|
2023
|
|
|
4 150/ 1990 KAE, 9 ZO: "(...)
|
Orain
, esaldi horri honakoa gehituko diogu: konfiskatzearen debekuak dakar zentzuzko beste eskakizun bat sortzea, zergak ordaintzeko aitzakiarekin zergapetzeko aberastasuna ez agortzeko behartzen duelako, hori baita zergapetzearen oinarria edo funtsa.
|
|
|
Tributuen arloko printzipio substantiboak aztertu ondoren,
|
orain
Konstituzioaren 31 artikuluko 3 ataleko printzipio formala jorratuko dugu: lege erreserbaren edo legezkotasunaren printzipioa.
|
|
|
Aurrekoari lotuta, TFAOen 183 artikuluak (eta TLOren 178 artikuluak) ezarri duenez, tributuen arloko zehatzeko ahala administrazio arloko zehatzeko ahalak dituen printzipio arautzaileen arabera betearaziko da, foru arau orokorrean, legeetan eta tributuaren arauetan ezarritako berezitasunekin. Horiek horrela, TFAOek (eta TLOk) tributuen arlora ekarri dute
|
orain
40/ 2015 Legearen III. Kapituluan ezarritakoa (25.etik 31.era arteko artikuluak), hots, zehatzeko ahal orokorraren printzipioak bereak egiten dituzte, besteak beste, legezkotasun, tipizitate, erantzukizun, proportziotasun eta jokabide bera birritan ez zigortzeko printzipioak. Beste printzipio bati dagokionez, atzeraeragin ezaren printzipioari dagokionez, Tributu arau Orokorrek aginduta, tributu arauen denborazko aplikazioari buruzko artikuluen arabera aplikatuko da atzeraeragina:
|
|
|
Lehenago Tributu administrazioak uste bazuen Ogasun publikoaren aurkako delitu baten zantzuak zeudela, erruduntasun testigantza zigor jurisdikzioari bidali behar zion eta ezin zuen likidazio prozedurak aurrera jarraitu.
|
Orain
, 7/ 2012 Lege Organikoa eta TFAOen VI. Titulua indarrean jarri ondoren, arau orokorra da administrazio prozedura izapidetzen jarraitzea, likidaziozein bilketa prozedura izan, nahiz eta erruduntasun testigantza jurisdikzio eskudunari igorri edo espedientea Fiskaltzari bidali prozesu judiziala has dadin. Horrek guztiak"... aukera emango du bi alderdi gainditzeko.
|
|
|
Sistema horiek abiaburu izanik, hiru lurraldeetako TFAOek prozeduren multzoa arautzen dituzte (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 118 artikulua eta Bizkaiko TFAOren 120 artikulua). Prozedura horien azterketa sakonagoa egingo badugu ere,
|
orain
zerrenda hori eskema moduan ekarri nahi dugu: a) Autolikidazioaren bidez hasitako prozedura (Gipuzkoan, eskaera edo autolikidazioaren bidez hasitako itzultze prozedura). b) Aitorpenaren bidez hasitako prozedura. c) Autolikidazioak eta behin behineko likidazioak berrikusteko prozedura (Bizkaian eta Gipuzkoan). d) Tributu zorra likidatzeko prozedura, ofizioz hasitakoa (Bizkaian, ofizioz hasten diren itzulketa prozedurak eta tributu zorraren zenbatekoa zehazteko prozedurak). e) Balioak egiaztatzeko prozedura. f) Egiaztapen mugatuko prozedura.
|
|
|
Prezio publikoa ezartzean tributuaren ezaugarriak eman zizkion baina lege erreserbatik kanpo utzi zuen; modu horretara, legegile arruntak ez zuen Konstituzioak duen tributuaren kontzeptua errespetatu. Manuaren egungo idazketak epai horren esana jasotzen du
|
orain
.
|
|
|
...ta Bizkaiko TFAOren 165.7 artikuluak (eta TLOren 62.9 artikuluak), dionez, tributu betebeharpeko baten zorraren ordainketa eten daiteke oso osoan edo zati batean, bermerik eskaini gabe, eragiketa berean beste tributu zor bat ordaindu zaionean Administrazio berari edo beste bati ala beste zerga baten jasanarazpena jaso denean, beti ere egindako ordainketa edo jasanarazpen horiek bateraezinak badira
|
orain
eskatzen den zorrarekin eta, jasanarazpenaren kasuan, gainera, tributu betebeharpekoak bidegabe jasan duen zerga oso osorik kentzeko eskubidea ez badu. Halako egoera suertatzen da ondasunen gaineko eskualdaketetan aldi berean BEZaren mende eta Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zergaren mende jarri nahi direnean.
|
|
|
Ekonomia Itunaren edozein aldaketa edo egokitzapena ere aho batez onetsi behar da Ekonomia Itunaren Batzorde Mistoaren akordioaren bidez (Bigarren Xedapen Gehigarria). Itun edo akordio hori erabili izan da
|
orain
arteko itunak aldatu edo onetsi nahi izan diren guztietan, lehenago aipatu dugun 1981eko Ekonomia Itunaren aldebakarreko luzapena izan ezik.
|
|
|
Amaitzeko, Nazioarteko zuzenbide pribatuarekin ere badago loturarik. Nazioarte mailan gauzatzen diren ekonomia harremanak gero eta ugariagoak dira; horrez gain, Estatuen tributu boterearekiko menpekotasuna ezartzeko irizpidea ere aldatu egin da,
|
orain
egoiliarra izatearen irizpidea erabiltzen baita, naziotasunaren ordez. Bi inguruabar horiek direla medio, arazo berriak sortu dira (zergapetze bikoitza, diru-laguntzak sozietate pribatu edo publikoei ematea), eta arazook nekez konpon daitezke diziplina juridiko bakarraren ikusmoldetik.
|
|
|
Simulazioa TFAOen 15 artikuluan (eta TLOren 16 artikuluan) arautu da, baina bertan ez da simulazioa definitzen. Hortaz,
|
orain
arte esandakoa eta Zuzenbide zibileko autoreek esandakoa aintzat hartuko dugu; ildo horretatik, simulazioa dago" negozio juridiko arruntaren itxuraren azpian beste negozio bat egiteko asmoa ezkutatzen denean" (DE CASTRO). Nolanahi den ere, arlo zibileko definizio hori ñabardura batzuekin ekar daiteke tributuen arlora:
|
|
|
Atarikoa Andres M. Urrutia duten egileak ere ohoratu ditzagun, Javier Garcia Ross eta Alberto Atxabal Rada irakasleak. Eurek ondu zuten, duela urte batzuk, erdarazko testua,
|
orain
Alberto Atxabal Rada irakasleak euskarazko letrekin jantzi duena. Badute, horratik, aurrerantzean irakasle, ikasle eta jakin mina duten euskaldunek nora jo euskarazko testuen bila Euskadiko finantza eta tributuen foru zuzenbidearen arloan.
|
|
|
Edozein kasutan,
|
orain
arte kontratu hori egiteko aipatu diren bi objektu horiek izan daitezen hurrengo baldintza bete behar da: inguruabar horiek enpresaren ohiko jardueraren baitan gertatu arren, aldi batean desoreka sortu behar dute eskuragarri dagoen enplegu egonkorraren eta behar den enpleguaren artean, betiere, inguruabar horiek ez badatoz bat LELTBren 16.1 artikuluak jarraitutasunik gabeko lan kontratu finkoak egiteko zein kasu ezarri eta kasu horiekin.
|
|
|
Nahiz eta lan egiteko eta Espainian bizilekua izateko baimenik ez izan, sasoiz jaso izan du beti sektore horretako hitzarmen kolektiboaren arabera dagokion alokairua. Haatik, azken lau hilabeteetan ez du deus ere kobratu, eta, hori gutxi ez balitz,
|
orain
dela gutxi enpresak komunikatu dio ezin diola lan gehiagorik eskaini. Matik zor zaizkion diru kopuruengatik eta kontratua hutsaltzeagatik erreklamazioa egin dio enpresari, baina horrek erantzun dio inoiz ez dela euren arteko lan kontraturik izan, hain zuzen ere, Mati egoera irregularrean egon delako Espainian.
|
|
|
Falta arin, astun eta oso astunez landa, hots,
|
orain
arte aipatu ditugunez landa, diziplinako kaleratzea dago. Bada, diziplinako kaleratzea da enpresaburuaren erantzuna, langilearen ez betetzerik astunenen aurrean, hots, LELTBren 54 artikuluan araututako ez betetzeen aurrean.
|
|
|
12 Eguneroko prentsako enpresa batek, lantoki bakarra Bilbon duenak,
|
orain
arte ez du enpresako hitzarmen kolektiborik izan. Horren ondorioz, estatu mailako eguneroko prentsako hitzarmena aplikatu zaio.
|
|
|
Hortaz,
|
orain
langilearen jarduteko gaitasuna edo langileak negozioak egiteko duen gaitasuna aztertu behar da. Bestela esanda, aztertu behar dira pertsona batek baliozko lan kontratu bat egiteko bete behar dituen betekizunak.
|
|
|
★ Jarraitzeko, ez da ahaztu behar LELTBren 8.1 artikuluak, ostera ere lan izaerako ezaugarrien berri ematen badu ere, lan kontratuaren aldeko iuris tantum presuntzioa ezarri duela. Aitzitik, arreta deitzeko besterik ez du balio artikulu horrek, kasu bakoitza interpretatu behar delako
|
orain
arte aztertutakoaren ildotik.
|
|
|
Halaber,
|
orain
arte esandakoarengatik, igarri igarrian dago estatutu izaerako hitzarmen kolektiboaren bidez eskuratutako eskubideak inoiz ez direla baldintza onuragarriagotzat hartuko, hitzarmen kolektiboek izaera arauemailea dutelako. Izan ere, aplikatu behar dena aplikatzen baldin bada zuzenean aplikatu beharreko arau batean hala ezarri delako —eta halako arau dira estatutu izaerako hitzarmenak—, orduan, aplikatu beharrekoa inoiz ezin da kalifikatu baldintza onuragarriago gisa [2001eko azaroaren 14ko (1178/ 2001 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Azkenik, TAOL zaharrak autonomia eta finantza nahikotasuna lotu zituen. Geroago sakon jorratuko da lotura hori, baina
|
orain
egokia da esatea toki erakundeek euren gaiak kudeatzeko beharrezkoak diren baliabide nahikoak izan behar dituztela. Nahikotasun hori Toki Ogasunei buruzko Legearen 116 artikuluan zehaztu zen.
|
|
|
Eskumenen esparruan TAOL berriak, aurrekoarekin konparatuz, gutxieneko eskumenak murriztu dituztela adieraz daiteke. 25.2 artikuluan, esate baterako, lehengo esparruan etxebizitza deituriko eskumena zena,
|
orain
honetara mugatzen da: " Babes publikoko etxebizitza finantza jasangarritasun irizpideekin", hau da, lehen modu orokorrean esaten zena gaur zehaztu egiten da eta horrek eskumenen murrizketa dakar.
|
|
|
Zehaztapenaren izenean udal eskumenen esparrua moztu egin da: lehen etxebizitza politikan jarduteko aukera bazuten,
|
orain
bakarrik babes publikoko etxebizitzen esparruan.
|
|
|
Benetan deigarria da lehen udal eskumenekoak ziren esparru batzuk
|
orain
beren beregi uzten direla autonomia erkidegoen eskuetan, eskumen trasferentzia udaletik autonomia erkidegora, nahiz eta ordura arte garapen guztia udalen jardueratik gauzatu. Honen adibidea da, esate baterako, osasungarritasun publikoaren babesa.
|
|
|
Honen adibidea da, esate baterako, osasungarritasun publikoaren babesa. Eskumen hori betidanik udalena izan da eta
|
orain
murriztu egiten da 27/ 2013 Legearen hirugarren xedapen iragankorraren bitartez. Xedapen horretan esaten denaren arabera, osasuneko ikuskaritza zerbitzuak autonomia erkidegoaren eskuetan uzten dira.
|
|
|
Espainiako antolamendu juridikoan toki autonomiaren definizio egokia eta gaurkotua egin ahal izateko,
|
orain
arte egindako hausnarketaz gain, ezinbestekoa da printzipio horren bilakaera historikoa labur biltzea. Bilakaera horrek emango digu printzipio horren esanahirik sakonena eta toki autonomiaren printzipioari markatu egingo dizkio ezaugarririk garrantzitsuenak.
|
|
|
Beraz, legearen bitartez tributu berriak ezartzeko ahalmena indarrean gelditzen da eta tributu horien funtsezko edukia ere. Arazoa
|
orain
funtsezko eduki hori zein den zehaztean datza. Toki erakundeek bakarrik tributuak euren lurralde eremuetan indarrean jarri ahal dituzte, eta horrela dagoeneko lege baten bitartez eratuta dauden zergei indarra eta aplikagarritasuna emango dizkie.
|
|
|
Galdera
|
orain
argia da: bateragarria da toki autonomia eta Estatuak edo autonomia erkidegoek egin dezaketen kontrola edo zaintza?
|
|
|
Gaur egun, formula hori mantentzen dugu. 800 artikulu baino gehiago dituen araua izan zen." eta horri gehitzen dio" toki araubideari buruzko legea garatu zuen 1950eko testu artikulatuak, gero, aldaketa asko jaso zituen eta horrek testu bateratua ekarri zuen" 211 Azter ditzagun
|
orain
TAOL1945ren kontrol sistemaren ildo nagusienak orain arte jarraitu dugun kontrol tresnei erreparatuz:
|
|
|
Gaur egun, formula hori mantentzen dugu. 800 artikulu baino gehiago dituen araua izan zen." eta horri gehitzen dio" toki araubideari buruzko legea garatu zuen 1950eko testu artikulatuak, gero, aldaketa asko jaso zituen eta horrek testu bateratua ekarri zuen" 211 Azter ditzagun orain TAOL1945ren kontrol sistemaren ildo nagusienak
|
orain
arte jarraitu dugun kontrol tresnei erreparatuz:
|
|
|
"... Oinarrizko Arauak hemen nahi izan du toki korporazioek beraien tributuak ezartzea edo exijitzea, Konstituzioarekin berarekin ez ezik, legeetan xedatutakoarekin bat egitea ere, eta horrek esan nahi du,
|
orain
axola duenari dagokionez, zerga ahal eratorri hori ezin izango dela baliatu ordenamenduaren sektore honetan dagoen lege erreserbaren kaltetan (eta legegilea, horregatik, ezin izango da mugatu, 133.2 azken tartekian, bitartekaritza formal hutsa, zeinaren bidez toki korporazioei ematen baitzaie, inolako aurre zehaztapenik gabe, kasuan kasuko zerga eratzeko ahalmena. Konstituzioak azken manu horretan erreklamatzen dituen legeak ez dira, toki korporazioei dagokienez, jatorriz Estatuari bakarrik dagokion tributu ahala egikaritzeko gaitzen dutenak soilik.
|
|
|
Horrez gain, kanpotik egiten den kontrol horrez gain, aurrekontu egonkortasunari buruzko kontrolak ere ezartzen ditu TAOLk 116.bis eta. ter artikuluetan plan ekonomiko finantzarioei buruz eta zerbitzuen kostu eragingarriari buruz hitz egitean. Ez ditugu muga hauek
|
orain
zehaztuko aurrerantzean horiek jorratuko ditugulako, baina kontuan izan behar dugu TAOL toki erakundeak egituratzen dituen legea dela.
|
|
|
Toki erakundeek lortzen dituzten diru sarreren kudeaketa guztiari eta horien gastuari finantza jardueraren gastu jarduera deitzen diogu. Halere, baliabide ekonomikoak lortzeari diru sarrerak deitu diegun bezala,
|
orain
, lortutako baliabide horien guztien kudeaketari buruz hitz egiten dugunean gastua deitzen diogu, baina ez da gastua berez. Toki erakundeek berezko eskumenak egikaritzeko eta zerbitzuak emateko lortu diren baliabideak kudeatzeari buruz hitz egin behar dugu.
|
|
|
Ildo horretan, legearen alderdi garrantzitsuekin batera, hala nola, erakundeen araubideari, eskumenei eta abarri dagozkienak, azpimarratu behar da, halaber, —Europar Batasuneko araudiaren arabera, eta aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioari buruzko konstituzio— eta legegintza erreformen ondoren, arkitektura instituzionalarekin eta ekonomia eta finantza arkitekturarekin lotutako alderdiek garrantzi handia hartu dutela toki erregimenaren garapenean, eta horrek are beharrezkoagoa egiten du euskal udalerriek lehen ere egin behar zuten exijentzia hori" 646 Esangura horretan oso garrantzitsua bihurtzen zaigu ETELren 115 artikuluak 3 atalean dioena, azken finean aurrekontu, zorpetze eta kontabilitate araubideek lurralde historikoek zehaztuko dituzte eta araubide horien barnean kokatu behar da aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko politikak eta arauak. Beste modu batean esateko eta
|
orain
arte esandakoa labur biltzeko; lurralde historikoek aurrekontu, zorpetzeeta kontabilitate araubidea zehazteko eskumena duten aldetik, aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren gaineko araubidea zehazteko eskumena ere izango dute. Ondorioa logikoa dirudi.
|
|
|
EAEko udalek eta gainerako udal erakundeek,
|
orain
arte halako legerik eduki ez dutenez, urritasuna ezaugarri izan duen arau esparru instituzional batean jardun behar izan dute. Egia da lurralde historikoek bakoitzak bere lurralde eremuko udaletan eta toki erakundeetan zuzenean aplikatzekoak diren foru arauak onetsi dituztela, bai zerga arloan eta arlo ekonomiko finantzarioan, bai beren eskumeneko beste gai batzuetan.
|
|
|
Baina egia da, halaber, Euskal Autonomia Erkidegoak lege propiorik ez duenez udal kontuak osotasunean jorratzeko, Euskadiko udaletako eta gainerako toki erakundeetako gobernu organoek toki araubideari buruzko Estatuko oinarrizko legeria eta Eusko Legebiltzarrak onetsitako lege sektorialak aplikatu dituztela, eta lege sektorial horiek hainbat gaitan eragin dutela eta kasu askotan, gainera, zuzenean eragiten dutela udal eskumenetan; esaterako, hirigintzan, ingurumenean, gizarte zerbitzuetan, eta abar. Alta, horrek guztiak,
|
orain
arte, ez du konpondu arazoa, alegia, EAEko udalei esparru juridiko propioa ematea, egonkortasuna eduki eta beren autogobernua gauzatu dezaten, beren helburu nagusia betetze aldera: hots, herritarren eskaerei erantzutea, herritarrengandik gertuen dagoen administrazioa baita".
|
|
|
" Aspaldidanik defendatzen ari gara Kontzertu Ekonomikoa ez dela Euskadik Estatuarekin dituen harremanak arautzeko tresna bat bakarrik zerga arloan, baita finantza arloan ere. Egia da,
|
orain
arte, eta adierazpena onartzen bazaigu, Itunaren" tributu zatia" argi eta garbi nagusitzen dela haren" finantza zatiaren" gainean (batez ere Kupoan zentratuta), eta, beraz, ohikoa dela Itunak izaera finantzarioa duela eta soilik tributu izaera onartzen duela ukatzen duenik egotea, nahiz eta Itunaren Legeak hitzez hitz dioena, zeinaren II. kapituluak" finantza harremanen e... Bada, aukera ona da hori Euskal Ekonomia Itunaren alderdi finantzarioa indartzeko, lege arautzailea aldatuz, aurrekontu egonkortasunaren Europako, eta hurrengoak.
|
|
|
Foru aldundiek bi eginbehar dituzte toki erakundeen finantza jardueraren inguruan: alde batetik,
|
orain
arte esandako guztiarekin bat eginez, finantza jardueraren kontrola emango dute finantza zaintzaren bitartez; baina horrez gain, Lurralde historikoetako hiru foru arauek xedapen berdinak jasotzen dituzte eta ondorioz.
|
|
|
Hala ere, urte horretan mundu mailako krisi ekonomikoa hasi zen, bereziki larria Europan, eta horren ondorioak larriagotu egin ziren gure ekonomian, langabezia tasa handia zelako. Urte hartatik hona erregistratutako finantza publikoen narriadura handiak azkar agortu zituen zerga politikaren maniobra marjinak, eta
|
orain
doikuntza handia egitera behartu zuen, aurrekontu orekarako bidea berreskuratu eta Espainiak Europar Batasunarekin hartutako konpromisoak bete ahal izateko. Krisi ekonomikoak berehala utzi zuen agerian aurreko Aurrekontu Egonkortasunari buruzko Legearen diziplina mekanismoak nahikoak ez zirela.
|
|
|
Geroago alderatuko dugu TOLTBren informazio ematea eta AEFJLOren gardentasun printzipioa, baina adibide moduan honakoa aipatu daiteke: diruzaintzako gerakin positiboa zuen likidazioaren inguruko informaziorik ez zen inora bidali behar, baina
|
orain
likidazioak aurrekontu egonkortasuna eta finantza jasangarritasuna betetzen duela konprobatu behar da eta informazio hori Ministerioari bidali. e) Baliabide publikoak esleitzean eta erabiltzean efizientzia printzipioa (7 art.) Gastu publikoaren politikak urte anitzeko planifikazio marko batean jaso behar da. Planifikazio eta programazio horiek kontuan harturik, aurrekontuak egin eta egituratuko dira politika ekonomikoaren helburuak eta aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioak aintzat harturik. Baliabide publikoen kudeaketa honakoa lortzeko bideratuko da:
|
|
|
Aurretik adierazi dudan bezala, toki erakunde bat zorpetzeko eragiketa bat egiteko muga batzuk ditu, TOLTBren 53 artikuluari jarraituta.
|
Orain
, muga horiez gain, beste muga bat gehitu behar zaio: zorpetze eragiketek osotasunean ezin dezakete diru sarrera ez finantzarioen %60a gainditu.
|
|
|
Ondorioz, toki erakundeen finantza autonomia agerian geratzen da" diru sarreren eskuragarritasun osoa, bidegabeko baldintzarik gabe eta hedadura osoan, beraien eskumen propioak gauzatu ahal izateko"; horrek esan nahi du" diru sarreren eta gastuen plana ezartzeko askatasuna, azken batean aurrekontua, ez dela konstituzionalki ezartzen izaera absolutuarekin", eta, beraz, autonomia erkidegoen finantza autonomia mugatzen duten konstituzio irizpideak Administrazioaren eremura eraman daitezkeela. Azaldutako guztiarekin bat etorriz, zalantzarik gabe, Estatuaren eskumenak, EKren 149.1.11, 13, 14 eta 18 artikuluek birtualtasuna dute, handiagoa edo txikiagoa,
|
orain
aztertzen ari garen manuen Konstituzioa hausteko arrazoiak aztertzeko; EKren 149.1 artikuluak garrantzi berezia du toki aurrekontuen egonkortasunaren preskripzioak izan lezakeen urraketa aztertzeko, eta artikulu bereko 14 eta 18 arauek EKren 149.1 artikulua eduki behar dute, halaber, tokiko finantza nahikotasuna urratzen ote den ikusteko," Ezin baita ahaztu Estatuak eskumen bikoitza duela, h... Horrela aitortzen du KAren martxoaren 3ko 43/ 2016 Epaiak:
|
|
|
TAOLren 13.2 artikuluak berak adierazten duenez, lurralde eraldaketak ekartzen dituen udalerriek ekonomiko eta finantzarioki jasangarriak izan behar dira eta, 116.bis artikuluarekin batera interpretatuz, udalerri horiek ere aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioek zehazten dituzten arau fiskalak bete behar izango dituzte. Beraz eta
|
orain
arte esandako guztia kontuan izanik, finantza zaintzako organo eskudunak honako hauek ikuskatu ditu: Lurralde aldaketak ekarritako udal berrien kaudimena bermaturik dagoela. Lurralde aldaketak ekarritako udal berrien ondarea behar bezala batu, zatitu eta kudeatuko dela bermatzea. Lurralde aldaketak ekarritako udal berrien zorrei eta kredituei aurre egiteko gaitasuna dagoela. Lurralde aldaketak ek...
|
|
|
Ez da toki tributuekin batera arautzen, baizik EAEko finantza harremanak jasotzen dituen kapituluan printzipio oroko gisa. Finantza zaintzaren esparrua handitu egiten da. 2002 urtera arte tributu eta prezio publikoen ezarpen eta xedatzearen inguruko finantza zaintza jasotzen zen eta
|
orain
objektu hori zabaldu egin da. Orain finantza zaintza emango da Estatuak finantza zaintzako ahalmenak gauzatzen dituen esparru osoan, hau da, Estatuak finantza zaintzako ahalmenak egikaritzeko beharra duen esparru guztiari hedatu zaio. 2002ko Ekonomia Itunak ez du zehazten nor den finantza zaintzako ahalmenak egikaritu behar dituen organoa.
|
|
|
Orain finantza zaintza emango da Estatuak finantza zaintzako ahalmenak gauzatzen dituen esparru osoan, hau da, Estatuak finantza zaintzako ahalmenak egikaritzeko beharra duen esparru guztiari hedatu zaio. 2002ko Ekonomia Itunak ez du zehazten nor den finantza zaintzako ahalmenak egikaritu behar dituen organoa. Lehen berariaz aipatzen zituen lurralde historikoak eta
|
orain
Euskadiko erakunde eskudunak aipatzen ditu.
|
|
|
Jatorrian xedapen horrek EAEko lurralde historikoentzat TAOLren aplikaziotik salbuetsirik zeuden xedapenak ezartzen zituen.
|
Orain
gauza berdina egiten du eta idazketa berriarekin egiten den gauza bakarra da TAOLren arauketa berria lurralde historikoei egokitu. Gaiari dagokionez, 2 xedapen gehigarriaren bosgarren eta seigarren parrafoak Foru Aldundiei finantza zaintzaren inguruko eskumenak aitortzen dizkie.
|
|
|
Foru babes horrek bere horretan dirau 8 xedapen gehigarri berrian (LHL). Baina
|
orain
beste zehaztapen batzuk gehitu zaizkio, TAAJLek sartutako toki araubide berritik eratorriak" 575 Berezitasunen artean aipagarria da xedapen gehigarriak finantza zaintzako teknika berrien argitan, TOLTBak 193.bis eta 218 artikuluetako txostenak (diru bilketa zaila edo ezinezkoa duten eskubideei eta kontu hartzaileak egindako eragozpenei buruzkoak, hurrenez hurren), bai eta udalerrien gaineko ...
|
|
|
Artikulu berriak finantza zaintzaren hedadura handitu egiten dela adierazten dugu Estatuak duenarekin berdintzen duelako, nahiz eta beste autore batzuek, Gonzalez de Zarate LoRENTEk besteak beste, finantza zaintzako ahalmenen murriztapenaz hitz egin. Autore horrek dioenez 1981eko Ekonomia Itunaren 45.2 artikuluak zehazten zituen Foru Aldundien finantza zaintzako ahalmenak desagertzen dira horiek Foru Aldundiel toki erakundeen gainean duten lehenespena gutxituz579 Ez nator bat iritzi horrekin, 1981eko xedapenak finantza zaintzako ahalmenak mugatzen zituelako eta
|
orain
Estatuak egikaritzen dituenekin berdintzen ditu. 2002an erabilitako formula Estatuak edozein momentuan finantza zaintzako ahalmenak arautzean, horiek automatikoki EAEn organo eskudunei ere aitortuko zaizkie.
|
|
|
EAEko toki erakundeen gaineko finantza zaintzako ahalmenak egikaritzen dituen organoaren inguruko eztabaida handia izan da
|
orain
arte. Lurralde historikoak diren, Autonomia Erkidegoak zehaztu beharreko organo eskudunak diren, Estatua den, etab... Eztabaida hori toki ogasunek gauzatzen duten jardueren gaineko araubidea zehazteko eskumenaren eztabaidarekin lotu da.
|
|
|
Ideia horrekin batera, konplexutasunean sakontzen kontuan izan behar dugu, RAZQUIN LIZARRAGAk ondo azaltzen duen moduan, lurralde historikoek izaera bikoitza dutela eta horrek bere eskumenen konfigurazioan eragina daukala: " foru lurralde eta toki erakunde gisa duen ezaugarri bikoitzetik, bereizgarri diren bi oharrak bereiztea zaila den egoera batean, sinbiosi moduko batean ulergarriagoa da, non badirudi
|
orain
argitasun handiagoz distiratzen duela bere ezaugarri nagusietako batek, hots, foru lurraldeak" 601 Izaera bikoitza kontuan izanik, EKren 1 xedapen gehigarrian eta EAEko Autonomia Estatutuan lurralde historikoak duen konfigurazioa kontuan harturik, KAk apirilaren 26ko 76/ 1988 Epaian forutasuna erakunde bermearen teoriaren mende geratuko da eta gainditu ezin daitekeen nukleoa izango du.
|
|
|
Argi dago esamolde horren barruan toki erakundeen finantza jarduera osoa sartzen dela, hau da, diru sarrerei dagokiena eta gastuei dagokiena272 Are gehiago, xedapenek eurek Ekonomia Itunean oinarritzen dira eta Ekonomia Itunaren 3 xedapen gehigarriak 1906ko abenduaren 13ko Errege Dekretuari erreferentzia egiten dio273, EKren 149.1.18 artikuluak xedatutakoari kalterik egin gabe. XX. mende hasierako Errege Dekretu horren bitartez Ekonomia Ituna berriztatzen zen eta horren 15 artikuluak dio Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako aldundiek
|
orain
arte izan dituzten eskumen guztiak izaten jarraituko dute, bai administrazioaren arloan, bai ekonomiaren arloan. Horien eskumenak egikarituko dituzte EKren 149.1.18 artikuluak esaten duena kaltetu barik.
|
|
|
Aldi berean, 1906ko abenduaren 13ko Errege Dekretuaren 15 artikuluak horrela zioen: " Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiek
|
orain
arte izan dituzten eskumen guztiak izendatuta jarraituko dute, bai administrazioan, bai ekonomian".
|
|
|
1894ko Ekonomia Itunak, gero, berriro errepikatuko den formularantz abiatzen da eta testuaren 14 artikuluan horrela xedatzen du: " Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako probintzietako diputazioek
|
orain
arte izan dituzten eskumen guztiak izaten jarraituko dute, bai administrazioaren arloan, bai ekonomiaren arloan". Baina aipamen horrez gain, oso esanguratsua da hirugarren Ekonomia Itunaren zioen azalpenak foru lurraldeei aitortzen dien askatasuna edo, ENDEMAÑO AROSTEGUIren hitzak erabiliz, independentzia283 Egia esan azken hitz hori da zehatz mehatz Ekonomia Ituna onetsi zuen Errege Dekretuak erabilitako hitza:
|
|
|
Nahiz eta GALDEANO LARIZGOITIAk eta ZURUTUZA MUJIKAk esaten duten bezala: " ETELek diseinatzen duen zerga itunduetako tokiko partaidetzaren ereduak, funtsean,
|
orain
arte aplikatutako ereduaren ezaugarriei eusten die. Eredu horretan, gai horretan foru eskumena aitortzen da, baina irizpide orokorrak ezartzen dira, toki erakundeak beste bi erakunde mailen (Eusko Jaurlaritza eta foru aldundiak) maila berean jartzeko eredua eratzen dutenak" 289.
|
|
|
Itundutako tributuetako parte hartze sistemaren inguruan GALDEANO LARIZGOITIAk eta MUXIKA ZURUTUZAk honakoa adierazi dute: " ETELek diseinatzen duen tributu itunduetako tokiko partaidetzaren ereduak, funtsean,
|
orain
arte aplikatutako ereduaren ezaugarriei eusten die. Eredu horretan, gai horretan foru eskumena aitortzen da, baina irizpide orokorrak ezartzen dira, toki erakundeak beste bi erakunde mailen (Eusko Jaurlaritza eta foru aldundiak) maila berean jartzeko eredu bat eratzen dutenak" 305 Administrazio maila ezberdinetako tributuetan parte hartzeko eredua Ekonomia Itunak zehaztu egin zuen eta era honetan eskematizatu daiteke:
|
|
|
Sistema hori urtarrilaren 16ko 3/ 1981 Lege Errege Dekretuaren bitartez bukatu egin zen eta gero TAOLarekin. Baina sisteman ezarritako zaintzaren ibilbidea oso luzea zen eta
|
orain
arte mantendu egin da, are gehiago, azkeneko krisiaren ondorioz egindako aurrekontu egonkortasunari eta finantzajasangarritasunari buruzko arauketarekin indartu nahi izan da.
|
|
|
Lehenago adierazitakorekin batera, toki erakundeen finantza jardueraren nondik norakoa zehaztu dut.
|
Orain
, toki erakundeen finantza jardueraren gainean ematen diren administrazioen arteko kontrol harremanak zein diren ikertuko ditut, hori baita ikerketa honen muina.
|
|
|
" Zorpetzearen ehunekoa edo gehieneko zenbatekoa oro har finkatzea eta toki erakundeek kreditua erabiltzeko baldintzak ezartzea kredituaren oinarrizkoari dagokiola eta oreka ekonomikoarekin lotura zuzena duela ez da zalantzan jarri —formalki—; izan ere, mantendu dena da baimen egintza bereziak direla, betearazpen eskumen baten barruan sartzen diren egintza gisa, Generalitateak, bere 48.1 artikuluan zehaztutako eskumenaren barruan. Une honetara iritsita, gauza batzuk gogorarazi behar ditugu, eta beste batzuk gogora ekarri, zorpetze kontroleko sistema, 41/ 1975 Legearen 34.2 oinarrian eta 3250/ 1976 Errege Dekretuan,
|
orain
interesatzen zaigunari dagokionez, zorpetze muga orokor batek eta baimen teknika berezi batek osatzen dutela, muga hori gainditzen denean, eta baimen horrek kredituaren baliabidea kontrolatzeko balio duela, modu nabarmenean. Baina ez bakarra, kredituaren apelazio desordenatuak eta tokiko zorpetzeak ekonomian eta finantza orekan izan ditzakeen ondorioengatik.
|
|
|
Ez da gehiago zehazten eta badirudi gauza gutxi gehiago egin daitekeenik, Pereira GamezR adierazten duen moduan: " zer ez zen esaten, ez lehenago, ez
|
orain
ere, Toki Ogasunei buruzko Legea bateratu ondoren; ezer ez zen aurreikusi, ezta ezer ere. Egoera defizitarioan likidatzen zuten Udalak defizitarioak izaten jarraitzen zuten, ez ziren saneatzen, legeak esaten baitzuen neurri berean edo hala hartu behar zutela, baina ez zen gertatzen, egiten ez bazuten, zigorgabeak ziren, ez zen aurreikusi ondorio juridikorik edo beste edozein ondorio.
|
|
|
Hemen ere arazoa dago SPKLren eta TOLTBren artean. Aztertuko dugu, beraz,
|
orain
arte egin dugun bezala, alde batetik, kreditu eragiketa gautzatzeko jarraitu behar den prozedura kontrol tresna aplikatzeko momentua zehazteko; eta bestetik, kontrola gauzatzeko prozeduran garatu beharreko espedientean zein dokumentazio jaso behar den.
|
|
|
Esparru horretan KAk 1983ko Epaian zera adierazten du: "
|
Orain
aztertzen ari garen kasu honetan, zorpetzearen kontrola eta kreditu apelazioaren aukera baimentzeari utziz, finantza politika osoaren barruan, oreka ekonomikoaren erantzukizuna duen agintaritzari esleitu behar zaio zorpetzearen muga normala gainditzea dakarren kreditu eragiketa bat baimentzeko edo ez baimentzeko eskumena. Beraz, baimen egintzak ondorioak prebenitze aldera ekar ditzake gehiegizko zorpetzearen ondorioz toki erakundeei gerta dakizkiekeen kalteak, zorpetzearen osotasunari eragiten dioten alderdiak nabarmenduz, eta, zenbatespen horretatik, 149.1.11 eta 13 artikuluko eskumen tituluak aipa daitezke.
|
|
|
EAEn, esate baterako, lehenengo edo oinarrizko gizarte zerbitzuak udalen eskumenekoak dira eta horren arabera udalek eskumena garatu izan dute.
|
Orain
, eskumen horiek zuzenean autonomia erkidegora berriro itzuli dira. EAEk bere bidea hartu du Toki erakundeei buruzko apirilaren 7ko 2/ 2016 Euskal Legearekin.
|
|
|
MEDINA GUERREROren hitzetan: " Hau horrela, xedapenaren hitzetatik ondoriozta daikeenez,
|
orain
arte TAOLaren 25 artikuluak gutxieneko berezko eskumen batzuk zehazten zituen, sektoreko legegilearen erabakien bitartez handitu zatekeena; orain gehieneko xedapena da, xedapen horren helburua bakarrik izan daitekeelako udalerriek berezko eskumenak izateko esparru materiala ixtea" 97.
|
|
|
MEDINA GUERREROren hitzetan: " Hau horrela, xedapenaren hitzetatik ondoriozta daikeenez, orain arte TAOLaren 25 artikuluak gutxieneko berezko eskumen batzuk zehazten zituen, sektoreko legegilearen erabakien bitartez handitu zatekeena;
|
orain
gehieneko xedapena da, xedapen horren helburua bakarrik izan daitekeelako udalerriek berezko eskumenak izateko esparru materiala ixtea" 97.
|