|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena
|
lor
dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).? –
|
|
|
Burundanga azkenaldi honetan ezagun egin da toxiko moduan erabiltzen delako edari alkoholikoetan nahastuta. Horrela, kontsumitzailearen sedazioa
|
lortuko
da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz. Gainera oroimenean ere eragiten du, gertuko oroitzapenak ahantzarazten dituen amnesia eraginez.
|
|
|
Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta
|
lortzeko
errazak diren produktuak erabiliz eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz. Desomorfina mu hartzaile opioideen agonista ahaltsua da.
|
|
|
Horrela, legez kanpo ez dauden substantzia berriak sortu ziren. Gainera, substantzia berri hauek eragin ezberdinak ere izan ditzakete; izan ere, kasu batzuetan potentzia handiagoa duten substantzia berriak
|
lortu
dira eta beste batzuetan eragin gehigarriak dauzkaten substantziak, anfetamina haluzinatzaileak adibidez. Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete..
|
|
|
Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete.. Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak
|
lortu
dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko. Izaera kimiko ezberdina izate horrek asko zaildu ditu substantzia berrien detekziorako lanak laborategietan.
|
|
|
Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete.. Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak
|
lortzeko
. Izaera kimiko ezberdina izate horrek asko zaildu ditu substantzia berrien detekziorako lanak laborategietan.
|
|
|
Izan ere, gorago azaldutako substantzia gehienen ezaugarri farmakologikoei buruz ezer gutxi dakigu. Legez kanpoko laborategietan ekoizten dira eta ez dakigu zein baldintzatan, baina gainera bertan
|
lortutako
produktuen inguruan ere ez dakigu askorik, ezta toxikotasunari buruz ere. Etorkizunean arazo larri bilaka ez daitezen, kontsumitzaileei informazio egokia helaraztea izan daiteke balizko kalteak minimizatzeko aukerarik egokiena.
|
|
|
Denbora hori murrizteko modua kontzientziazio kanpaina bat kaleratzea da, Mooneyk IAren testuinguruan bideratutako metaanalisi batean dio kanpainak eraginkorrak direla osasun sistema unibertsala duten sistemetan (20). Sintomak hasi eta LHMra doan tartea 170 minutukoa izatetik 80 minutukoa izatea
|
lortu
zuen Portugalen Stent For Life ekimen europarrak eta Portugaleko kardiologia interbentzionistaren elkarteak bultzatutako kanpaina batek (22), kanpaina ondo egina bada, eraginkorra dela adierazgarri.
|
|
|
Kasuak 2013ko abendutik 2014ko otsailera azaldu ziren. Galdeketan
|
lortutako
informazioaren arabera, ez zen arriskuko elikagaia identifikatu. Hala ere, kasu guztiek foiea kontsumitu zuten Eguberri jaietan (2013ko abenduaren 24tik, 2014ko urtarrilaren 1era).
|
|
|
Baieztapen diagnostikoa
|
lortzeko
kultiboak baino ez ditugu; lagin horiek gorputzeko fluido edo ehun esteriletakoak izan litezke (odola, likido amniotikoa?) (1).
|
|
|
|
Lortutako
datuen arabera, gure lurraldeko listeriosi kasuen igoeraren ondorioz prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu. Behaketa honen ostean, infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartu gara.
|
|
|
|
Lortutako
datuen azterketa eta behaketa egin ostean, foku ezezaguneko sukarra duen haurdunaren kasuan bahetze prozesuren bat egin behar ote den otu zaigu. Ondorioa, hau izan da:
|
|
|
|
Lortutako
datuen arabera, eta behaketa honen ostean infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartuz, prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu eta horretarako elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak azaltzen ditugu.
|
|
|
2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz bat izan zuten eta 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu bati loturikoak izan dira.
|
Lortutako
datuen arabera, eta behaketa horren ostean infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartuta, prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu, eta, horretarako, elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak azaltzen ditugu.
|
|
|
Horretarako, Pubmed bilatzailea erabiliz (I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin egindako lanak eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak eskuratu genituen, denbora edo lan motari lotutako mugarik ezarri gabe. Gaiaren gaineko 15 artikulu
|
lortu
genituen; gehienek nabarmendu zuten gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak zeudela. Azterketa ama hizkuntzan egitean deliriozko sintomatologia larriagoa adierazteko joera zegoela behatu zuten.
|
|
|
Inklusio irizpideak betetzen zituzten artikuluen bibliografia ere erabili zen gaiari buruzko lan gehiago identifikatzeko. Azkenean, gaiaren inguruko 15 artikulu
|
lortu
genituen.
|
|
|
Alde batetik, eskizofrenia edo nahasmendu eskizoafektiboa zeukaten 222 gaixo aztertu zituzten BPRS galdetegia erabiliz, haien lehen edo bigarren hizkuntzan. Lehen hizkuntzan aztertutakoek «pentsamenduaren nahasmendu» faktorean, hau da, haluzinazio eta delirioak bezalako sintoma positiboak barne hartzen zituen faktorean, puntuazio esanguratsuki altuagoa
|
lortu
zuten; ez, ordea, desorganizazio sintomak aztertzen zituen faktorean. Beste alde batetik, 414 unibertsitate ikasleri Oxford Liverpool Inventory of Feelings and Experiences galdetegia egin zieten, psikosiaren sintoma subsindromikoak aztertzen zituena.
|
|
|
Ikasleek euren ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan bete zuten galdetegia. Ama hizkuntzan egin zutenek esperientzia arraroak eta desorganizazio kognitiboa aztertzen zituzten azpieskaletan puntuazio altuagoa
|
lortu
zuten; ez, ordea, jarrera inpultsiboa edo sintomatologia negatiboa aztertzen zituztenetan.
|
|
|
Joera hori aldatzea zaila da, gainera, gaur egun oraindik profesionalen zati handi batek ez du euskara menperatzen, eta dokumentazio klinikoa denek ulertzea gaztelaniak baino ez du bermatzen. Hizkuntza eskakizunen orokortzeak bakarrik
|
lortu
dezake aldaketa alor honetan; ordura arte, lehentasuna gaixoaren osasuna den heinean, txosten klinikoek denontzako ulergarriak izan baitute.
|
|
|
– Analgesia egokia
|
lortzea
.
|
|
|
Organo gutxiegitasunik garatzen ez badu, pixkanakako dietari ekingo zaio, koipeak saihestuz. Elikadura egokirik
|
lortzen
ez bada, elikadura enterala erabili dugu, zunda nasogastrikoa edo nasojeiunala erabiliz (22). Elikadura enteralak bakterioen translokazioa galarazten du, eta haren erabilerak nekrosiaren infekzioa eta hilkortasuna murrizten ditu.
|
|
|
Pankreatitis akutua gaixotasun arina da gehienetan, baina kasurik larrienetan hilkortasun eta konplikazio tasa altuak ditu. Horiek artatzeko ezinbestekoa da protokolo bat izatea eta parte hartzen duten espezialista ezberdinen elkarlana
|
lortzea
.
|
|
|
INMA (Infancia y Medio Ambiente, Haurtzaroa eta Ingurumena) Espainiako hainbat lurraldetako (Asturias, Valentzia, Sabadell, Menorca, Granada, Ribera de Ebro eta Gipuzkoa) jaiotzen kohorte ikerketa prospektibo eta multizentrikoa da, ikerketa talde ugarik osatzen dutena. Airean, uretan eta elikagaietan dauden kutsatzaileek umekian, jaioberrian eta umearen hazkuntzan nahiz garapenean eduki ditzaketen eraginak aztertu nahi izan dira proiektu horretan; xede hori
|
lortu
nahian sortu zen INMA. Ikerketa horren ebaluazio batean nondik norakoak argi azaltzen dira (12).
|
|
|
Hori kontuan izanik, ADHNaren 3 azpimota ezberdintzen dira: 6 puntu baino gehiago
|
lortzen
badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean lortzen badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako.
|
|
|
Hori kontuan izanik, ADHNaren 3 azpimota ezberdintzen dira: 6 puntu baino gehiago lortzen badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean
|
lortzen
badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako.
|
|
|
Tabakoaren inguruko informazioa
|
lortzeko
galdeketa bat pasa zitzaien amei, 32 astean, gurasoen kontsumoaren aurrekariak eta maiztasuna jakiteko. Lan honetarako haurdunaldiaren hasieran, haurdunaldiaren 12 astean eta 32 astean erretzen zuen (bai/ ez) bildu zen, haurdunaldiaren momentu ezberdinen eragin posiblea ebaluatzeko.
|
|
|
Lan horrek dio nikotinaren efektua azetilkolinaren hartzaile nikotinikoetan gertatzen dela (8). Azetilkolinaren hartzaile horrek duen neurotransmisorea endogenoa da; azetilkolina hartzailearekin lotzean
|
lortzen
den aktibitatea garrantzi handikoa da burmuinaren heldutasuna lortzeko, fetu garaitik hasita, jaioberritan bai eta nerabezaroan ere. Izan ere, ikusi dute neurotransmisoreen (katekolamina, dopamina, norepinefrina eta azetilkolina) maila egokia beharrezkoa dela kortex prefrontalaren funtzionamendu optimorako.
|
|
|
Lan horrek dio nikotinaren efektua azetilkolinaren hartzaile nikotinikoetan gertatzen dela (8). Azetilkolinaren hartzaile horrek duen neurotransmisorea endogenoa da; azetilkolina hartzailearekin lotzean lortzen den aktibitatea garrantzi handikoa da burmuinaren heldutasuna
|
lortzeko
, fetu garaitik hasita, jaioberritan bai eta nerabezaroan ere. Izan ere, ikusi dute neurotransmisoreen (katekolamina, dopamina, norepinefrina eta azetilkolina) maila egokia beharrezkoa dela kortex prefrontalaren funtzionamendu optimorako.
|
|
|
Bide beretik joanda baina metodologia desberdin bat erabiliz, haurdunaldian zeharreko tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioa faktore genetikoak bezalako nahasketa faktoreen menpe zegoela azaldu nahian, genetikoki erlazioa zuten eta genetikoki erlaziorik ez zuten ama haurrak aztertu zituen ikerketa batek (4). Hori egin ahal izateko, lagunduriko ugalketa bidez haurdun geratutako emakume talde bat (amarenak ez ziren obozitoekin ernaldutako fetuak
|
lortuz
) eta modu naturalean haurdun geratutako beste emakume talde bat elkarrekin konparatu zituzten. Ikerketa modu horretan egitean guztiz baztertzen da genetikak izan dezakeen eragina haurrak ADHNa garatzeko unean.
|
|
|
Eragin sedatzailea, espasmolitikoa, karminatiboa, koleretikoa eta antibakterianoa. Dauden ebidentziak beste landare batzuekin konbinatuta
|
lortu
dira.
|
|
2018
|
|
|
Horretarako, zitokinen bidezko depresioaren animalia eredua sortu zen, animaliei hantura induzituz. Zitokinaren administrazio exogenoaren bidez, sistema immune periferikoa estimulatzea
|
lortzen
da, gehiegizko erantzun neuroinflamatorioa eta sintoma depresiboak eraginez. Adibidez, arratoietan burututako ikerketa batean, IFN, administratuz, plasman IL aren igoera bat ikusi zen, eta horretaz gain, portaeraren asaldura ere bai.
|
|
|
Terapia antiinflamatorioaren ekintza antidepresiboa gaixotasun autoimmunedun edo inflamatoriodun pazienteetan ere ikusi da. Esate baterako, psoriasidun gaixo talde bati TNF, aren antagonista den etanercept ematean, plazeboa eman zitzaien beste gaixo talde batean baino hobekuntza handiagoa
|
lortu
zen, sintoma depresiboei dagokienez. Aurkikuntza horiek adierazten dute zitokinen antagonistek edo agente antiinflamatorioek immunoaktibazioak eragindako portaera aldaketak blokeatzeko balio dezaketela (20).
|
|
|
Guztira eragingo liratekeen kalteek garuneko sostengu neurotrofikoaren murrizpenean bukatuko lukete. Gainera, eszitotoxikotasunak eta haren ondorioz sortutako erradikal aske eta estres oxidatiboak, apoptosi bidez, plastikotasun neuronala etetea
|
lortuko
lukete (20).
|
|
|
|
Lortutako
emaitza kliniko eta preklinikoek honako hipotesi hau indartzen dute: hanturak eta immunitatearen desorekak neurotransmisoreen metabolismoan, funtzio neuroendokrinoan, plastikotasun sinaptikoan eta faktore neurotrofikoen ekoizpenean eragin dezaketela proposatzen duen hipotesia.
|
|
|
Orain arte
|
lortutako
datuen arabera, hantura eta erantzun immunea itu bezala dituzten tratamenduen potentzial terapeutikoa ezagutzea garrantzitsua izan daiteke depresioaren tratamendurako. Hainbat entsegu klinikotan lortutako emaitzek COX2 inhibitzaileek antidepresiboen efektu terapeutikoetan eragin sinergikoa dutela frogatu da.
|
|
|
Orain arte lortutako datuen arabera, hantura eta erantzun immunea itu bezala dituzten tratamenduen potentzial terapeutikoa ezagutzea garrantzitsua izan daiteke depresioaren tratamendurako. Hainbat entsegu klinikotan
|
lortutako
emaitzek COX2 inhibitzaileek antidepresiboen efektu terapeutikoetan eragin sinergikoa dutela frogatu da. Celecoxib ez gain, beste antiinflamatorio batzuek ere eragin antidepresiboak izan dituzte beren eragin antiinflamatorioekin batera.
|
|
|
Izan ere, tristura gizakiari lotuta doan egoera naturala da eta horren maila ebaluatzea ez da erraza. Ez da aurkitu diagnostikorako metodo egokirik ezta ebaluazio kliniko zehatzik ere, baina Gaixotasun Mentalen Amerikar Elkarteak, Gaixotasun Mentalen Diagnostikorako eta Estatistikarako Eskuliburuari (DSM V) esker, eta diagnostikorako hain garrantzitsuak diren galdeketa klinikoen ondoren, depresioaren sailkapena egitea
|
lortu
zuen (4). Egun erabilienak diren galdeketak Hamilton eskala, Montgomery Asberg galdeketa eta Beck galdeketa dira, bakoitzak depresioaren ikuspegi ezberdina neurtzen duelarik.
|
|
|
Hortaz, garunaren endekapen hau sintoma depresiboekin lotzea funtsezkoa da tratamendua aukeratzeko orduan. Izan ere, gaixotasun inflamatorioak dituzten pazienteetan
|
lortutako
emaitzen arabera, zitokina proinflamatorioak inhibitzeak gaixoek pairatzen dituzten sintoma depresiboak hobetzen eta pazientearen ohiko tratamendu antidepresiboaren erantzuna hobetzen lagundu dezake. Beraz, garunean gertatzen den hantura eta sistema immunea itu dituzten tratamenduak garatzea aukera bat izan daiteke hantura duten depresiodun pazienteen sintomatologia hobetzeko.
|
|
|
zabalago bat
|
lortzea
, 5HTren aitzindari den triptofanoa eta haren bide metabolikoan onuragarriak (azido kinurenikoa) edo neurotoxikoak (3 hidroxikinurenina eta azido kinolinikoa) izan daitezkeen konposatuak aztertuz. Halaber, garun egitura ezberdinetako NA maila ikertzeak estresaren eta benlafaxinaren efektuaren inguruko ikuspegi zehatzago bat eskainiko luke.
|
|
|
Parte hartzaile gehienak pisu egokitik gora zeuden, eta programa horretan tratatzen ziren patologiak kontuan hartzen baditugu, espero izateko emaitza da, patologia guztiek erlazio zuzena baitute obesitatearekin. Beraz, ikerketa honetan
|
lortutako
emaitzak gizartearen joerekin bat datoz, zeren Espainian bi pertsonatik bat pisu egokitik gora aurkitzen baita (1,2).
|
|
|
– Batzorde teknikoen ekarpenen ondorioz, hiztegien bigarren bertsioak
|
lortu
ziren. Azkenik, hiztegiok Terminologia Batzordera pasatu ziren.
|
|
|
Hori da, hortaz, euskarazko hiztegi terminologikoen prozesua, azken finean, helburua baita hiztegien kalitatea bermatzea eta, bereziki, kontsentsua
|
lortzea
. Esan behar da, normalizazio prozesu?
|
|
|
Umearen bizitzaren hasierako elikadurarako edoskitze naturala gomendatzen da. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) zein Espainiako Osasun Ministerioaren arabera, GParen prebentziorako A gomendio maila
|
lortu
duen bakarra hori da. Edoskitze motak eta iraupenak ez dute inolako lotura esanguratsurik azaldu lan honetan, nahiz eta edoskitze naturala GParen prebentziorako faktore babesle gisa aurretik zabal ikertutako gaia izan (17).
|
|
|
Izan ere, edoskitze naturala urriagoa da maila sozioekonomiko baxuagoetan eta obesitatea duten ametan, horien GPrako efektu kaltegarria gehituz aurrekoari (22,23). Gernikan, Pediatriako Lehen Mailako Arretatik egindako ikerketa batean, umeen pisuaren kontrol egokia eta edoskitze naturalaren sustapen eraginkorra
|
lortu arren
, ikerketa honetan bezala, edoskitze naturalak ez zuen GPa prebenitzen (24).
|
|
|
Pertzepzio hori okerragoa zen klase sozial baxuenetan, hau da, GP tasa altuenak zituzten familietan (11, 26).
|
Lortu
ditugun emaitzekin argi geratzen da maila sozioekonomikoen arabera pisu banaketan eta horren arazoaren pertzepzioan desberdintasunak daudela. Horrenbestez, litekeena da prebentzio mezuak gaizki iristea klase sozial baxuenetara.
|
|
|
Lan honen mugetako bat laginaren neurria izan da, emaitza esanguratsuak
|
lortzeko
zailtasunak sortzen baititu. Bestalde, erabilitako hazkundeko erreferentzia taulak eta datuen konparaziorako erabilitako beste ikerketenak ez dira beti berdinak izan.
|
|
|
Lehenengo segimendua ospitalean bertan burutu zen, hurrengoak, berriz, Goierriko eta Urola Kostako zenbait udalekin elkarlanean aurrera eraman ziren. Horietatik 1, 4 eta 7 urteetako pisuari eta altuerari buruzko datuak ez zeuzkaten bikoteak ikerketatik kanpo geratu dira, 450 ama ume bikoteko lagina
|
lortuz
.
|
|
|
Bi baldintza horiez gain, SUIa
|
lortzeko
ezinbestekoa da komunitatean onartutako diagnosi, prebentzio edo tratamendurako beste baliabide egokirik eskura ez izatea, edo izanez gero, SUIrako hautagaiak gaixotasun arraroa pairatzen dutenentzako onura esanguratsua ekartzea.
|
|
|
Hamazazpi urteko epean, EMAk izendapena
|
lortzeko
2.975 eskaera jaso ditu, eta horietatik 1.943(% 65,3) onartu dira. Urtez urte aurkezten diren eskaeren kopuruak zein onartutako izendapenek goranzko joera garbia erakusten dute (1 grafikoa), sustapen neurrien arrakastaren adierazle.
|
|
|
Hala ere, SUIa eskuratzea sustapen neurriei atxikitzeko lehen pausoa da, ez da inolaz ere medikamentua merkaturatzeko berme bat. Berdez 1 grafikoan islatzen den bezala, 2017 arte umezurtz gisa izendatu diren 1.943 medikamentuetatik 142k(% 7,3)
|
lortu
dute merkaturatze baimena (6).
|
|
|
1 grafikoa. Zk 141/ 2000 (EK) araudiaren ezarpenaz geroztik 2017 urte arte EMAk jasotako SUI eskaeren kopuruan, onartutako SUI kopuruan eta merkaturatze baimena
|
lortu
duten SU kopuruan izandako eboluzioa (6).
|
|
|
Azaldutako oztopoek saio klinikoetako emaitzek ebidentzia zientifiko nahikoa
|
lortzea
galaraz dezakete, eta horrek SU asko baldintzapeko baimenarekin merkaturatzea dakar. Baldintzapeko baimena merkaturatze egoera berezi bat da, zeinean baimena urtero berraztertzen den, harik eta konpainiak ikerketa gehigarriak eginez beharrezko datu guztiak jaso dituela ziurtatzen duen arte.
|
|
|
SUek, beste edozein medikamentuk bezala, merkatura iritsi baino lehen, eraginkorrak, seguruak eta kalitatezkoak direla frogatu behar dute, dagozkien saio klinikoak aurrera eramanez eta garapen fase guztiak gaindituz. SUen araudiaz geroztik umezurtz izendapena
|
lortu
duten medikamentuen kopurua gorantz doan arren, aurreko atalean aipatutako COMPen txostenaren datuetatik ondoriozta daiteke oraindik SUen pazienteenganako irisgarritasuna mugatua dela, SUIa duten medikamentuen ehuneko baxu bat baino ez baitago merkatuan pazienteentzat eskuragarri.
|
|
|
Alde batetik, SUIa
|
lortu
duten zenbait medikamentu oraindik garapen fasean egongo dira; izan ere, SUI eskaera garapenaren edozein fasetan egin daiteke (2014 arte SUIa eskuratu zuten 1.406 medikamentuetatik% 32 fase preklinikoan zeuden,% 27 II fasean,% 22 I/ II fasean,% 13 I fasean eta% 6 III fasean (7)). Bestalde, beste hautagai asko ikerketa faseetan aurrera egin ahala eroriko dira.
|
|
|
Traumatismoek zama handia dakarkiote gizarteari, bai eremu sanitarioan baita ekonomikoan ere (4); eta zama hori gutxitzea zeregin konplexua da oso, ikuspegi zabala eta elkarlan koordinatua izan behar dituelako oinarri. Zauritutako paziente baten atentzioa prozesu bat da, eta
|
lortutako
emaitzan prozesu horretan zehar egiten diren ekintza guztiek dute garrantzia, hasierako atentziotik hasiz eta errehabilitazioan bukatuz. Horregatik, Trauma Batzordeak espezialitate ezberdinetako kideak biltzen ditu, taldeko ikuspegia eta elkarlana bultzatzeko.
|
|
|
2016 urtean 1,4 milioi pertsona hil ziren trafiko istripuetan, hau da, egunero ia 4.000 gizabanako inguru hil ziren errepideetan (1) (2). Gure lurraldean kopuru hori murriztea
|
lortu
dugu, prebentzioan zein atentzioan ezarritako neurriei esker: horien artean daude, besteak beste, errepideen hobekuntza eta ibilgailuen aurrerabideak segurtasunaren aldetik, lege berrien garapena eta populazioa kontzientziatzeko mezuak komunikabideetan, eta atentziorako sare integratua osatzea.
|
|
|
Bestetik, milurteko berriaren hasieran gaixo traumatiko larrien% 70 inguru trafiko istripuen ondoriozkoak izaten ziren eta, gaur egun,% 50ean kokatzen da haien kopurua(% 40 artean finkatu da portzentaje hori azken bosturtekoan). Horrez gain, gaixo hauen hilkortasuna Jatorrizko artikuluak nabarmenki jaistea
|
lortu
dugu azken urteotan, milurtekoa hasi aurretik, traumatismo larrien ondorioz ospitalean hiltzen zirenen% 60 gainditzen baitzuten trafiko istripuek, eta gaur egun% 25era bakarrik ailegatzen dira.
|
|
|
Larritasunaren indizea 2 galderak biderkatuz
|
lortzen
da, eta ondoren honela sailkatzen dira
|
|
|
Inkontinentziaren larritasuna aztertzeko galdeketa egin ostean, puntuazio ezberdin bat
|
lortzen
da.
|
|
|
Maskuriaren berreziketa ZPMen ariketekin elkartuta, bata edo bestea bere kabuz erabilita baino eraginkortasun altuagoa
|
lortzen
da epe laburrean EGI eta GI mistoaren kasuan (2 EM, B GG) (11).
|
|
|
Tratamendu kontserbatzaileak huts egiten duenean, PGIa daukaten emakumeetan egokia da. Halere, paziente batzuek zuzenean tratamendu farmakologikoarekin hasi nahi dute, eta hala egin dezakete; botikak tratamendu kontserbatzailearekin elkartuz gero, edozein neurri bere aldetik erabilita baino eraginkortasun handiagoa
|
lortzen
da dena den.
|
|
|
Gaur egun xingolak dira erabilienak, uretraren erdiko atalaren azpian ezartzen dira eta pelbiseko egituretan finkatzen dira uretrari eusteko. Epe luzerako emaitza onak dituzten eta minimoki inbasiboak diren teknikak ikertzen eta
|
lortzen
doaz denboran zehar, horrela xingola mota desberdinak daude:
|
|
|
Anamnesiaren atal bat da, diagnostiko eta jarraipenean laguntzen diguna. Hauek
|
lortzen
ditu: gernu egitearen maiztasuna eta GIaren zenbatekoak identifikatzea, bai esfortzuzkoak bai eta premiazkoak ere, likidoen ahoratzea eta erabiltzen dituen babeskiak ezagutzea (5 taula).
|
|
|
Gaur egun ekografia eta erresonantzia magnetikoa dira erabilienak. Erresonantziak oso irudi anatomiko onak
|
lortzen
ditu, baina funtzio azterketak egitea zailagoa da, gainera oso teknika garestia da. Aldiz, ekografia, merkea izateaz gain, denbora errealean funtzio ikerketak egiteko oso baliagarria da.
|
|
2019
|
|
|
1990an, berriz, Miller ek eta Masarie k azaldu zuten aurreko planteamenduan oinarrizko arazo bat zegoela, dena zegoelako bideratuta. Delfosen Orakulo? antzeko bat
|
lortzera
, hau da, medikuak informazioa sartu eta ordenagailuak, magia antzekoa eginez, diagnostikoa eta pronostikoa asmatuko lituzkeela. Bi egile horiek, ordea, beste ikuspuntu berri bat proposatzen zuten:
|
|
|
RWD horiek erabili daitezke, besteak beste, gaixotasunen epidemiologia ulertzeko; osasun arreta eta pazienteen beharrak nolakoak diren aztertzeko; tratamenduen efektibitatea eta segurtasuna ebaluatu eta monitorizatzeko; osasun arretaren kalitatea ebaluatzeko eta bere joera denboran ikusteko; benchmarking egiteko edo osasun iragarpenak egiteko. Beste aldetik, denbora errealean ebidentzian oinarritutako medikuntzan, denbora errealean pazienteen monitorizazioan eta tratamendu berrien onarpenean aurrerakuntzak
|
lortzen
ari dira.
|
|
|
kontrolatzen ez diren nahasketa faktoreak; datuen kalitateari buruzko zalantzak; emaitzen zehaztasuna eta fidagarritasuna (informazio eta aukeratze isurien arriskua); argitaratze alborapena; analisi egokiak eta metodologia aproposak egin ditzaketen adituen falta; onartutako metodologia estandarizatu baten falta;, data mining?: datu meatzaritzaren arriskua (analisiak eta analisiak egitea, nahi diren emaitzak
|
lortu arte
); medikamentuak benetan hartzen ari diren ez jakitea; diseinuak eta ateratako emaitzen kalitateari buruzko zalantzak; pribatutasunaren eta segurtasunaren babesari buruzko zalantzak, osasun datuak erabiltzerakoan.
|
|
|
RWDen potentziala ikusita nazioarteko zenbait instituzio saiatzen ari dira arestan aipatutako desabantailak murrizten eta interes taldeei mesfidantza sorrarazten dizkien zalantzei konponbide bat aurkitzen: interes taldeek RWEa kontuan har dezaten, erabakiak hartu aurretik RWEa
|
lortzeko
prozesu osoa ulertu behar dute, pausoz pauso, zer galderari erantzuna eman nahi zaion zehaztuz lehenengo, eta emaitza eta ondorioekin jarraituz:
|
|
|
Hainbat erakunde ahaleginak egiten ari dira RWEaren analisia egiteko jarraitu behar diren pauso nagusiak adierazten eta estandarizatzen. Erabilitako metodologiak
|
lortu
luke RWEa lortzeko diseinatzen diren behaketan oinarritutako azterketen desabantailak murrizten. Gaur egun badaude emaitzen zehaztasuna arriskuan jartzen duen nahasketa faktoreen eragina gutxitzeko metodoak (propensity score matching delakoa, eta abar).
|
|
|
Hainbat erakunde ahaleginak egiten ari dira RWEaren analisia egiteko jarraitu behar diren pauso nagusiak adierazten eta estandarizatzen. Erabilitako metodologiak lortu luke RWEa
|
lortzeko
diseinatzen diren behaketan oinarritutako azterketen desabantailak murrizten. Gaur egun badaude emaitzen zehaztasuna arriskuan jartzen duen nahasketa faktoreen eragina gutxitzeko metodoak (propensity score matching delakoa, eta abar).
|
|
|
Analisien egiaztapena prozesuan pausorik erabakigarriena da interes taldeek azkenik RWEa onartzeko eta kontutan hartzeko, hau da, RWEak sinesgarritasuna izatea. Emaitzen egiaztapena egiteko era ezberdinak daude, adibidez, metodologia eta analisi ezberdinak jarraituz ondorio berdinak ateratzea; emaitza berberak
|
lortzea
metodologia berdina erabiliz baina datu base ezberdinekin; zabaltzea erabilitako analisiaren kodea kanpoko interes taldeekin; egiaztapena hirugarren partaide batekin egitea; nazioarteko aldizkari on batean argitaratzea (horrek errazten baitu adituen ebaluaketa, metodologia eta emaitzak erakustea eta eztabaida egitea).
|
|
|
Erabakiak hartu: RWE prozesu osoa ulertu eta onartu ondoren
|
lortutako
ebidentzia berri hau beste ebidentzia iturriekin elkartu behar da. Klinikoek, pazienteek eta beste interes taldeek jakin behar dute erabakiak hartzeko RWEak izan duen rola.
|
|
|
RWEak RCTek emandako ebidentzia hutsuneak osatu ditzake, baina horretarako RWEa sortzeko jarraitu den prozesu osoa gardena izan behar da: garbi utzi behar da aurretik zein den helburua, zein den erantzun nahi den galdera; datuen garbiketa eta transformazio prozesua zehaztu eta aldagaiak sortzeko definizio estandarizatuak eman behar dira; analisi egokiak egin eta ateratzen diren emaitzak egiaztatu behar dira metodologia ezberdinez baliatuz, azkenik klinikoen, pazienteen eta beste interes taldeen oniritzia
|
lortzeko
eta, ondorioz, osasun arreta hobetzeko benetako baliabide bat izateko.
|
|
|
Aukera egonik mundu errealeko pazienteen arretaguneetan datuen bilketa elektronikoa hobetzeko, bai eta analisiak zorrozteko ikuspegi estatistikoak erabiltzeko ere, bereizketa horrek gero eta gehiago mugatzen du ikerketararen emaitzen baliagarritasuna. Derrigorrezkoa da babesa ematea eta ahaleginak indartzea denen inplikazioa
|
lortzeko
, lehentasuna eman diezaiogun ikerketari, jarrerari eta emaitzen hedapenari: osasun zerbitzuen erakundea, profesionalak, pazienteak eta komunitatea bera.
|
|
|
Are gehiago, kontuan hartzen badugu esku hartzeak azkar aldatzen eta zailtzen direla, azterketak egiteko dirua eta denbora behar dela, eta ausazko saiakuntza kontrolatuen (ECA, gaztelaniaz) kanpo baliozkotasuna bermatzea erronka bat dela ere: eraginkortasuna ikertzeko lehentasunetako bat ikaskuntzaren ikuspegi dinamikoagoa eta denbora errealekoa
|
lortzeko
azpiegitura bat ezartzea da. Beraz, tresna berriak aprobetxatzeak, informazioaren eta komunikazioaren teknologia (IKTak), esaterako, sareko ikuspegi bat eman liguke, informazioa trukatzeko eta ebidentzia sortzeko.
|
|
|
Ondorio bakarra ez da sasidiagnosi soil bat, edo positibo faltsuak
|
lortzea
, baizik eta diagnostiko horren bestelako ondorioak, hala nola alferrikako etiketa klinikoen ondorio negatiboak, iatrogenia eragiten duten diagnosi probak, antsietatearekin eta estresarekin erlazionatutako diagnostikoak. Eta horiek ez ezik, baita gaixotasuna dagoela baieztatzeko edo ezeztatzeko beharrezkoak diren probak osagarriekin egindako zuzeneko kalteak ere, edo beharrezkoak ez diren terapiak (kirurgikoak zein drogen erabilera), baliabideen kontsumo desegokia, eta beste batzuk.
|
|
|
Bere aldetk, 2013 Osasun Planak ere modu dinamikoagoan defnitzen du osasuna, kontuan harturik bizitza errealean gertatzen diren zailtasunak, ongizate fsiko, psikikoa eta soziala
|
lortzeko
bidean. Bertan esaten dugu:
|
|
|
Obesitatea daukaten pertsonek pisu normalekoek baino aukera gutxiago daukate lan bat
|
lortzeko
. Eta horien artean, emakume obesoek, oro har, gizonezkoek baino zailtasun gehiago, gainera.
|
|
|
Alabaina, OMEk 1948an eman zuen defnizioak, ongizate egoera erabatekoa
|
lortzeari
begirakoak, paternalismo kutsua du, eta, nahi gabe, gizartea medikalizatzen laguntzen du. Horrek industria farmakologiko eta teknologikoen alde egitea dakar, baieta osasun sistemaren irismena zabaltzea ere.
|
|
|
Hirugarren neurgailua Beasainen kokatu zen, Oria Garaian. Modu horretara sei herrialdetako PM2.5 aren denbora serie ez jarraituak
|
lortu
ziren eta herri bakar bateko denbora serie jarraitua. Edonola ere, aparatuak ez ziren inoiz kutsadurak zuzenki jotzen zien tokietan jarri.
|
|
|
Haurdunaldiaren lehen eta hirugarren hilabeteetan galderak egin zitzaizkien parte hartzaileei, eta galde sorta horietatik atera ziren amari eta haurdunaldiari buruzko hainbat datu, hala nola amaren adina, ikasketa maila (lehen hezkuntza edo gutxiago, bigarren hezkuntza, unibertsitate ikasketak), etnia (kaukasikoa edo besteren bat), lanbidetik (20)
|
lortutako
gizarte maila (eskuz edo eskuz ez), tabakoarekiko aztura (haurdunaldiko 32 astean erretzen duen edo erretzen jarraitzen ote duen ala ez; esposizio pasiboa), alkohola edateari buruzkoa (amak edaten duen ala ez, eta egitekotan, 0, 1g alkohol baino gehiago edo gutxiago hartzen ote duen), zenbat bider erditu den (behin ala gehiagotan) eta iodoa hartzen ote duen haurdunaldian (bai ala ez, lehen bi hir... –
|
|
|
Erregistro klinikotik, berriz, honakoak
|
lortu
genituen: jaioberriaren sexua, pisua, jaiotze astea, Apgar testaren balioak, haurdunaldian amak irabazitako pisua (gomendatutakoa edo hortik gora edo behera duen, honakoaren arabera:
|
|
|
Gurea baino lagin handiagoak sendotasuna emango lioke emaitzari. Ikerketa lerro honetan lan egiten jarraitu behar dugu, hortaz, emaitzei sendotasuna emateko, datu gehiago
|
lortuz
eta mekanismo fisiologikoak ulertuz.
|
|
|
Giza gaixotasunei dagokienez, horietan identifikatutako lncRNAk haien diagnostiko goiztiarrerako biomarkatzaile gisa, pazienteen pronostikorako edo gaixotasun horiei aurre egiteko itu terapeutiko gisa erabili daitezkeela frogatzen duten ikerketak ezinbestekoak dira (7). Zentzu horretan, klinikara eramatea
|
lortu
den lehen lncRNA prostatako minbiziaren detekzio goiztiarrerako erabiltzen den PCA3 (Prostate Cancer Antigen 3) lncRNA da. PCA3aren adierazpena prostata espezifikoa da, eta prostatako ehun osasuntsuekin alderatuta, prostatako tumoreen% 90 baino gehiagotan haren adierazpena 60 aldiz handituta dagoela ikusi da.
|
|
|
Horrez gain, lncRNAn edo RNAn ezarritako marka hauekin elkarri ekiten dioten faktore eta entzima zehatzak ezagutzea ere premiazkoa da haien funtzioa guztiz ulertzeko (27). Horrela, RNAren biologiaren aspektu ezberdinetan egindako ikerketa integratzea funtsezkoa izango da berari buruzko ulermena hobetzeko eta
|
lortutako
ezagutzak arlo klinikora eraman ahal izateko (26). Zalantzarik gabe, lncRNAen eta epitranskriptomaren aroaren hasieran gaude eta oraindik zientzialariek tamaina eta konplexutasun handiko erronka daukate RNAren biologia ulertzeko.?
|
|
|
bezala kontsideratu ziren. Zentzu horretan, 2003 urtean burututako Giza Genoma proiektuari esker giza genomako proteina kodetzaileen gene kopurua zehaztasun handiz finkatzea
|
lortu
zen genoma osoa sekuentziatu ondoren (1). Hala ere, azken urteetan errendimendu altuko teknologien garapen ikaragarriak (errendimendu altuko DNA eta RNA sekuentziazioak) orain arteko genomaren ikuspegi proteozentrikoa zalantzan jartzea eragin du.
|
|
|
Bestalde, epitranskriptomaren alorra ere pil pilean dagoen garai honetan, zientzialariek interes handia dute RNA molekuletan dauden aldaketa biokimikoek izan dezaketen garrantziaren ikerketan. Orain arte RNAn aldaketa kimiko ugari deskribatu badira ere, gaur egun N6 metiladenosinaren (m6A) inguruan
|
lortzen
ari dira aurrerapauso handienak, aldaketa horrek RNA elementuen egituran eta adierazpenean eragin zuzena duela ikusi baita (5). Adibide modura, RNA ez kodetzaile luzeek eta epitranskriptomak (m6A aldaketak) leuzemia mieloide akutuaren (acute myeloid leukemia, AML) garapenean izan dezaketen paper garrantzitsua berrikusiko dugu.
|
|
|
RNAren ezaugarri bereziak direla-eta, (bizi laburra, oso egituratua, gune zelular ezberdinen artean mugikorra), RNA mailako erregulazio hau oso sentikorra eta dinamikoa dela ikusi da. Zehazki, modifikazio bakoitzak bere efektua mekanismo ezberdin baten bidez
|
lortzen
duela deskribatu da, baina testuinguruaren arabera mekanismo horiek desberdinak izan daitezke. Gainera, modifikazio horietako batzuk oso dinamikoak dira, zelulari inguruneko estimuluei era azkarrean erantzutea ahalbidetuz (26).
|
|
|
bestibulu zentzumena Snoezelen geletan landu beharreko funtsezko zentzumena da. Batetik muskulu tonuaren gutxipena
|
lortzen
du. Bestetik, pertsonaren erlaxazioa sustatzen du.
|
|
|
Denbora aurrera joan ahala, ZATaren erabilera klinikoa dementzia pairatzen zuten erien zainketara bideratu eta barreiatu zen batez ere (7). Gaur egun, dementziarako terapia ez farmakologiko multzoaren barruan, Snoezelen terapiak B gomendatze gradua
|
lortu
du (8).? –
|
|
|
Testuinguru horretan, azken 20 urteetan, Snoezelenen ingurugiro ez farmakologikoen erabilera, terapia psikosozialaren barnean sartzen dena? ospea
|
lortzen
joan da, batez ere dementzian erdietsitako ebidentzia zientifikoei esker (11). Izan ere, dementzian, ZAT barne barneko estrategia eraginkor eta banakotzat hartzen da, non pazienteek, prozesu ulergarri eta atsegingarri baten bitartez, afektu eta zentzumen mundua berraurkitzen duten, beren komunikazio trebetasuna eta emozio osasuna hobetuz (20).
|
|
|
Horrez gain, terapia hau erabiltzen den bitartean, pazienteen bihotz erritmoaren eta aztoramen mailaren jaitsiera ere deskribatuak izan dira. Haatik, Snoezelenek garunaren lesio traumatikoan eragiten dituen onuren eraginkortasuna ez da denboran zehar mantentzea
|
lortu
(29).
|
|
|
Askotan bi termino hauek, aipuak eta erreferentziak, nahasten dira. Aipuak erreferentzia bibliografiko batera bidaltzen gaitu, eta erreferentzia bibliografikoak jatorrizko dokumentua
|
lortu
ahal izateko beharrezko informazioa ematen digu.? –
|
|
|
1.5.Nola
|
lortu
artikulu baten erreferentzia Vancouver estiloari jarraituz
|
|
|
Beraz, PRANen ekintza eremua oso zabala da, eta horrela behar du izan, arazoaren larritasunak hori eskatzen baitu, eta zalantzarik gabe eremu asko landu behar dira planaren arrakasta
|
lortzeko
.
|
|
|
Estrategia hau bailatzen duten medikuek antibiotikoaren preskripzioa egiten dute, baina pazienteari tratamendua ez hasteko esaten diote sintomatologiak txarrera egin ezean. Hainbat infekziotan (amigdalitisa, sinusitisa...) bere eraginkortasuna frogatu du, eta antibiotikoen erabilera murriztuz emaitza kliniko berdinak
|
lor
daitezkeela ondorioztatu da (8).
|
|
|
Batzuetan hainbat eremutan interbentziorik egiteko aukerarik ez dugula senti dezakegu. Hori neurri batean egia da, baina bestalde gure ekintza txikiekin pixkanaka asko
|
lor
dezakegu.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, osasun ekitatea pertsona orok bere osasun potentzial osoa
|
lortzeko
aukera zilegi izateari deritzo, bere ezaugarri sozial, ekonomiko edo demografikoengatik inolako eragozpenik jasan gabe (3).
|
|
|
Bertan zeuden Gurutz Gorriko teknikariek berehala hasi zituzten oinarrizko bihotz biriketako berpizte [BBB] lanak. Medikuak eta erizainak iritsi eta, BBB aurreratua egin ondoren, berpiztea
|
lortu
zuten. Baina egun batzuen buruan hil zen Donostiako Ospitalean, Zainketa Intentsiboetako Unitatean [ZIU].
|
|
|
Maila sozioekonomikoa analizatzeko, paziente bakoitzari modu ekologikoan esleitutako gabezia indizea erabili da, diagnostiko aldian bizi ziren errolda sekzioko informazioaz baliatuta. Intzidentzien kalkulurako, 2011ko erroldatik
|
lortu
da biztanle kopurua, sekzio bakoitzeko eta adinaren zein sexuaren arabera, eta urte bereko EAEko populazioa erabilita estandarizazioa egin da. Biriketako lokalizazioa zuten kasuetan, maila sozioekonomikoa diagnostikoaren atzerapenarekin eta tratamendua betetzearekin elkarturik ote dagoen ere ikertu da.
|