|
2015
|
|
|
Berrogei bat
|
lagunentzat
ibili ginen kantari, adin tartea 60 urtekoa izango zelarik. Bildutakoen artean hamar bat izango ziren euskaldunak, hitzez noski, baina atmosfera berezia sortu zen.
|
|
|
Eta entzun genituen Laboa, Xabier Lete eta Benito gure artean baleude bezala. Elkarrizketatu genituen hainbat
|
lagun
, eta, batez ere, esperientzia oso bat jaso genuen; ziurrenik, Euskal Herriaren irudia eta pertzepzioa aldatuko dizkiguna, eta euskal kulturaren ondarea zabaltzen lagunduko diguna.
|
|
|
XXI. mendeko gizarte honetan, non alde batetik bestera erraztasun izugarriz mugitzen garen, agian ez du zentzu gehiegirik izango bidaia baten kronika egiteak, edo akaso, irakurle fina zaren heinean, gustu eta plazer handiz egingo duzu bederatzi
|
lagunek
2015eko uztailean egin zuten bidaia horren irakurketa. Honetan guztian egia borobila bakarra da, etorriko diren paragrafoetan irakurri ahal izango duzunez, bederatzietako bakoitzak esperientzia pertsonal ahaztezina izan zuela.
|
|
|
Ezer ulertu ezinik, egoera larria zela ohartu nintzen segituan. Burua altxatu eta
|
lagun
guztiak ikusten nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean. Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari.
|
|
|
Horrengatik, ingelesez kantatzea beste erremediorik ez zitzaigun gelditu. Lehen esperimentu serioa 2010ean egin nuen, Iratxe Ibarra
|
lagun
izan nuen Boiserako lehen espedizioan. Ordukoak gogoan hartuta, eta ontzen utzita, saiatu ginen ingelesez, zortziko handian edo bederatzi puntukoan:
|
|
|
Larunbat goizeko lehenbiziko saioaren bukaeran aspaldiko
|
lagun
bat hurbildu zitzaigun: Martin Goikoetxea, Gorrititik Wyomingera joandako bertsolaria.
|
|
|
Garai beretsuan, duela hogei bat urte hasi zen Martin Aramendi ere bertso bilketan. “Nire orduko lankide eta
|
lagun
handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu berean bizi ginen. Hark bazekien oso bertsozaleak ginela, eta berak proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea, jendea behar baitzuten.
|
|
|
Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez;
|
lagunaren
tabernan kafe petrolioduna hartu eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa bidean ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen. Bederatziak inguruan etxean izango naiz”.
|
|
|
Psikologoak “euren hipopotamoa” ikusten laguntzen die, eta jabearazten die nondik somatizatzen duten. Behin jabetuta, euren bizitzan kokatzen dute, euren biografian, eta emozio horiek guztiak nondik datozkien identifikatzen dute, emozio horien
|
lagun
egin arte. “Pozaren kontra inor ez da borrokatzen.
|
|
|
Emozio bat bakarrik surfeatu egin liteke: emozioen
|
lagun
egiten bagara, emozioekin batera goaz, eta horrek berak uzten digu emozioa buruarekin batera kontrolatzen”, erakutsi zuen Vazquezek.
|
|
|
Min horren zati bat Hendaian askatu zuen 2009ko Bertsolari Txapelketa Nagusiko saioan: “Ikusten duzunean pertsona bat min hori ateratzen bi mila
|
lagunen aurrean
, erori egiten da. Jende horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera ezin duen min hori, onartzen ez zaion min hori.
|
|
2016
|
|
|
1936an zendu zen Jose Manuel Lujanbio eta, aurreikusi zuen bezala, bere aipamenak bolo bolo dabiltza bere 80 urtemugan. Antzezlana primeran ezagutzen duten hiru
|
lagun
bildu ditugu.
|
|
|
Berak aurkeztu zion proiektua egiteko proposamena Donostia 2016ri, eta zuzentzen duen Aztarna argitaletxeak obra argitaratu du. Antzerkian bertan zuzeneko musika jotzen du (pianoa), beste lau
|
lagunekin batera
; musika hori berak moldatu edota konposatutakoa da.
|
|
|
Jakina da Joxan Goikoetxeak harreman estua izan zuela Xabier Leterekin, musikari bezala, baita
|
lagun
gisa ere; bereziki bere bizitzako azken urteetan. Lete hil zelarik, haren ingurukoek bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra ikusi zuten:
|
|
|
Seguran orain egingo zituen 40 urte dantza txapelketak, hura ere guk hasi genuen. 18
|
lagun
ginen, eta 18 saio inguru egingo genituen obra horrekin. Xabierrek bi paper egiten zituen, adibidez.
|
|
|
Taldea asko aldatu da. Orain dauden 30
|
lagunetatik
bakar ere ez dut ikusi gidoia ahaztu zaionik”. Horretaz gain, ekoizleek sekulako lana egin dute, Jaione Jauregik eta Maribel Tardiok:
|
|
|
Bakantzetara
|
lagun
minekin
|
|
|
beste batzutan, neska
|
laguna
|
|
|
izen bereko neska
|
lagun
bat
|
|
|
|
Lagun
, behar duzu jakin
|
|
|
Eta audientziaren elementua hor dago. Izan
|
lagun
bakar bat edo izan milaka pertsona, eurentzat egin duzu poesia hori. Komunikazioa lortu behar duzu.
|
|
|
Baita, aldeak alde, egoera linguistikoari dagokionez ere. Galesen, ingelesa eta galesa dira hizkuntza ofizialak; biztanleen% 21 inguru da gales hiztuna, 610.000
|
lagun
gutxi gorabehera.
|
|
|
Bestalde, kazetari gisa ibili izan naiz beste medio batzuetan—lizentziatura ere atera nuen eta klaseak ematen nabil orain—, baina Bertsolarin bezalako askatasunik, astakeria ederragorik, gutxitan topatu izan dut: 60 orrialdeko erreportajea, dozena eta erdi iturrirekin landua; 40 orrialdeko bost bandako elkarrizketa, soslaiekin eta hogeitaka oin oharrekin osatua; gai beraren inguruan 40
|
lagun
elkarrizketatzea, edo euren artean elkarrizketak egiten jartzea; bertsolariak marrazten, fikziozko istorioak asmatzen, igarle bat edo grafologoa bisitatzen; Finalari buruzko 250 orrialdetik gorako kronika, finalisten, antolatzaileen eta adituen testuekin eta puntako hiru argazkilariren lanarekin; bertsolarien aholku eta pasadizoekin osaturiko errezeta liburua…
|
|
|
Bertsolariak. Bertsolarien bikotekide, guraso, bestelako ahaide,
|
lagun
, ezagun eta ezezagunak. Ikerlariak, adituak, arrasto handirik ez baina esateko zerbait badutenak, serioak eta arinagotik aritzea nahiago dutenak… Euskaldunak, euskal herritarrak, italiarrak, katalanak, mexikarrak, kanariarrak, ingelesak, ukrainarrak, galiziarrak, Puerto Ricokoak, venezuelarrak, argentinarrak, Granada Karibearrekoak… Adin guztietako jendea.
|
|
|
Norbera etxetik lanean ari denean, telefonoa inork hartzen ez dionean, mezuak erantzunik ez duenean, iragarki bat lortzeko dozena bat ezezko jarraian jaso direnean, bilerara deitu eta bi
|
lagun
bakarrik azaltzen direnean, irudi dezake bakarrik ari dela borrokan bat.
|
|
|
Norbera etxetik lanean ari denean, telefonoa inork hartzen ez dionean, emailak erantzunik ez duenean, iragarki bat lortzeko dozena bat ezezko jarraian jaso direnean, bilerara deitu eta bi
|
lagun
bakarrik azaltzen direnean, irudi dezake bakarrik ari dela borrokan bat. Baina argitaraturikoei errepaso bat ematen hasi eta bat bi hiru lau… seko harrituta utzi gaitu urte hauetan guztietan aldizkarian parte hartu dutenen kopuruak:
|
|
|
Argazkiko paretak eta paretako argazkiak. Halaxe geratu nintzen ni, batekoz bestera, paretako argazkietan azaltzen den terraza hartan, ezagutu berri nuen
|
lagun
zaharrak zera bota zidanean: “Aspaldian segitzen diat, ahal dudan neurrian, bertsolaritza.
|
|
|
Eta Koldo Tapia eta Imanol Lazkano, akaso, ez ziren han izango, baina ez ziren urruti ibiliko. Zortzi hamar
|
lagun
.
|
|
2017
|
|
|
Aurreko bi txapelketetan ez zegoen faborito garbirik, 1993koan bai.
|
Lagun
batek esan zidan istripu latza zuela txapel hura Andonik ez ateratzeko.
|
|
|
Eta azkenik, Lizaso ere aulkitik azken agurra kantatzera jaiki zenean esan zuen moduan, bere
|
lagunik
onenak irabazi zuen. Eta Belodromoa berriz ere dardarka jarri zen.
|
|
|
Gure
|
lagun
batzuek ere ez dute ahaztuko egun hura. Gernikako finalerdian, Unai eta Igorren lagunek euren aldeko pankarta eman zieten biharamunean Iruñera eroateko.
|
|
|
Gure lagun batzuek ere ez dute ahaztuko egun hura. Gernikako finalerdian, Unai eta Igorren
|
lagunek
euren aldeko pankarta eman zieten biharamunean Iruñera eroateko. Altsasun afaldu eta gau erdian Zuasti parean kontrol batean gelditu zituzten.
|
|
|
Bueno, poesiatik bazeukan, baina bertsoak ziren, eta oso onak, gainera. Nik alboko
|
lagunari
begiratu niola daukat akorduan, “poesixi eitten dabil” esanez, eta “kabroie! ” erantzun zidala lagunak, inbidia sano bete betean. Kontua da doinu berria atera zuela, eta izan daiteke entzule batzuk hor galdu izana hasieran.
|
|
|
Bueno, poesiatik bazeukan, baina bertsoak ziren, eta oso onak, gainera. Nik alboko lagunari begiratu niola daukat akorduan, “poesixi eitten dabil” esanez, eta “kabroie! ” erantzun zidala
|
lagunak
, inbidia sano bete betean. Kontua da doinu berria atera zuela, eta izan daiteke entzule batzuk hor galdu izana hasieran.
|
|
|
Testua amaitzen nenbilela etorri zait burura beste bertsoaldi mundial bat, Mendiluzek Markina Xemeingo finalerdian jositakoa. Naufragoaren doinuan neska
|
lagun
drogazaleari botatako bakarkakoez ari naiz: / hilkutxa, meza, malko ta lora/ laburtuz zoaz horretarako geratzen zaizun denbora/ (…) arrisku hori merezi badu/ oso ona izango da.
|
|
|
Saio osoa izan zen horrela: Lujanbiok Mendiluzerekin ENA eta NAN txartelen artean egindako zirti zarta; edo bota zituen lau puntu erantzunak (“baina noizbait daukagu hitz egin beharra”; “pertsonak
|
lagun
eta herri bat garena” bukaerak gogoratzen?). Egañak “Sentimenduen ardagai” doinua eta bertso tzarrak jaulki zituen, eta makina bat jendek biharamunean buruz ikasi ere bai.
|
|
|
Berrikuntza nagusia, bertso musikatuak bainoago, musika bertsoekin zela izan zen, hitzei eta instrumentuei garrantzi bera emanez. Urte batzuk geroago iritsi zen Gu ta Gutarrak proiektua,
|
lagun
zaharrez eta bertso berriz osatua. Azken bi hamarkadetako euskal disko azpimarragarrienetako bat.
|
|
|
edo gertuko
|
lagunak
dira. Bere bizitza geografia eremu laburrera mugatu zen
|
|
|
“Gure aita jendea ekartzekoa zen. Amak sukaldean bazekien pixka bat, eta zenbat bazkari eta afari prestatu zuen aitak bertsolari
|
lagun
batzuk gonbidatu zituelako. Guk etxean ezagutu ditugu asko.
|
|
|
Kuadrillak ere etortzen ziren tarteka: berrogei
|
lagun
, igual. Ardiren bat hil behar izaten zuten orduan”, dio Mirenek, alabak.
|
|
|
“Hor ibiliko dituk, bada, gure mutilak ere”, esaten omen zuen. Joxeren bi osaba horiek, denborarekin, etxera itzuli ziren eta, gose urteetan, hamahiru
|
lagun
biltzen ziren sukaldeko mahaiaren bueltan.
|
|
|
Basarri eta Uztapide zeuden gonbidatuen artean, eta garaiko beste hainbat bertsolari. Laurogei bat
|
lagun
izan ziren bazkaritan.
|
|
|
Zure
|
lagunek
behin eta berriz
|
|
|
Olentzeroren bixki
|
laguna
|
|
|
Zortzi hamar bat bertso kantatuko genituen, eta, nahikoa samar kantatu genuela iritzi genionean, gure kuadrillak albo batera utzi eta, elkarri bizkarretik helduta, zerbait hartzera gerturatu ginen mostradorera. Eta han hasi zitzaidan esplikatzen tarteka izaten zituela auzo txikietatik eskariak, bere kideko
|
lagun
eroso samarrik ez zeukala eta ea animatuko nintzen. Bikoteetan ematen diren fletxazoaren antzeko bat izan genuela uste dut.
|
|
|
Inprobisatzaileak 2016ko udaberrian eta udan iritsiko ziren Euskal Herrira: ehunka
|
lagun
ariko ziren borondatezko lanetan, eta haien laguntza izango genuen elkarrizketak egiteko. Zazpi kantu inprobisatutako ordezkariak elkarrizketatzea erabaki genuen:
|
|
|
Bortzirietako bertso eskolako kideak eta inguruko
|
lagunak
aritzen dira urtero txapelketa antolatzen. Azken urteetan, Estitxu Arozenak egiten du garai batean Manolo Arozenak eta Bittor Elizagoienek –beste arduradun batzuekin batera egiten zuten koordinazio lana:
|
|
|
|
lagunekin batera
.
|
|
|
|
lagun
onak gordeta.
|
|
|
Bertsopilota ez da Argentinarako sortu. Izen eta forma zehatz horrekin duela bost urte jarri zen abian,
|
lagun
talde baten ekimenez. Hala ere, ziurrenik, dozenaka herritan sortuko ziren, aurrez, antzeko saioak edo ideiak; bertsoa plazako jardun askori lotua ulertu delako, izan trikitia, izan herri kirolak edo izan apustuak.
|
|
|
Emanaldiaren helburua, besteak beste, herri eta auzoko jendea festaren parte izatea zen. Ikusleak protagonista bihurtzeko egiten ziren lehiaketa, zozketa eta, haurren kasuan, Irrien
|
Lagunak
taldearen babesari esker, jolas bat egiten zuten non irabazleak material kit bat eskuratzen zuen. Baina, batik bat, ikusleek oroituko dutena frontoiko saltsa da, pilotari eta bertsolarien aurkezpen xelebreak, eta musikak guztiari ematen zion show kutsua.
|
|
|
Buenos Aires hiriko kanpoaldeko Morenon hazi zen eta gaztetatik gustatu zitzaion Hip Hop mugimendua. Nerabezaroan
|
lagunekin
parkean elkartu eta freestyle mundua jarraitzen hasi ziren, laster rapeatzen. Bi urtera (1998) ari zen lehenengoz jendaurrean eta ‘La Organización’ izenarekin abiatu zuten Argentinako lehen rapero taldea.
|
|
|
Sekula ez nuen hori pentsatu hastean, baina atzera begiratzean ikusi dut ez dela dakidan beste hizkuntza bat soilik. Iruditzen zait dauzkadan
|
lagunik
handienak ere euskarari esker ditudala. Erdaraz jende batekin topatzen zara eta euskaraz beste batekin, ez hobeak ez txarragoak, baina egun ditudan lagunik handienak euskarari esker egin ditut eta sekulako altxorra iruditzen zait hori, dagoen handiena.
|
|
|
Iruditzen zait dauzkadan lagunik handienak ere euskarari esker ditudala. Erdaraz jende batekin topatzen zara eta euskaraz beste batekin, ez hobeak ez txarragoak, baina egun ditudan
|
lagunik
handienak euskarari esker egin ditut eta sekulako altxorra iruditzen zait hori, dagoen handiena.
|
|
|
Ez ninduen asko erakarri. Baina 2009ko Txapelketan Hernanin nengoen eta gogoan dut ezin izan nuela BECera joan tabernan lana nuelako (anaia joan zen
|
lagunekin
); guk telebistatik jarraitu genuen eta mundu osoa zegoen horren pendiente, telebistari adi, isil isilik. Anaiak gauza bera esan zidan:
|
|
|
Anaiak gauza bera esan zidan: “milaka
|
lagun
isiltasun osoz” zeudela bertsolariei adi. Muturreko errespetu horrek asko hunkitu ninduen, arreta mailak ere bai.
|
|
|
ikasleek euren inguruko harreman guztiak gazteleraz eraiki zituzten, ohiturak ere bai. Hizkuntzaz aldatzea oso zaila da behin harremana gazteleraz sortu denean; horregatik esaten nien
|
lagun
berri pare bat egiteko erabat euskaraz egingo zutenak eurekin. Niri Lazkaoko harrera familiarekin gertatzen zitzaidan, baina euskaraz aritzeko indarrik ez nuenean ez deitzea erabaki nuen eta hurrengo egunean saiatzea, adibidez, harreman hura euskara hutsean mantendu nahi nuelako.
|
|
|
Biltzar batean geunden eta parte hartzaile batzuk euskaldunak ziren. Bidaian zehar
|
lagun
egin ginen eta haiek irakatsi zizkidaten lehenengo euskal hitzak. Lehen unetik harrapatu ninduen hizkuntzak, ez dakit zergatik.
|
|
|
Nik ez nuke esango euskaldunak hotzak direnik, baina argentinarrekin konparatuta sozializatzeko erritmo ezberdinak dituzte. Nik
|
lagun
minak aurkitu ditut eta uste dut hango lagunekin daukadan lotura sendoagoa dela, beraien hizkuntza –eta beraz, beraien izaera ulertzeko gai naizelako.
|
|
|
Nik ez nuke esango euskaldunak hotzak direnik, baina argentinarrekin konparatuta sozializatzeko erritmo ezberdinak dituzte. Nik lagun minak aurkitu ditut eta uste dut hango
|
lagunekin
daukadan lotura sendoagoa dela, beraien hizkuntza –eta beraz, beraien izaera ulertzeko gai naizelako.
|
|
|
Anton getariarra/
|
lagun
artu zuan
|
|
|
Lazkano bere
|
lagun
zuala/ Atano anaien kontra
|
|
|
Txikito
|
lagun
artu eta/ jun ziran Eibarreraiño
|
|
|
nere amets
|
laguna
|
|
|
ainbat
|
lagun
ta bertsozaleak/ penaz utzi giñuzenai;
|
|
|
Bai, Madalena kaleko etxe horretan hil zen baztangarekin. 1869ko urrian hasi eta 1870eko urtarrila bitartean, 30 bat
|
lagun
hil ziren herrian izurritearen ondorioz, tartean Xenpelar eta haren arreba Maria Luisa. Gaixotasun horrekin zeuden etxeak itxi egiten zituzten, eta otartxo batekin igotzen zitzaizkien behar zituzten gauzak.
|
|
|
Oteiza eta Antonio Valverde Ayalde margolari eta inprimatzailea oso
|
lagunak
ziren. Eskultoreak maiz egiten zion bisita Valverderi Oiartzunen zuen baserrian, eta inguruan gisako etxe bat aurki ote zezakeen galdetzen zion, horrelako leku batean bizitzea amesten zuelako.
|
|
|
Txoria txori kanta izan zen entzun nuen lehena, eta zirrara eragin zidan. Jakin minak jota, kanta hura itzultzeko eskatu nion
|
lagun
bati. Orduan ulertu nuen zergatik zen kanta hura hain garrantzitsua euskaldunentzat.
|
|
|
bere
|
lagun
maiteak baitu utzi bakarrik:
|
|
|
Nire
|
lagunak
dira menditara joanik,
|
|
|
zazpi mila
|
lagun
.
|
|
2018
|
|
|
zertan eta nola eragin? ”, “Nola hedatuko dugu bertsolaritza gaur egungo kontestuan? ” eta “Zer eta nola komunikatu behar dugu esfera publikoan? ”. Denera 100
|
lagun
inguru elkartu ginen, ekainean zehazturiko gaitegia edukiz bete eta adostasun eta tentsioak non zeuden identifikatzeko.
|
|
|
Bertsoa garapen pertsonalerako tresna ederra da: gogoetak antolatzeko teknikak ematen ditu,
|
lagunak
egiteko balio du, herrian eragiteko aitzakia ematen du…
|
|
|
Hau zertxobait osatu eta zuzenduko dugu. Dauga, Cazaubu (Gers) ondoko herri txiki batean jaio zen, ―Laréen, hain zuzen, bertsoak besterik dioen arren― Gazterik hasi zen jende akabatzen, zeren 1869an jadanik bere
|
lagun
errotazain bat hil omen zuen Laréeko eiheran. Soldaduska burututakoan Vosgeak aldean kokatu zen jendarme gisa.
|
|
|
Aita, ama eta emaztearekin izan nintzan Urepelen, kantatu ere aitak eta biok kantatu genuen. Egun latza suertatu zitzaigun, batez ere aitari,
|
lagun
mina baitzuen.
|
|
|
Gaur, Euskal Herri osoan greba eguna da. Lantokietan ez da lanik egin, baina etxean zortzi
|
lagun
dituzu bazkaltzeko orduan”.
|
|
|
1965 urtean, Laminaciones de Lesaka lantegian hasi zen lanean, eta bertan jubilatu zen 60 urte zituela. Baserriko lanak maite zituen Bautistak, eta natura eta lurraren inguruan bizi eta gozatu zuen luzaroan, osasuna
|
lagun
izan zuen arte.
|
|
|
Bautista, bertze bertsolari anitz bezala, bertso eskolarik ez zen garaian hasi zen bertsotan. Familiak eta
|
lagun
giroak egin zuten bertsolari. Familian, atautxi zuen bereziki bertsozalea eta, berak kontatzen zuenez, haur ttikia zela atautxik kantatutako bertsoek sortu zioten bertsozaletasunerako grina.
|
|
|
Lehen plaza ofiziala 1948an egin zuen, Arantzako
|
lagunek
horrela eskatuta, herrian bertan, soldaduskan ezagutu zuen Ostolaitz laguna kantukide zuela. Hala ere, bertsotako garairik oparoena, dudarik gabe, 60ko hamarkada izan zen.
|
|
|
Lehen plaza ofiziala 1948an egin zuen, Arantzako lagunek horrela eskatuta, herrian bertan, soldaduskan ezagutu zuen Ostolaitz
|
laguna
kantukide zuela. Hala ere, bertsotako garairik oparoena, dudarik gabe, 60ko hamarkada izan zen.
|
|
|
Urte horietan, ordea, txapelketa ez zen izan bertsoarekin zuen harreman bakarra. Nafarroako herri anitzetan ibili zen kantuan Andres Narbarte Xalto goizuetarra zuela
|
lagun
ohikoena.
|
|
|
Xaltoz gain, bertzelako bertso
|
lagunak
ere izan zituen Madariagak. 1960 urtean egin zuen Xalbador anaiak bere lehen plaza Zugarramurdin, bertako andramari bestetan.
|
|
|
Atxiloketa ugari egin zituen poliziak: Jazintaren
|
lagunak
ziren bi artzain, Frantzisko eta Joxe Inazio Aranburu; Joxe Manuel Oiarbide; bi ahizpen senargaiak; Joxe Migel Urkizu beizamarra; inguruan lanean zebilen ikazkin bat (Goizuetakoa omen); Martin Artola, Bedaioko (Tolosa) artzaina; egun batzuk lehenago inguruan ibili zen ijito talde bat; artzaina zen Beasaingo Isidro Aranburu; Joxe Antonio Irazustabarrena, Ormaiztegiko tratantea… eta baita Jazi... Sarekada ikaragarri bortitza izan zen, polizia itota sentitu baitzen garaiko hedabideen presioarengatik, eta demostratu behar zuen, handik edo hemendik, zerbaitetan behintzat bazebiltzala.
|
|
|
”Kartzelara joan zirenean, soroak garia ereiteko zeuzkaten. Bailarako etxe denetatik
|
lagun
bana eta batzuetatik bi joan ziren, soro guztiak laiatu eta garia botatzera”. Ganadua ere zaindu omen zieten.
|
|
|
2.000
|
lagun
elkartu ziren Azpeitian atxilotuak epaitegira nola eramaten zituzten ikusteko. Manifestazioa eta guzti egin omen zuten haien askatasuna eskatuz.
|
|
|
Aranzategitarren etxeko beste kide bat atxilotuko zuten geroago, Martin. Haren sozio eta
|
laguna
eraman zuten berarekin, Legorretako Beroztegi bailarako Frantzisko Lasa. Frantziskok zerrategi bat sortu zuen, eta anaia Juanek, etxera ezkonduak, 14.000 duro utzi zizkion.
|
|
|
Kuestionea da Xaldix legasarrak nolabait ere aurkitu zuela hernaniarrarengana jotzeko manera, herriko hiru
|
lagunek
alkatearekin izan zituzten goiti beheitien gaineko bertsoak para zitzan eskatzeko.
|
|
|
Hamabigarren bertsoak badu misterioa eta badu karga, zeren bertsolariak aipatzen baitu akusatuek bazutela itzal handiko
|
lagun
bat bere burua eskaini zuena zernahitan laguntzeko, problemarik baldin bazuten egun erdia aski izanen zuela haiek justiziaren zigorretatik libratzeko. Espantuka ari ote zen?
|
|
|
Ekarri ere ez zuten egin; lur haietan gelditu zen betikoz haren gorputza. Bertsolari polita omen zen (“Apextegiko Inaziari harek kantatu zittion toberak…”), eta horregatik, hain xuxen ere, gure ama oroitzen zen irakurria zuela aspaldiko egunkariren batean bertsolari etxalartar bati eginiko elkarrizketa, zeinek kontatzen zuen gerra hartan berean galdu zuela beratar
|
lagun
bat, bertsotan ederki egiten zuena. Amak konprenitu zuen osaba Luis izan behar zuela ‘beratar lagun’ hura.
|
|
|
Gipuzkoan argitaratzen zirenetakoren bat, segur aski, baina, hasteko, niretzat erraxagoa zen Iruñekoetan bilatzea. Horrela hasi nintzen Diario de Navarraren hemerotekan galbahea pasatzen, esperantza handirik izan gabe,
|
lagun
fin bat konplize nuela, Iruñeko Udal Artxiboko administraria, Inés Roldán, egoitza hartako funtsak hain ongi ezagutzen eta zaintzen dituena. Harena da ni saltsa honetan sartu izanaren kulparen puskarik handiena; hari zor diot istorio hau ezagutu izanaren suertea.
|
|
|
Bilatzailean “bersolari” sarturik, prentsa zaku hartatik gauza interesgarri franko bildu genuen. Ondotik,
|
lagunak
“versolari” ere sartu zuen, zer gerta ere. Adiskideak badaki euskaraz, baina ez du euskal mundua bizi eta, konparazio batera, bertsolari guziak (lehengoak nahiz gaur egungoak) arrotzak zaizkio.
|
|
|
Hala uste dugu oraindik ere guk. Bisita batzuk egin ditugu Legasara, Edurne Arbelaitz zubietar erdi legasarra
|
lagun
eta bide erakusle genuela. Solastu gara bertako jendearekin [6]; Legasara esposatua den Maite Lakar ikertzailearekin ere aipatu dugu afera, eta irakurri aditu ditugu Amaia Apalauzarekin batera hark eginiko Malerreka solasean liburuan eta grabazioetan heldu diren kontu batzuk, kasu honetako protagonista nagusietakoa den Tomas Alcaine Xaldixen gainekoak berexiki, espres aipatzen baitute hantxe berean.
|
|
|
Biharamunean, egun argiz hobeki ikusi zuen bezpera arratsean norbaitek dinamita edo gisako zerbait leherrarazi zuela haien etxe parean, eta Sunbillako guardia zibilen kuartelera joan zen segituan salaketa paratzera. Han, zer gertatu zen kontatu (“en la noche de ayer, 3 del actual mes, y hora de las once proximamente, estalló un cartucho de dinamita al frente o fachada y muy cerca de la casa…” [11]), eta herriko hiru
|
lagun
salatu zituen, uste baitzuen haiek egina zela azioa. Tomas Alcaine, Pedro Hualde eta Frantzisko Mendiolaren izenak eman zituen.
|
|
|
Etsai
|
laguntzat
nuena!
|
|
|
Eta han argi jartzen zuen juglares sabelotodo pare baten testigantzak ez zuela asko balio.
|
Lagunei
bai, balio izan zien Sarasua eta bioi aurrerantzean adarra jotzeko.
|
|
|
Horregatik ez naiz publikatzen saiatu, aurrerago erabakiko dut. Hala ere,
|
lagun
ikertzaile batek idatzi zidan nazioarteko konferentzia bat zegoela esanez, Fifth International Conference on Analytical Approaches to World Musix (AAWM 2018) izenekoa. Hor, herri musika ikuspuntu analitikotik landuko da, lana aurkez nezakeen eta bertan azaltzeko aukera lortu.
|
|
|
Eta gogoko dut hori, noski. Duela dozena erdi bat urte, gainera, ez ginen hainbeste hor jarduten genuen euskal munduko
|
lagunak
, ezta aurkariak ere, eta oso ondo pasatu nuen bolada batez. Hitzaren beste jolastoki bat ere bazen, informazio iturri eta iritzi trukerako ez ezik.
|
|
|
Ene bertsozale oroitzapenetan, hau ere nahi dut aipatu. Artaldearekin neguaren pasatzera beti norabait joaten bainintzan, gertatu naizen herri batetara aita jin izan zait bere
|
lagun
handi batekin. Hura zen Mixel Monako, Urepele Ilarragorrikoa.
|
|
|
Zorionez, zazpi
|
lagun
daude epaimahaian. Jakinik bertsoa ez dela matematika eta, beraz, ezin daitekeela ebaluatu matematikako ariketa bat bezala, zazpi lagun izateak ematen du ziurtasun bat.
|
|
|
Zorionez, zazpi lagun daude epaimahaian. Jakinik bertsoa ez dela matematika eta, beraz, ezin daitekeela ebaluatu matematikako ariketa bat bezala, zazpi
|
lagun
izateak ematen du ziurtasun bat. Zazpi buru, zazpi aburu; hamalau belarri, 43 ahori adi.
|