|
2001
|
|
|
Alabaina, bi nobela hauetan plano desberdinetan istorio desberdinak kontatzen direla esatea axaleko irakurketa deskribatzailean gelditzea litzateke. Bestalde, aipatutako nobeletan, autoreak euskal nobelagintzan lehenengo aldiz azalduko diren kontateknika berrien esplizitazio hutsa egiten duela baieztatzea ere,, nolakotasun horren oinarrian dagoen azken pausoa, hau da, nobela interpretagarri egiten duen
|
modu
hori kontuan ez hartzea izango litzateke. Honi dagokionez, esan daiteke nobela honi buruz egin diren iruzkin eta azterketa gehienetan forma aberastasun hori nabarmendu besterik ez dela egin eta metodologia kritiko batzuen esplizitaziora mugatu direla azterketa gehienak.
|
|
|
Gaurkoan, Ramon Saizarbitoriaren nobelak ditugu hizpide, gutako irakurle askorengan betiko geratu diren obrak, hain zuzen. Saio honi jarri diogun izenburuan adierazten denez, mundua erromantizatzeko
|
modu
hori begiradan (lehenengo hiru nobeletan) eta oroimenean (azkenengo bietan) oinarritu da, eta hauexek izan dira, jarraian zehaztuko ditugun testu estrategiekin batera, poetika desberdinak testuratzeko egileak eskura izan dituen abiapuntuak. Has gaitezen, hortaz, azterkizun ditugun nobelek eragin dizkiguten irakurketak azaltzen, egileari eta bere garaiari buruzko hainbat datu eman ondoren.
|
|
2002
|
|
|
Nobelaren sarreran, Juan Mari narratzaile pertsonaiak, autorearen alter ego nabarmena, azaltzen digu bere osaba Joxeren eskuizkribuaz baliatu dela liburua idazteko.
|
Modu
horretan planteatuta, nobelak maila narratibo desberdinak ditu, estilistiko zein formalki argiro bereiziak. Lehen partean, Joxe narratzaileak, hizkera mitiko poetikoa erabiliz, Elizaldetar karlisten eta Ibargoiendar liberalen historia eta elkarrenganako gorrotoa kontatzen digu.
|
|
|
Izen
|
modu
hori baserritarraei neuk entzuna da ta, zeri barreok?
|
|
|
Nobela hau egiteko bidea kartagintzea izatea, behar bada, nekagarri zan irakurlearentzat. Halan ere,
|
modu
horretan zegaitik egin eban, harek berak jakingo.
|
|
|
Ingeles parra parra. Eta
|
modu
horretan, hori... ba doa. Latina joan zan antzean.
|
|
2003
|
|
|
Bibiotek, ezinegonak jota, zirkin egiten zuen aulkiaren gainean, egunkariaren orrialde hartatik begiak kendu ezinik. Bankugizonaren maitalearen alaba bahituta, eta
|
modu
horretan... Azken hiletan ikusi eta entzundakoak burutik iraultzen zituen, zurrunbilo hartatik guztiaren gakoak garbi eta distiratsu agertu behar balu bezala.
|
|
2005
|
|
|
|
Modu
horretan, kontakizun errealista horrela planteatzen da:
|
|
|
Aldizkariek argitaratzeko lekua eskaini zieten idazle hasiberriei, literatura taldeak trinkotzen lagundu zuten eta eztabaida literarioa bideratu zuten.
|
Modu
horretan aldizkari berriak sortzen hasi ziren, asko ironia eta probokazioaren bazterretan. Biak 80ko hamarkadaren hasierako literaturaren oinarrizko bereizgarriak.
|
|
|
|
Modu
horretan irakurleari aktibo izateko eskatzen dio, agerian ez dauden irakaspenak eta ondorioak atera ditzan.
|
|
2006
|
|
|
Ezin neban egun bakar bat igaro beragan pentsau edota ikusten genduan apurretan zirrara keinu batez begira geratu barik. Itxuraz, baeukan errubakotasun trazea eta
|
modu
horretan hilotzitu behar izateak tristetzen ninduan. Oilo azala ipinten eustan.
|
|
2008
|
|
|
Sistemaren barne egiturari dagokionez, elementu literario guztiak ez daude maila berean; sistema bakoitzean elementu nagusiak eta bigarren mailakoak daude, alegia, erdiguneak eta periferiak. Indar harreman horiek aldatu egiten dira historian zehar;
|
modu
horretan, elementu nagusiak bigarren mailako izatera igaro daitezke, eta alderantziz.
|
|
|
1960ko hamarkadara arteko XX. mendeko teoriek literatur zientzia sortzea izan zuten helburu.
|
Modu
horretan, giza zientziei zientzia fisikoen itxura emateko ahaleginean, baztertu egin zituzten obraren interpretazioa zein balorazioa, eta literatur azterketa ahalik eta modu objektiboenean egiten saiatu ziren. 1960tik aurrera, ordea, azterketa literarioetan irakurlearen esperientzia eta esperientzien historikotasuna aintzat hartzea ezinbestekoa zela aldarrikatu zuten zenbait pentsalarik.
|
|
|
Laburbilduz, adituen% 42,9ren ustez hierarkiak kaltegarriak dira periferiako idazleentzat; euskal literaturak irakurle gutxi izateak eragiten du periferian kokatzen diren idazle batzuk irakurlerik gabe geratzea eta,
|
modu
horretan, produkzioaren zati bat ahanzturan galtzea hasieratik. Iritzi horren aurrean baina ez iritzi horren kontraerantzuleen% 19k uste du mailaketak beharrezkoak direla, bi arrazoi nagusi direla kausa:
|
|
|
Kongresu hartako ekarpenak mugarri izan ziren aurrerantzean egingo zen literaturaren didaktikarako. Izan ere, testua literatur didaktikaren erdigunean kokatzea proposatu zen, testu azterketen bidez. Horrez gain, testu azterketak literaturaren berezko ezaugarriak identifikatzera bideratu behar zirela planteatu zuten;
|
modu
horretan, ikasleak baliabide haiek barneratuko zituen, eta gai izango zen testuak aztertzeko ez ezik, sortzeko ere. Bestalde, kongresu hark berrikuntza garrantzitsua ekarri zuen literaturaren historiaren alorrean; jakintzagai hark nazioaren eta kronologia linealaren mugak gainditu behar zituela proposatu zen.
|
|
|
Gorago ikusi dugun moduan, XIX. mendetik aurrera historiografia nazionalek aukeratutako autoreen testuak irakurtzea sustatu zen ikastetxeetan; dena dela, irakurketari denbora gutxiren buruan gehitu zitzaion literaturaren historiaren irakaskuntza teorikoa. XX. mende amaierako pedagogiari eta literaturari buruzko teoriek irakurketetan literatur corpusa zabaldu behar dela defendatu dute;
|
modu
horretan, bereiztu egin dira obra osoen irakurketak eta literaturaren historia. Gaur egun literaturaren historiak eduki teorikoak eta testu iruzkinak biltzen ditu, eta obra osoen irakurketak etxean egiten dira.
|
|
|
Gainera, ikasleek gustuko izan dituzten liburuen oihartzuna ahoz aho zabaltzen da ikasle zein irakasleen artean.
|
Modu
horretan, ikasgela batean liburu bat irakurri eta asko gustatu bazaie, berehala zabaltzen dira liburu hori irakurtzeko gomendioak, eta delako idazlearen sona biderkatu egiten da.
|
|
|
Aldaketarik garrantzitsuenak pedagogiari eta literaturari buruzko hausnarketek eragin dituzte.
|
Modu
horretan, literaturaren irakaskuntzan azken urteotan gertatu den aldaketarik esanguratsuena honakoa da: irakaskuntza ekintza komunikatibo gisa definitzea.
|
|
|
Horretarako, literaturaren didaktikak ikuspegi komunikatiboari heldu behar dio, eduki kontzeptualak bigarren mailan utziz.
|
Modu
horretan ahalbidetuko da ikaslea gaitzea euskaraz irakurtzen eta idazten, eta gainera, literaturak hizkuntzaren erabilera aberasten lagunduko dio. Hortaz, pentsa daiteke ikuspegi berritzailearen abantailarik garrantzitsuena dela daukan praktikotasuna edo, beste modu batean esanda, erabilgarritasuna.
|
|
|
Bertso ederrak zuek eginak kartan ditut nik ikusi, Matias horrek jarriak dira eta ez dagoz itsusi;
|
modu
hortako kopla ederrak txaloak ditu merezi: itsuak diran herri horretan tuertua da nagusi.
|
|
|
Errespuestia karta horreri emoten diot gogotik,
|
modu
hortako euskaldun kantak maite ditut bihotzetik.
|
|
|
Tratua egiteko modu berezia eukan Urainek; lehenengo txarria ez eban kobretan. Erderaz" cobro a cerdo vencido" izendetan ei zan traturako
|
modu
hori, haren bilobak esan deustanez.
|
|
2009
|
|
|
Egun gutxitan guztiz berrituta lotzen zen gaixoa. Baina lekukoek diotenez, gurasoek txikerretatik horretan ohitutakoek bakarrik praktikatzen zuten osatze
|
modu
hori. Garaitikoek beldurra izaten zioten asunekin egiten zen erremedioari.
|
|
|
Jatabeko kasuan, berun urtuaren bidez egiten zen; ez hori bakarrik, begizkoena egin zuen erruduna zein zen ere jakitera ematen zen. On Jose Migel Barandiaranek begizkoa osatzeko
|
modu
horren gaineko informazioa Jataben bertan batu zuen, XX. mendearen lehen hamarkadan6.
|
|
|
Eta
|
modu
horretara akabatzen zituzten, arto arloen arerio handiak ziren azkonarrak. Ardi txakur eta ratoneru esaten zaien txakur txikerrekin irteten ziren azkonarren bila.
|
|
|
Soro erdietan ipintzen zen lizar adarra, soro erdia sakratua izaten zen eta.
|
Modu
horretan soroa bedeinkatzen zen. Iturri ondoetan ere ipintzen ziren lizar adarrak.
|
|
|
Eta batzuen desagerpena betetzen zutela hurrengoek belaunaldi berriak ekarriaz batera.
|
Modu
horretan, aldeaetxearen iraunkortasuna ziurtatzen zuen txandaketa etengabea ematen zen.
|
|
2013
|
|
|
Salbadorrek, aitaren begietan tristura ikusi zuen, gaztelaniaz elkar ulertu ezinik, papertxo batean bertso batzuk idatzi zituen eta aitari helarazi zizkion.
|
Modu
horretan, berriro ere hitz neurtuen bidez, aitak egiten eta ulertzen zuen bezala, laburtu ahal izan zion kartzelako egunerokotasuna: harresien
|
|
2015
|
|
|
Bazirudien euskal literaturaren urrezko edo zilarrezko aroa, Arestik batik bat gidatua, amaitua zela. Denboraren ikuspegiarekin, baina, bitxia da garai hori
|
modu
horretan ikustea, lehenago esan bezala, ekinbide literario bizia zegoelako ez ezik handik etorriko zirelako, aldez edo moldez, denbora gutxira argitaratuko ziren Atxaga, Izagirre, Saizarbitoria eta enparauen lan gorenak. Testu horretan, ordea, Hernandez Abaituak iraganeko autoretzat eta etorkizun gabekotzat jotzen zuen Saizarbitoria, inoiz esana zuelako lehen hiru nobelak idatzita ez zuela gehiago idazteko asmorik.
|
|
|
" Dembora presentea eta dembora passatua/ Acaso daude biac presente dembora futuroan". Ez dirudi
|
modu
horretan itzultzeko arrazoi berezirik dagoenik Arestik hizkuntzarekin jolasteko gurariaz landa; izan ere, originalean Eliotek ingeles garaikidean idatzi zuen. Bi lerro horiek, esaterako:
|
|
|
Hezkuntza eta ingurune diglosikoa medio espainieraz errazkiago idazten dutela aitortu arren, euskaraz idazteko arrazoia ez dago ideia militante abertzale batean, hots, Euskal Herriaren biziraupenari zuzenki loturik, baizik eta ideia literario bati loturik. Kontatu nahi dutena kontatzeko eta
|
modu
horretan kontatzeko euskara behar dute, nahiz eta horrek esfortzu gehigarria suposatu. Euskaraz idatzi eta irakurtzea hautu bat da, bai, ez da berez naturalki egiten den zerbait, baina hautu izateak ez du esan nahi aukeraren arrazoiak ez literarioak direnik.
|
|
|
Potteko literatura konparatuaren estreinako aldarria, Atxagaren ibilbidean aurrera egin ahala haren ukazio bihurtuko zen paradoxikoki kritikari horien arabera. Bitxia badirudi ere, arrazoibide horri jarraiki, itzulia izan eta espainiar esparruan(
|
modu
horretan) arrakasta izateak euskal literaturaren unibertsaltasuna baino bere subordinazioa ekarriko luke.
|
|
|
Santistebanek Muñozi erantzuten zion berak ez zuela zinez faxismoa defendatu, baizik eta euskara defendatzea faxistatzat hartzen bazen ez zuela arazo handirik bere burua
|
modu
horretan izendatzeko. Euskara, jatorriz, egoera diglosikoan zela eta menostua zegoela gogorarazten zuen, erdaldun bat lagunartean egotea nahikoa zela gainontzeko guztiak erdarara igarotzeko.
|
|
2017
|
|
|
Kontua da esentzia modura, aldakuntzarik gabe gogoan hartuz, ni poetikoa obsesiboki eta behin betiko erdiesten ahalegintzen garen, ala betetzerik ez dagoen promes modura ulertuz, haren zerizanean aldakuntzarako tokia utziz eta obsesiorik gabe, ni horri bestetasuna poetikoki esploratzeko aukera ematen diogun. Ni poetikoa kudeatzeko bigarren
|
modu
horri, modu postmodernistari, alegia, erreparatuko diogu ondoren. Izan ere, modu horri atxiki zaio Bernardo Atxaga Obabakoak en.
|
|
|
Ni poetikoa kudeatzeko bigarren modu horri, modu postmodernistari, alegia, erreparatuko diogu ondoren. Izan ere,
|
modu
horri atxiki zaio Bernardo Atxaga Obabakoak en.
|
|
|
" Azken hitza", bestela esanda, azken egia da. Narratzaileak, beraz, egia absolutua aurkitzeko ahalmena lotzen dio literaturari,
|
modu
horretan poetika modernistarekin bat eginez. Baina narratzaileak, finean, ez du azken hitzik topatzen, bere egitasmoa guztizko porrotean amaitzen delarik.
|
|
|
133 Ohar bedi literatura ezaugarritzeko
|
modu
horrek bete betean egiten duela bat Derridak dyferentzia aditzera emateko darabilen moduarekin, dyferentzia esanahian ezberdintzeeta geroratzemugimendu amaigabea eragiten duen indarra baita.
|
|
|
Desira ez interpretatzea da proposamena, desirari ezein esanahirik ez lotzea, alegia. Desira bizitzeko
|
modu
horretan, arrakasta eta porrota bezalako kontzeptuek ez dute tokirik. Ezta maitasunak edo nartzisismoak ere.
|
|
|
Tania ugazabandrearekin, esaterako, berekoi jokatu zuen Kepak. Errusiaren eta Finlandiaren arteko gerrak ekarritako eskasia materialari nola aurre egin ez zekiela, lanik zein dirurik gabe zegoela, Kepak etsi egin zuen Tania anderearen limurtze saioen aurrean, eta bere amorantea bilakatu zen,
|
modu
horretan non jan eta lo egin ziurtatu egin zuelarik.176 Gerora, Kareen eta bera elkarrekin biziko zirela erabaki eta neskak galdetuta" ea ez zion penarik ematen emakume hura hain era latzean, ba tbatean eta besterik gabe, lagatzeak", hauxe erantzun zion Kepak," [b] izitzak aurrera jo behar duela beti, aldatzen doan heinean ez dagoela geldirik geratzerik." 177 Zinismo gorritzat... Baina Taniarekiko harremana truke ekonomiaren esparru soilera mugatuta egonik, aldeetako batek truke harremana bertan behera uztea konpromiso urraketatzat har daitekeen heinean bakarrik esan ahal da Kepak zinikoki jokatu zuela.
|
|
|
Dena dela, ez dute errealitate irudikapen alternatiborik aintzat hartuko, beren ikuskeran ez baitago merezi duen errealitaterik idealari egokitzen zaiona baino.
|
Modu
horretara, nahi eta ezin gaindiezin batean trabaturik geratuko dira, ez aurrera, ez atzera egin ezinik. Horixe da, esaterako, Laura Mintegiren Sisifo maite minez eleberrian Ane Atela protagonistak bizi duen egoera.
|
|
|
|
Modu
horretan parte hartu neban 1955eko Vueltan, baina ez nenbilen gustura. Isidro Salinas lekeitiarra zan orduan gure osagilea, eta harek be egunero galdetzen eustan zelan ninoian.
|
|
2018
|
|
|
Bera ez dagoela horrela denborarik galtzeko; nik neuk ere, hona arte beste zeregin barik etorri izanik, berdin egitea eduki nuela aurpegira bota dit garratz eta gogor, eta behin edo behin ganora hartzeko! Ea nola demontre kentzea uste dudan galdetu dit aldean daramadan oinaze itolarria
|
modu
horretako inmobilismoan egonik.
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, Saizarbitoriak 1995eko testuinguru soziopolitikoan bere belaunaldikoen esperientzia irudikatu bazuen" heziketa sentimentala berunezko urteetan" idatziz (Garzia 2011: 19), hamazazpi urte geroagoko Martutenen, heziketa hura gainditu eta hazkuntza pertsonalean aurrera egitea hautatu duen emakume baten bilakaeraren lekuko egiten gaitu.
|
Modu
horretan, Juliak eta Iñaki Abaituak, nork bere aldetik, hurrengo belaunaldiari gatazkaren errelatoa nola transmititu dioten irudikatzen dute. Sarritan iradoki denez, bestalde, bikote harremanez diharduela, nazio identitatearen bilakaerari buruzko hausnarketa irudikatzen da haien bitartez.
|
|
|
Hasieratik dakigu zein den gertaeren amaiera, horregatik, nola kontatzen den garrantzitsuagoa da, zer kontatzen den baino. Izan ere, kontatzeko
|
modu
horren bitartez ezagutuko dugu narratzaile/ protagonistaren neurosi, obsesio eta barne mundua.
|
|
|
Montero Gomezen hitzetan esateko, Lehen irakurketa batean ziurrenik eleberrian kontalariaren ahotsean aipatzen diren zenbait topiko matxista anekdota hutsa direla pentsa dezake irakurleak, umore zakarraren lekukotzat hartuko ditu edota pertsonaiaren karakterizazioaren zati dela irudituko zaizkio. Hala ere, pertsonaiaren bidez bidaltzen diren mezu matxista horiek oso interesgarriak dira idazle inplizituak gizon matxistaren adierazle gisa jarri baititu,
|
modu
horretan salatzeko pertsonen ideietan zein sakon itsatsi daitezkeen eta nola indarkeria justifikatzeko balia daitezkeen. Egiaz Senarraren profil psikologikoa bete betean biribiltzen dute emakumeez dituen usteen, topikoen eta konbentzioen multzoak, eta berez, aurretik profilatu den nortasun nartzisistaren osagai bat gehiago besterik ez dira, emakumeak gutxiesteko eta beheragoko maila batean kokatzeko baliagarriak, horrek eskatzen ez duelarik noski gizonak" bere goragoko maila" hori frogatu beharra.
|
|
|
Liburuko harreman toxikoak eragiten duen larritasun eta desesperazio hori bikain transmititzen da. Florak hainbestetan errepikatzen duen" abandonaturik eduki nauzu" esaldia, edota Senarrak esaten dion" ez nazazu abandonatu" horrek, bikain islatzen da koadroaren goiko zati hori kenduta;
|
modu
horretan, ez baita ikusten neskak norantz jo nahi duen, soilik abandonatuaren desesperazioa transmititzen da. Gainera, eleberriko istorioak bera bezala, emakumearen sufrimendua modu gordinean transmititzen du.
|
|
|
Hamaseigarrenean, aidanez (1983) izan zen fikzio kriminaleko lehen euskal nobela detektibe/ kazetari gisako kontalari baten bidez giro nekazarian suertaturiko indarkeriazko heriotza ikertzen aurkeztu zuena.
|
Modu
horretan hurbildu zen Goiko kalen (1973) jadanik ikertzen hasitako herri txikietako giro itogarrietako giroetara, eta zehazki giro horietan matxismoak eta bikote harreman gatazkatsuek emakumeen bizitzan dituzten ondorioen gaira.
|
|
2021
|
|
|
Literatur errutinena ez da zerbait berria kontzeptu gisa euskal literaturan;
|
modu
horretara izendatuta egon ez arren, literatur praktiken sistematizazioaren printzipioa Bularretik Mintzora (BM) egitasmoak garatutako xedeetako bat baita aspaldi honetan. Zehazki, haur literaturaren erabilpena sistematizatzea, kalitatezko euskal haur literatura eskaintzea, eta, gurasoak eta hezitzaileak bitartekari direla 0 urte bitarteko haurrengan irakurketa ohiturak sustatzea dira Galtzagorri Elkarteak kudeatutako proiektuaren helburu nagusiak.
|
|
|
Arestian adierazi den legez, BMk ez du literatur errutinez edo errutina literarioez hitz egiten bere egitasmoa definitu eta ezaugarritzerakoan, ezta hura ikertzerakoan ere; hala eta guztiz ere, oinarrian dagoen printzipioa de facto berbera da, eta, gure uste apalean, aitzindaritza proiektuari zor zaio, zalantzarik gabe. Literatura zientifikoan Arnedo (2021) hasi da errutina literarioaren kontzeptua73 beren beregi erabiltzen Barandiaran eta Alonsoren zuzendaritzapean egindako bere doktorego tesian, BMri buruzko ikerketa lanean egitasmoa
|
modu
horretara izendatzen hasten denean. Dena den, terminoa Alonsok (2017) berak proposatutakoa da, betiere, BMren proposamenaz aritzerakoan.
|
|
|
Modu mailakatuan ebaluatzen du, eta,
|
modu
horretan, ikaslearen errendimenduaren inguruko irudi zehatzagoa eskaintzen du.
|
|
|
Horrelako buru loturak egiterakoan, gailentzen den beste bat literatur esperientzia literatur eskoletan egiten denarekin harremanetan jartzea dela dio IIR2 k, eta ondorioz, ikastetxeko esperientzia didaktikoak modu erabakiorrean baldintza dezakeela irizten dio.
|
Modu
horretan, sarritan ikasleek astuna edo desatsegina delako ideiarekin lotzen dute zuzenean irakurketa edo literatura.
|
|
|
Motibazio hori pizteko asmoetako bat dute sortzaileak ikastetxeetara eramaten dituzten programek, IEE1 en esanetan, sortzaileek barrutik eta autentikoak diren logika, emozio eta munduetatik hitz egiten dutelako, eta hori komunikatzera eta" kutsatzera" iristen direlako. Prozesuez ari direla azaltzen du, haiek motibatzen dituzten gauzez, sormenaz, eta hori guztia bizi duten pasioak lagunduta,
|
modu
horretan, literaturaren txinparta piztera iritsiz. Horregatik, bere ustetan, horrelako bisitak zabaldu lirateke, baina, batez ere, beste denboralizazio bat eskainita formatua egokitu eta dituen balio pedagogikoetan sakondu.
|
|
|
pertsonen garapen integralean29 literaturak jokatzen duen papera garrantzitsua delako, alde batetik, literatur testuak emozioekiko bidea zabaltzen duelako, eta, bestetik, imajinario kolektiboa eta kode kultural amankomunak ezagutzeko, horietaz jabetzeko edota horiek zalantzatan jartzeko baliabidea ere badelako (op.). Bigarren argudio horri helduta, literatur testuak gizateriaren balio, gai eta kezka nagusietara hurbiltzen dituela pertsonak diote Bastida-k, Bordons ek eta Rins ek (2006), eta,
|
modu
horretan, ezagutza teoriko jakinak bere hurbileko errealitatearekin harremanetan jartzeko nahiz bizi diren gizarteaz hausnartzeko bidea zabaltzen diela zehazten dute. Bide beretik mintzatzen da Retolaza (2018) kulturak munduarekiko errepresentazioan betetzen dituen funtzioez:
|
|
|
AIR1 entzat lehengoa, akaso," gehiegizkoa" zen, baina orain penduluak kontrako aldera egin duela pentsatzen du. Irakaskuntzan antzematen duen egiteko
|
modu
hori gizartean dagoen joera orokorraren baitan kokatzen duen arren, hezkuntza horretan huts egiten ari dela uste du. Horren ondorioz, hezkuntzak ez dituela literatur gaitasunari dagokionez aski gaitzen uste dute GE1 ek eta GE4 k, eta modu honetan argudiatzen du lehenak:
|
|
|
Literatura modu kronologikoan lantzeak autore eta obra jakin batzuk modu sakonagoan lantzea dakar, agian, ikasleengandik urrunago dauden horiek, eta garaikideagoak diren horiek eta, akaso, atxikimendu eta motibazio handiagoa piztu dezaketenak, aldiz, azaletik lantzen dira (GIR1). Kronologiak irizpide izateari uzteak ikasleengana iristeko estilo eta genero literario egokiagoak eskaintzeaz gain, ikasleen inguru hurbilekoak diren izenak eta izenburuak jorratzea erraz dezake, eta
|
modu
horretan, kanonaren lanketa gazteen erreferente diren edo erreferente potentzialak izan daitezkeenetatik abiatu.
|
|
|
Azaldutakoaren arabera, irakurtzeak ez dakar, agian, beti gozamen berehalakoa, baina plazera geroago iritsi daiteke, inertzia kolektibo batzuen ondorioz.
|
Modu
horretan gertatzen dela uste du NE1 ek, plazer indibiduala hein batean kultura kolektibo baten menpe dagoela kontuan hartuta. Eta, literatura gustagarriak diren plazer kolektiboen parte ez dela argitzen du, baina norabide horretan bidea ibiltzen hasteak joera batzuei hasiera eman liezaiekeela eransten du:
|
|
|
Dena den, diziplinartekotasunari dagokionez, aukera handiagoak aitortzen dizkiote kidetasun estuagoa duten ikasgaiei eta,
|
modu
horretan, Literatura Historiarekin, Musikarekin edota Psikologiarekin lantzea erraz samar antzematen dute parte hartzaile gehienek, baina ez hain sinple, ordea, Matematikekin edo Fisikarekin bide amankomunak bilatzea, adibidez. Hala eta guztiz ere, urrunago doazenak badaude, eta EIAE2 k, LIR2 k eta IEE1 ek aukera horiek ikusten dizkiote literaturaren didaktikari.
|
|
|
Horrelako komunitateek hezkuntza komunitatearen parte hartzea eskatu, baina, aldi berean, erraztu egingo lukete irakurketa prozesuetan zein literatura esperientzia desberdinetan, eta,
|
modu
horretan, hain beharrezkotzat jotzen den inguru hurbilaren rola indartu egingo lukete, dela etxekoa, dela lagunartekoa. Rol, inplikazio eta parte hartze horren beharra argi geratu da arestian ere, IE7 k argudiatzen duenez, literaturaren transmisioa ikastetxera mugatzen bada, nekez egin daitekelako aurrera heziketa literarioan.
|
|
|
" Bueno, lehen esan bezala, uste dut esploratu behar dituela espazio berriak. Ezin gara gelditu duela 20 urte literatura irakasten zen
|
modu
horretan. Liburu batzuk, irakurketa batzuk, gauza konkretu batzuk, eta horren eskema eta laburpena.
|
|
|
Izenak eta izenburuak joango gara arbelean, koaderno batean edo paper zati handi batean idazten. Kasu honetan, haietako baten bati eskatuko diogu egiteko, eta ahal bada txandaka egingo dute,
|
modu
horretan, izen horietaz jabetzen laguntzeko.
|
|
|
Banaka erakutsiko dute eta azaltzeko eta justifikatzeko aukera emango zaie. Ikusiko da, orduan, ea haserrean eta alaitasunean geratzen diren, edo harago joan gaitezkeen, batetik, irakurraldiek helburu zehatza izan arren,
|
modu
horretan transmititzea lortu ez delako, eta, bestetik, emozio horiez gain, ikasleak beste batzuk sentitzea, identifikatzea eta izendatzea lortu dutelako. Jarduera honen beste aldaera bat egin daiteke, bi emozio horiek irakurriko duten ikasleei soilik gordezka zehaztuz.
|
|
|
Jarduera honen beste aldaera bat egin daiteke, bi emozio horiek irakurriko duten ikasleei soilik gordezka zehaztuz.
|
Modu
horretan, kontsignan ez ditu gainerako parte hartzaileak baldintzatuko; haatik, gerta daiteke ikasleek jardueraren xedea emozioak asmatzea dela ulertzea eta ez, horrenbeste, introspekzio ariketa hori egitea.
|
|
|
Ondorioz eta lehen genioenari jarraiki, pertsona eredu edo profil horrek sistema produktibista bati erantzuteko gaitasunak, ezagutzak eta jarrerak ditu merkatueta ekonomia beharrek hori eskatzen dutelako.
|
Modu
horretan, aldagai batek bestea elikatzen du, eta alderantziz, elkar berrelikatzen duten sistema bereko osagai bihurtuz. Edonola ere, merkatueta ekonomia beharrak eta hezkuntza ez dira maila bereko aldagaiak, hezkuntza modu argi batean bestearen menpe baitago.
|
|
|
Hori bai, analisiak kategorien eta kodeen ordenari jarraituko dio.
|
Modu
horretan, analisiaren logika, koherentzia eta kontsistentzia lehenetsiko dira. Azkenik, kategorien arteko mugak zenbaitetan lausoak gertatzen direla argitzea komeni da elkarrizketek hartzen duten norabide, ñabardura eta konnotazioen arabera; hori dela eta, kasu batzuetan kategoria baten barruko emaitzen analisi jakin batek kontzeptuz hurbil dagoen beste kategoria baten muga uki dezake.
|
|
|
Bestalde, EIAE2 ren eta LIR3 ren arabera, testuinguru guztiak dira inportanteak literaturaren lanketarako zein balioespena emateko, denek dutelako eragina, batez ere nortasuna eraikitzen ari den garai horretan.
|
Modu
horretan, hezkuntzan kudeaketaren ardura zuzena duten instituzioez harago, herri edo hirietan, auzoetan, baina baita ikastetxeetan ere egiten dena, hartzen diren erabakiak, sustatzen direnak edo ez direnak funtsezkoak direla uste du. Batetik, ikastetxeetan zuzendaritzak zein irakasleak gako direla diote EIAE3 k eta IE3 k.
|
|
|
Ezezagutzak irizpide zuzen eta egokien falta ekarri ohi du ezinbestean, eta hori irakasle zein ikasleei eragiten dien zerbait dela argi uzten dute, baina horretan ezin dira ardurak modu simetrikoan banatu, irakaslea baita horrekiko ardura profesionala duena.
|
Modu
horretan, irakurketaren kasuan, hautaketa egokirako irizpideak irakasleek argi izatea eta ikasleak horretan trebatzea garrantzitsua dela pentsatzen du GE2 k, horrek ondoren ikasleen heziketa eta gaitasun literarioan ondorioak baititu, are gehiago, irakurgaiak hautazkoak direnean:
|
|
|
Iritzi berdinekoak dira ikasle batzuk; ez hori soilik, literaturaz ere hitz egiteko eta jarduteko tarteak faltan botatzen baitituzte (LI6, LI8). Era berean, gabeziek ez dute lanketa sustatzen uzten berez, eta,
|
modu
horretan, batak bestea elikatzen du, sorgin gurpil bat osatuz. EIAE2 k ere modu horretan antzematen du egoera:
|
|
|
Era berean, gabeziek ez dute lanketa sustatzen uzten berez, eta, modu horretan, batak bestea elikatzen du, sorgin gurpil bat osatuz. EIAE2 k ere
|
modu
horretan antzematen du egoera:
|
|
|
Gu ahalegin berezia egiten ari gara erronka horietan bertan ere literatura txertatzeko.
|
Modu
horretan, hizkuntza eta literatura biak eskutik datoz. Hizkuntza lantzen ari gara baina gaia eta egingo dugun ibilbidea agian literaturakoa da.
|
|
|
Ikastetxeko leku ezberdinak izan daitezke horretarako egokiak, ikasgela bera ere, baina ikas prozesuetan eragiten duen faktorea izanik, prozesua lagunduko edo erraztuko duen irakasleak hori optimizatzen lagunduko dion espazioa berpentsatzea eta berrantolatzea proposatzen da, betiere, dituen baliabideen baitan, noski.
|
Modu
horretan, eraikitako pedagogiak aldatzeko, egokitzeko edo berritzeko beste urrats bat emanez. Horrexegatik, BHko ibilmoldea ezagututa, ohiko gelatik ateratzeak behar den giroa sortzen lagun dezake, eta, horrela, ikastetxeko aretoa, musika gela, psikomotrizitate gela edo liburutegia, beste batzuen artean, errutina aurrera eramateko kokaleku egokia izan daitezke, azken honen kasuan, ikasleek behar dituzten gaitasunak garatzeko, baita ezarritako xede pedagogikoak erdiesteko ere berezko lekua baita (Buil eta besteak, 2008).
|
|
|
Irakurketaz harago doan kontzeptuan bada ere, irakurketa bera, hainbat testu genero edota alfabetizazio digital lanketa gai transbertsal izatera igarotzen direla dio IE7 k, eta, ikasgai batzuetan modu espezifikoan eta berariaz lantzen diren arren, paradigma aldaketa honek ikuspegia doitzea dakar, halako konpetentzien lanketa komunitate osoaren ardurapean egotera eta zeregin zein ardura horiek demokratizatzera iragaten delako (IE6, IIR2).
|
Modu
horretan, azalpen testua lantzea ez dagokiola soilik hizkuntza irakasleari argudiatzen dute parte hartzaile horiek, irudien interpretazioa edota tresna digitalen erabilera arlo horietako irakasleen esku soilik ez dauden moduan. Are gehiago, arloen euskarrien eta gaituta egoteko eskatzen dituzten baliabideen ikuspegi murritza egon ohi dela kritikatzen du IE7 k, eta, literatura idatzizko testuekin lotzen dugun heinean, fisika edo matematikak zenbakiekin eta formulekin irudikatzen dira, sakonean, denek hori baino gehiago direla jakin badakiten arren.
|
|
|
Hortaz, literatura testu askotan irudia funtsezko osagaia eta literatura testuaren parte dela onartzea komeni dela dio IE5 ek, eta, nahiz eta ikuspuntu nagusia izan ez, arloen lanketak hortik bideratzea, horien alfabetizaziora iritsi nahi bada. IE6 k aldarrikatzen duenaren arabera, ikasle guztiak arlo guztietan alfabetatu behar dira ikasle konpetentearen paradigmara igaro nahi izanez gero,
|
modu
horretan, edozer irakurri, interpretatu, ulertu eta komunikatzeko gai izan ahal izateko. Horrek guztiak, beraz, arestian aipatutako ikasgaien mugen erlatibizazioaren eta kooperazioaren beharra duela oroitarazten du IE7 k.
|
|
|
Nahitaezko edo aukerako jarduera izan daiteke, testuinguruaren arabera, eta, modu berean, jasotzeko kontsigna zehatzagoa edo irekiagoa eskaini.
|
Modu
horretan, egunean zerbait jasotzeko eta hausnarketa egiteko eskatu ahal zaie, edota modu librean eurentzat esanguratsuak diren horiek besterik ez biltzea galdegin. Irakaslearekin konpartitzen den edo ez aurrekoa erabakitzeak finkatuko du neurri handi batean.
|
|
|
Bide beretik, sormenerako trebetasuna inteligentziarekin, adimenarekin lotuko dugu, eta hori, halaber, ikuspegi kritikoarekin, inguru aldakorretan arazoak ebazteko gaitasun legez ulertzen dugulako guk ere inteligentzia (Garcés, 2020). Lau ezaugarri horiek autonomia, ikuspegi kritikoa, inteligentzia eta sormena eta
|
modu
horretan ulertuta, zutabe garrantzitsuak izango dira iraultza digitalak ekarri dituen gizarte aldaketei eraginkortasunez erantzuteko. Horretarako, dituen barne eztabaida eta erronkei erantzuteaz gain, garapen teknologikoan kokatzen amaitu behar du hezkuntzak, ez baita nahikoa gazteek dagoeneko erabiltzen dituzten erremintak egiten diren proposamenetara txertatzearekin.
|
|
|
Horregaz adierazo gure zana larritasune zan, da laguntasune eskatzen zala esan gure zeuen. Beste edozein laguntasun eskatzeko be erabilten zan
|
modu
hori. Kanpaiak entzuten bazirean, adi egon behar zan zer anuntzietan zeurien jakiteko.
|