|
2013
|
|
|
Euren aburuz, zuzenbide kanonikoa zuzenbide zibilaren azpiko jakintzagaia zen oraindik ere. Grazianok ezinezkoa
|
nahi zuen
: berez kontraesanezkoa zen gaiari harmonia-itxura faltsua ematea.
|
|
|
Eraldaketa gregoriarrek eztabaida hagitz berriak piztu zituzten, eta halakoak ezin ziren beste barik indarrez konpondu, aurreko mendeetan egin ohi zen bezala. Botereak bere burua legitimatu
|
nahi zuen
, eta lege-bildumak, erromatarrak zein germaniarrak izan, oinarri-oinarrizko jurisdikzio-arazoen bide-erakusle baino ez ziren. Gotzain eta printzeek bilatutako pertsonak printzipio objektibo nahiz zentzuzkoetan oinarritutako argudioak eskaintzeko gai izan behar ziren, alegia, aginte unibertsala zuten argudioak eskaintzeko gai.
|
|
|
Zuzenbidearen irakaskuntza berriari esker ikasleek erdietsitako kualifikazioa zela bide, horiek erantzukizun handiko lanpostuak bete ahal zituzten printzeen nahiz gotzainen administrazioan. Eskoladun gotzainek Bolognara bidali zituzten etorkizun handiko apaizgaiak, bertan irakaskuntza berriak hartu ahal izateko; haatik, printze eta nobleek euren boterea legitimatu nahian, doktrina berriak eurei ere aplikatzea ziurtatu
|
nahi zuten
.
|
|
|
Inperioko agintariak eta aita santuak Bolognako studium horren konfiantza eskuratzen ahalegindu ziren, euren alde jarrita hiriko udal-agintariekin sortutako gatazketan. Hainbat eta hainbat ikasle etorri zirenez gero, arazo larriak sortu ziren herritarrentzat, baina, aldi berean, herritarrok ez zituzten galdu
|
nahi
etorrera horrek ekarritako etekin ekonomikoak. Federico Bizargorri enperadore gaztea 1155 urtean Erromarantz zihoala koroa jasotzeko, Bolognan gelditu zen, batetik, zuzenbideko doktore ospetsuak ezagutzeko, eta, bestetik, laguntza izateko, aldarrikatu nahi zituen lege batzuk justifikatzerakoan.
|
|
|
Hainbat eta hainbat ikasle etorri zirenez gero, arazo larriak sortu ziren herritarrentzat, baina, aldi berean, herritarrok ez zituzten galdu nahi etorrera horrek ekarritako etekin ekonomikoak. Federico Bizargorri enperadore gaztea 1155 urtean Erromarantz zihoala koroa jasotzeko, Bolognan gelditu zen, batetik, zuzenbideko doktore ospetsuak ezagutzeko, eta, bestetik, laguntza izateko, aldarrikatu
|
nahi zituen
lege batzuk justifikatzerakoan. Doktoreen babesa lortu zuenean, Constitutio habita deitutakoa aldarrikatu zuen; bertan, «ikasketen erromes» moduan deskribatu ziren Bolognara zuzenbidea ikasten zihoazenak, eta halakoei zenbait pribilegio eman zitzaizkien.
|
|
|
«Printzearentzat atsegin denak lege-indarra du». Ulpianok eginiko baieztapen horren jatorrizko testuinguruak, beharbada, enperadorearen botere bat ekarri
|
nahi zuen
hizpidera: aplikatu beharreko zuzenbidearen inguruko ikuspegi desberdinak barneratzen zituen eztabaida juridikoa ebazteko boterea.
|
|
|
Enperadoreari bakarrik, ala, beste magistratuek ere badute halakorik? Lotariok eman zion enperadoreari horrek
|
nahi zuen
erantzuna: imperator gisa enperadoreak bakarrik du imperiuma.
|
|
|
Libri feudorumak hamargarren collatio moduan gehitu ziren. Seguru asko jurista zibilistek
|
nahi zuten
gatazka feudalek ekarritako lan oparoa ez erortzea lehiakideen eskuetan, hots, ez heltzea kanonistengana.
|
|
|
Horren oinarria errege-auzitegien bildumak osatu arren, behin baino gehiagotan zuzenbide zibilaren kategoriak ere erabili ziren bertan, Azzoren Summa Codicisek eratorritakoak. Bractoren egileak ulertu zuen errege-auzitegien zuzenbidea multzo koherente moduan aurkeztu
|
nahi bazen
, kontzeptu orokorren egitura behar zela, eta hori zuzenbide erromatarrean bakarrik aurki zitekeela. Pasarte askok Digestoaren eta Kodearen hizkera gogorarazten digute, ez aipamen formalagatik, baizik eta autoreak bere azalpenean gaingiroki erakutsitako esaldiak, testu erromatarretatik hartutakoak, erabiltzeagatik.
|
|
|
XIII. mendearen erdian, errege ospetsu bi, Fernando III eta Alfontso X, teoria berriak aplikatzeko gai izan ziren, euren lurretan zegoen lege-aniztasuna baztertzeko. Federico II.ak Sizilian egin zuenaren antzera, erregeok sistema modernoa sartu
|
nahi zuten
, horrek indar bateratzaile gisa jardun zezan, eta Gaztela bide-erakusle izan zedin, Europako pentsamendu juridikoari zegokionez.
|
|
|
Orleanseko maisuek xehetasunez azaldu zituzten Corpus iurisaren zati guztiak, baina testuen jatorrizko hurrenkera goitik behera errespetatu
|
nahi zutenez gero
, ez ziren ahalegindu testu horien sistematika berrantolatzen. Zino Pistoiakoaren lanari esker, horien ikasketak Italiara zabaldu ziren; Zino olerkari noblea eta Danteren laguna zen, eta horrek herri-zerbitzuaren eta irakaskuntzaren artean erdibanatu zuen bere karrera.
|
|
|
Alariko II.ak, bisigodoen erregeak, aldarrikatu zuen bilduma hori 506 urtean, bere mendeko erromatarrentzat. Beharbada, Alariko II.ak ahaleginak egin
|
nahi zituen
haien leialtasuna ziurtatzeko, frankoen atakearen aurrean (Gundobadoren burgundioak frankoen aliatuak baitziren). Frankoen atakearen ondorioz, bisigodoak galtzaile atera ziren Vouglen, Poitiersen ondoan, 507 urtean.
|
|
|
Justinianoren lan juridikoa programa handizale baten barruan kokatu behar da. Programa horrek Erromako Inperioaren antzinako loria berriztatu
|
nahi zuen
bere alde guztietan. Justiniano energia handiko eta adimen argiko gizona zen, eta, Napoleonek bezala, lo-ordu gutxi behar zituen.
|
|
|
Antzekotasun nabaria dago horien pentsamendu juridikoaren eta teologikoaren artean. Elizaren erreformistek elizako gurasoen agintea ezbaian jarri eta Eskritura Santuko hitz garbira itzultzea proposatzen zuten bitartean, jurista humanistek Justinianoren benazko zuzenbidea biziberritzea
|
nahi zuten
, testuko hitzen garbitasuna bilatuz.
|
|
|
Horren kontakizun nagusia Digestoko «zuzenbidearen jatorria»ri buruzkoa zen, Ponponioren 1.2.2 zati luzea, eta Liviok Errepublikaren hastapenetan eginiko kontakizunarekin osatu zuen berori. Du Rivailek XII Taulen edukiak berregin
|
nahi zituen
, eta esan ohi zenez, lege horrek Solonen lege atenastarren eragina zuela, horien inguruan zekien guztia sartu zuen bertan.
|
|
|
Humanistentzat Zizeron sasijainko bihurtu zen, eta Antzinaroan ere, horrek defendatu zuen, arrakasta handirik gabe defenditu ere, zuzenbide zibila berriro antolatzea zientzia moduan (Ius civile in artem redactum). Horrenbestez, humanistek Zizeronen ametsa gauzatu
|
nahi zuten
.
|
|
|
Jurista zibilistek indar esanguratsua erdietsi zuten herri guztietako politikan nahiz gizartean. Frantzian noblesse de la robe zelakoaren kide moduan onartu zituzten, eta euren jakituriak ematen zien kualifikazioari esker, juristok boterea zuten estatuko zein tokiko gobernuan; mugimenduren batek botere hori azpikoz gora jarri
|
nahi bazuen
, juristek horren kontra egiten zuten.
|
|
|
Arreta handiarekin aipatu ohi ziren aurreko eztabaidak eta egitezko egoera desberdinen arteko bereizketa zorrotzak egin ziren. Erruz agertu ziren Repertoria izenekoak, eta halakoek ahalbidetu zuten, batetik, jurista praktikoek aurkitu
|
nahi zutena
aurkitzea, eta, bestetik, sarritan, zuzenean eztabaidatu ahal izatea zuzenbidearen orduko aplikazioa.
|
|
|
Zuzenbide zibila irakasten da, gizarte modernoan jardungo duten ikasleak prestatzeko. Ikasketak amaitutakoan, galdetzen zion hark bere buruari, nora bidali
|
nahi dituzte
irakasle humanistek euren ikasleak, Platonen Errepublikara edo Utopiara? (Dialogus, IV).
|
|
|
Norbaitek prozesu horien mende jarri
|
nahi bazuen
bere burua, haren arazoa zen ziurtatzea aurkaria magistratuaren aurrean agertuko zela, prozeduraren lehenengo fasetik bertatik. Demandatua, beraz, elkarlanean aritu behar zen, gatazka konpondu ahal izateko.
|
|
|
Haien aburuz, euren zuzenbidea aspaldi-aspalditik izan zen Erromako bizitza itxuratzeko oinarrizko osagaia. Aldi berean ere, zuzenbide horretan konfiantza zuten, zuzenbide horrek erromatarrei ahalbide ziezaien, eurek
|
nahi zuten
beste egitea, betiere egin beharreko hori zentzuzkoa zenean. Errepublikaren lehenengo aldietan, pontifizeei zegokien zuzenbidea interpretatzeko ardura, zuzenbide hori idatzi gabeko Ius hori izan nahiz. XII Taulak?
|
|
|
–XII Taulak? izeneko legeak semeak bakarrik aipatzen zituen, eta, beraz, alabak eta ilobak
|
nahi
beste aldiz sal zitezkeen. Hala eta guztiz ere, behin erregela emantzipazioari buruzkoa zela ulertuta, jarraikoa defendatu zen:
|
|
|
Zalantzarik gabe, herritar gehienek ulertu zuten. XII Taulak? izeneko legearen arauak egokitu egin zirela, eta, egokitze horren eretzean, dezenbiroek hura idaztean izan zuten helburua aldatu eta beste helburu bat lortu
|
nahi zela
. Dena den, juristarik kontserbadoreenak ere eroso zeuden honako ideia honekin:
|
|
|
Justifikatu behar ez ziren egiak adierazten zituztenez gero, ulertu zen halakoak agerikoak zirela, ingelesez adierazpen bat «it stands to reason that» (agerikoa da, logikoa da) aipamenarekin hasten zenean gertatzen zen bezala. Zuzenbidea jakintzagai arrazional moduan aurkeztu
|
nahi zutenek
estimu handiz hartu zituzten jokarauok; erabili ere, printzipio orokor moduan erabili ohi zituzten, gero erregela bereziak ondorioztatzeko logikaren bitartez. Arean ere, jokarauok harrobi oparoa osatu zuten, eta filosofo moralek mende luzeetako agintea zuten argudioak atera zituzten bertatik.
|
|
|
1584 urtean erregina Isabelen gortean enbaxadore espainiarra zen Bernardino de Mendoza jauna salatu zuten eskoziarren erregina, Maria, espetxetik atera eta Ingalaterrako erregina bihurtzeko konplotean parte hartzeagatik. Kontseilu pribatuak Mendoza zigortu
|
nahi zuen
, baina aldez aurretik kontsulta egin zion Gentiliri, ikuspegi juridikotik hori bidezkoa ote zen jakiteko. Horren iritzirako, zuzenbide zibilaren arabera enbaxadoreek ukiezintasun kriminala zutenez gero, ezin zitzaien inolako kondenarik ezarri; Mendoza, bada, erbesteratu baino ez zuten egin.
|
|
|
Erakundeen eskemari helduta Vinniusen liburuak ere entziklopedia itxura zuen, eta liburu hori erreferentzia-lan bihurtu zen XVIII. mendearen amaiera arte. Horrez gain, Vinniusek Notae izeneko lan laburtxoagoa argitaratu zuen ikasleentzat bakarrik; bertan, Erakundeak azaldu
|
nahi zituen
, ideia humanista onenen bidetik baina praktika ere han-hemenka aipatuz. Ehun urte beranduago, Lord Mansfieldek ohar labur horiek gailendu zituen Ingalaterran, zaldunarentzat zuzenbide erromatarraren sarrerarik onena osatzen zutela esanez; gerogarrenean Estatu Batuetako bigarren presidentea izango zen John Adamsek ere ikasi zituen oharrok, Harvard Cllegen ikasle zenean.
|
|
|
Vinnius autore eklektikoa izanik, zuzenbide zibil erromatarra aurkeztu
|
nahi zuen
zuzenbide unibertsalaren oinarrizko kontzeptuen iturri gisa, alegia, izaerak eta eginera judizialak eratorritako kontzeptuen iturri gisa. Beste autore batzuek, aldiz, arreta handiagoa jarri zuten probintzia batuetako zuzenbidearen gain, horren eta zuzenbide zibil hutsaren arteko desberdintasunak azpimarratuz.
|
|
|
Datu zehatz horietatik abiatuta, zibilista horrek azaldu zuen zenbateraino jaso zen zuzenbide zibila Europako herri desberdinetan. Herri horietan baziren ideia erkide batzuk zuzenbidearen izaerari buruz, eta Duckek ideia horiek plazaratu
|
nahi zituen
. Ohitura bakarrik kontuan izan beharrean ekitatea ere bilatu nahi bada, baieztatu zuen Duckek, nazio-legeriarik aproposena Erromako zuzenbide zibila izango da, horrexek biltzen baitu kontratu, testamentu, delitu, epaiketa nahiz bestelako giza ekintzari buruzko arauen multzorik osatuena.
|
|
|
Herri horietan baziren ideia erkide batzuk zuzenbidearen izaerari buruz, eta Duckek ideia horiek plazaratu nahi zituen. Ohitura bakarrik kontuan izan beharrean ekitatea ere bilatu
|
nahi bada
, baieztatu zuen Duckek, nazio-legeriarik aproposena Erromako zuzenbide zibila izango da, horrexek biltzen baitu kontratu, testamentu, delitu, epaiketa nahiz bestelako giza ekintzari buruzko arauen multzorik osatuena.
|
|
|
Frantzian, betidanik bereizi ziren ohiturazko zuzenbidea eta zuzenbide erromatarra, agian eskualdeak desberdintzen zirelako ohiturazko zuzenbidea edota zuzenbide idatzia izatearen arabera. Ohiturak batzeko mugimenduaren eskutik lortu
|
nahi zen
ohiturak idatziz biltzeko lan bat, baina horren ondorioz ohiturok zaharkituak geratu ziren; ildo bertsutik, ahalegin izugarriak egin behar izan ziren, Pariseko Ohitura lanean oinarritutako ohiturazko zuzenbidearen muin erkidea identifikatu ahal izateko. 1679an Luis XIV.ak Frantziako zuzenbidearen «errege-irakasleak» izendatu zituen unibertsitateetan, horiek herri-hizkuntzan irakasteko, eta ez latinez.
|
|
|
XVII. mendearen azken aldean, zuzenbide zibilak zuzenbide naturalari esker egin zuen aurrerantz. Mende-hasieran, Europan atsekabea zen nagusi gerraren ondorioz, eta alderdikeriarik gabeko zuzenbidea erdietsi
|
nahi zen
, gizakien arteko grina nahiz areriotasun horiek gainditu ahal izateko. Autore batek baino gehiagok sentitu zuen zuzenbide erromatarrak asebete zezakeela beharrizan hori, baldin eta aldez aurretik berori hertsatzen zuen gerruntze formaletik askatzen bazen.
|
|
|
esamoldeak ez zuen esangura zehatzik izan. Haatik, esamolde hori erabiltzen zenean, zuzenbide zibileko arau zehatzak aipatu
|
nahi ziren
, hain zuzen ere, alderdien arteko hitzarmenaren bitartez aldatu ezin zirenak, alderdien borondatez alda zitezkeenetatik desberdintzeko. Ulpianok, ostera, izen hori aplikatu zion gai publikoak bereziki arautzen zituen zuzenbideari; gai publikoak ziren, besteak beste, magistratuen boterea eta estatuaren erlijioa.
|
|
|
Ulpianok, ostera, izen hori aplikatu zion gai publikoak bereziki arautzen zituen zuzenbideari; gai publikoak ziren, besteak beste, magistratuen boterea eta estatuaren erlijioa. Zuzenbide publikoari aurrez aurre jarrita, zuzenbide pribatuak subjektu pribatuen interesak asebete
|
nahi zituen
. Ulpianoren asmoari buruz, hainbat susmo izan daitezke; baina lana Constitutio Antoniniana deiturikoaren ostekoxe kaleratzea berez nahiko adierazgarria da.
|
|
|
Legeria eta kristautasuna ez ziren gatazkan aritu, edo, behintzat, gutxitan aritu ziren halakoetan. Esate baterako, Augustoren lege batek zelibatua zigortu zuen, horrekin jaiotza-tasa gehitu
|
nahi zuelako
herritarren artean; baina, gero, Augustok lege hori ezeztatu egin zuen. Dena den, orokorrean, garai paganoetako zuzenbide pribatuak eraldaketa gutxi behar izan zituen, Inperio kristauari egokitzeko.
|
|
|
Edukitza zuenak, ordea, ezin zuen gauza erreibindikatu, baina interdiktuak erabili ahal zituen. Interdiktuak baliatuta, edukitzaileak bere burua babestu ahal zuen jabearen aurka, jabe horrek, vindicatioaren bitartez bere titulua frogatu gabe, zuzenean gauza berreskuratu
|
nahi zuenean
. Zuzenbide klasikoaren ostekoan, vindicatio izeneko akzioa edonork erabil zezakeen, edozein gauzaren gaineko edukitza erreklamatzeko.
|
|
|
Batzuek eutsi
|
nahi zioten
zuzenbide erromatarraren aplikazioak lehendik zuen sendotasunari, baina, zeregin horretan, honako zailtasun hau atzeman zuten: maiz-sarri, zuzenbide horren edukia zehaztea zail gertatzen zen oso.
|
|
|
Erakundeak izeneko lanaren ospea eta haren egilearena ere arras gehitu ziren denboraldi klasikoaren ostekoan. Garai hartako abokatuek erregela bakunak bilatu
|
nahi zituzten
, horiek zuzenean aplikatu ahal izateko, haien arrazionaltasunaz arduratu gabe. V. mendearen erdian, gutxi gorabehera, Gaio bera ere konplexuegia zen, eta, horren ondorioz, Epitome Gai deiturikoa agertu zen, Inperioaren mendebaldeko zatian erabiltzeko.
|
|
|
Garai horretako jurista praktikoek, egia esan, ez zuten gaitasunik, ezta irizpide propiorik ere, kontsultatu beharreko lanak zein ziren esateko; eta ez zekiten zer egin kontsultatutako lanen artean desadostasunak zeudenean. Inperioak gida-lerroren bat ematea
|
nahi zuten
jurista horiek, eta halakoa jaso zuten, jaso ere, K. o. 426 urtean, Aipamenen Legeari esker.
|
|
|
Adin hori guztiz egokia zen, Errepublikaren lehenengo aldietako gizarte xume hartan. Alabaina, hamalau urteko umeak ez zuen zertan gaitasunik izan, bere burua defendatzeko, merkatari artetsu baten aurka, merkatari horrek adingabea konbentzitu
|
nahi zuenean
, behar ez zuena eros zezan. Zalantzarik gabe, egoera hori aldatzeko biderik errazena izan zitekeen gaitasuna eskuratzeko adina igotzea.
|
|
|
Berehalako ondorioa hauxe izan zen: inork ere ez zuen
|
nahi
kontratatu hogeita bost urtetik beherakoekin (pretoreak aipatutako muga hori baitzen), salbu eta pertsona independenteren batek aholkua ematen zienean hogeita bost urtetik beherako horiei.
|
|
|
Zehatzago esateko, haien zeregina zen, egitezko egoera zehatz baten aurrean, formula edo defentsa-bide egokiak iradokitzea. Eta haien zeregina zen, orobat, agiriak prestatzea, hala nola, testamentuak edota kontratuak, agiri horiei esker alderdiek eurek
|
nahi zituzten
emaitzak lor zitzaten, ez beste batzuk. Errepublikaren azken garaietako juristen kasuan, euren izen ona edo ospea zen haien iritzien euskarria.
|
|
|
Errepublikaren azken mendean zehar, nahastea eta gatazka izan zen nagusi: batzuek konstituzio tradizionalari eutsi
|
nahi zioten
, zuzendaritza politikoaren ahulezia bereganatzen zuten bitartean; eta beste batzuek nahiago zuten gobernua sendotzea, nahiz eta horretarako egitura juridiko tradizionalak bertan behera utzi. Julio Zesarren agintaldian zehar arazoa argitu zen.
|
|
|
Bartolok eta horren jarraitzaileek eurek jaso bezala azaldu zituzten testuak, beraien helburu bakarra testuok zeuden-zeudenean ulertaraztea baitzen. Ildo berari segiz, Erdi Aroko azken gizartean baliozkoak izan zitezkeen erregelak aurkitu
|
nahi zituzten
testu horietan, oraindik inperioko zuzenbidearen agintea zeramaten erregelak, alegia.
|
|
|
Andra Mariak argudiatu zuen Satanek edukitze-baimena zuela, baina Jainkoaren intereserako bakarrik, eta Kristok ezezkoa eman zion actio spolii izenekoari. Orduan Satanek erreibindikazio-akzioa erabili
|
nahi zuen
, ulertu baitzuen gizateriaren gaineko eskubidea zuela, jatorrizko bekatuaren ondorioz eta Jainkoak Adani esan ziolako fruitu debekatua jatean hil egingo zela. Andra Mariak salbuespena (defentsa) azaldu zuen, ondokoa baieztatuz:
|
|
|
Ikertzaile humanistari bururatzen zitzaizkion gaiak pentsaezinak ziren glosagile eta iruzkingileentzat. Arean, humanistak hainbat autu jakin
|
nahi zituen
, hala nola, zein zen testuaren agintea, testua zehatza zen edo ez, edota zeintzuk ziren jurista klasikoen erabakiak bidezkotzen zituzten egitateak; aurreko interpretatzaileek, ordea, bazter utzi zituzten gai horietatik gehienak. Horrenbestez, humanistak euren erara moldatu ziren, Erdi Aroko latin barbaroan idatzitako eztabaida hutsalen bitartez; eztabaida horietan, dena den, ez zen argibiderik ematen, eurek jakin nahi zutenaren inguruan.
|
|
|
Arean, humanistak hainbat autu jakin nahi zituen, hala nola, zein zen testuaren agintea, testua zehatza zen edo ez, edota zeintzuk ziren jurista klasikoen erabakiak bidezkotzen zituzten egitateak; aurreko interpretatzaileek, ordea, bazter utzi zituzten gai horietatik gehienak. Horrenbestez, humanistak euren erara moldatu ziren, Erdi Aroko latin barbaroan idatzitako eztabaida hutsalen bitartez; eztabaida horietan, dena den, ez zen argibiderik ematen, eurek jakin
|
nahi zutenaren inguruan
.
|
|
|
Hortaz, kristau printzipioek modu geometrikoen ondorioztatutako ordena naturala bilatu
|
nahi zen
, eta Jean Domat frantsesak gogor eutsi zion gurari horri Les lois civiles dans leur ordre natural izeneko lanean (1689-1694). Domaten iritzirako, «gizarte-ordena leku oro mantentzen da, Jainkoak gizakiak euren artean batzeko jarri dituen loturei esker, eta ordena hori denboran barrena luzatzen da oinordetzaren bitartez; arean, oinordetza dela-bide pertsona batzuei deitzen zaie hildakoaren lekuan jarri eta oinordeko moduan eskuratzeko, eskuratu ahal duten guztia».
|
|
|
XVIII. mendean Kodea ez zen zuzenbidearen bilduma huts bat, modu antolatuan eta sistematikoan idatzita zegoena. Orokorrean, kodeen bitartez arau zaharkituak ordeztu
|
nahi ziren
, horretarako zuzenbide berria, modernoa eta garai bakoitzeko beharrizanei egokitua erabiliz. Hala eta guztiz ere, aurreko zuzenbidetik zer hartu eta zer ez eztabaidatzearen ondorioz, kodetze-mugimenduak gizabanakoei erakutsi zien laburtzen ari ziren legeek orotariko osagaiak zituztela, bakoitza bere iturburuarekin.
|
|
|
Pufendorfek gizakiaren bi alde azpimarratu zituen, gizabanakoa eta taldekidea; bereizketa horri ekinez, testu horrek egitura hagitz argia zuen, eta familia nahiz estatua bildu zituen, gizarte-mailak ere kontuan izanda. Kode horrek 19000 artikulu zituen, zuzenbide pribatuari ez ezik, zuzenbide publikoari, zigor arlokoari, zuzenbide feudalari, elizako zuzenbideari nahiz merkataritzakoari buruzkoak; eskuarki agindu juridikoetatik kanpo kokatu ziren gaiak ere arautu
|
nahi ziren
, besteak beste, senar-emazteen arteko barne-harremanak. Eragin erromatarra ere ikus daiteke, jabetza arautzen denean, batik bat.
|
|
|
Neurri hori 1727 eta 1747 urte bitartean jarri zen indarrean goi eta behe Austrian. Maria Teresak, Karlosen oinordekoak, kodeketa osatuagoa lortu
|
nahi zuen
.
|
|
|
Garai hartako ulerkerari helduta, zuzenbide modernoa aipatzean zuzenbide naturala aipatu
|
nahi zen
. Austrian zuzenbide natural horren adierazlerik ezagunena Karl Anton von Martini izan zen, eta horren iritzirako, zuzenbide erromatarra erabat ezabatzea gehiegizko arretaz jardutea izango zen:
|
|
|
Izan ere, Frantziako Iraultzaren helburuetako bat zen Kode zibila aldarrikatzea, baina hasieran horren alde egin zutenen xedea eta Federico Handiarena aurrez aurrekoak ziren. Ancien Régimeren oinarri zen egitura juridikoa desagerrarazi
|
nahi zen
, horren ordez askatasun-, berdintasuneta anaitasungrinak adierazteko kode laburra eta soila jarrita. Biltzar eratzaileak ezezkoa eman zien bi proiektuei, 1799 urtean Napoleonek boterea eskuratu zuenean.
|
|
|
«Gure garaiko bokazioa, legeriari eta jurisprudentziari dagokienez». Savignyk lan hori idatzi zuen A. E J. Thibautaren proposamenari erantzuteko; autore horrek Kode zibil erkidea egin
|
nahi zuen
Alemaniako estatu guztientzat, estatuok modu juridikoan batu ahal izateko, Code civil izenekoak Frantziako zuzenbidea batu zuen bezalaxe.
|
|
|
Alemaniako erromanistek ez zuten miatu
|
nahi
iruzkingileek edo Holandako eskolako autoreek nola egokitu zuten zuzenbide erromatarra, garai hartako beharrizanei erantzuteko. Kontrara, humanismo berri baten espirituak bultzatuta, testuetan isilbidez jasotako egitura juridikoa erakutsi nahi zuten.
|
|
|
Alemaniako erromanistek ez zuten miatu nahi iruzkingileek edo Holandako eskolako autoreek nola egokitu zuten zuzenbide erromatarra, garai hartako beharrizanei erantzuteko. Kontrara, humanismo berri baten espirituak bultzatuta, testuetan isilbidez jasotako egitura juridikoa erakutsi
|
nahi zuten
. Savignyren eredua zen XVI. mendearen amaierako Hugo Doneaurena.
|
|
|
XIX. mendean Alemanian zuzenbide erromatarrari hurbiltzeko mugimenduari Pandektistika deitu zitzaion, eta mugimendu horrek aurrera egin zuen, zuzenbidea halako matematika juridiko moduan aurkeztu zuten autore iusnaturalistei esker. Savignyk frogatu
|
nahi zuen
pandectas deitutakoek eratorritako kontzeptu zientifikoak erabil zitezkeela, garai hartako arazoak konpontzeko.
|
|
|
Zuzenbide erromatarra harreman feudalei egokitzeko hainbat gehikuntza egin zitzaizkion, eta Savignyk horiek guztiak ezabatu
|
nahi zituen
. Halako bat izan zen jabetza zatitzea, jaunari emandako dominiun directum etabasailuari aintzatetsitako dominium utileren artean; Doneauk frogatu zuen zatiketa hori onartezina zela egiazko zuzenbide erromatarrean.
|
|
|
Edonondik begira dakiola ere, zuzenbide erromatar garbia aurkitu
|
nahi zen
, irakasleek Alemaniako gizarte-arazoak konpondu ahal izateko legea eraldatu barik, baina bilaketa horrek ez zuen arrakasta handirik izan epaile eta jurista praktikoen artean. Egin-eginean ere, juristok euren helburua bidezkotzeko lege-argudioak nahi zituzten, eta helburu hori zen nekazariak zama feudaletatik askatzea; eskola historikoaren programak garapen akademikoaren bidezko eraldaketak nahi zituen, baina programa hori ez zen bete arintasunez.
|
|
|
Edonondik begira dakiola ere, zuzenbide erromatar garbia aurkitu nahi zen, irakasleek Alemaniako gizarte-arazoak konpondu ahal izateko legea eraldatu barik, baina bilaketa horrek ez zuen arrakasta handirik izan epaile eta jurista praktikoen artean. Egin-eginean ere, juristok euren helburua bidezkotzeko lege-argudioak
|
nahi zituzten
, eta helburu hori zen nekazariak zama feudaletatik askatzea; eskola historikoaren programak garapen akademikoaren bidezko eraldaketak nahi zituen, baina programa hori ez zen bete arintasunez. Eraldaketak, berriz, behar-beharrezkoak ziren une horretan, eta, azkenean, 1848ko Iraultzaren osteko legeriak askatu zituen zinez nekazariak.
|
|
|
Edonondik begira dakiola ere, zuzenbide erromatar garbia aurkitu nahi zen, irakasleek Alemaniako gizarte-arazoak konpondu ahal izateko legea eraldatu barik, baina bilaketa horrek ez zuen arrakasta handirik izan epaile eta jurista praktikoen artean. Egin-eginean ere, juristok euren helburua bidezkotzeko lege-argudioak nahi zituzten, eta helburu hori zen nekazariak zama feudaletatik askatzea; eskola historikoaren programak garapen akademikoaren bidezko eraldaketak
|
nahi zituen
, baina programa hori ez zen bete arintasunez. Eraldaketak, berriz, behar-beharrezkoak ziren une horretan, eta, azkenean, 1848ko Iraultzaren osteko legeriak askatu zituen zinez nekazariak.
|
|
|
Horren jarraitzaileentzat Pandektistika historikoa baino arrazionalagoa zen. XIX. mendearen berrogeita hamarreko hamarkadan argi zegoen zuzenbide erromatarra garai hartako Alemanian garrantzitsua izatea
|
nahi bazen
, berriro asmatu behar zela. Savignyk bere System horretan deskribatu zuen bezala, ordu arteko zuzenbide erromatarraren ezaugarria zen gizaki-borondatearen askatasunik handiena aintzatesten zen; garai hartan, ostera, zuzenbide erromatarrak gizarte burgesaren balore materialistak adierazi behar zituen.
|
|
|
Logikari ekinez, jurisprudentzia matematika juridiko bihurtu
|
nahi da
, baina hori zuzenbidea gaizki ulertzearen ondoriozko akatsa baino ez da. Bizitza ez da sortu kontzeptuei esker; kontrara, kontzeptuak sortu dira bizitzari esker.
|
|
|
XIX. mendearen zati luze batean, «Exegesiaren Eskola» nagusitu zen Frantziako zientzia juridikoan; eskola horrek goitik behera bereizi
|
nahi zituen
, bateko, Kodearen testua, aldarrikatu zen bezalaxe, eta, besteko, horren iturriak. Eskola horretako kideen iritzirako testuaren hitzak argiak eta ulergarriak zirenez gero, euren kezkarik handiena zen hitzok zehatz interpretatzea.
|