|
2004
|
|
|
Gainera, intsulinarekiko edo diabetesarekiko erresistentzia duten edo alkoholismo arazoak dituzten pertsonek ere arrisku handiagoa dute kromo defizita izateko, baita denbora luzez argaltzeko dieta egiten ari direnek ere. Halaber, adineko
|
pertsonak
zaurgarriak dira, batzuetan dieta desegokiak egiten baitituzte, bereziki bakarrik bizi badira. Gainera, adinekoengan gerta daiteke gai aktiboen eta elikagaien artean interakzioak izatea, eta kontuan hartu behar da, halaber, populazio talde bat direla, eta malabsortzio arazoak izan ditzaketela.
|
|
|
126 herrialdetako OMEk dituen datuen arabera, gaur egun nahikoa da iodoa hartzea horietako 43tan, eta behar baino pixka bat gehiago edo, are gehiago, beste 29tan. Ildo horretatik, osasun erakundeak ohartarazi du eguneroko segurtasun maila baino iodo handiagoa hartzeak disfuntzio tiroideoa eragin dezakeela
|
pertsona
zaurgarrietan. NBEko agentziak gogorarazi du iododun gatza sustatzeak ez duela gehiegi kontsumitzera eraman behar, eta horrek hipertentsioa eragin lezake, iodotzea egunean gehienez bost g kontsumitzeko gomendioekin bateragarria den kontsumo maila batekin egin baitaiteke.
|
|
2007
|
|
|
Estresaren preludioa Hipokanpoaren tamaina txikiagoaren eta estres postraumatikoaren arteko elkarketa horri dagokionez, Antonio Armariok, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Biologia Zelularreko, Fisiologiako eta Immunologiako ikertzaile eta irakasleak, gogorarazi du aurreko azterketetan pertsona helduekin ikusi zela, eta orain ere lan hipotesi bat dela bere ikerketa taldeak erabiltzen dituen animalia ereduetan. Armariok azaldu duenez, orain arte argitaratu diren azterlan gehienetan ikusi da hipokanpoaren tamaina txikiagoa ez dela estresaren ondorio, preludio bat baizik,
|
pertsonaren aurrean
zaurgarriagoa egiten baitu. Horren adibide da Mark W buru duen ikertzaile taldeak helduentzako bikietan egindako azterketa.
|
|
2009
|
|
|
Espainiako Gurutze Gorriak gizarte zaurgarritasunari buruzko buletin bat egin du, bere gizarte programen erabiltzaileen artean egindako inkesta baten bidez. Ekimen horren helburua da “krisiak pertsona horietan duen eragina neurtzea, haien zailtasunak detektatzea eta erakundearen jarduerak hobetzea, haien beharrak asetzeko”. Erakundeak milioi bat
|
pertsona
zaurgarri inguru artatu zituen 2008an, eta aurten, krisi ekonomikoaren ondorioz, herritarren %20 gehiagotara gutxienez joatea aurreikusten du. Gurutze Gorriaren datuen arabera, horrek, batez ere, etorkinei, gizarte arazoak dituzten emakumeei eta adineko pertsonei eragiten die, “ahulenei”, alegia.
|
|
2010
|
|
|
Elikagaien Mundu Programak (IEP) eten egin du Somaliako hegoaldeko laguntza banaketa, eraso gehiago izan direlako, langileen aurkako mehatxuak izan direlako eta “talde armatuek onartu ezin dituzten eskaerak” izan direlako, NBEko agentziaren arabera. IEPren bulegoak, Wajid, Buale, Garbahare, Afmadow, Jilib eta Belet Weyne, Somaliako hegoaldean, itxita daude aldi baterako, eta elikagaien eta ekipoen hornidurak, langileekin batera, eremu seguruagoetara eraman dira, “elikagai laguntza ahalik eta
|
pertsona
zaurgarri gehienengana irits dadin bermatzeko”. IEPk adierazi zuen langileen segurtasuna funtsezko kezka dela haientzat, eta talde armatuek berriki egin dituzten eraso, mehatxu, jazarpen eta ordainketa eskaeren ondorioz, “elikagaien arloko laguntza humanitarioaren bizi lerroa oztopatu da, eta, ondorioz, ia ezinezkoa da milioi bat emakume eta haur eta beste pertsona ahul iristea”.
|
|
2011
|
|
|
3.500 heriotza eta 1.800 ospitaleratze.
|
Pertsona
zaurgarriak Atmosferan kutsatzaile asko daudenez, talde batzuk besteak baino zaurgarriagoak dira, beren gaitzek okerrera egiteko aukera gehiago dute eta, are gehiago, heriotza ere eragin dezakete. Horixe gertatzen zaie adineko pertsonei eta, batez ere, aurretik patologia bat dutenei, hala nola bihotz hodietako eritasun bat (bihotzekoa izan dutenean edo arteria koronarioen kirurgia jasan dutenean), diabetea edo arnas eritasuna, hala nola bronkitis kronikoa, asma edo biriketako gaixotasun buxatzaile kronikoa (BGBK), azaldu du Barrabesek.
|
|
|
Ebaluazio hori egiteko, aztertutako lagina hiru populazio taldetan banatu zen, esposizio mailaren arabera. Adineko
|
pertsonak
zaurgarriagoak dira, eta zailtasun handiagoak dituzte esekiduran dauden partikula xeheak arnastean Sutearen eraginpean egoteak biztanleengan duen eragina ebaluatzeko (guztizkoa, ertaina edo batere ez), lanaren egileek zeharkako adierazle bat erabili zuten: sutearen aurreko 12 hilabeteetan eta ondorengo 12 hilabeteetan kontsumitutako sendagaien zenbaketa.
|
|
|
Zelula ama hematopoietikoak aztertu ditu, urteak igaro ahala noiz eta nola hiltzen diren ulertzeko. Horrek azalduko luke zergatik zenbait gaixotasun, hala nola leuzemia mieloide akutua, nagusitzen diren adinarekin, eta zergatik diren adineko
|
pertsonak
zaurgarriagoak infekzioen aurrean, hala nola hotzeriaren eta gripearen aurrean. Sistema immunologikoaren funtzioa adinean aurrera egin ahala murrizten dela bazekien ere, Wendy Pang doktoreak, “Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS) aldizkariaren azken alean argitaratu den azterlanaren egileetako batek, aitortzen du ikerketa hau “zelula ama hematopoietiko zahar eta gazteen gene adierazpenaren funtzioa eta profilak konparatzen lehena” dela.
|
|
2012
|
|
|
Joan den urte osoan zehar, bere lanaren abantailak zabaldu ziren eta ekintza gehiago egin ziren kopurua handitzeko, baina urtero hurrengo hamabi hilabeteetarako helburuak berritzen dira eta egiteke daudenei begiratu zaie. 1 Boluntarioen beste jarduera eremu batzuk bultzatzea Askotan, boluntarioen lanari dagokionez,
|
pertsona
zaurgarrienentzako laguntza handia dela uste da. Etxerik ez duten pertsonei, adinekoei edo ezgaitasunen bat dutenei edo gizartean baztertuak izateko arriskuan dauden gazte eta haurrei laguntzen zaie.
|
|
|
Azken bi urteetan, krisi sozioekonomikoaren eraginez, orain dela gutxi arte testuinguru sozioekonomiko seguruetan zeuden pertsona asko erakunde humanitarioak artatutako kolektiboetan sartu dira”, azaldu du erakundeak. Horrekin batera, dagoeneko arreta jasotzen zuten
|
pertsona
zaurgarrien egoera “larritu” egin da. Instituzio humanitarioak bere “kezka sakona” adierazten du langabeziaren hazkundeaz eta gizarte desberdintasunaz, baita babesgabetasun indizeez ere, eta ohartarazten du biztanleriaren maila garrantzitsuetako prekarietatea handitzeaz eta horrek dakartzan gizarte hausturako arriskuez.
|
|
2013
|
|
|
Hori dela eta, hainbat adituk eta elkartek diote murrizketek ez dutela horrenbesteko aurrezpena ekarriko. Buruko eritasuna
|
pertsona
zaurgarrietan Baliabide ekonomiko gutxiko pertsonek jasaten dituzte gehien murrizketak, ezin baitira osasun pribatura joan. Eta oso kasu larria da gaixotasun mentalak dituzten paperik gabeko etorkinena, arreta psikiatriko erregularra ere behar baitute (eta ez dute horretarako eskubiderik), bai eta medikazioa ere, kasu askotan ezin baitute erosi behar adina diru ez dutelako.
|
|
|
Ikerketaren emaitzak ‘The Journal of Immunology’ zientzia aldizkarian argitaratu dira. Katuaren zahian dagoen proteina gaizto horrek alergia erreakzioa eragiten du
|
pertsona
zaurgarrien gorputzean sartzean, hau da, substantzia horiekiko normala baino sentikorragoa den sistema immunologikoan. Une horretan, felina molekulak alergia erreakzioa eragiten du pertsonengan bakterio bakteriano arrunt baten aurrean.
|
|
2014
|
|
|
Elikadurari dagokionez, arazo zailenetako bat dieta “arazle” edo “desintoxikatzaile” dei txarrak dira. Nahiz eta aditu batzorde batek ere ez duen zalantzan jartzen, oso zaila da GUFeko iruzur mota horri kritikak aurkitzea giza nutrizioko eta dietetikako erreferentziazko liburuetan, eta, aldi berean, erabateko zigorgabetasunarekin, “desintoxikatzea” eta “birgaitzea” bermatzen duten gezurrezko gezurrak,
|
pertsona
zaurgarri gisa erortzen direnak. Agian, ez zaie linearik eskaini behar, eta, beharbada, errazagoa izango da hori egitea.
|
|
|
joera genetikoa, ingurumen arrazoiak eta ohitura txarrak, ezagunenen artean. Hala ere, nortasunaren elementuak, hala nola ezkorra, etsaitasuna, haserrea edo tristura, eta baita organismoaren berezko erreakzioak ere, estresa edo antsietatea, adibidez,
|
pertsona
zaurgarrienei gaitz jakin batzuk garatzen laguntzen diete. Eskura dagoen ebidentziak adierazten du jarrera positiboa izateak, bizitza luzatu eta osasuna babesteaz gain, immunitate sistema indartzen laguntzen duela.
|
|
|
Eta, horregatik, batzuetan zahartzaro terminoari ahulezia gehitzen zaio. Elkarrekin
|
pertsona
zaurgarri bat definitzen dute, bere osasun egoerak okerrera egiteko arrisku handia eta kontrako ondorioak izateko aukera handia duena, hala nola ospitaleratzeak, autonomia galtzea, ezgaitasuna, egoitzetan diru sarrerak, erorketak eta heriotza. Alzheimer gaitzaren ahultasuna Espainian 1,2 milioi gaixo Alzheimer gaixo daude, baina uste da 1,6 milioi gaixo ere izan litezkeela Zahartzeari lotutako patologia Alzheimer gaitza da, benetako epidemia dakarrena.
|
|
2015
|
|
|
«Arteria presioa eta kolesterola, arteria koronarioen basokonstrikzio batekin eta garunaren basoekin batera, infartua eragin dezake», Espainiako Bihotzaren Fundazioko (FE) kide eta Arrisku Baskularraren eta Bihotz Errehabilitazioaren Ataleko kide den Alejandro Berenguel Senén doktoreak ziurtatzen du. Hala ere, ikerketa hori ez da, modu egokian borrokatzen ez badute, gaixotasun kardiobaskularren bat pairatzen duten
|
pertsonak
zaurgarriagoak egiten dituela dioen ebidentzia bakarra. London School of Hygiene&Tropikal Medicine (LSHTM) eta British Medical Journal aldizkari espezializatuetako zientzialariek egindako beste azterketa batek ondorioztatu zuenez, eguneko batez besteko tenperatura %2ko igoera metatuari lotuta zegoen, bihotzekoa izateko arriskua %2koa baitzen.
|
|
2017
|
|
|
Bosgarren mailakoa. Gertakariaren berri izan duten
|
pertsona
zaurgarriak.
|
|
|
Koloneko minbiziaren kasuan, laborategiko saguetan egindako azterketek erakusten dute tumorearen tamaina %60 murriztu dela. Aditu suediarren helburua da
|
pertsona
zaurgarrietan edo familian aurrekariak dituzten pertsonetan tumoreen arriskua gutxitzeko farmakoak garatzea. Amaren esnea edateak minbizia sendatzen du?
|
|
2019
|
|
|
Batzuetan, lo nagoen itxura egiten dut. Alde batera begira jartzen naizenean masaila burukoaren kontra dagoela ziurtatzen naiz, horrela nire ahoak haurtxo aingerutxo batena eman dezan eta nirekin oheratu berri den
|
pertsonak
zaurgarria naizela pentsa dezan, zaintzea merezi duen norbait alegia. Sexuaren jainkosa eta haurtxoa.
|
|
2020
|
|
|
Ile apaindegiek soilik
|
pertsona
zaurgarriei eman diezaiekete zerbitzua, euren garbitasuna bermatzeko.
|
|
|
Baina, zeharka, babes kolektiboa ere sor dezake, eta hor dago bere indarrik handiena: behar adina pertsona txertatuz gero, txertoa hartu ezin duten
|
pertsona
zaurgarriak babestu daitezke. Are gehiago, mikroorganismoaren zirkulazioa eten eta gaixotasuna desagerraraz dezake.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak bi agertoki posible aurreikusi ditu: txertoa ekoizteko zaila bada,
|
pertsona
zaurgarrienak lehenetsi dira: nagusiak eta biriketako gaixotasun kronikoa, kardiopatiak edo hipertentsioa dutenak.
|
|
|
Dena den, kasu kopuru erreala bederatzi milioi ingurukoa dela kalkulatzen da. Gaixotasun honek gastroenteritisa (beherakoa, sabeleko mina eta sukarra) eragiten du eta, printzipioz, ez da larria, nahiz eta
|
pertsona
zaurgarrienetan izan daitekeen (haur txikiak, haurdun dauden emakumeak, adineko pertsonak eta pertsona immunodeprimituak). Oilaskoa zergatik ez duzun garbitu behar Irudia:
|
|
|
COVID delakoak eragindako egoerak
|
pertsona
zaurgarrienekiko eskuzabaltasuna ahalik eta gehien azalerarazi du. Aholku erabilgarri batzuk proposatzen dizkizugu, zuk ere lagundu ahal izan dezazun
|
|
|
Hainbat maskara mota daude, eta, ondorioz, gure kasuan zein den egokia oker dezakegu. Arnas aparatuko paziente kronikoen kasuan,
|
pertsona
zaurgarritzat jotzen direnez, SEPARek (Pneumologiaren eta Kirurgia Torazikoaren Espainiako Elkarteak) aholkatzen du FFP2 motako EPI maskarak erabiltzea, kanporatze balbularik gabe. Taula honetan, maskararik ohikoenen eta horietako bakoitza nork erabili behar duen azaltzen da:
|
|
|
OMEren oharrak Antigenoen testek oso eraginkortasun handia dute paziente sintomatikoetan, hau da, kutsaduraren sintoma susmagarriak dituztenetan (sukarra, eztula, muskuluetako mina, nekea…). Gaixotasunaren bilakaeran bost egun edo gutxiago dituztenentzat ere egokiak dira, baita harreman estuetan ere, hala nola bizikideak eta
|
pertsona
zaurgarriak. Antigenoak detektatzeko teknika azkar horrek %93tik gorako sentikortasuna eta %99tik gorako espezifikotasuna erakutsi du.
|
|
|
Zerga sistema izugarri atzerakoia denez, diru bilketa egoera ahulenean dagoen biztanleriaren bizkar gainean eroriko da. Gainera, etorkizunean murrizketa handiagoak eragingo ditu
|
pertsona
zaurgarrientzako bideratuta dauden gastu sozialetan. Arlo guztietako murrizketek aurrera jarraitzen duten bitartean, milaka eta milaka pertsona gorriak pasatzen ari direnean, egun batean bai eta hurrengoan ere bai konfinamendu berriez hitz egiten diguten bitartean...
|
|
|
Diru sarrerarik apenas duten familiek inoiz baino gehiago behar izan dute laguntza; eta langabezian geratu eta laguntza eskatu behar izan duen familiarik ere egon da. Era berean, bailarako eragile ezberdinak" inoiz baino gogorrago" ari dira lanean,
|
pertsona
zaurgarrienen premia guztiak asetzea helburu.
|
|
|
Sakanako adin guztietako ikasleek 40 egun pasa daramate etxetik ikasten. Krisi guztietan bezala, oraingoan ere,
|
pertsonarik
zaurgarrienak kaltetuagoak suertatzen ari dira, eta irakaskuntza ez da salbuespena. Agerian gelditu da ikasle guztiek ez dituztela beharrezkoak diren baliabide teknologikoak, ezta etxean behar diren baldintzak ere (espazioa, giroa, laguntza…) etxetik behar den bezala ikas prozesuarekin jarraitzeko.
|
|
|
Bai, baldin bada elikagaiak, botikak eta zero eta bat faseetan onartutako produktuak edo zerbitzuak erosteko edo kontsumitzeko. Horrez gain, lantokira, osasun zentroetara, nahiz zaintza lanak egitera joateko (alegia, adinekoak, adingabeak, menpekotasunen bat dutenak eta
|
pertsona
zaurgarriak zaintzeko) ere bai. Banketxera, abokatuarenera eta gestoriara ere joan daiteke.
|
|
|
Gaurtik, mugikortasun mugagabea izango da Gipuzkoan; herrialde barruan, edonoiz edonora joan gara. Ez da etxetik irten ezta etxeratzeko ordutegi finkorik izango." 2 fase honetan, eta normaltasunaren eta pertsonen mugikortasunaren printzipioan aurrera eginez, ordutegi tarteak ezabatuta geratzen dira, adinekoentzat eta
|
pertsona
zaurgarrientzat gordetakoa izan ezik, eta egoitza zentroen eremuan adinekoentzako bisitak berrezartzen dira, betiere foru aldundiek ezarritako egutegiaren eta baldintzen arabera, erakunde horiek baitituzte eskumenak egoitza zentroen eremu soziosanitarioan". Ostalaritzako lokalak eta zerbitzuak, jatetxeak, txokoak eta elkarte gastronomikoak berriro ireki dira, museoetako bisitak baimentzearek... Duten edukieraren %50a bete dute.15 lagun arteko bilkurak ere baimenduak egongo dira, eta baita bisitak ere.
|
|
|
Horretaz ohartarazi du Lola Young aktore eta Erresuma Batuko Lorden Ganberako kideak, Moda Iraunkorrerako Zentroko kide gisa izandako esperientziaren harira. " Klima aldaketaren ondorio lazgarrietatik ihesi joaten diren
|
pertsonak
zaurgarrienak izaten dira salerosketaren menpe geratzeko, edo lan behartuak egiteko, menpekotasun handiko baldintzetan. Eta, beste behin ere, haurrak eta emakumeak dira egoerarik zaurgarrienetan eta larrienetan daudenak" 24.
|
|
|
Astiro astiro, Lorrainek esan zion: Begira, Marianne oso
|
pertsona
zaurgarria da. Eta zu hor asko aprobetxatu zara eta min egin diozu.
|
|
|
Pertsonaren lanketatik bizitzak lantzera pasatzen garenean, bi eremutan eragiten dugu: bizitza beraren ikuspegi zabalago batekin, bizitza guztiei balioa emanez,
|
pertsona
zaurgarrienak ere komunitatearen baitan kokatuz; eta bizitzaren modu orokorrenean, natura eta ingurugiroa ere komunitatearen lanketarako esparruan sartuz. Bide horretan, pertsona, lan eta bizitza guztien beharra eta interdependentzia agerian jartzen dira, eta estrategia kooperatiboen ikuspegia zabaltzen da, pertsonen eta kolektiboen garapena lan duin eta emantzipatzailearen esparrutik bizitza bizigarriak eraikitzeko proiektu saretuetara eramanez.
|
|
|
Eskolak eta osasungintzak harreman zuzena izan behar dute auzo eta herrietan. Haurraren (hau da,
|
pertsona
zaurgarrienen) zaintza erdigunean jarriko duen komunitatea herri sanoagoa izango da.
|
|
2021
|
|
|
Itxialdiarekin batera, Lekittarrok Zaindu herri plataforma sortu zen,
|
pertsona
zaurgarrienei elikagaiak banatzeko eta adinekoei laguntzeko: " Ekimen horri nola atxiki pentsatzen aritu ginen, eta erabaki genuen produktuak eurei banatzea ideia ona izan zitekeela".
|
|
|
Estatu bakoitzak bere politika du etxebizitzaren inguruan, eta nahiz eta batzuenak besteenak baino aurrerakoiagoak izan, gizarteko
|
pertsona
zaurgarrienentzat bizileku finko eta duin bat izateak buruhauste izaten jarraitzen du.
|
|
|
Akaso begiradek eraikitzen gaituzte. Gizon baliotsua, agure gizajoa, erosle goibela,
|
pertsona
zaurgarria, aitona alarguna. Denak dira bera.
|
|
|
Korridorean aurrera ohartu da irratia piztuta utzi duela eta esatariaren ahotsa entzuten da: " …laster hasiko dira txertoaren hirugarren dosia
|
pertsona
zaurgarrienei jartzen...".
|
|
|
Adinekoentzako desnutrizio arriskuaren faktoreak NBEren Garapen Jasangarrirako 17 Helburuetatik bigarrenak (“Zero gosea”) politika publikoei dei egiten die biztanleen zati horretan arreta jar dezaten: “Adineko
|
pertsonak
zaurgarriak izan daitezke elikagaien segurtasunik ezarekin, familiek eta laguntza programek lehentasuna ematen baitiete gazteei. Adineko pertsonetan zentratzeak desnutrizio ereduak aldatzen eta arreta zerbitzuen mendekotasuna prebenitzen lagunduko du”.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko Elkartasun Sarea duela urte eta erdi sortu zutenean, momentuko ekinaldia izan zela azaldu du Pebetek: «Beharra genuelako
|
persona
zaurgarrienak eta ahulenak babesteko, baina biziki konplikatua izan zen haienganat iristea garai hartan».
|
|
|
Agorrilaren bukaeratik aitzina, herritar zaurgarrienek ordua hartzen dute hirugarren ziztada hartzeko Ipar Euskal Herrian, eta iraila erditsutik aitzina hasiko dira dosia jartzen. Frantziako Osasun Aginte Gorenak datozen egunetan zehaztekoa du lehentasuna izanen duten
|
pertsona
zaurgarrien zerrenda. Oraingoz, gainerako herritarrei ez diete aukerarik ireki hirugarren dosia jartzeko.
|
|
|
Ondorio erregresiboak mugatuak izaten dira askotan, erregaien zergak, esaterako. Gainera, zerga horiek sortutako baliabideak ondo erabiliz gero, erregresibitate arinak konpondu ditzakete, kalte egin diezaieketen
|
pertsona
zaurgarriak konpentsatuz.
|
|
|
«Borrokak bere horretan dirau; herri honek ez dio egun bakar batean ere antolatzeari utzi, ez eta kapitalismo izeneko pandemia mundialaren aurka borrokatzeari ere». Nabarmendu zutenenez, «kapitalismo heteropatriarkalak ankerkeriaz» jokatzen du hainbat
|
pertsona
zaurgarrirekin, eta hainbat eremutan du eragina. Zaintzaren arloa oinarri izan zuten:
|
|
|
Ildo horretan, Nafarroako presidenteak espero du
|
pertsona
zaurgarrienen txertaketarekin zerikusia duen guztia aurrera joan ahala" eragin txikiagoa izatea ospitalera", eta, beraz, kasuen kopurua" ez da ospitale okupazioarekin zerikusia duen adierazlea izango".
|
|
2022
|
|
|
Adinekoak eta
|
pertsona
zaurgarriak dira zerbitzu horien erabiltzaile asko, eta haiei eta gainerako herritarrei zerbitzu hobea eta irisgarriagoa eskaintzea da bulegoak lekuz aldatzearen arrazoi nagusia. " Azken urteotan gero eta herritar gehiagok jotzen dute Gizarte Zerbitzuetara zerbitzu bat edo besteren beharra dutelako edo laguntzaren bat tramitatzeko helburuz.
|
|
|
Egia aitortze aldera, enbargo politikek eragina izan dute Afrika edo Asiako herrialdeei aplikatu zaizkienean, hala nola Hego Afrika, Zimbawe, Irak edo Irani; baina herrialde horietako txiroenek pairatu dituzte bizi baliabideen endekapenen ondorioak. Oroitu behar dugu Nazio Batuek Iraki ipinitako enbargoen ondorioz 500 mila haur zendu zirela,
|
pertsona
zaurgarrienak horiexek baitira. Halere, berriki zendu den Madeleine Albright Bill Clintonen kanpo aferetako idazkariari galdetu zitzaionean nola baloratzen zituen Iraki ipinitako enbargo neurri hilgarriak, ihardetsi zuen egoera latza jasan zutela irakiarrek, baina han egindakoak merezi izan zuela.
|
|
|
arau hauste arintzat hartuko da. (150 eta 10.000 euro bitarteko isunekin), baina larriak
|
pertsona
zaurgarriei eragiten dieten edo behin eta berriz egiten diren. Kasu horietan, isunak 100.000 eurokoak izan daitezke.
|
|
|
Ez litzateke lehen aldia ezusteko bat izaten dugula». OMEko arduradunak neurriak eskatu dizkie agintariei
|
pertsona
zaurgarriak eta osasun langileak zaintzeko, eta baita pandemiak ekonomiari eta hezkuntzari eragindako kaltea gutxitzeko ere. Atzo solastatu zen OMEko buruzagia, eta datozen asteetarako aurreikuspena ere egin zuen, esan zuen litekeena dela sei eta zortzi aste bitarteko tartean Europako herritarren erdiak COVID eragiten duen birusarekin kutsatzea.
|
|
|
Astelehenetik aurrera, ordea, bakartu beharrik ez dute izango asintomatikoek eta sintoma arinak dituztenek. Artaz ibili dutela esan da, ahal bada
|
pertsona
zaurgarrienen inguruan ibiltzea ez dela komeni, eta maskara jantzita eraman dutela, baina ez dute kanpora irten gabe geratu. Hego Euskal Herrian eragina izango du erabaki horrek; atzo arratsaldean hartu zuten Espainiako Osasun Ministerioko eta autonomia erkidegoetako ordezkariek, Osasun Publikoko Batzordearen bileran.
|
|
|
Era berean, atzo egin zuten bileran erabaki zuten soilik
|
pertsona
zaurgarriei egingo zaizkiela diagnostikoa egiteko testak: esaterako, adinekoak badira, immunoeskasiaren bat badute, bestelako patologiaren bat badute, edo haurdun badaude.
|
|
|
Baina, oro har, kasu larrienei begirakoa izango da hemendik aurrera COVID gaineko zaintzaren lehentasuna. Era horretan,
|
pertsona
zaurgarrienetan jarri nahi dute arreta eta zaintza, eta haiei bakarrik egingo diete jarraipen zorrotza.
|
|
|
esaterako, adinekoei, immunoeskasia dutenei, haurdun daudenei eta gaixotasunen bat dutenei. Era horretan,
|
pertsona
zaurgarrienetan jarri nahi dute arreta eta zaintza, eta haiei bakarrik egingo diete jarraipen zorrotza.
|
|
|
Behin sintomak arindutakoan, ostera ere zentrora itzuli dira, baina sintomak izan eta ondoko hamar egunetan maskara jantzita eduki dute, eta eskuak «modu egokian» garbitu dituzte. Gainera,
|
pertsona
zaurgarriekin kontaktuan egotea saihestu dute. Dekretuak dio irizpidea berbera izango dela positibo eman duten baina sintomarik ez dutenentzat.
|
|
|
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ez ezik, Nafarroako ikastetxeetan ere bertan behera geratuko da maskararen derrigortasuna, astelehenean, gobernuak jakinarazi duenez. Hezkuntza Departamentuak maskararen erabileraren gaineko irizpideak igorri dizkie Nafarroako ikastetxe publiko eta itunpekoei, eta, aurreratu duenez,
|
pertsona
zaurgarriek maskara erabiltzen jarrai dezaten gomendatu du bertan, eta, lehentasunez, maskara kirurgikoa izan dadin. Halaber, «ardura eta errespetua» eskatuko du maskara erabiltzen jarraitu nahi dutenekiko.
|
|
|
2022ko otsailaren 22an Espainiako Gobernuak
|
pertsona
zaurgarrienen etxegabetzeen etenaldia luzatu bazuen ere, datuek erakusten dute Hego Euskal Herrian kaleratzeak ugaritu egin direla.
|
|
|
Espainiako Ministroen Kontseiluak 2022ko irailaren 30era arte luzatu zuen alternatibarik ez duten
|
pertsona
zaurgarrienak etxegabetzeko debekua, eta neurri horren babespean geratzen dira familia zaurgarriak, haurrak dituzten familiak, menpekotasun egoeran dauden pertsonak eta indarkeria matxistaren biktimak ere, betiere alokatutako etxea jabe handiena bada.
|
|
|
Estrategia aurkeztearekin batera, pil pilean dauden gaiei ere heldu diete Urkulluk eta Gotzone Sagardui Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak. COVID pandemiari lotuta, «zuhurtzia eta babesa» galdegin ditu Urkulluk, batez ere
|
pertsona
zaurgarrienentzat. Zehatzagoa izan da Sagardui:
|
|
|
Sua nola piztu zen ikertzen ari direla gaineratu du. Atzo «une larriak» bizi izan zituztela azaldu du, sua eskualdeko garraio publikoko ibilgailuen gordetegira hurbildu zelako, eta
|
pertsona
zaurgarriak dauden Xabierko Frantziskoren egoitzara. Halere, azkenean ez zuten hustu behar izan azken hori.
|
|
|
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, biztanle guztiei bideratu diete kanpaina.
|
Pertsona
zaurgarriek ordua eskatu ahal izango dute irailaren 26tik aurrera, Osakidetzaren webgunearen bidez edo osasun zentrora deituz. Gainerakoek azaroaren 1era arte itxaron dute txanda eskatzeko.
|
|
|
Politikak hori gehien behar duten herritarren eskaerei erantzuten ez badie, alferrekotzat joko dute. Hau da, kudeaketa politikoak eragin positibo zuzena izan behar du gure gizarteko
|
pertsona
zaurgarrienen eguneroko bizitzan. Gobernatzen duten alderdiek zein oposizioan daudenek, beren jarduera politikoaren bidez, eskubideetan aurrera egitea eta herritar gehienen bizi baldintzak hobetzea bermatu behar dute.
|
|
|
Gizarte Garapen arloko zinegotzi moduan, oso gertu gaude
|
persona
zaurgarrienetatik, entzunak izateko eta soluzio errealak jasotzeko behar gehiago duten horietatik. Pandemiaren baitako osasun eta ekonomia larrialdi honetan, premiazkoenean jarri dugu arreta.
|
|
|
Diru partida bat sortu genuen bizilagun askori laguntzeko euren lanpostuen behin behineko itxieraren ondorioz pairatutako ondorio ekonomikoak leuntzen. Laguntza sozialak handitu ditugu,
|
pertsona
zaurgarrienak artatu gabe egotea ekiditeko.
|
|
|
Neurriak neurri, zuhurtziarako deia egin zuten arduradunek. Positibo baten kontaktu estua den herritarrari hamar egunetan" kontuz ibiltzeko" deia egin zioten, prebentzio neurriak zorroztuz; musukoa erabiltzea,
|
pertsona
zaurgarriekin harremanak murriztea edota kanpo jarduerak mugatzea, besteak beste.
|
|
|
Birusak denoi eragin diezaguke, baina hari aurre egiteko garaian badaude desberdintasunak:
|
pertsona
zaurgarrienen zaurgarritasuna are ageriago geratu da. Kalean bizi direnak datozkigu agian burura, eta bai –eman zitzaien urgentziazko erantzun bat, baina epe luzeagorako erantzunik ez da artikulatu–, baina baita adineko pertsonak ere, egoitzetan zeudenak edota bakarrik bizi zirenak, eta gazteak ere bai:
|
|
|
hildakoak, etxegabetuak, garestitze ikaragarriaren ondorioz –gasa, petrolioa, elektrizitatea, garraioak, elikagaiak... – muturreko pobrezia –goseteak, hotza... – hurbilago ezagutuko ditugu. Eta guztien artean
|
pertsona
zaurgarrienak haurrak eta adineko pertsonak, eta bereziki bizitzaren sortzaile eta zaintzaile nagusiak, emakumeak, gehien sufrituko dutenak izango dira. Gerrak larrialdi klimatikoa, energiaren eskasia, zerbitzu publikoen hondorapena (osasungintza, hezkuntza, zerbitzu sozialak…) eta estatuen zorra finantziarioa areagotuko ditu.
|
|
|
Bestalde, testuinguru honetan jendarteko
|
pertsona
zaurgarrienen bizi baldintzak eta urgentziak atenditzeko askotariko ekimen eta sareak jarri dira martxan, besteak beste, zaintza sareak edo elikagaien bankuak. Mugimendu sozialek sarritan politizatutako borroka ideologikoak eta mobilizatzaileak lehenetsi dituzte, eta oinarrizko beharrak asetzeko ekimenak baztertu dituzte edo beste eragile batzuen esku utzi dituzte, asistentzialismoarekin lotu izan direlako.
|
|
|
Desberdintasun material eta psikosozialak era egokian kudeatzeak, eragin babeslea du herritar guztien osasun mentalean, eta batez ere
|
pertsona
zaurgarriengan.
|
|
2023
|
|
|
Gizarte babesa eta ekonomia sustatzea izan dituzte lehentasun, eta horregatik, Gizarte Zerbitzuek eta Parekidetasun sailak izango dituzte igoerarik handiena.
|
Pertsona
zaurgarriak babesteko xedez, Gizarte Zerbitzuen sailak %14ko igoera izango du 2024an aurten %15eko igoera izan du 2022ko aurrekontuarekiko, egungo zerbitzuak" indartu" egingo dituztelako eta beste berri batzuk martxan jarriko dituztelako, batez ere ongizate emozionalera bideratuta. Guztira, 3,2 milioi euroko aurrekontua izango du sail horrek.
|
|
|
Oreka dinamikoa aurkitzen dugu normalean pertsona baten adar sinpatikoaren eta parasinpatikoaren artean, baina inguruneak presio asko egiten duenean eta distresa gehitzen denean,
|
pertsona
zaurgarri bihurtzen da. Nerbio Sistema Autonomoaren desoreka eta psikopatologia nagusitzen dira Nerbio Sistema Sinpatikoa hiperaktibatua dagoenean eta sistema parasinpatikoa hipoaktibatua dagoenean.
|
|
|
Oreka dinamikoa aurkitzen dugu normalean pertsona baten adar sinpatikoaren eta parasinpatikoaren artean, baina inguruneak presio asko egiten duenean eta distresa gehitzen denean,
|
pertsona
zaurgarri bihurtzen da. Nerbio Sistema Autonomoaren desoreka eta psikopatologia nagusitzen dira Nerbio Sistema Sinpatikoa hiperaktibatua dagoenean eta sistema parasinpatikoa hipoaktibatua dagoenean.
|
|
|
Imagen: ©ACNUR Hameed Maarouf Acciones Alde batetik, ACNUR Sirian
|
pertsona
zaurgarrienak zaintzen ari da, hala nola, zaharrak, ezgaituak edo adingabeak. Eskualdeko erreserbei dagozkien larrialdietako milaka artikulu osagarri mobilizatzen ari da, eta erantzuteko plan zabalagoa garatzen ari da, tokian tokiko beharrei erantzuteko.
|
|
|
«Proposamen onak egin ondoren, autonomia erkidegoek gutxieneko batzuk betetzen direla kontrolatzera bultzatu behar da, ez soilik elikadurari dagokionez, baita zentzumenei dagokienez ere», adierazi du Juan Revenek. Alberto Garzón Kontsumo ministroaren aburuz, egoitzetan dauden
|
pertsonak
zaurgarriak dira, bereziki «kexatu ere ezin direnak». Haren iritziz, «gure adinekoek Gobernuaren laguntza osoa izan behar dute dieta osasungarri, iraunkor eta duina izateko.
|
|
|
Horrela, legez kanpoko atxiloketa edo beren borondatearen kontrako aberriratzea bezalako arriskuak saihesten dira. Gainera, aukera ematen die estatuei
|
pertsona
zaurgarriak edo behar bereziak dituzten pertsonak identifikatzeko eta berariazko zerbitzuetara bideratzeko, besteak beste, bakarrik dauden adingabeen babesa eta familia bateratzea, laguntza psikosoziala edo genero indarkeriatik bizirik atera direnei laguntzea. Sabaia bermatzea:
|
|
|
Horrez gain, bizitegi sozialen kopurua emendatu behar dela uste du Aldak, eta beharrezkotzat jo du horietako batzuk kanporatzeen biktima direnentzat atxikitzea.
|
Pertsonarik
zaurgarrienek kanporatze arriskuaren aitzinean babes handiagoa izan luketela ere uste du. Bestalde, bizitegi berri bat atzematea ez litzateke maizterraren esku bakarrik izan behar Aldaren ustez:
|
|
|
Jaio garenetik hiltzen garen momentura arte gara zaurgarriak, maila diferenteetan bizitzaren etapa bakoitzean. Kontua da gure gizarteetan
|
pertsona
zaurgarrien eta ez zaurgarrien arteko diferentzia egiten dugula, gorputz batzuei agentzia emanez eta besteei kenduz.
|
|
|
Kontua ez da
|
pertsona
zaurgarriak edo ez zaurgarriak daudela, baizik eta zaurgarri bezala izendatzen ditugun horiek benetan prekarioak direla. Modu bat da pertsona baten egoera latzaren erantzukizuna norbanakotik sistemara mugitzeko.
|
|
|
Azken boladan suteak ikusi ditugu Mediterraneo aldean, eta dozenaka pertsona hil dira. Tenperaturen igoera kaltegarria da
|
pertsona
zaurgarrientzat batez ere, hala nola gazteentzat eta adinekoentzat. Atmosferaren kutsadurak ere arazo kardiobaskularrak eragiten ditu osasunean.
|
|
|
Etxebizitzen neurriei gehitu behar zaie 2025era arte luzatuko dela
|
pertsona
zaurgarriak etxegabetzeko debekua. EH Bilduk atzo iragarri zuen koalizioak Sanchezen gobernuarekin iritsitako akordio baten ondorioa dela luzapen hori.
|
|
|
Hori dela eta, Azpeitira ekarriko duen erakusketak bi helburu nagusi dituela nabarmendu du: " Alde batetik, ikusaraztea badaudela emakume migranteak, eta, bestetik, gizarteratzea emakume horiek pertsona bezala ikusi behar ditugula, eta ez
|
pertsona
zaurgarri bezala". Garaialderen iritziz, bada orokortuta dagoen uste oker bat:
|
|
|
Adinekoen eta
|
pertsona
zaurgarrien zaintzaren 360 graduko bidaia egiten da ondoko orrietan, eta irakurleak askotan ikusiko du bere burua bertan islatuta, aurpegi desberdinetako edozeinetan: egoera horietako batean dagoelako bera edo hurkoren bat, edo noizbait halaxe egongo den ziurtasun osoa duelako.
|
|
|
Oraingoan zaintza jarri du bere begirada zoliaren erdigunean, eta berriro asmatu du: ez dago zaintzaren inguruan nahitaezkoa zaigun eztabaida baino auzi garrantzitsu eta premiazkoagorik gaur egun. Adinekoen eta
|
pertsona
zaurgarrien zaintza sistema goitik behera aztertzeko eta berritzeko une aproposagorik ez dago. Pandemia –ustez– gainditu dugularik, inoiz baino begirada zorrotzagoa behar dugu aztertzeko zer den eginkizun duguna.
|
|
|
Felixek ongi dioen bezala, berezko doinu goxoarekin lotzen dugu maiz, baina, garai bateko binilozko diskoek bezalaxe, B aldea ere badu, eta hori ez da hain gustagarria gertatzen. Adinekoen eta
|
pertsona
zaurgarrien zaintzaren 360 graduko bidaia egiten da ondoko orrietan, eta irakurleak askotan ikusiko du bere burua bertan islatuta, aurpegi desberdinetako edozeinetan: egoera horietako batean dagoelako bera edo hurkoren bat, edo noizbait halaxe egongo den ziurtasun osoa duelako.
|
|
|
Teknologia horiek inoiz ez bezala areagotu dute gorputzen idealizazioa eta konparaketa faltsuak, filtro estetikoen bidez zein bestelako tekniken bitartez, eta mezu hartzaileei dagokionez, nerabeak jarri dira, historian lehenengo aldiz, ardatzean. Hau da, oraindik beraien autokontzeptua, autoestimua eta identitatea eraikitzen ari den garaian,
|
pertsona
zaurgarrienengan. Hortik sortu da, neurri handi batean, aurreko atalean ikusitako dismorfia kasuen gorakada sutsua.
|