|
2023
|
|
|
Ekonomia Itunaren edozein aldaketa edo egokitzapena ere aho batez onetsi behar da Ekonomia Itunaren Batzorde Mistoaren akordioaren bidez (Bigarren Xedapen Gehigarria). Itun edo akordio hori erabili izan da
|
orain
arteko itunak aldatu edo onetsi nahi izan diren guztietan, lehenago aipatu dugun 1981eko Ekonomia Itunaren aldebakarreko luzapena izan ezik.
|
|
|
Simulazioa TFAOen 15 artikuluan (eta TLOren 16 artikuluan) arautu da, baina bertan ez da simulazioa definitzen. Hortaz,
|
orain
arte esandakoa eta Zuzenbide zibileko autoreek esandakoa aintzat hartuko dugu; ildo horretatik, simulazioa dago" negozio juridiko arruntaren itxuraren azpian beste negozio bat egiteko asmoa ezkutatzen denean" (DE CASTRO). Nolanahi den ere, arlo zibileko definizio hori ñabardura batzuekin ekar daiteke tributuen arlora:
|
|
|
Edozein kasutan,
|
orain
arte kontratu hori egiteko aipatu diren bi objektu horiek izan daitezen hurrengo baldintza bete behar da: inguruabar horiek enpresaren ohiko jardueraren baitan gertatu arren, aldi batean desoreka sortu behar dute eskuragarri dagoen enplegu egonkorraren eta behar den enpleguaren artean, betiere, inguruabar horiek ez badatoz bat LELTBren 16.1 artikuluak jarraitutasunik gabeko lan kontratu finkoak egiteko zein kasu ezarri eta kasu horiekin.
|
|
|
Falta arin, astun eta oso astunez landa, hots,
|
orain
arte aipatu ditugunez landa, diziplinako kaleratzea dago. Bada, diziplinako kaleratzea da enpresaburuaren erantzuna, langilearen ez betetzerik astunenen aurrean, hots, LELTBren 54 artikuluan araututako ez betetzeen aurrean.
|
|
|
12 Eguneroko prentsako enpresa batek, lantoki bakarra Bilbon duenak,
|
orain
arte ez du enpresako hitzarmen kolektiborik izan. Horren ondorioz, estatu mailako eguneroko prentsako hitzarmena aplikatu zaio.
|
|
|
★ Jarraitzeko, ez da ahaztu behar LELTBren 8.1 artikuluak, ostera ere lan izaerako ezaugarrien berri ematen badu ere, lan kontratuaren aldeko iuris tantum presuntzioa ezarri duela. Aitzitik, arreta deitzeko besterik ez du balio artikulu horrek, kasu bakoitza interpretatu behar delako
|
orain
arte aztertutakoaren ildotik.
|
|
|
Halaber,
|
orain
arte esandakoarengatik, igarri igarrian dago estatutu izaerako hitzarmen kolektiboaren bidez eskuratutako eskubideak inoiz ez direla baldintza onuragarriagotzat hartuko, hitzarmen kolektiboek izaera arauemailea dutelako. Izan ere, aplikatu behar dena aplikatzen baldin bada zuzenean aplikatu beharreko arau batean hala ezarri delako —eta halako arau dira estatutu izaerako hitzarmenak—, orduan, aplikatu beharrekoa inoiz ezin da kalifikatu baldintza onuragarriago gisa [2001eko azaroaren 14ko (1178/ 2001 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Espainiako antolamendu juridikoan toki autonomiaren definizio egokia eta gaurkotua egin ahal izateko,
|
orain
arte egindako hausnarketaz gain, ezinbestekoa da printzipio horren bilakaera historikoa labur biltzea. Bilakaera horrek emango digu printzipio horren esanahirik sakonena eta toki autonomiaren printzipioari markatu egingo dizkio ezaugarririk garrantzitsuenak.
|
|
|
Gaur egun, formula hori mantentzen dugu. 800 artikulu baino gehiago dituen araua izan zen." eta horri gehitzen dio" toki araubideari buruzko legea garatu zuen 1950eko testu artikulatuak, gero, aldaketa asko jaso zituen eta horrek testu bateratua ekarri zuen" 211 Azter ditzagun orain TAOL1945ren kontrol sistemaren ildo nagusienak
|
orain
arte jarraitu dugun kontrol tresnei erreparatuz:
|
|
|
Ildo horretan, legearen alderdi garrantzitsuekin batera, hala nola, erakundeen araubideari, eskumenei eta abarri dagozkienak, azpimarratu behar da, halaber, —Europar Batasuneko araudiaren arabera, eta aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioari buruzko konstituzio— eta legegintza erreformen ondoren, arkitektura instituzionalarekin eta ekonomia eta finantza arkitekturarekin lotutako alderdiek garrantzi handia hartu dutela toki erregimenaren garapenean, eta horrek are beharrezkoagoa egiten du euskal udalerriek lehen ere egin behar zuten exijentzia hori" 646 Esangura horretan oso garrantzitsua bihurtzen zaigu ETELren 115 artikuluak 3 atalean dioena, azken finean aurrekontu, zorpetze eta kontabilitate araubideek lurralde historikoek zehaztuko dituzte eta araubide horien barnean kokatu behar da aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko politikak eta arauak. Beste modu batean esateko eta
|
orain
arte esandakoa labur biltzeko; lurralde historikoek aurrekontu, zorpetzeeta kontabilitate araubidea zehazteko eskumena duten aldetik, aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren gaineko araubidea zehazteko eskumena ere izango dute. Ondorioa logikoa dirudi.
|
|
|
EAEko udalek eta gainerako udal erakundeek,
|
orain
arte halako legerik eduki ez dutenez, urritasuna ezaugarri izan duen arau esparru instituzional batean jardun behar izan dute. Egia da lurralde historikoek bakoitzak bere lurralde eremuko udaletan eta toki erakundeetan zuzenean aplikatzekoak diren foru arauak onetsi dituztela, bai zerga arloan eta arlo ekonomiko finantzarioan, bai beren eskumeneko beste gai batzuetan.
|
|
|
Baina egia da, halaber, Euskal Autonomia Erkidegoak lege propiorik ez duenez udal kontuak osotasunean jorratzeko, Euskadiko udaletako eta gainerako toki erakundeetako gobernu organoek toki araubideari buruzko Estatuko oinarrizko legeria eta Eusko Legebiltzarrak onetsitako lege sektorialak aplikatu dituztela, eta lege sektorial horiek hainbat gaitan eragin dutela eta kasu askotan, gainera, zuzenean eragiten dutela udal eskumenetan; esaterako, hirigintzan, ingurumenean, gizarte zerbitzuetan, eta abar. Alta, horrek guztiak,
|
orain
arte, ez du konpondu arazoa, alegia, EAEko udalei esparru juridiko propioa ematea, egonkortasuna eduki eta beren autogobernua gauzatu dezaten, beren helburu nagusia betetze aldera: hots, herritarren eskaerei erantzutea, herritarrengandik gertuen dagoen administrazioa baita".
|
|
|
" Aspaldidanik defendatzen ari gara Kontzertu Ekonomikoa ez dela Euskadik Estatuarekin dituen harremanak arautzeko tresna bat bakarrik zerga arloan, baita finantza arloan ere. Egia da,
|
orain
arte, eta adierazpena onartzen bazaigu, Itunaren" tributu zatia" argi eta garbi nagusitzen dela haren" finantza zatiaren" gainean (batez ere Kupoan zentratuta), eta, beraz, ohikoa dela Itunak izaera finantzarioa duela eta soilik tributu izaera onartzen duela ukatzen duenik egotea, nahiz eta Itunaren Legeak hitzez hitz dioena, zeinaren II. kapituluak" finantza harremanen e... Bada, aukera ona da hori Euskal Ekonomia Itunaren alderdi finantzarioa indartzeko, lege arautzailea aldatuz, aurrekontu egonkortasunaren Europako, eta hurrengoak.
|
|
|
Foru aldundiek bi eginbehar dituzte toki erakundeen finantza jardueraren inguruan: alde batetik,
|
orain
arte esandako guztiarekin bat eginez, finantza jardueraren kontrola emango dute finantza zaintzaren bitartez; baina horrez gain, Lurralde historikoetako hiru foru arauek xedapen berdinak jasotzen dituzte eta ondorioz.
|
|
|
TAOLren 13.2 artikuluak berak adierazten duenez, lurralde eraldaketak ekartzen dituen udalerriek ekonomiko eta finantzarioki jasangarriak izan behar dira eta, 116.bis artikuluarekin batera interpretatuz, udalerri horiek ere aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioek zehazten dituzten arau fiskalak bete behar izango dituzte. Beraz eta
|
orain
arte esandako guztia kontuan izanik, finantza zaintzako organo eskudunak honako hauek ikuskatu ditu: Lurralde aldaketak ekarritako udal berrien kaudimena bermaturik dagoela. Lurralde aldaketak ekarritako udal berrien ondarea behar bezala batu, zatitu eta kudeatuko dela bermatzea. Lurralde aldaketak ekarritako udal berrien zorrei eta kredituei aurre egiteko gaitasuna dagoela. Lurralde aldaketak ek...
|
|
|
EAEko toki erakundeen gaineko finantza zaintzako ahalmenak egikaritzen dituen organoaren inguruko eztabaida handia izan da
|
orain
arte. Lurralde historikoak diren, Autonomia Erkidegoak zehaztu beharreko organo eskudunak diren, Estatua den, etab... Eztabaida hori toki ogasunek gauzatzen duten jardueren gaineko araubidea zehazteko eskumenaren eztabaidarekin lotu da.
|
|
|
Argi dago esamolde horren barruan toki erakundeen finantza jarduera osoa sartzen dela, hau da, diru sarrerei dagokiena eta gastuei dagokiena272 Are gehiago, xedapenek eurek Ekonomia Itunean oinarritzen dira eta Ekonomia Itunaren 3 xedapen gehigarriak 1906ko abenduaren 13ko Errege Dekretuari erreferentzia egiten dio273, EKren 149.1.18 artikuluak xedatutakoari kalterik egin gabe. XX. mende hasierako Errege Dekretu horren bitartez Ekonomia Ituna berriztatzen zen eta horren 15 artikuluak dio Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako aldundiek
|
orain
arte izan dituzten eskumen guztiak izaten jarraituko dute, bai administrazioaren arloan, bai ekonomiaren arloan. Horien eskumenak egikarituko dituzte EKren 149.1.18 artikuluak esaten duena kaltetu barik.
|
|
|
Aldi berean, 1906ko abenduaren 13ko Errege Dekretuaren 15 artikuluak horrela zioen: " Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiek
|
orain
arte izan dituzten eskumen guztiak izendatuta jarraituko dute, bai administrazioan, bai ekonomian".
|
|
|
1894ko Ekonomia Itunak, gero, berriro errepikatuko den formularantz abiatzen da eta testuaren 14 artikuluan horrela xedatzen du: " Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako probintzietako diputazioek
|
orain
arte izan dituzten eskumen guztiak izaten jarraituko dute, bai administrazioaren arloan, bai ekonomiaren arloan". Baina aipamen horrez gain, oso esanguratsua da hirugarren Ekonomia Itunaren zioen azalpenak foru lurraldeei aitortzen dien askatasuna edo, ENDEMAÑO AROSTEGUIren hitzak erabiliz, independentzia283 Egia esan azken hitz hori da zehatz mehatz Ekonomia Ituna onetsi zuen Errege Dekretuak erabilitako hitza:
|
|
|
Nahiz eta GALDEANO LARIZGOITIAk eta ZURUTUZA MUJIKAk esaten duten bezala: " ETELek diseinatzen duen zerga itunduetako tokiko partaidetzaren ereduak, funtsean,
|
orain
arte aplikatutako ereduaren ezaugarriei eusten die. Eredu horretan, gai horretan foru eskumena aitortzen da, baina irizpide orokorrak ezartzen dira, toki erakundeak beste bi erakunde mailen (Eusko Jaurlaritza eta foru aldundiak) maila berean jartzeko eredua eratzen dutenak" 289.
|
|
|
Itundutako tributuetako parte hartze sistemaren inguruan GALDEANO LARIZGOITIAk eta MUXIKA ZURUTUZAk honakoa adierazi dute: " ETELek diseinatzen duen tributu itunduetako tokiko partaidetzaren ereduak, funtsean,
|
orain
arte aplikatutako ereduaren ezaugarriei eusten die. Eredu horretan, gai horretan foru eskumena aitortzen da, baina irizpide orokorrak ezartzen dira, toki erakundeak beste bi erakunde mailen (Eusko Jaurlaritza eta foru aldundiak) maila berean jartzeko eredu bat eratzen dutenak" 305 Administrazio maila ezberdinetako tributuetan parte hartzeko eredua Ekonomia Itunak zehaztu egin zuen eta era honetan eskematizatu daiteke:
|
|
|
Sistema hori urtarrilaren 16ko 3/ 1981 Lege Errege Dekretuaren bitartez bukatu egin zen eta gero TAOLarekin. Baina sisteman ezarritako zaintzaren ibilbidea oso luzea zen eta
|
orain
arte mantendu egin da, are gehiago, azkeneko krisiaren ondorioz egindako aurrekontu egonkortasunari eta finantzajasangarritasunari buruzko arauketarekin indartu nahi izan da.
|
|
|
Hemen ere arazoa dago SPKLren eta TOLTBren artean. Aztertuko dugu, beraz,
|
orain
arte egin dugun bezala, alde batetik, kreditu eragiketa gautzatzeko jarraitu behar den prozedura kontrol tresna aplikatzeko momentua zehazteko; eta bestetik, kontrola gauzatzeko prozeduran garatu beharreko espedientean zein dokumentazio jaso behar den.
|
|
|
MEDINA GUERREROren hitzetan: " Hau horrela, xedapenaren hitzetatik ondoriozta daikeenez,
|
orain
arte TAOLaren 25 artikuluak gutxieneko berezko eskumen batzuk zehazten zituen, sektoreko legegilearen erabakien bitartez handitu zatekeena; orain gehieneko xedapena da, xedapen horren helburua bakarrik izan daitekeelako udalerriek berezko eskumenak izateko esparru materiala ixtea" 97.
|