|
2007
|
|
|
EKren 33 artikuluaren hirugarren paragrafoan desjabetze berme izenekoa ezarri da, ohikoa Espainiako konstituzio historian; hala ere, azpimarratzeko moduko berrikuntza batzuk sartzen ditu: desjabetza (ondasunak eta eskubideak kentzea) ez da jabetza eskubidearen ukatze
|
moduan
ulertzen, baizik eta eskubide horren sakrifizio zehatz moduan, garrantzi handiagoko interes publiko edo gizarte interesak daudenean; onura publikoko edo gizarte intereseko arrazoi justifikatua dagoenean soilik egin behar da, eta kalte ordaina eman behar da, legeetan xedatutakoaren arabera. Desjabetza osoa edo partziala izan daiteke (jabetza ahalmen batzuk soilik ukitzen ditu, erabilera eta gozatzea, etab.?), eta Konstituzioak ez du esku hartze judiziala eskatzen kalte ordaina ezartzeko eta jabetza eskualdatzeko, Espainiako beste konstituzio testu batzuetan gertatzen zen moduan.
|
|
|
Gogoan izan, esaterako, konstituzio zuzenbide britainiarra (1215eko Carta Magna, 1628ko «Petition of Rights», 1679ko «Habeas Corpus», eta 1689ko «Bill of Rights»), Frantziakoa (Gizakien eta Herritarren Eskubideen Adierazpena, 1789koa), Ipar Amerikakoa (Virginia Herri Onaren Eskubideen Adierazpena eta Amerikako Estatu Batuen Independentzia Adierazpena, 1776koa, eta 1787ko Konstituzioa) eta zuzenbide historikoa (Aragoiko Justiziaren aurrean egindako agerraldi prozedura, Bizkaiko Foruko berme prozesalak, etab.). Artikulu horrek babestutako bi eskubideak hauek dira: batetik, askatasun pertsonala, «askatasun fisiko»
|
moduan
ulertuta, hau da, askatasuna nahikeriazko atxiloketaren, kondenaren edo barneratzearen aurrean (otsailaren 18ko 22/ 1988 KAE; ekainaren 8ko 112/ 1998 KAE; martxoaren 29ko 61/ 1990
|
|
|
KAE); eta, bestetik, segurtasun pertsonala, askatasun pertsonala murriztu edo arriskuan jar dezaketen atxilotze neurrietatik eta antzeko beste neurri batzuetatik eratorritako asalduren gabezia
|
moduan
ulertuta (urtarrilaren 31ko 15/ 1986 KAE eta uztailaren 16ko 126/ 1987 KAE).
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak azpimarratu du segurtasun juridikoa aplikatzeko moduko antolamendu juridikoari eta juridikoki babestutako interesei buruzko ziurtasun
|
moduan
ulertu behar dela, argitasunaren alde eta arau nahastearen aurka egin behar duela. Horrez gain, agintariek zuzenbidea aplikatzerakoan duten jarduna herritarrek arrazoiz oinarritutako igurukimenaren araberakoa izan behar da.
|
|
|
Modu horretan, esangura zabalean, adierazpen askatasunaren barruan, eskubide hauek aipa ditzakegu: adierazpen askatasuna esangura hertsian (norbere ideiak eta iritziak askatasunez adierazteko eskubide
|
moduan
ulertuta); sortze literario, artistiko, zientifiko eta teknikorako askatasuna; katedra askatasuna (zehazki irakasleei lotuta dagoen adierazpen askatasun moduan ulertuta, hezkuntza eskubidearekin batera aztertuko dut, arrazoi sistematiko nabarmenak direla bide?) eta informazio askatasuna (egiazko informazioa askatasunez komunikatu eta jasotzeko eskubide moduan ulertuta). Eskubide horien guztien garrantzia oso handia da, horiei esker komunikazio askea egin daitekeelako, eta konstituzio jurisprudentziak behin eta berriro esan duen moduan, komunikazio publiko askerik gabe ez dago gizarte askerik, gainerako eskubideak benetako edukirik gabe geratuko lirateke eta.
|
|
|
Modu horretan, esangura zabalean, adierazpen askatasunaren barruan, eskubide hauek aipa ditzakegu: adierazpen askatasuna esangura hertsian (norbere ideiak eta iritziak askatasunez adierazteko eskubide moduan ulertuta); sortze literario, artistiko, zientifiko eta teknikorako askatasuna; katedra askatasuna (zehazki irakasleei lotuta dagoen adierazpen askatasun
|
moduan
ulertuta, hezkuntza eskubidearekin batera aztertuko dut, arrazoi sistematiko nabarmenak direla bide?) eta informazio askatasuna (egiazko informazioa askatasunez komunikatu eta jasotzeko eskubide moduan ulertuta). Eskubide horien guztien garrantzia oso handia da, horiei esker komunikazio askea egin daitekeelako, eta konstituzio jurisprudentziak behin eta berriro esan duen moduan, komunikazio publiko askerik gabe ez dago gizarte askerik, gainerako eskubideak benetako edukirik gabe geratuko lirateke eta.
|
|
|
Modu horretan, esangura zabalean, adierazpen askatasunaren barruan, eskubide hauek aipa ditzakegu: ...tziak askatasunez adierazteko eskubide moduan ulertuta); sortze literario, artistiko, zientifiko eta teknikorako askatasuna; katedra askatasuna (zehazki irakasleei lotuta dagoen adierazpen askatasun moduan ulertuta, hezkuntza eskubidearekin batera aztertuko dut, arrazoi sistematiko nabarmenak direla bide?) eta informazio askatasuna (egiazko informazioa askatasunez komunikatu eta jasotzeko eskubide
|
moduan
ulertuta). Eskubide horien guztien garrantzia oso handia da, horiei esker komunikazio askea egin daitekeelako, eta konstituzio jurisprudentziak behin eta berriro esan duen moduan, komunikazio publiko askerik gabe ez dago gizarte askerik, gainerako eskubideak benetako edukirik gabe geratuko lirateke eta.
|
|
|
EKren 30.2 artikuluan kontzientzia objektoreei ordezko gizarte zerbitzua ezartzeko aukera ere ezarri da, zerbitzu zibil
|
moduan
ulertuta (armak erabiltzea eskatzen ez duten edo erakunde militarrarekin zerikusirik ez duten erabilgarritasun publikoko jarduerak garatzea), zerbitzu militarretik salbuestea konpentsatzeko. Legelaria zerbitzu zibil horren araubidea zerbitzu militarrerako ezarritakora hurbiltzen ahalegindu zen, berezko diziplina araubidea barne hartuta.
|
|
|
f) Toki araubideari dagokionez, IX. tituluan Espainiako lurraldea probintzietan zatitu zen, eta horietan udalerriak zeuden. Udalerria pertsonen eta ondasunen elkarte naturala zen, beharrezko auzotasun harremanek mugatua, nortasuna zuena; horren ordezkaritza udalak zuen, baina probintzien (estatuaren eta udalerrien arteko bitarteko barruti
|
moduan
ulertuta) lege ordezkaritza, Diputazio Probintzialek zuten. Udalek eta Diputazioek udalerrien eta probintzien gobernuaren gaineko eta interes berezien administrazioaren gaineko ardura zuten, baita legeak adierazitako eginkizunen gainekoa eta Administrazio Zentralak agindutako zerbitzuen gainekoa ere.
|
|
|
Bestalde, 46 artikuluan lanerako eskubidea arautu zen, gizarte betebehar
|
moduan
ulertuta. Langile guztiei bizitza duina izateko beharrezko baldintzak bermatu zitzaizkion eta gizarte legeriak nahitaez jorratu behar zituen gaien multzoa ezarri zen (gaixotasun, istripu, langabezia, zahartzaro, ezgaitasun aseguruak, emakumezkoen eta gazteen lana, amatasunaren babesa, lanaldia, gutxieneko alokairua, oporrak, langileek enpresen kudeaketan parte hartzea, etab.). Nire ustez, eta autore batzuek izaera «iraultzailea» aitortu dioten arren, arlo horretako konstituzio arauketa «ongizate estatu» deitu izan den horren ildokoa zen (1932an, esaterako, garai hartan lan babesaren arloan zeuden nazioarteko hitzarmenik garrantzitsuenak berretsi ziren).
|
|
|
Doktrinaren gehiengoaren esanetan, testutik ondorioztatzen da subiranotasuna erregeak eta Gorteek elkarrekin zutela eta, beraz, Espainiako politikari kontserbadoreen artean XIX. mendean ospe handia izan zuen teoria bat aurreratzen zuen, «barne Konstituzioaren teoria» izenekoa. Teoria horren arabera, subiranotasuna, botere oso eta gorengo
|
moduan
ulertuta, Espainiako tradizio historikoaren arabera Gorteei eta erregeari zegokien; horren arabera, bi erakundeak ahal gorengo eta beharrezkoak ziren, eta, beraz, bibiek gai garrantzitsuak erabakitzen parte hartu behar zuten.
|
|
2008
|
|
|
Legeak eta estatutuek ezarri eginbeharrak betetzean, administratzaileak fidelak izan behar dira sozietate interesari begira, interes hori sozietatearen interes
|
moduan
ulertuta.
|