|
2004
|
|
|
|
Munduko
Lehen Gerla ondotik hamabi bat urte iragan ziren. Garai hartan Tolosan ostatu asko ireki ala berrireki ziren.
|
|
2015
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla maizetan aipatzen zion aitatxi Miguel-ek Francisco bere arrahaurrari. Miguel ez zen gerlara altxatua izan, zuen adina gatik eta gaztetik zaukan eritasun baten gatik.
|
|
2017
|
|
|
Durruty familia horrek gure historiarekin lotura handia du.
|
Munduko
Lehen Gerla denboran Hazparneko Etienne Durruty gazteak soldaduzkari ihes egin zion Nafarroara pasatuz, Baztango Erratzun kokatuz eta familiatuz. Horren seme gazteenak, Gregoriok, Iparraldean eskubide batzuen berriz eskuratzeko, soldaduzka Frantziako armadan egitea hautatu zuen.
|
|
|
Frantziako legeak beharturik, frantses izena eman zioten, eta ohi bezala eguneroko hizkuntzan nolabait euskaldundu.
|
Munduko
Lehen Gerla, «Gerla Handia», bukatu berri zen, haatik aztarna latzak utziz herrian, familiako batzuek, beste askok bezala, jasan zituzten oinazeak barne.
|
|
|
Erdaraz ez al dago intolerantziarik? Esate baterako, liburu berean —alegia, 1919ko Momentum catastrophicum horretan—, Barojak" Los mitos de los aliadofilos" izeneko testu kontraesankorra plazaratu zuen, hain justu
|
Munduko
Lehen Gerla amaitu berritan, eta beharbada komenigarria litzateke gogoraraztea Frantzia —le Pays des Lumieres, la Doulce Franceitsumen fanatiko handienarekin murgildu zela sekulako harakintza horretan, zeinean ia 6000 laborari euskaldun zendu baitziren, kasik erdiak 28 urtez beherakoak: Liberte, Higualite eta Fraternite:
|
|
|
esan genezake, Adema Zaldubiren maneran. Nolanahi ere, bretoiek euskaldunek baino suerte are eta okerragoa eduki zuten, zeren Bretainiako 130 000 soldadu hil baitziren Gerla Handian, baina kopuru absolutu ikaragarri hori (Barakaldo gehi Sestaoko egungo biztanleria!) ikaragarriago bihurtzen da modu erlatiboan adieraztean; izan ere, estimazio batzuen arabera,
|
Munduko
Lehen Gerlan hildako Frantziako lau soldaduetarik hiru bretoiak izan ziren; beste estimazio batzuen arabera, Frantziako hamar soldadu hiletarik bat izan zen bretoia. Zenbakien magia nonbait.
|
|
|
Kontua da
|
Munduko
Lehen Gerla amaitu berritan Frantzian edertasun lehiaketa bat antolatu zutela, eta zenbat eta 1700 neska aurkeztu zirela. Denen artetik Agnes Souret aukeratu zuten irabazle, eta hamazazpi urterekin hor abiatu zen haren karrera artistikoa:
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlaz aipatu beharra da halaber Eneko Bidegainen liburu hau: " Gerla Handia, muga sakona, Lehen Gerla Mundialaren() hastapenak Eskualduna eta Euzkadi aldizkarietan".
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlaren ondotik ere Frantziako gobernuak beste eskaera batzuei buru eman behar ukan zuen, bereziki 1925ean, eta de Monzie hezkuntza nazionaleko ministroak ezetza eman zien Erretoreei zuzenduriko gutun baten bidez." Patois" deitzen dituen hizkera horien irakastea baliogabea eta garestia zaio," luxe" kario bat.
|
|
|
Euskal Argentina (11)
|
Munduko
lehen gerlaren ondorioak
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla eta Alemaniak jasan zigorren gatik hiru herrialdeen (Argentina, Txile, Alemania) arteko salerospenak gelditu ziren eta txiletar Chile Argentina enpresa handia zonbeit hilabete barne suntsitu. Zatika saldu zuten, erosleak ez ziren falta eta.
|
|
2018
|
|
|
|
Munduko
lehen Gerla Handia 1914eko agorrilaren 2tik 1918ko azaroaren lla arte iraun zuenak buruz buru jarri zituen Pays de l’Entente deitzen zirenak (Frantzia, Inperio britanniarra, Errusia, Italia 1915ean, Estatu Batuak 1917an, Serbia) eta Inperio zentralak (Alemania, Inperio Austro Hungariarra, Inperio Otomanoa, Bulgaria) eta 10 miliun soldado hil zituen baita beste hainbeste zibilak.... Frantzian 1562 gerla egunetan bana beste 900 hil zan ziren egunero eta 1 400 000 soldado hilei (gizonen %10a) 4 300 000 kolpatu gehitu ziren.
|
|
2022
|
|
|
Agintari handienen aurrean izan zen Uztaritzeko auzapezaren alokuzioa, bertan egon zirelarik Pirinio Apaletako prefeta M. Garipuy, Baionako suprefeta M. Fauconnier, Le Barillier senataria, Ibarnegarai diputatua, Cabaud jenerala, des Galais koronela eta beste hainbat. Badakigu hiru urte lehenago amaitutako
|
Munduko
Lehen Gerlan ia 6000 laborari euskaldun zendu zirela, eta Maurice Souberbiellek gogorarazten digu erori andana horretan bazirela" lauetan hogoi eta sei herritar [uztariztar]", oro Frantziarentzat eroriak. Gerlaren izugarrikeria hastio du, jakina, eta, bai, nola halako bakezaletasuna erakusten digu:
|
|
|
Kontserbagia gotorrik plantatuko da Donibane Ziburun, mila eta erdi bat gizon eta sustut emakumeri lana emanez.
|
Munduko
lehen gerlaren ondotik bigarrenaren ondora, sardinaren arrantzan Frantziako portu nagusia dugu, hirurogei bat itsasontzik bost mila tonako uzta bilduz urtero, bereziki Gaskoniako golkoan eta Maroko aldean. Baina laster lehiakide indartsu eta ugarien aurrean behera eginen du.
|
|
|
Jende xehea ordea euskaldun hutsa zen naturalki, abertzale izan gabe.
|
Munduko
lehen gerlak frantsestuko zuen.
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla()
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlak, beste kalte askoren gainera, lau ondorio lazgarri ekarri zituen: Armeniarren aurkako genozidioa Turkian, XX. mendeko lehena boltxebismoaren garaipena errusiar inperioan, fazismoaren sorrera Italian eta horren gailurra laster Alemanian, munduko 2 gerlaren pizlea, Japoniak bere gisan bide bertsua hartzen zuelarik, Munduko bigarren gerlari bidea ireki zion, Versaillesko tratuan baldint...
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlaz aipatu beharra da halaber Eneko Bidegainen liburu hau: " Gerla Handia, muga sakona, Lehen Gerla Mundialaren (18141918) hastapenak Eskualduna eta Euzkadi aldizkarietan".
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla 283
|