen onhartua izan, Deputatuen Ganberan.
|
|
|
Frantsesa ren Legearen (Charter of the French language) arabera, euren erreserbetan cree zko hezkuntza jasotzeko eskubidea dute (87 atala). Eskubidea dute, halaber, ingelesa eta frantsesa zer propo rtziotan
|
sartzen
duten erabakitzeko (88 atala). Gaur egungo curriculumak hiru hizkuntzak lantzen ditu(" 1997 Annual Report of the CreeSchoolBoard", Interneten).
|
|
|
Horri lotuta, Quebecek bere oraingo lurraren zatiezintasuna aldarrikatzen du, eta zatiezintasun horretan 1898 eta 1912 urteetan bereganatu zituen Cree, Inuit eta beste Lehen Nazioen lur berriak ere
|
sartzen
ditu: " Quebeceko probintziaren lurren balizko zatitzea, estatu baten moduan, hori ez dago mahai gainean", esan zuen David Cliche Parti Quebecois eko buruzagiak 1994.ean (Niezen 1998:
|
|
|
Ontariotik Quebecera iparraldetik igaro ginen, Kirkland Lake (Ontario) eta Rouyn Noranda (Quebec) lotzen dituen errepidetik. Quebecera
|
sartu
eta lehen inpresio batean atentzioa eman ziguna Cree herriaren eta hizkuntzaren tratamenduan inolako aldaketarik ez sumatzea izan zen. Esate baterako, bide seinaleak frantses hutsean zeuden, edo, gehienez ere, frantsesez eta cree hizkuntzaz zenbait tokitan; irrati guztiak frantses hutsez;" Tourisme Quebec" erakundearen argitalpenetan betiko era estereotip atuan agertzen ziren cree ak:
|
|
|
Forcible Inclusion of the James Bay Crees and Cree Territory intoaSovereign Quebec" [Injustizia subiranoa: James badiako Cree herriaren eta lurren halabeharrezko
|
sartzea
Quebec subiranoan], Interneten—.
|
|
|
Beno, egia esan, nik lurralde guzietan aurkitu dut jende ona eta gauza asko erakusten dizuna. Nire txolarteetanhistoria piska bat ere ikasten hasi nintzen; eta ia ia bide horretan
|
sartu
ere bai. Hartaraz gero, bertso zaharrak biltzea beste batentzat geldituko zen.
|
|
|
Aurki izango dira 50 urte Antonio Zavala gazte hark Pello Saikolari bere lehen bertsopapera erosi ziola. Zavalak berak ezin pentsa zezakeen orduan, 1953an, ze r nolako langintzan
|
sartzen
zen. Aurki beteko den mende erdi honetan, izan ere, harri ga rria da Zavalakbu rutu duen lana.
|
|
|
Azte rtzea zer da, bada? Bestek argitaratutako lanetan
|
sartu
, be re langelatik atera gabe fitxa batzuk hartu, komentario batzuk prestatu eta horiek hitzaldi batean esan. Eta plagio egiten ez badizute, gaitz erdi.
|
|
|
Zera esan nahi dizut: askok eta askok Auspoa sailean
|
sartu
, komeni zaiena hartu, be ren idazlanetan argitaratu eta gauzak nondik hartu dituzten esan ere ez. Plagio hutsa, errespeturik gabekoa.
|
|
|
Jesuita
|
sartu ondoren
, 1953 urtean, larunbatez Tolosara joan eta hantxe zen bertso saltzaile bat. Paper bat erosi nion.
|
|
|
Talde honen goralpenez jarritako bertso saila saltzen zuen hark. Gu mezetara joan ginenean, gizon hura artean hantxe zegoen, eliz atarian; eta mezetara
|
sartu
atera zebilen jendeak, erosi egiten zion papera.
|
|
|
Batxillerra egitearren joan nintzen Eskolapioetara. Goizeko zortzietan
|
sartzen
ginen; eta ilunabarreko zazpi t’erdietan atera. Eguerdian, ordu t’erdiko tartea bazkaltzeko.
|
|
|
Jende horrekin hizketalditxo bat egin gabe ezin utzi. Hizketaldi horiek ere bultzatu ninduten bide honetan
|
sartzera
.
|
|
|
Gaztaroko urteak, be rriz, harat honat eman zituen Zavalak, apaiz ikasketak egiten Jesuitekin. Lehenago ere esan dut ez dela gure gizona jendaurrera azaltzeko zalea, baina, hala ere, non edo han irakurria nuen etxekoei beste inori ezer esan gabe alde egin eta
|
sartu
zela Zavala jesuitetan. Kontu hori aipatu diodanean, ez digu horretaz deus ere esan nahi izan:
|
|
|
Atomoak txikiegiak ziren zuzenki ikusi ahal izateko. Kimikaren jaiotzarekin, hipotesi atomikoa era sistematikoan
|
sartzen
da pentsamendu zientifiko modernoan. John Dalton() kimikariak atomoek pisuezbe rdinak dituztela, eta konposatu kimikoak osatzeko proportzio jakin batzuetan nahasten direla proposatzen du, baina oraindik ere, atomoen ebidentzia fisiko zuzena falta zen.
|
|
|
Eta zergatik ez, medikuntzako ebakuntzetan kirurgialaria zainetatik, giharretatik, pertsonen barrenera
|
sartuko
da. Kiru rgialari mekanikoa odol zainetan ipiniz bihotzeraino zuzenduko da, eta inguruan" begiratu" ostean (informazioz elikatu litzateke), gaizki dagoen zaina aurkitu eta, laban txikitxo bat zabalduz, hura ebaki eta josteko gai izango da.
|
|
|
Kotoia, fibra sintetikoak, seta edo lihoa esku arteanhartu, eta berez ezer ez diren material horietatik abiatuta soineko edo traje dotoreak egitea sormen lana da, dudarik gabe, eta sentsazioak sortzen dituena, baita ikuslearentzate re. Baina Armanik ez ditu bere jantziak norbaitek ikus ditzan egiten —ez horretarako bakarrik, behintzat— jantzi horien barruan norbait
|
sar
dadin behintzat. Eta berak badaki norbait hori ez dela, ordea, edozein izango.
|
|
|
Orain arte bildutako ideiez gogoeta eginez, ondorio batzuk atera ditzakegu. Batetik, argi dago EBren eragile nagusia ekonomia denez, Europako erakunde horrek ez duela berez ahalegin berezirik egingo hizkuntza gutxituak bermatzeko eta zeregin hori ez da euren kezka nagusien artean
|
sartuko
.
|
|
|
Kontzeptu honen aurka ezker eskuin
|
sartzen
dira orain. Batzuek hizkuntza propioa eta ama hizkuntza nahastu edo berdindu egiten dituzte.
|
|
|
Alfonso Ussia jaunak (ez al da donostiarra?) ondoko artikuluan
|
sartzen
dituen hitzek ez zait iruditzen halako minik emango diotenik Pedro Muñozi. Euskaldun askori bai agian, burlagatik eta egiteko moduagatik.
|
|
|
Esplikazioa ren hegaldi berean
|
sartzen
da intelektual eta irakasle emigratuen kasua. " Cientos de profesores con largos años de servicios han sido desplazadosose han visto obligadosaemigraraotras comunidades autonomas de España", esan zuen Foro de Ermuak Estrasburgon.
|
|
|
Definizio horren barruan
|
sartzen
diren nazioak ikusi ditugu. Euskal Herria jartzen du aurrena.
|
|
|
Gehiegikeriak egon dira bai, baina nagusitxo ren batek eginak, eta gainera euskaldunon kolaborazioa izan zuten. Hanka
|
sartu
zuela ere onartzen da, eta horrek min ematen du. Ez dakigu min hori zerena den, kalte linguistikoa ekarri zuelako erabakiak, ala jazartuak sentitzeko aitzakia eman zielako hizkuntza periferikoetakoei.
|
|
|
Hemen bildutakoak" intelektual mediatikoak" bai, badira, hori seguru, eta agian hori bera bada jada kontzeptu berri baten antzekoa, konportamendu diferentziatu bat markatzen duena. Intelektual mediatikoen ezaugarrien artean aipa genitzake, besteak beste, eguneroko politikarekiko hurbiltasuna, iritzien bat batekotasuna, ekidistantzia eta neutraltasunarenarbuioa, tonu zakarra, harroa, estilo zuzen eta bortitza. Nolanahi ere ezin dira guzti guztiak zaku berean
|
sartu
, ez kasu batean ez bestean. Balizko intelektual organikoen ondoan badira bere kasa dabiltzanak.
|
|
|
Pedro Muñozek bere liburuko kokteleran osagai ugari eta gustu desberdinekoak
|
sartu
ohi ditu, pasarte honetan eta bestetan:
|
|
|
Gogoan dut, baita ere, geografia kontutan zentsoreak nola azpimarratzen zuen gorriz" Pais Vasco" n Nafarroaedo Iparraldea
|
sartzean
. Iparraldeko lurrak agertzeak istilu diplomatikoa sor zekiokeela Estatuari gogoratzen zuen zentsoreak.
|
|
|
Badakit garrantzitsua dela euskararentzat alor berriak irabaztea, baina euskarari irabazi dizkiogun alor batzuetan nola dihardugun ikusita duda egiten dut mesederik egiten ari ote gatzaizkion geure buruari. Neurri politiko zehatzetan
|
sartu gabe
, irizpide nagusietan ikusten dut nik okerrik handiena. Kontua ez baita, nire ustez, euskarari alorrak irabaztea eta alor horien luze zabalakuantifikatzea.
|
|
|
Baina arazo zehatzetik azalpen orokor edo ideologikoetara jotzea amarruan erortzea da, nire ustez. Konstituzionalistek dena zaku berean
|
sartu
eta nahasmenari etekin politikoa atera nahi badiote, euskalgintzaren eginkizunik garrantzizkoena euskara borroka politikotik aldentzea da. Alderdi politikoek jorra ditzatela gaiaren alde politikoak, eta mintza daitezela konspirazio, orkestrazio eta antzekoez.
|
|
|
Badakite jakin euskarak erroak bota dituela Euskal Herriko jendarteko esparru esanguratsuetan eta goi mailako hizkuntz funtzioetarako balioa baduela eduki. Zalantzan daude, gu gauden modu berean, euskararen normalkuntza atzera itzuli ezineko prozesuan
|
sartu
ote den. Baina badaezpada eta horregatik, zorrotz erasotzeari lotu zaizkio.
|
|
|
3. Hiruga rren galderaren erantzunean
|
sartuta
dagoeneko, oso oso garrantzitsua iruditzen zait serioski sinestea jauzi kualitatibo bat eman behar dugula erantzun moduan eta apustuaren erronka garrantzitsua Europan pausatu litzatekela.
|
|
|
Erdaltzaleek bilatzen duten eragin zehatz bat da matrikulazioak jaistea, euskal liburuen erosketa mailen jaistea, erabilpenaren gainbehera, geroz eta nagusi gutxiago euskalduntzen egon dadin. Horrek gainera berrest rukturaketa arazoetan
|
sartzera
behartuko ditu euskalduntze erakundeak, barne arazoakso rtuz eta erasoei erantzun eraginkor bat neutralizatuz.
|
|
|
Era berean, gorago esan dudan legez, ezin utz dezakegu alde batera gure arazoa ez bailitzan, Euskal Herriko hainbat eskualdetako hizkuntza nagusi eta lehena erdara dela. b) Euskararen zabalkundea oso prozesu geldoa izanen dela, eta berrogei urte dugula, behintzat, Euskal Herri osoa berreuskaldundu baino lehen. c) Euskal Herria ren egitura soziala eta historikoa ikusita, elkarrekin batera joan eta borrokatu arren, bakoitzakbe re erritmoari eutsi behar diola, eta beraz hiru ekintzae remu nagusi desberdindu behar ditugula, gero bakoitzaren barruan egin daitezkeen diferentziez gain: erkidego autonomoa, Nafarroa Garaia eta Iparraldea. d) Euskara industrian eta bizitzan
|
sartzeko
ahalegin berezia egin behar dugula: hori da datozen urteotako erronka nagusia.°
|
|
|
Zer da, ordea, une honetan aztoratzen gaituena? Bistan da galdera egiterakoan Hegoaldetik eta Hegoaldeaz ariga rela, Iparraldekoa beste kapitulu batean
|
sartzen
dugulako. Eta hortxe dugu koska:
|
|
|
EAEn zailagoa da oraingoz, baina Araba izan liteke horrelako prozesu alderantziketa abian jartzeko gune ahulena. Bistan dago egin den erasoa hizkuntza, irakaskuntza, eduki historikoak, aukera politikoak eta abar dena zaku berean
|
sartzen
ahalegintzen dela eta" totum revolutum" hori dela giro egokiena dena susmagarri bihurtzeko. Zaila bada ere argitze lan hori egiten saiatzea beharrezkoa dela uste dut.
|
|
|
Bestetik, euskalgintza susmopean jartzeak abiapuntu kulturaletatik euskarari hurbiltzen zaionari urruntzeko edota beldurtzeko balio du. Azken finean, euskal kultura ghettoan
|
sartzeko
, lehendabizi kriminalizatu behar dute eta, honekin batera, abertzaleak ez direnen nahia bereganatu euskararen mundutik alde eginarazteko.
|
|
|
omentu historiko berri batean gaude. Globalizazioak aukera berriak
|
sartu
ditu, baita inperialismoa bezalako botere sistemak ere. Estrategia global handietan EEBBen eta CIAren eskua daude maiz.
|
|
|
banku transnazionalen enplegatuak eta EEBBen indar armatuetatik laguntza, armak eta trebakuntza jasotzen dituzten indar armatu" nazionaletako" partaideak anitzetan. Maiz, EEBBetako unibertsitateen eta lanbide elkarteen aurrean merituak eta atsegin egiteko ahalegin guztiak egiten dituzten gestore eta ekonomialariak —baita medikuntza, natur eta giza zientzien arloetako profesional batzuk ere—
|
sar
ditzakegu sailkapenean. Bukatzeko, EEBBetako ereduari, baita bere teknologiari ere, jarraitzen dioten komunikabideetako eta prentsako jendea dago.
|
|
|
Sla ve ry in the Global Economyliburua irakurtzea praktika hau globalizazioaren muinean
|
sartuta
dagoela baieztatzeko. Munduan 27 milioi esklabo ditugu.
|
|
|
Crosby k (1986ko Ecologi cal Imperialism saioan) erakutsi zuen nola konkistatu zituzten europarrek Amerika, Asia, Ozeania eta Afrikako kostaldea. Armen indarraz gain, animalia, landare eta germenak
|
sartuz
, europa rrek paisaiak, indigenak eta fauna menperatu zituzten inperialismo ekologikoa bultzatuz nahita edo nahi gabe. Beranduago, Europako potentziak EEBBekin beren natur konkistak banatzen hasi ziren4.
|
|
|
XVII. mendean, Frantziak, Richelieu kardinala buruan, ikuspegi modernoa eman zien nazioarteko harremanei, Nazio Estatuan oinarriturik eta bere interes nazionalek bultzaturik. XVIII. mendean, Britainia Handiak botere orekaren kontzeptua
|
sartu
zuen, hurrengo
|