|
2000
|
|
|
sagarraren muztioa edo zukua da, hartzitu gabea eta usaingozatuta. Beraz, alkoholik ez du eta ondo iruditzen zait" txikiteroek" edatea, osasun arazoagatik, ardoa edo alkoholdun edariak hartzerik ez dutenek kale giroan lagunekin ibiltzea utzi
|
nahi
ez badute. Sagardoa, gure kostaldeko lurraldeetan, alkoholdun edarien artean aitzindaria da.
|
|
|
Edozein kasutan, arazo guztien gainetik, itxaropentsu egoteko motiboak badauzkagu. Urte t' erdiko su etena ez da alferrikakoa izan, herriarengan ilusio eta esperantza sortu dira, gatazka gainditu dezakegu, mahai baten ondoan negoziatzeko eseritzea
|
nahi
ez duten horiek, eseri araziko ditugu, guk, gure egia esplikatzeko ahaleginak biderkatu behar ditugu, gure hitza eta ahotsa isiltzen saiatuko dira, gure bidea luzea da, ezin dugu amore eman, eta are gutxiago herriari bizkarra eman. Martxoaren 12an beste urrats bat eman behar dugu, abertzaleok, Madrilen gure eskubideen aldeko lan itzela dugu aurrean, eta egun hori eta gero, gauza bera, etengabe Euskal Herriaren askatasunaren bila
|
|
|
zkutuan baleude egiten dute lan, jardun ixila gehienetan, eta musika talde baten arrakasta edo porrotaren erantzuleak dira hein handi batean. Nahi edo
|
nahi
ez, beti atzean daude, zalapartaren itzalean gordeta. Soinu teknikarietaz ari gara, eta bide batez, produktoreetaz, abestiei azken ukitua emateko arduradunak, soinuaren kolorea zein izanen den erabakitzen dutenak.
|
|
|
" Kanpoko eragileei ez zaie horrenbesteko garrantziarik eman behar, erantzukizuna gurea baita. Atzera egin
|
nahi
ez badugu, badakigu zer egin behar dugun: ikasleei zerbitzu egokia eskaini"
|
|
|
Baina idazle profesional esaten diogu askotan mila gauza akzesorio idaztetik bizi denari ere, gero bere gauzak idazteko denborarik ez duenari. Idazle profesional mota hori da nik
|
nahi
ez dudana.
|
|
|
Txerriak eskibatuz, beraz, mendebalderantz jo genuen, harrizko hondartza zabaletara. Mendiak itsaso harroaren zaindari eta ehunka metrotan, behin hippy izandako guraso" betiko gazte" horietako batzuk biluzik, euren seme alabatxoak bainujantzia inondik erantzi
|
nahi
ezik, bakea eta gu.
|
|
|
Gure aldean ederki kudeatzen dituzte basoak eta kolonizatuarentzako pagotxa den artean. Haritzaren dirutza ordaindu
|
nahi
ez duenak Afrika, Hego Amerika eta Asiako zur tropikal merkeak erabiltzen ditu, gehienetan. Hau bai dela benetako kolonizatzea.
|
|
|
Batzuk isilpean mantendu nahi dutenaz informatzeagatik, eta Espainiako eta Frantziako estatuek ezkutatu nahi dutena mundu zabalari azaltzeagatik edo Euskal Herriko herri mugimenduetan inplikatzeagatik besteak. Eta guztiak, menpekotasunean bizi
|
nahi
ez dutelako eta euskaldunak gure orain eta geroaren jabe izango garen Euskal Herria aske eta subirano baten alde egiten dutelako.
|
|
|
ONU k indarrik ez badu, eman ez diotelako da. Batez ere Ipar Amerikak eta Moskuk
|
nahi
ez dutelako. Munduko arazoak, ONU tik pasa gabe, bi hauen artean erabakitzen dira.
|
|
|
Javier Mariasek bere azken liburuetako batean ez aurkeztea erabili zuen estrategiatzat eta inoiz baino oihartzun handiagoa lortu zuen. Komunikabideetan agertu
|
nahi
ez izatea estrategia komertzial bat dela leporatuko liokete Marias edo Salingerri, eta gainera, halaxe funtziona lezake haien kasuan. Ordea euskaraz idatzita, ez jarrera bat eta ez bestea izanen lirateke komertzialki oso aintzakotzat hartuak.
|
|
|
Javier Mariasek bere azken liburuetako batean ez aurkeztea erabili zuen estrategiatzat eta inoiz baino oihartzun handiagoa lortu zuen. Komunikabideetan agertu
|
nahi
ez izatea estrategia komertzial bat dela leporatuko liokete Marias edo Salingerri, eta gainera, halaxe funtziona lezake haien kasuan. Ordea euskaraz idatzita, ez jarrera bat eta ez bestea izanen lirateke komertzialki oso aintzakotzat hartuak.
|
|
|
" Baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan?" (33 or.). Sarrionandiak ez daki," baina ekin behar da zeren hobe da burrukatu eta galtzea/ galera aurrez onartzea baino" (52 or.). 1987ko Marinel zaharrak liburuan ere galdera bera da hitzaurrean" Zertarako poesia hondamen aro hauetan?" (8 or.). Oraingoan ordea, sasoi guztiak ez ote diren makalak galdetzen dio bere buruari, haatik ezinbestekoa dela pertsonarentzat kantatzea, itsasontziarentzat nabigatzea bezala. Bere kasuan, gainera, Coleridgeren marinel zaharrak bezala, inork entzuteko trenta handirik hartu
|
nahi
ez duen moduko kontuak esan behar ditu. Aldiz, 1995eko poema sortan gainditua du, bizitzaren beraren indarrez, Becketten hastapen gisako hura" nothing is left to tell" ek (ez da esatekorik geratzen), metaliteratura ororen abiapuntua izango zena.
|
|
|
" Julen Azkue zerbait izatekotan askatasuna maite duen pertsonaia da, eta eleberri hau zerbait izatekotan askatasunari buruzko erreflexioa da. Askatasuna nahi aske aske ez izanda edo aske izan eta askatasunik
|
nahi
ez... hor dago." Gainera, liburuko izenburua Lauaxetaren aipua izatea hortik datorrela aitortzen du. Beste iruzkin batean ere askatasunaren aipua topatu dugu:
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan bi hizkuntzak ofizial izanik, euskalduna euskaraz epaitzeko eragozpenak badira, zer ez da gertatuko Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna onartzerik
|
nahi
ez zuen Frantziapean dagoen Euskal Herrian. Orain Frantziak Eurogutunari sinadura eman nahi omen dio, baina bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu gabe.
|
|
|
Batetik, Lingua Navarrorum euskara ez zela sinestarazi nahian eta, bestetik, egunkari horretan euskara batuaren aurka gipuzkera eta inoiz bizkaierazko artikuluei leku eginaz. Ohartzen ez delako, edo ohartu
|
nahi
ez duelako, Euskaltzaindiaren gomendiozko euskara batuak nafarreran duela bere muina, euskalkiz inoren muinik izatekotan.
|
|
|
Historian zehar euskarak edonon izan ditu eragozpenak, baina Arabakoak oso larriak izan ziren, bereziki eskoletatik hasita. Orain, horren berri ez dakitenei edo jakin
|
nahi
ez dutenei aditzera emateari on deritzat, guztion onerako.
|
|
|
Izan ere, bai nazio izaera eta bai askatasuna ere ameskeriak badira, zertangabiltza euskaldunak burujabetzari begira? Zergatik jarraitzen dugu estatua aldarrikatzen (halakorik egiten badugu bederen), mundu zabalean gero eta nabarmenagoikusten dugun joera estaturik
|
nahi
ez izatea denean. Hitz bitan, berriz ere euskalduna historiaren aurka edo historiatik kanpo ote dabil?
|
|
|
gainditzea ezinbesteko baldintza da, gaizki ulertze latzetan erori
|
nahi
ez badugu, behintzat. Bestetik, hau ez da programa politiko baterako proposamena, hausnarketa filosofiko soila baizik (honek ez du esan nahi hobea denik; desberdina dela azpimarratu nahi dut, besterik gabe).
|
|
|
Aniztasunaren fenomenoa aztertu ahal izateko, geure muga dialektiko estuakgainditu ditugu, beste behin ere. Gure herrian aniztasunaren fenomenoazarraza eta etnia gainditzen dituen definizio sakonago bat eman dugu, kulturartekotasuna. La casa de Extremadura, ra mugatu
|
nahi
ez bada. Beraz, aniztasunaz mintzo garenean, balioen aniztasunaren eta kosmobisio desberdinen elkarbizitzaren zentzuan ulertu behar da; ez kolonialismoaren sinonimo eder gisa.
|
|
|
Jakina, komunikabideen kontsumoa gizarteantxertaturik dagoenez, zenbait, informatibo?,, tertuliano? eta abar egunero sartzendira gure etxebizitzan, eta guk
|
nahi
ez arren ere entzun edo ikusi behar ditugu, guretzat ordu aproposak izaten diren horietan. Gainera,, ausentzian?
|
|
|
Bada, gure ustez, kasu horretan, eskubidea lurraldearena izatetik herritarrena izatera pasatzen da. Egon daitezke60.000 nafar estruktura berri horretan parte hartu nahi dutenak, nahizgehiengoak parte hartu
|
nahi
ez izan, eta etorkizunezko egituraketa horretan herritarhoriek eskubidea eduki lukete parte hartu ahal izateko.
|
|
|
Helburua ez da bizia salbatzea, norbaiten analisiari jarraipena eman ahal izatea baizik. Eta hala, jakinguraren izenean, batzuetan analistakbadirudi biziaz balio bat egiten duela, eta badaki buru hiltzea errepresioaren garaipena dela beti, suizidioa, ezer jakin
|
nahi
ezaren, muturreko era dela.
|
|
|
Duela zenbait hilabete lagun batzuek beren asmoaren berri ematera hurbilduzitzaizkidanean, besterik gabe, baietz esan nien segidan, ezertxo ere pentsatu barik, ezezkoak berak lotsaraziko ninduen beldurrez edo. Nola ezetzik esan, gero etazorpetuago bizi
|
nahi
ez banuen, orain arteko zorra kitatzeko gaitasunik ez nuelajakinik ere?
|
|
|
Ezin da politika bat irizpide soziologikoedo ekonomikoekin baloratu, ezen irizpide horiek kanpotarrak baitzaizkio. Politikakbere erritmo, helburu, taktika, ibilbide eta bitarteko propioak ditu, eta ezin dira kanpotik neurtu, politika hori desagerrarazi
|
nahi
ez badugu behintzat. Politika askatzaileadagoenean, ez dago beti?
|
|
|
Irratiek zein telebistek erantzun egin behar diete programazio sailek dakarzkieten kostuei, horren arrakastatsua den gaur egungo eskaintza programatikoaren menean erori
|
nahi
ez badute behintzat. Programen antolamendu eta aurrikuspenaren hobekuntza etengabea eta programazioaren azterketa eta berari buruzko ikerketa, nahitaezkoak dira gaur egun hedabide guztietan.
|
|
|
Ziur aski, irrati komertziala entzuleek zer dioten aiduru dago, zeren entzulerik ez balu desagertu egingo bailitzateke; eta hori
|
nahi
ez duen efektua da, bistan denez. Baina litekeena da, horrelako helburu ekonomikoak ez dituzten beste irrati batzuk (fondo publikoen bitartez finantzatzen direnak prezeski) beharrak eragin ahal izatea jendeari, premiei aurretik heltzea.
|
|
|
Lehenbiziko funtzioari dagokionez, zarata, irratilariak
|
nahi
ez duen traba da. Zarata ordenamenduaren eraldatze elementua da, traba, eragozpena, oztopoa, desartikulatua den zerbait, giza hautematearen berezko mugak gainditzen dituen zerbait eta, beraz, irismen mailaren arabera alor fisikoan eta psikologian eraginik eduki dezakeen zerbait.
|
|
|
Adibide bat besterik izan
|
nahi
ez zuen bidaia luze samar honek5, telegrafikoki azaltzeko ahalegin guztiak egin arren, gure lanaren helburua gaindituko lukeen atearen aurrean jartzen gaitu. Baina, teorien garrantzia gutxietsi gabe, uste dugu, edozein fenomeno sozial eta politikorekin gertatzen den bezala, nazionalismoarena guztiz historikoa dela eta bere errealitate dinamikoan aztertu behar dela; izan ere, nazio hitzaren esanahiak historian zehar izan duen aldaketa ikusi besterik ez dago6 (teoriak alde horretatik soilik izango zaizkigu baliagarri).
|
|
|
zelakoaren ezabatzeak, Estatuak zuen izan nahi zuen irakaskuntzaren kontrola desegin zuen, Elizaren eskuetara itzuliz eta, alde horretatik, hezkuntza sistema nazionala gorpuzteko eman ziren pausuak zapuztuz. 1771ko plana jarri zen berriz indarrean, eta egoera honek irakaskuntza plan orokorraren formulazioaren
|
nahi
eza adierazi zuen; aldiz, helburua antzinako erregimenaren hezkuntza egitura mantentzea zen128.
|
|
|
Eta beno, kontua da galdetu didala ea zer egingo nuen arrastian, askotan azpimarratuz berarekin joateko paseatzera, eta orain
|
nahi
ez banuen ere, ba behintzat geroxeago, eta horrela. Eta ikusita ze txapa ari zitzaidan ematen, kakatara bidali dut birritan pentsatu gabe.
|
|
|
Eguneroko hau (Bitakora, alegia) Irlandako gida turistiko bihurtu
|
nahi
ez dudan arren, aipagarriak iruditzen zaizkit nire gidak azaldu dizkidan zenbait gauzatxo; behintzat hemendik urte batzuetara, eguneroko hau berriro irakurtzen dudanean, memorian fresko gorde ditzadan: lehendabizikoa, Kilkenny izena nondik datorren.
|
|
|
Ze, nahiz eta berea izan ez, beti gogoraraziko baitit Ralph. Bestalde, Txemarena bada, inondik inora
|
nahi
ez dudan lotura bat izango da haurra. Eta azkenik, ezin dut denbora luzean isilik jarraitu, lehenago edo beranduago tripa lodia nabariegia izango da eta.
|
|
|
Jakina baita turista batek guztia ikusten duela urrunetik (ohiturak, jendea, bizimodua) edo bestela hurbilegitik (monumentuak, museoko ordutegia, jatetxeko karta). Eta noski, ezezagunen autoetan sartzeak behartu egiten du bat, nahi eta
|
nahi
ez, mesedea egiten ari zaion gidariarekin berba egitera. Turistek ez dute sekula lortzen distantzia pribilegiatu hori.
|
|
|
–Ez baduzu
|
nahi
ez dut ezer gehiago esango. Zuk ere segi bariantean pentsatzen.
|
|
|
" Swift logela" eskatu zuen harreran. " Betetzen den azkena da beti, eta nahi eta
|
nahi
ez eman dizut logela hori, beste denak hartuta baitaude", erantzun zion aterpetxeko jabeak, giltza luzatzen zion bitartean. " Kasualitatea", pentsatu zuen Txemak bere kasa," oraingoan zortea izan dut".
|
|
|
—Baina gutuna bidean galdu bazen ere, eta harekin Estebanek skribatu letrak, letren spiritua, aldiz, belaunez belaun jaso diagu, ezkutuan izan bada ere... eta, hala, jakin ezak ezen, izeba Joanak neuri erranaren arabera, Estebanek ez zuela koldarkeriaz bere buruaz bertze egin, zeren eta berak sinesten baitzuen ezen odolik onena beti ere zela isurtzen ez zena, noiz eta haren isurtzeko arrazoinik ez baitzegoen. Eta ez zegoan, Urbiaingo jauregia bertze Massada bat, edo bertze Numantzia bat bihurtu
|
nahi
ez bazuen bederen. Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako bere heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen zituela, aldi berean.
|
|
|
" Zeruan dagoela", bururatu zitzaidan; ordea, hala erran nion: " Komunionea egunoroz egiteko, bera bezala
|
kondenatu
nahi ez badut bederen..." Bertze irriño bat egin zidan aitak, aitzinekoa baino hagitzez ere sosegatuagoa eta beteagoa, ene aurkako lehia hartarik garaile jalgi balitz bezala. Baina enea zen garaitia...
|
|
|
—Hi, etxeko apeza... izarrei beha bizi
|
nahi
ez baduk bederen, osaba Joanikot bezala... —eta halako irri axolagabea egiten zidan, erran nahi balit bezala:
|
|
|
Zeren boz batek erraiten baitzidan orain ezen, lehen manamenduak manatuaren arabera, lehenbailehen salatu behar zintudala jaun erretorearen aitzinean, Jainkoa guztiz ere zegoelako zure gainetik; bertzeak, berriz, ezetz, bertze judas bat izan
|
nahi
ez banuen bederen; buruak arrazoinik arrazointsuenak bilatzen zituen, salatzearen zuritzeko eta justifikatzeko; eta bihotzak, berriz, jakinarazten zidan ezen imajinazinoaren idurikeriak zirela haiek guztiak, eta ez arrazoinaren arrazoinak, eta konfiantza eman zidanari konfiantzaz ihardetsi behar niola. Eta horrela ibili nintzen, harik eta egun batean neure deliberamenduaren hartzerat deliberatu nintzen arte:
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin badakigu ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta
|
nahi
ez badugu ere, orain ez bada gero, edozein kale kantoitan edirenen gaituela. Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin badakigu, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar dugula, eta ez dugula bertze aterabiderik?
|
|
|
Zer bekatu egin nezakeen, bada, amets hartan, non ez bainintzen neure buruaren jabe ere izan? Zeren, atseginaren sortzean, nola izan baitzen ametsetan, ez zegoen borondatearen nahi bat, eta borondaterik ez zegoen lekuan ez zegoen bekaturik; itzarri orduko, ordea, pizten zitzaidan borondatea, baina pizten zitzaidan plazer plazent eta atsegin guztizko haren oldarpean, eta, nola borondate piztu berriaren zirkunstantzia haietan eta haren ahulezian
|
nahi
ez nuena ere nahi gabe nahi bainezakeen, zeren atsegina istant orotan baita atsegin, orduan zetozkidan zalantzak eta ezbaiak, kezkak eta buruhausteak.
|
|
|
—Amesgaizto bat izan duk, eta badakik nolakoak izaiten diren amesgaiztoak: lehengoan tigreak morroia akometatu zian, eta iduri hori geratu zaik gogoan; gero, badakik ezen, lotan gaudela, ez garela geure buruaren jabe, eta halatan nahasten zaizkigula iduriak nahi bezala, edo
|
nahi
ez bezala. Baina hiri ez zaik deus ere gertatu... ezta gertatuko ere!
|
|
|
Edo, ba ote da munduan desohore handiagorik handiki bat neskame urdanga batekin ezkontzea baino? Hoa hemendik lehenbailehen, bastart ingrat hori, ezpata oraintxe bertan hartzea
|
nahi
ez baduk eta azala oihal brodatua baino zulatuago uztea! Zeren eta orainokoan babestu haut baina ez haut gehiago babestuko!
|
|
|
Izan ere, Bolognan gertatuaren bertze bertsionerik ere aditu izan dut, hartaraz gero, jaun André, Galileoren teleskopio hark behar bezainbateko prezisionerik ez ote zuen, edo eguraldia ere halakoa ote zen, baina bizitzak anitzetan erakutsi izan dit ezen ez dagoela itsu handiagorik ikusi
|
nahi
ez duena baino, eta ez nintzateke sobera harrituko, baldin norbaitek afirmatuko balit ezen irakasle haiek itsuen sorta hartakoak zirela. Zeren eta itsu sinesten duenak bizitzako arrazoin bihurtzen baitu bere sinestea, eta hala makurtzen dira arrazoinaren arrazoinik arrazointsuenak ere sinestearen bertze arrazoin horretarat.
|
|
|
Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok berak ere mugitu zuen, eta are, bere baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu
|
nahi
ez zuena sinatu behar izan bazuen ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu haiekin Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen: bere Di sco rsi ekin mugitu zuen eta argitu, handik urte batzuetarat.
|
|
|
—Altxa hortik, ostikoa jotzerik
|
nahi
ez baduk...! —erreprehenditu zuen aitak berriro.
|
|
|
Eta ez al zetorkigun bizitza, egina eta erabakia bezala, arbasoenganik ondorengoenganat eta gurasoenganik seme alabenganat, halako moldez, non zurginaren semea zurgin izanen baitzen ezinbertzean, zilarginarena zilargin, eta zapataginarena zapatagin? Eta, baserrietan, gurasoek heredero izendatzen zuten semea edo alaba geratuko zuan baserriarekin, eta gainerakoak, edo apez, edo Indietarat joan behar, baserrian geratu
|
nahi
ez bazuten bederen, herederoaren erranetarat. Gaur egun bezala, guti gorabehera, zeren gauzak ez baitira franko aldatu horretan ordutik hona.
|
|
|
—Hemen, Joanikot —eta hatz erakuslea luzatu eta bekokirat eraman zuen— Baina ene eskuek ezin izan ziotean nehoiz ere buru eman buruan neukanari —eta, txarroa berriro ezpainetaratzen zuela, erran zuen—: Huts egin nian, Joanikot, eta ezin itzuli izan nauk etxerat urteotan, aitaren aitzinean, edo aitaren memoriaren aitzinean, ohorea galdu
|
nahi
ez banuen bederen...
|
|
|
—Aita ez zuan hil, Joanikot, zeren hilen ausentzia bizien presentzia baino biziagoa eta eraginkorragoa izan baitaiteke batzuetan, are gehiago ene aitaren kasuan, zeren aitak, hainbat handikik eta hainbat jauntxok ez bezala, maite baitzuen pintura, eta ulertzen zuen pinturaz, eta ezin nioan, halatan, haren memoriari ez ukorik ez engainurik egin, ohorea galdu
|
nahi
ez banuen bederen... Eta nik ez nian, bertzalde, Ubarneko etxeko heredero izan nahi, baina jainkotzat nituen Italiako pintore handien heredero, Rafaelena bere batez, aitari argi eta garbi adierazi nion bezala, bere denboran...
|
|
|
Eta, bihotza guztiz bizkortzen zitzaidala, ez nuen, ez, handik harat, atsedenik hartuko, bordarat iritsi arte, norat hurbildu bainintzen ezkutuka eta itzalgaizka... aditu nituen boz batzuk barrendik zetozenak, igan nintzen paretaren kontra zegoen harri handi baten gainerat, jarri nintzen pareta eta teilatuaren artean zegoen zirritu batetik beha... eta, handik aitzina, ikusi nuena ikusi nuen, eta eszena labur hura aski izan zitzaidan amorioaren handian sinesteko. Eta eszena labur hari deus ere eranstea soberan egon zitekeen, bertzalde, zeren perfetasunari ezin erants baitakioke deus ere, perfetasuna bera akasbidean ipini
|
nahi
ezean.
|
|
|
Eta gehiago ere erranen dizut: enetzat ere, zuretzat bezala, gauzarik seriosena da erlijionea, eta, horregatik, hain zuzen ere, prestidigitatoreak soberan daude, erlijionea bertze feria bat bihurtu
|
nahi
ez badugu bederen...
|
|
|
—Ongi da. Etxe honetan
|
nahi
ez banaute, neurerat joanen naiz!
|
|
|
Eta ahalketu egin nintzen, istant batez. Baina, ahalketurik banengoen ere, ez nuen sinetsi
|
nahi
ezen jokatu nuen jokoa guztiz bidegabea izan zela. Eta, zeren neure ezinegonari ihesbideren bat ediren nahi bainion, erran nion osabari:
|
|
|
...n ere, irakurria nuen nik nola hartzen zituzten gizon zuriek indiarrak eta beltzak, baita nola hauetarik anitz lehertu eta bizigabetu izan zituzten, tratu ezin gaixtoago eta ezin biolentago baten ondotik; irakurria nuen, eta ikusia nuen, halaber, egun batzuk lehenago, nola tratatzen zituzten Trinidadeko uhartean utzi genituen itsas lapurrek jende miserable haiek, esklabo eta meneko izaiteko baizik
|
nahi
ez zituztenak... non eta ez zen urkaberako, zeren eta han egin nuen hilabete eta erdian neure begiez ikusi bainuen nola Alain Coup d’Œil ek exekutatu zituen bortz beltz eta bi indiar.
|
|
|
...en guarnizinoko soldaduak arduratzen direla gizonen arteko liskarrez; orain, berriz, erran dizuet ezen zaldun horiek, edo, zalduntxoak, hobeki, oso liskartiak direla; eta, akabatzeko, erranen dizuet ezen, nola haien nagusiak inguruko etxaldeetako jaunik jauntsuenak diren, guarnizinoko soldaduek ez dituztela aintzakotzat hartzen zalduntxoen bilaukeriak... eta, beraz, nahaskeriarik eta aharrabiderik
|
nahi
ez baduzue, haiekin ez sartzea duzue onena.
|
|
|
—Beraz, hirurak bihar goizean etorriko zarete gurekin jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen etxalekuetarantz... baina, nola bitartean ihes egiteko tentamendua izan dezakezuen, hala pentsatu dugu ezen aterbe seguragoa izan daitekeela zuentzat guarnizinoko gartzela, Fernando Pachecoren ostatua baino, gure soldadu hauek zaintzaile ezin abegikorragoak direnez gero. Denborarik galdu
|
nahi
ez baduzue, bada, pentsa ezazue oraindanik, ez ihesean, nola pentsatzen baitute munduko preso gehienek, baina bertze zernahitan, zeren emankorrago gertatuko baitzaizue... —eta, ezin garbiago adierazi ziguna are xeheroago eman nahi baligu bezala, erran zigun—:
|
|
|
—Badakizu nola dauden gauzak, eta badakizu ezen isilpean bizitzea dagokizula urte batzuetan, kanporat joan
|
nahi
ez baduzu bederen, Kubarat, Perurat edo Espainiarat... Baina, zaude lasai, zeren bada hemendik bi egunetarat toki bat, mendi aldean dagoena, non bizi baitira indiar guti batzuk, guztiz fidatzekoak direnak, eta norat ez baita arimarik ere joaiten.
|
|
|
Baina zer egin nezakeen nik, disimulatu baizen? Zeren, alde batetik, nola gizon hura baitzegoen itsuturik eta guztiz hertsirik, ezin egin bainezakeen indiarren defentsa eta apologia garbia, sugeen putzuan akabatu zutèn indiar haiek bezala akabatu
|
nahi
ez banuen bederen, eta zeren, bertzetik, ez bainuen buruan Gorukiren iduria baizen, pentsaturik ezen zerbait egin behar nuela haren alde, neure burua galtzerat utzi gabe.
|
|
|
Baina, aitzinatu gabe utzi ditudan bertze gai batzuekin bezala, honekin ere bertze liburu bat skriba nezakeen, zeren eta halakoak baitziren han ezagutu nituen presoak ere —arraza guztietakoak: beltzak eta indiarrak gehienak, baina baita zuri guti batzuk ere—, baina ez da hori oraingo kontua, adarretarik galdu
|
nahi
ez badut bederen... nahiz eta ez nukeen preso haietarik bat ahantzi nahi: preso indiar bat, Ixaru zeritzana.
|
|
|
—Bai! Zeren eta
|
nahi
ez duenak dei dezaten oilo, ez dezala jantz oilo lumarik, eta zeren hik oiloaren antz handiagoa daukak ezpata utzi huenetik...!
|
|
|
Zeren, dakizun bezala, hargatik gertatu zen, hain zuzen ere, osaba eta bion arteko adiskidetasun isilpekoa, eliza edo elkargo sekeretu iduriko hura fundatzen genuela, noiz eta aitak zaflako hura eman baitzidan, erraiteagatik ezen ez nuela komunionea egin nahi, Kristoren begiak irentsi
|
nahi
ez nituelako, hil hurran ikusi nuen oreinaren begi galduak gogoan.
|
|
|
Eta batzuetan, gainerat, akort egoiten ziren. ...liburu famatua ere, Anberesko edizino zentsuratu gabekoan —zeren baitakizu zer gorabeherak izan dituen liburu honek Inkisizionearekin—, eta ikustekoa zen nola bai batak bai bertzeak goraipatzen zuten liburuaren zati inportant hura, non egileak adierazten baitzuen ezen naturalezari eman behar zitzaiola naturalezari zegokiona, eta Jainkoari, Jainkoari zegokiona, behiak ere hegaldaka ikusi
|
nahi
ezean, puntu hartaz denaz bezainbatean guztiz akort baleude bezala. Eta bertze batzuetan ere halatsu egoiten ziren, hala nola jaun Marcelek euskal berboaren struktura esplikatu zionean, bertze solas hartan.
|
|
|
Eta halabeharrez eta ezinbertzez izan zen, zeren eta, oreinen historiarekin gertatuaren ondotik, ezin baitzitekeen bertzela. Izan ere, komunionea egin
|
nahi
ez nuelako, aitak zartako ikaragarri hura eman zidan eta kondenatuen gelan giltzapetu. Eta, gela ilun hartan beldurrak airean nengoela, nor etorriko... eta osaba Joanikot!, ene aingeru begiralea balitz bezala, bere adostasuna eta bere babesa eta geriza eskaintzen zizkidala... eta sekeretu bat ere bai, berea ez ezik enea ere izan zitekeena, eta enea zena jadaneko... zeren eta osaba Joanikot protestant baitzen, jaun Esteban Etxegoien etxeko ardi beltza bezalaxe, osabak berak jakinarazi zidanez, bere historiaren eta arbaso zahar harenaren berri emaiten zidala!
|
|
|
—Ez dut jauregia burdel bat bihurturik ikusi nahi eta, beraz, badakizue nola ibili behar duzuen, kondenatuen gelan hilabetea iragan
|
nahi
ez baduzue...
|
|
|
Orain banekien, beraz, nor zen Alain Coup d’Œil, eta banekien, halatan, ezen gure harremanak ez zirela anaien artekoak, haren anaia oroitarazten banion ere, baina Jainko alditsuaren eta menekoaren artekoak, eta hala zor niola menekotasuna eta obedientzia, haren begi hersterik
|
nahi
ez banuen behintzat...!
|
|
|
Eta, jokoa neure alde jartzeko, lasai behar nuen, baina urduri nengoen. Eta neure buruaren jabe behar nuen, baldin burua galdu
|
nahi
ez banuen, baina nekez erdiesten nuen neure buruaren jabe izaitea.
|
|
|
Nik bezain hobeki dakik hik hori! Gizon izan nahi duenak, beraz, gizonaren ezaugarriak erabili behar ditik, eta baldin hi gizona bahaiz, badakik zer egin behar duan contradictius in terminus batean —halaxe erran zidan, jaun André, latinean don Frantziskoren eskolakoa balitz bezala— sartu
|
nahi
ez baduk behintzat... Eta ez kezkatu bekatu egiten duan ala ez, zeren aditua bainago munduan badela jende bat, pentsatzen duena ezen xuxenagoa izan daitekeela ohetik iragaiten den bidea elizatik iragaiten dena baino, Jainkoaren baitarat iristeko.
|
|
|
Baina, ustekabekorik izan ez dezazun, Urbiaini buruz argibideren bat eman beharrean nagokizu, zeren, Cervantes bere Kixote Mantxakoan bezala, zeina hasten baita: Oroitu
|
nahi
ez dudan Mantxako toki batean..., has bainezakeen nik ere, berdinzki, liburu hau, erranik: Oroitu nahi ez dudan Nafarroako toki batean; nik, ordea, oroitu egin nahi nuen, eta ongi oroitzen dut Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugetarik hurbil dagoen Nafarroa Garaiko toki hori:
|
|
|
Oroitu nahi ez dudan Mantxako toki batean..., has bainezakeen nik ere, berdinzki, liburu hau, erranik: Oroitu
|
nahi
ez dudan Nafarroako toki batean; nik, ordea, oroitu egin nahi nuen, eta ongi oroitzen dut Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugetarik hurbil dagoen Nafarroa Garaiko toki hori: Urbiain.
|
|
|
—Sasoin batean, ezpatarekin tematurik ibili hintzen, munduan bertzerik
|
nahi
ez bahu bezala, eta orain baduala, bazterrerat utzia daukak...?
|
|
|
Baina natorren berriro afari hartarat, eta derradan ezen gauza bakarra zekitela edo jakin uste zutela tenore hartan afaldarrek: ezin joan zitezkeela osabaren kakategirat, baldin sugegorriren baten bisita izan
|
nahi
ez bazuten bederen. Baina zer gertatu zen orduan?
|
|
|
Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean? Eta afaldarrei ere bertze hainbertze, zeren, nola baitzekiten ezin joan zitezkeela kakategi hartarat, uste zutelako ezen sugegorriek habiatzat hartu zutela, hala etorri zitzaien guztiei, handik berehala, harat joaiteko gogoa, baina nola ezin joan baitziren, haurdun geratzeko perilean jarri
|
nahi
ez bazuten bederen, hala barreiatu eta sakabanatu ziren jauregiaren gibelaldeko landetarat, hertze aharratuen kolerari bide baten emaiterat osaba Joanikotek haiei guztiei oihuka adierazten zien bitartean egin zezatela egin beharrekoa lasai, zeren segur baitzen ezen gauaren hotzak kikiltzen zituela kanpoko sugeak eta behartzen beren gordelekuetan egoiterat. Eta Villagrandeko dukea ere harat joan zen, nahiz eta bertzerik ere egin zezakeen:
|
|
|
...ahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezala, zeren, nola egun osoan egon behar izaiten bainuen honi eta hari adi, hala egin baitzen ene entzutea hagitzez ere sentiberagoa, ene belarria ikustezinki zabaldu balitz bezala, bazter guztietarat iristeko gai... eta hala eta halatan aditu behar izaiten bainituen anitzetan aditu
|
nahi
ez nituen hitzak ere, nola egun hartan, zeinean aditu nuenak markatu eta zigilatu baininduen, bihotzaren erdian.
|
|
|
Libertateak bere zigiluz markatu duen gizon hautatu horietarik duk, abersitateari buru egiten diona eta beti ere aitzina egiten duena...! Eta hik ere aitzina egin behar duk, Pedro... eta egin ere eginen duk noizbait, zeren ni nauk eta ni izanen nauk, hik behar duan haizea eta hire pintzelak behar duena, sinetsi
|
nahi
ez badidak ere!
|
|
|
Izan ere, Italiarat famaren bila abiatu ninduan eta ez nian ediren; hemen, aldiz, bilatu gabe ediren diat, eta ez nagok haren uzteko prest. Eta hik ere huts egin duk heure liburuarekin, eta ene buruaren gainean zentzatu huke, hutsetik hutserat ibili
|
nahi
ez baduk bederen... Baina bazekiat ezen ezinezkoa dela hi bezalako harri koskor bat konbentzitu nahi izaitea... eta bazekiat, halaber, ezen, muturka ere ha siko ginatekeela, baldin elkarrekin bizitzen segituko bagenu.
|
|
|
" Alferrik dabil berori, zeren berorrek bertze mundurat joaitea erabakitzen badu, ni ere berdin joanen naiz, notizia jakin orduko, berorren ondorat. Zeren berorrek desterrurik
|
nahi
ez badu, nik ere ez, eta bizitza hau, berori gabe, guztiz nuke desterru". Eta nik, errepuestarekin hunkiturik eta, aldi berean, etsirik, erran nioan:
|
|
|
Zirkunstantzia haietan, itsasotik noizbehinka zetorrèn haizea Luziferren tropetako deabru ikustezin bat izan zitekeen, emazteki haien lepainguruetarat noiznahi den amoltsuki biribilka zitekeena, edo zilipurditxoren bat ere egin zezakeena, haien paparretan beherat, edo, soinekoen beheko aho zabaletik belaunetan gorat, toki sekeretuagoetarat. Eta harritzen ninduten, halaber, haien begiek... zeinak kale kantoi batetik bertzerat baitzebilzkien, saguzar kapadunen joan jinak ere galdu
|
nahi
ez balituzte bezala, zeren negozio hartan tratuak eta sal-erosiak berdin eta orobat egin baitzitezkeen ageriz nola kapapetik. Eta neska haietarik batek begietarat eta bertatik bertara so egin zidan, ahalkegabeki, eta bertze alderat behatu behar izan nuen, zeren sua edo su iduriko hura baitzuen neska hark begietan, eta su hartan suturik gerta bainintekeen...
|
|
|
Zer kontatu zidan, bada? Kontatu zidan ezen denbora batez Parisko emazteki printzipal baten ohorezko dama izan zela, harik eta haren etxetik jalgi behar izan zuen arte, emazteak egun batean senarrarekin harrapatu zuelako bertze zeregin horietan, eta mehatxatu zuelako eta behartu, haren ondorez, labana luze bat eskuan, Paristik joaiterat, bertze mundurat berant gabe joan
|
nahi
ez bazuen bederen; eta nik, nola bainintzen hartan hasi berria, guztia sinetsi nion. Ai, nola izan nintekeen hain sinple eta inozent...!
|
|
|
Maiz izaten genituen halakoak, lagun guztiak andre, bikotekide edo dena delakoarekin batean ateratzen ginelarik. Hori aspaldiko afera zen, ordea, eta orain baldres nenbilen halako malkarretan, zorrotz gertatu behar baina, aldi berean, sobera nabarmendu
|
nahi
ez.
|
|
|
Unaiz oroitu nintzen. Mintzatu
|
nahi
ez duelarik, edo burua dantzatzeak lan sobera eramaten diolarik, eskuin eskuko eri zuzenari eragiten dio, ezker eskuin ezezkoan, goiti beheiti baiezkoan, zer behar duen eta horrela. nik, hiru aldiz uzkurtu eta harrotu nuen eskuin eskuko eri zuzena:
|
|
|
Ulertzekoa da Kristinaren dezepzioa, Afrikako eta Ameriketako herririk galduenetako amatasunaren jainkosen izenak erabiliak baitzituen, hilabete horietan, umeari eman beharreko graziatako. Hiru lau eguneko kalapita, Ama Etxeko buruaren bitartekotza eta haur egiteko tenorean laguntza eman zioten medikuaren, emaginaren eta erizainen zina behar izan ziren, inork tronpatu
|
nahi
ez zuela buruan sartzeko. Bederen, ondorio bat ekarri zuen ona:
|
|
|
Dudarik ez, soinu horrexek dantzaraziko ninduen, egunkarira ailegatu orduko. Arrazoi pisuzkoa, oraindik zain eta muin heldu
|
nahi
ez izateko, ez bederen burua onbideratzen ez nuen artean. Aferaren alderdi profesionalak saihestuta, hilaren adiskide nintzen aldetik neure eginbeharrak zehazteko saioa egin nuen.
|
|
|
Egundaino hain luze solastu ez zitzaidana tarrapataka ari zen, behin mintzatzen eta aukerari muzin egin
|
nahi
ez dionaren itxuran. Bitartean, errieta emailearen oharkabean, haren bularra dardarika ari zitzaidan, neskaren mintzoari erritmikoki lagun eginez.
|
|
|
Auto lasterketako pilotuaren itxura ematen zion, leku beretik edeki zituen eskuzorro beltzek areagotua. Orduagatik ere epelera egin
|
nahi
ez zuen giroan, bero latza egin behar zuen barne horretan.
|
|
|
Marka zaharrak marka berriei, Amnesty Internationalen egutegi baterako balio nuen. Bide horri segituz, kirurgia plastikora jo beharrean aurkituko nintzen luze gabe, zirko heavy batean bukatu
|
nahi
ez izatera.
|
|
|
Astiki astiki, zakurren bat edo katuren bat izutu
|
nahi
ez duzunean bezala, nire eskuak grabagailua piztu eta libreta bildu zuen mahai gainetik.
|
|
|
Abuztuko ortziral horretako goizean ere, telefonoa jotzen hastean, ordubete baino gehiago nuen atzarririk, ganberako paret biluziei begirik ireki
|
nahi
ez niela. Tabakoaren eta edariaren karga ohi baino handiagoa dudalarik, aspirina pare bat hartzen dut ohatzeratu aitzin.
|
|
|
—Hainbat gaizto hiretako, sinetsi
|
nahi
ez baduk. Gauza bakarra erranen diat:
|
|
|
Zazpigarren edo zortzigarren kankarroaren bueltan nengoen eta liskar batean hango guztiekin. Antonio Musu tristerekin, edari gehiagorik zerbitzatu
|
nahi
ez zidalako. Eta bezeroekin, hango munstrokume bati ipurdian zimiko egin niolako, han ziren guztien —emakume solidario nahiz gizonezko zibilizatu— haserrea piztaraziz.
|
|
|
Irriño hilgarrian ezagutu nion ekialdeko nagusitasun komertzial zein filosofikoa agerian uzteko irrikan zegoela. Erakuspena nire aurpegian egiteko paradarik eman
|
nahi
ez, une hartantxe erabaki nuen gure janari moldeak maiteago nituela exotikoak baino. Ez zen, hain segur ere, jarrerarik aproposena xarmatu nahi duzun neskaren aitzinean.
|
|
|
Hamaika besarkada eta hamalau bizkarrekoren ondoan, ostatu batera herrestatu ninduen, zubitik labur. Tokia etxalde bat izana zen oraintsu arte, beren bizitegietatik sobera urrundu
|
nahi
ez duten igandetiarrei askariak emateko berriki moldatua. Arte horretan, gu gintuen bezero bakar.
|
|
|
Ezbaia sumatu nion Kristinari dela hotzagatik, dela lotsagatik, gorputza berriz ere munduaren begietara ezartzeko
|
nahi
eza. Gure bahitzaileak hurbildu eta sainga egin behar izan zion erranari lotzeko.
|
|
|
Eskertu nion xehetasunik jakin
|
nahi
eza. Errana naiz diskrezioa ez zela haren dohainetarik.
|
|
|
Piztia aluak dituk: aurkitu nahi hauenak beti aurkitzen hau, baita
|
nahi
ez duanean ere, baina gaur egun ez haiz deus honelako trasterik gabe.
|
|
|
—Ez sinetsi,
|
nahi
ez baduk. Baina hire Ramirez sasikume horretaz den bezainbatean...
|
|
|
Litekeena zen Klara bere bestondoa ohetik kanpora narrasteko tipoan ez egotea oraino. Edo ihardetsi
|
nahi
ez izatea. Edo jadanik etxetik kanporatu izana.
|
|
|
Semaforo gehienak gorriz pasatzen zituen, eta bertze auto batekin talka egin
|
nahi
ezean nahitaez gelditu beharrekoetan, zartaka ekiten zion ibilgailuko saihets metalikoari, eskua leihatilatik at inarrosiz. Kanpoko argiak bizi laburreko izarñoak piztarazten zizkion behiala soildurik ezagututako buru gaineko mataza gominaztatuan.
|
|
|
aurpegi berri harekin ordurako zuela atzera bulegora itzuli, jada ez zelako Brown lankidea, beste gizon bat baizik. Beraz, garbi zegoen ezin zuela jada etxetik irten, ez lanera joateko ez ama bisitatzeko ez arrebengana hurbiltzeko ere, eta horretarako premiazko zituela aitzakiak, arrazoi xume baina sinesgarriak, errezelorik sortu
|
nahi
ez bazuen. Eta guztietan garbiena, erabiliena eta sinesgarriena gaixo zegoela esatea zen, ohean zegoela gripe izugarri batek jota.
|
|
|
Baina ez dut egin. Beharbada zalantza sortu zaidalako mezu hori inprobisatzeko gai izango ote nintzen; beharbada zalantza sortu zaidalako agurrean" musu bat" edo zer esatea komeni ote zen; beharbada Dabidi orain nire ahotsaren lasaigarria ere eskaini
|
nahi
ez diodalako.
|
|
|
Hau ikusi, bestea ikusi, eguna oharkabean igaro zait (argi dago gero eta hobeki moldatzen naizela bakarrik), eta bai gogo  tsu nengoelako bai taldekideen aurrean oso lotsagarri geratu
|
nahi
ez nuelako Adela eta Estherren aurrean bereziki, Danek ahol  katu zigun bezala, ilunabarrean Empire State Buildingera igo naiz: ikusmira eta egotaroa zoragarriak ziren, baina han inon baino bortitzagoa egin zait Dabiden hutsunea bakardadea (batzuetan irudipena izan dut Dabid New Yorkera etorri dela nire bila, eta egunean zehar zelatatu egin nauela, eta une egokiaren zain egon dela, esate baterako dorre ikusgarri horretan, ustekabean agertzeko; hala izan balitz, uste dut ez nukeela zalantzarik egingo, eta argi ikusiko nuela, gertatuak gertatu, berarekin nahi dudala; baina Dabid, noski, ez da agertu eta, zorionez, taldeko beste inor ere ez; haiek denak elkarrekin etorriko ziren atzo iluntzean).
|