|
2022
|
|
|
Lotsa aldez aldatu da. Lehen,
|
orain
dela ez hain aspaldi, euskararen alde mintzatzea eta jokatzea gaizki ikusia ze goen, euskarak ez zeukan sinesgarritasunik ezta kargudunen babesik ere. Oraingoan, aitzitik, euskararen aurka hitz egitea da gaizki ikusia dena eta po litika zein gizarte arduradunek nabarmendu gogo dute euskarari atxikiak daudela, hitzetan baizik ez bada ere.
|
|
|
|
Orain
, haatik, gehiago berantetsi ezin den borroka saila da gure hizkuntzaren ofizialtasuna eta honek deragitzan ondorio guztiak behingoz onar ditzan estatu frantziarrak. Euskara hizkuntza ofiziala bihurtzearekin, eskola publikoetan euskarazko irakaskuntza nahitaez onartu eta obratu dute irakasle eta gu rasoek.
|
|
|
Euskarari errespetu eza agertze horren aurrendaria Sohüta herria izan zen, hango udal zinegotziek,
|
orain
dela zenbait urte, euskararen idatzizko arauez jakinean izan zitekeen inori ere argibideak eskatu gabe, Hoki auzoko etxaldeen izenak ustez euskaraz ezarrarazi baitzituzten. Oraindik ere bide bazterrean age ri dira ohol horiek, gure hizkuntzarekiko ezaxolaren eta begirunerik ezaren seinale.
|
|
|
Aurretik azaldutakoaren il dotik, ez naiz batere ziur trajeria bat den gai horren biziarazteko modurik ego kiena, baina aurreiritziz ez jokatzeko, horretan geldituko naiz, behinik behin. Ziurtzat eman daitekeena da, ordea, Pier Pol Berzaitzek ikusgarri oso aberats eta koloretsu bat onduko duela,
|
orain
arte, pastoraletan eta beste ikusgarri moldeetan egin izan duen bidetik. da ere tauladara igo nahi izango direnak ugari diratekeela...
|
|
|
hura Ahüzkiko ütürritik bezala, hitzak ahotik jelkitzen zeitzaion! Gure kantütegiko altxorrak ere Beñat Larrorirekin jorratzen zütüen,
|
orai
kasik ahatzerik diren erranaldiak eta hitzak berriz arra oritaraztez. Aisantzia bat ere bazüan erranaldi gordeen edireiteko eta aztertzeko.
|
|
|
Eta
|
orai
–
|
|
|
Igaran abentüko berri latzetik landa aski goibel izanik,
|
orai
, belhixetan ari gi ra. Gure bidealdi lüzeetan, holako nahigabeak ügari izan dira, eta beti hor gira...
|
|
|
Galtze handia dugu, eta ez bakarrik Zuberoan: batetik euskaldun guztien arteko zubi egile arraroa genuen, bestetik Iparraldeak orokorki parte gutixko hartzen du
|
orain
Euskaltzaindian, langile mentsez, eta hor ere hutsune larria uzten digu Allanderen joaiteak.
|
|
|
Haatik obretan bide horretarik zebilen, ber denboran besteen sinestea gain gainetik errespetatuz. Aita Junes Casenaveri atxikimendu handia zion, eta pentsu dut
|
orain
harekin dagoela Parnasoan. Hor ez dut zalantza ez dudarik, ezen azken epai eta jujamenduko arauak, San Mateoren Ebanjelioan agertzen direnak, ongi bete ditu, jende asko lagunduz, eman dezagun samariar onak bezala, oroituz samariarra heretikoa zela, gutienik zismatikoa.
|
|
|
· Lehen lürraldea ginen hiztegi ttipien egiten(
|
orain
Iparralde osoan zabal türik dira): adibidez haurtzaintegier, ondarkingüner eta igerixkagiari bürüz.
|
|
|
Erromardiko hondartzaren gaineko harkaitzetatik hurbilago ala urrunago ibil i ta, Artxiloako kuru tzerat iritsiko gara, eta dagoeneko Donibane Lohizuneko lu rretan sartuta izan go gara. Hemendik ere,
|
orain
arte egin dugun bideaz ohar tzeko aukerarik izango dugu, ipar ekialdera Miarritzeraino ematen baitu bistak. Artxiloago kurutzetik berehalaxe, eraikin bitxi baten albotik igaroko gara, erdaraz Crypte du Chevallier (Zaldunaren kaperatxoa) emana den honetan ehortzia delarik Belgikakoa zen Fermin Van Bree enpresa gizona.
|
|
|
Adin batetara heltürik diren züberotar eüskaldün hanitxek bezala, R hori eüskarazko gisan ahozkatzen ikasi düe. Aldiz, eüskara ikasi düen edo ikasten ari diren gazte hanitxek bakant zonbaitek salbü frantsesezko R baten gisan ahozkatzen düe
|
orai
.
|
|
|
Arrenküra horri bürü egiteko gogoa ükeitean, güdükü gogor batetan sar türik direla üdüri zaie Sü Aziakoer. Halerik ere, argiki erran deiküe, beren ahal ttipiekila, ahozkatzearen lerratze horri nahi liratekeala bühürtü eta zübe ro tar mintzoa entzünarazi, haiek eta beste züberotar eüskaldünek, hots
|
orai
50 nahiz 60 urtez goitiz düenek, ikasi eta mintzatü bai eta mintzatzen jarrai kitzen düen be zala.
|
|
|
Azkenik, Sü Aziako kideek kasetarier erran deienez: "
|
orai
, esperantxa dügü EEPk ere lagüntüko gütüala, hori laster jakinen dügülarik".
|
|
|
Lehen lehen mustraka igaran 2020ko urtarilaren 11an eginik(!), pastoraleko kargüen emaitea, berriz, ondoko barantailaren 15ean agitü zen. Hona, arren,
|
orain
düala abantxü urte bat eta erdi emanik, zoin diren trajeria hontako kargü nausiak. Süjeta, hots Abdelkader izanen dena Alain Mercapide date, eta haren lehen emaztea zen Kheira, aldiz, Mathilde Faurie izanen da.
|
|
|
Bigarren testua 2017ko Eüskara lehen eta
|
orai
... Ziberoko Egünaria (18871914) liburuaren aitzinsolasa dugu.
|
|
|
Ziberoko Egünaria (18871914) liburuaren aitzinsolasa dugu. Urtean behin agertzen ziren almanak horiek zubereraz idatziak ziren lexiko aberats eta
|
orain
baino mailegu gu txiekin. Hilabeteetako izenak adibidez:
|
|
|
Erran behar da Allandek 2018an zendu zen ohorezko euskaltzain elizgizon zuberotarra anitz maite zuela eta haren eus kararen aldeko lana anitz amiratzen zuela. Bere xedea zen
|
orain
arte argitaratuak ez ziren Aita Junesen lanak argitaratzea emeki emeki Sü Aziaren Aita Ju nes Casenave Harigile gogoan izeneko sail berezi batean.
|
|
|
" Laudoriotan ari tzea ez zuen Allandek maite; ekintzetan, ordea, hor han hemenka ekimenak antolatzen eta ekitaldiak moldatzen, maisu eta eragile gorena zen Socarros(...) Zuberoako lurrak ematen dituen giza seme alaba aparteko horietarik euskararen mundura etorria". Andresek erraten du
|
orain
guri zaigula Allandek ireki dituen lan ildoak jarraikitzea eta, Lehen hola, orain hala, gero ez jakin nola Bela zaldun zuberotarraren atsotitzaren azken zatia ezeztatuz, badakigula, partez bederen, Allanderi esker zer egin etorkizunean.
|
|
|
" Laudoriotan ari tzea ez zuen Allandek maite; ekintzetan, ordea, hor han hemenka ekimenak antolatzen eta ekitaldiak moldatzen, maisu eta eragile gorena zen Socarros(...) Zuberoako lurrak ematen dituen giza seme alaba aparteko horietarik euskararen mundura etorria". Andresek erraten du orain guri zaigula Allandek ireki dituen lan ildoak jarraikitzea eta, Lehen hola,
|
orain
hala, gero ez jakin nola Bela zaldun zuberotarraren atsotitzaren azken zatia ezeztatuz, badakigula, partez bederen, Allanderi esker zer egin etorkizunean.
|
|
|
" Sar hitza Eüskara lehen eta
|
orai
... Ziberoko Egünaria
|
|
|
()", in Ziberoko Egünaria. Eüskara lehen eta
|
orai
, 2017, Sü Azia........................................................................... 78 or. gerla Urdiñarbe – 2 partean:
|
|
|
Hori hola da Züberoako laborarien lanari esker; laborantxa eremü bizi eta xahürik ez beita izaten ahal, laboraririk eta laborantxarik gabe. Züberoan, arren, Frantziako hanitx laborantxa eremütan beno etxaltean plantatze edo segidarik hartze haboro izan da,
|
orai
artinokoan ja. Bai bena, halakorik izanen ote dea hebentik aitzina?
|
|
|
" Sar hitza Eüskara lehen eta
|
orai
... Ziberoko Egünaria()" 3
|
|
|
[in Ziberoko Egünaria. Eüskara lehen eta
|
orai
, 2017, Sü Azia]
|
|
|
" Eüskara lehen eta
|
orai
" izentatü dügün Sü Aziako argitalpen sail berri hau abiarazten dügü Ziberoko Egünaria edo Armanak Üskara urtekariaren oritzapena arrapitzaraztez. Urtean behin, urte berri urte zahar altexe hortan, argialatzen zen kaseta honek, 1887 urtetik 1914 urteala artino iraün züan, eta bürütikbürü xiberotarrez izkiribatürik zen.
|
|
|
3 In Ziberoko Egünaria. Eüskara lehen eta
|
orai
, 2017, Sü Azia, Maule Lextarre, 7 or.
|
|
|
Ziberoko Egünaria. Eüskara lehen eta
|
orai
liburuko azala
|
|
|
Ezagütürik den zerbait da" xuriak" zirela mintzajearen süstazale zorrotzak eta" gorriak" horietarik hanitx pürüfrantses hizkuntzaren nausigoaren alde kartsüki ari zirenak. Hala, eüskararen galarazteko eginik izan diren ürrats eta jokamoldeen aipatzean, üdüri lüke Ziberoko Egünariaren artikülü elibatetako zati zonbait
|
orai
düala güti izkiribatüak direla...! Bai, argi da urtekari honen egileak eta irakurleak eüskararen altekoak zirela... bena beti ere errelijionearekin üztartürik ikusten züelarik.
|
|
|
Ordü da
|
orai
bi hitz erran dezagün Ziberoko Egünariaren joanarazle nausia izan zen Jean Félix Larrieu mauletarraz(). Ezen, kaseta argialatzearen lehen hiru urtetan, Zunharretako seme zen Jean Iribarne erretora izan bazen ere bürüzagia, hortik aitzina, eta ürrentzeala artino, Jean Félix Larrieuk zütüan Ziberoko Egünariaren giderrak etxeki.
|
|
|
Artzain ola zaharren ez galtzera üzteko europar programa bat zen. Lehen aldian,
|
orai
düala hogeita hamar bat urte, proposamena üken günüan jakiteko, ea holako xede baten gure gain hartzeko edo bürützeko prestik ginenez. Eztabadatü ondoan, honartü günüan, sosa franko aisa emaiten beitzüen püntü hartan.
|
|
|
Mendebaldetik datozkizu
|
orain
, Allande Socarros adiskidea, esker onak eta engaiamendua, oraindik ere baditugulako lan batzuk, bururatu ditugunak! Artean, hona gure omenaldi xumea baina sentitua, zure eginikoen mailara iristen
|
|
|
Behinolako Bela zalduna zuberotarrak idatziriko hura betor gure buruetara: Lehen hola,
|
orain
hala, gero ez jakin nola. Guk, aldiz, eta zuri esker, Allande, badakigu gerogarreneko hori, zati batean bederen, euskaraz nola moldatu eta eskuratu:
|