|
2013
|
|
|
Batzuetan eskaintza ugariegiak eta beste batzuetan gabezia nabariak, garbizalekeria. Berriki hor eman digu Xabier Amurizakbere lana gaiak bizirik eta erantzun beharrean
|
jarraitzen
duela gogora ekarriz. Egia da, beharra detektatzea errazagoa gertatzen dela kasu bakoitzean erantzun egokia ematea baino, baina lehen urrats hori gabe nekez egingo da bigarrena.
|
|
|
Berriki galdu dugun eta seguru asko euskara batuaren alde beste inork baino ekarpen handiagoa egin duen Txillardegiri omenaldi xume gisa, Huntaz etaHartaz (1976) saiakeran zioen harako hura gogorarazi nahiko nuke: ...ndegitik atzera begiratzean harridura sentitzen dut euskararekin batera egin dudan ibilbidea begiestean, adiskide sentitzen ditut egiteko bikain horretan bidaide izan ditudan guztiak eta azken aldi honetan, Huhezi Garabideren eskutikAbia Yala edo Hego Amerikako, hizkuntza gutxituen ordezkariei euskara batu eta gaurkotzearen gure esperientzia nolakoa izan den azaltzeko aukera izan dut, eta horretan
|
jarraituko
dut ahal dudan bitartean gure harridura eta poza beste batzuengan ere loratu dadin. Nire belaunaldiko askok, gutxi gorabehera antzera ikusten dugu euskararen ibilbide hau, baina badira gerora etorri diren beste belaunaldi batzuk, euskara batuaren baitan jaio direnak, eta batez ere horiei begira idatzi ditut lerro hauek nondik gatozen jakin dezaten eta guztion ahaleginarekin geroan noraino irits gintezkeen suma dezaten.
|
|
|
|
jarraitu
behar deutsazu.
|
|
|
Izan, zirikatzailea be bazan Eusebio. Urteen joanean,
|
jarraitu
eban antzinako irudiekin emoten sorlekuaren irudia, baina eztenkada malenkoniatsuz gatz-ozpinduta. Modernitateak ernegazio puntua eragiten eutsan.
|
|
|
Jakina, Torrealdairen azterketaren eskutik
|
jarraituz
, berrogei urtean, gauza guztiek bezala, bere bilakaera izan zuen zentsurak. Hasiera batean, 40ko hamarkadaren erdialdera arte gutxienez, gidatzaile edo, dirigista?
|
|
|
|
Jarraitzen
du esaten A. Zavalak Arrue ez zela liburu zentsorea, hots, euskal liburuei buruzko txostena egiten zuena, baina hark aldeko gutuna eginez gero, agintariek aintzat hartzen zutela. Eta gainera, eta hor dago aitorpen adierazgarri salagarriena, zentsurari ondo pentsatzen jarrita ez zitzaiola tranpa egiten; izan ere, A. Arrue konpromisoan ez jartzeko autoreak berak ondo neurtu behar zuen zer jarri, eta hartara, beraz,, era ortan egilleak berak egiten du bere liburuen zensura?.
|
|
|
Aurrera
|
jarraitu
aurretik, adierazpen horietatik honako esaldi hauek gogoan har ditzagun: Lekuko askoren ahotan dabil Antonio Arrueren izena(...). Asteasuko beltza?
|
|
|
Horrekin esan nahi da amatasunak, emakumeen bizitza profesionalean, politikoan eta kulturalean, gizarteratzeko zailtasunak ekarri dituela eta rol bakartzat hartu dela. Shulamith Firestonek azken ikuspegi hori aintzakotzat hartzen du, eta, bere esanetan, emakumeak funtzio biologikoagatik zapalduak izan dira; hitz batean, emakumearen zapalkuntza ugalketarekin hasi zen, eta gero ere zapalketa horrek continuum batean
|
jarraitu
du. Azkenik, Adrianne Richek amatasunaren bi interpretazio proposatzen ditu.
|
|
|
Baina amaren asmoen berri duenean, beste lagun batekin bizitzen jartzera doala alegia, berehala datorkio hitz egitera. Mari Txurik transgresioari beste koska bat eransten dio; izan ere, semeari kasurik egin gabe, bere nahiari
|
jarraitzen
dio. Urretabizkaiaren mezua argia da.
|
|
|
Zergatik panpoxlanarekin
|
jarraituz
, liburu honek izandako harrera kritikoa buruan, Olaziregik dio euskal kritikariek liburuari harrera ona egin ziotela. Olaziregiren esanetan, Aldekoak 1979ko nobela onentzat jo zuen, eta Txuma Lasagabasterrek gehien laudatu duen nobela da, J. A. Arrietaren Abuztuaren 15eko bazkalondoa rekin batera.
|
|
|
Berdintasunaren feminismoak, ordea, amek umeak ulertzeko erabilitako hizkera gutxietsi egin ohi du, betiere amaren nortasuna gutxitzen eta ezabatzen duelakoan. Diferentziaren feminismoak, aldiz, Luisa Muraroren teoriei
|
jarraituz
, umeak ulertzeko amek erabiltzen duten hizkuntza beste modu batera ikusi da. Amak, umeen hizkera erabilita, gutxietsi beharrean egokitu egiten direla dio Murarok.
|
|
|
Hala izan da XX. mendean zehar, Etxaidek landa giroan bertan aurkitu arte, ustez euskaldunaren balore sistema izan zukeena urratzen zuen pertsonaia nagusia. Erkiagak, ostera, Etxaide baino lehenagoko eleberrigintzarekin bat eginaz, landa giroa babesten
|
jarraitzen
du: hiria du bizileku Araibar zalduna bekatariak.
|
|
|
Gisa honetan, eredugarria ez zen pertsonaia nagusia landa giroan aurkitu zuen Etxaideren aurrean, Erkiagak, Etxaide baino lehenagoko eleberrigintzarekin bat eginaz, landa giroa garbi gordetzen
|
jarraitzen
du: pertsonaia nagusi andrezaleak hiria du bizileku.
|
|
|
Errealitatearen azterketa soziologikoak erakutsiko luke era horretako gertaerak landa giroan ere oso ezagunak izan direla. Baina, euskal eleberrigintzan, gaitzen jatorria giro hiritarrean zegoen eta egoten
|
jarraitzen
du. Landa giroan gordetzen den balore sistema kolokan jar dezakeen leku arriskutsua da hiria.
|
|
|
Zigorra jasango dute eragindako arau urraketarengatik: bizi izaten
|
jarraitzeko
gogorik eta adorerik gabe, artsenikoa hartuko du Emma Bovaryk; trenbidera botako du bere burua Ana Kareninak.
|
|
|
XIX. mendean ez ezik, XX. mendearen lehen erdia igaro ondoren ere, gizarteak ezarritako portaeratik urruntzen diren emakumeek zigorrak jasotzen
|
jarraitzen
dute, portaera berbera erakusten duten gizonezkoek ez bezala: Araibar zalduna pertsonaia nagusia eta horrekin birjintasuna galdu zuen Loli Mena adibide.
|
|
|
Gisa horretako ezaugarri banaketak ere sustrai sakonak ditu. Bere garaiko ikuskera islatzen
|
jarraitzen
du Erkiagak, baina mende luzeetan indarrean egondakoa zen. Euskal tradizio idatzian bertan ere bazuen lekukotasunik.
|
|
|
Dirudienez, lau mende luze geroago,, ematea, k emakumearen ezaugarri izaten
|
jarraitzen
du. Erkiagak irudikatutako Loli Menak Etxeparek bere zerrendara eraman ez zuen, opari?
|
|
|
Handik urtebetera jaiotako Manu Araibar ere hiritarra da. Pertsonaia nagusi bila landa girora jo duen euskal eleberrigintzan oraindik salbuespen izaten
|
jarraitzen
dute urtaldi horietan.
|
|
|
Araibar zalduna ez da ez pertsonaia gatazkatsua, ezta bilakaera duena ere. Euskal eleberrigintza ehotzen joan den tradizioan txertatuz, pertsonaiak bilakaerarik gabea izaten
|
jarraitzen
du. Araibar zalduna aldatuko da:
|
|
|
Pertsonaiak lauak dira. Gizabanako konplexurik eraiki gabe, pertsonaia sinplez hornitzen
|
jarraitzen
du euskal eleberrigintzak. Manu Araibar gizaki tipo bat ordezkatzera dator:
|
|
|
Gordinkeriaren bat atzematen diotenentzat, zalantzarik gabe, euskal literaturak lotsa onekoa, begiratua, izaten
|
jarraitu
behar du. Testuinguru horretan ezin izan zitekeen langintza erraza bizimodu lizuna zeraman pertsonaia bat moldatzea:
|
|
|
Laburbilduz, Erkiagaren Araibar zalduna eleberriak bere ekarria egiten du ordu arte landutako eleberrigintzak eratutako tradiziora. Tradizioan txertatuz, koordenatu narratiboen erabilera tipifikatuaren bidez giza portaerak arautzen
|
jarraitzen
duen arren, zurruntasun gutxiagorekin arautzen du. Jada ez du eraikitzen euskaldunak izan lukeenaren eredu litzatekeen pertsonaia nagusia, horrek lizunkeria irudikatzen baitu.
|
|
|
Euskararen kasuan, nahiz eta lanen bat egin den (Alberdi, 2011), oraindik ez dira asko aztertu diskurtso markatzaileak bere horretan. Lan honetan aztertuko diren elementuak diskurtso markatzaileen artean eta, haien barruan, birformulatzaile urruntzaileen artean kokatu diren arren, euskal gramatikak aurkaritzako lokailuen artean kokatzen ditu (EGLU III, 1990; Goenaga, 1980); Larringanek (1996), ISDari
|
jarraituz
(Bronckart et al., 1985; Bronckart, 1996), testu antolatzaileenartean aztertzen ditu elementu hauek eta, horien barruan, lokailu gisa, baina zalantza egiten du kontzesibotasunaren eta aurkaritzakotasunaren artean; testuaren ikuspegitik ere, Esnalek (2008, 32) testu markatzaile hitza hobesten du diskurtso markatzaile izendapenaren ordez, testu antolatzaileen azpisail gisa kokatuta eta, gaztelaniar... Aipatu behar dugu, halaber, Zabalaren (1996) lana; bertan, zenbait birformulatzaile analizatzen dira testu antolatzaile izendapenean bilduta, baina horien artean ez dira agertzen hemen aztergai ditugunak.
|
|
|
Euskarari dagokionez, Larringanen (1996, 2007) lanak dira horrelako azterketa bati heltzeko arrasto gehien ematen digutenak, eta arrasto horiei
|
jarraiturik
egingo da lan hau. Hizkuntzalari horren lanean (Larringan, 1996), kontzesiozkoen artean sailkatuta agertzen dira hemen aztergai ditugun birformulatzaile urruntzaileak.
|
|
|
Planifikazioaren alderdiari dagokionez, testua antolatzeko moduarekin lotuta dago, hau da, testu antolatzaileeksekuentzia ezberdinak lotzen eta elkarren artean artikulatzen duten moduarekin. Betiere Larringani (1996)
|
jarraituta
, bi erabilera bereiziko lirateke diskurtso markatzaile hauentzat: aitzineratua eta atzendua.
|
|
|
Egun hiztegietan agertzen den sailkapenari
|
jarraituta
.
|
|
|
(37) Horiez gain, zera galdatzen zaio, alegia, eragiketan parte hartu eta independente izaten
|
jarraitzen
duten enpresen lehiazko jarreran inolako koordinaziorik ez gertatzea [ZCP Ak, Lehia babesten duen Zuzenbidea. Join Venture.
|
|
|
Poesia, olerkia, neurtitza? gauza bera izendatzeko modu ezberdinak dira, baina izenbururako berak hori jarri nahi izan zuen, Orixek ere hori darabilela eta haren iritziari
|
jarraituta
.
|
|
|
gordetzen ote diren jatorrizko hitzaurreak, hala bada zergatik, norenak gordetzen diren... Bada, LU bilduman zail da hitzaurreen ibilbideari
|
jarraitzen
; izan ere, gehienetan ez da erabilitako bertsioen berri ematen; hala, ezin daiteke jakin, kasurako, jatorrizko bertsioetan agertutako hitzaurreak mantendu diren, gerora agertutako edizioetakoak diren hona ekarritakoak, beste literatur sistemaren batzuetako hitzaurreak itzuli diren, eta abar.
|
|
|
bildumako hitzaurreak askotarikoak dira luzera, izenburuak, antolamendua, edukia, antolamendua, bibliografia... kontuan hartuta, eta itzultzaileek irizpide bateraturik gabe jokatzen dute. Nork bere irizpideei
|
jarraitzen
die, baina ez beti modu berean, orain batera eta beste behin bestera jokatu izan duenik bada eta. Oro har, funtzio entziklopedikoa dute LU bildumako hitzaurreek (egileaz eta obraz ari dira nabarmenki), eta itzultzaileek idatzitakoak izan arren, oso modu orokorrean dihardute itzulpenaz (hala egiten duten apurretan).
|
|
|
Izan ere, ondokoak eztabaidagai dira: ...horren arabera, LU bildumako liburuek hitzaurrea behar dute?, nolakoa behar luke hitzaurreak?, hitzaurrearen ordez, hitzatzea hobe?, nork idatzi behar lituzke hitzaurreak, itzultzaileak, literaturan adituak, bakoitzak bat?, itzultzailearen hitzaurreetan itzulpenari buruzko gogoetak gura ditugu?, beste edizio batzuetako hitzaurreak itzuli behar lirateke?, orain arteko irizpiderik eza ikusita, hala
|
jarraitzea
komeni ote da edo aurrerantzean irizpideak zehaztu behar genituzke?, zein?, nola ekin aurrerantzean hitzaurreen copyrightaren auziari?
|
|
|
alde batetik, bertsopaperen bidez zabaltzen ziren bertsoak zeuden, eta, bestetik, aldizkari edo bertso liburuetan agertzen zirenak. Juan Mari Lekuonak Ahozko euskal literatura lanean ematen dituen argibideak
|
jarraituz
, garrantzitsua da ohartzea ez zutela estatus berbera bide batetik ala bestetik hedatzen ziren bertsoek. Honela adierazten du Lekuonak:
|
|
|
Monarkia Hispanikoan izan zen jainkosaren etorrera Habsburgo dinastiaren heltzearekin parekatu zuenik, Austria eta Astrea hitzen antzekotasun fonikoa baliatuta (Armas, 1986, 48). Mitoaren arabera urrezko aroari zilarrezkoak
|
jarraituko
lioke, eta azken honi brontzezkoak eta burdin aroak, baten narriadura hurrengorako urratsa litzatekeela. XVI eta XVII. mendeetako elaborazio literarioetan, ostera, aldi horiek, edo horien arteko batzuk, batera irudikatzen zituzten simultaneoak balira legez.
|
|
|
Edozein literatura nazionalen epekatze ariketa zaila suertatzen bada, berez, XX. mendera arte literatura, normalizatu? bat mamitzera iritsi ez den literatura baten ibilbidea aldien segida bat
|
jarraituz
atontzea ez da errazagoa. –Normal?
|
|
|
Euskaraz mintzo zen komunitate osoa hartuko zukeen botere politiko bakar baten gabeziak, irizpide politikoak
|
jarraituz
aldiak zedarritzea eragozten du. Jazoera politikoek eragina dutela literaturan ukaezina da.
|
|
|
Zinez, eremu labainkorra da kausena, gertaerak egiazta eta neur daitezkeen ziurtasunarekin ezin ziurta daitezkeelako gertaera horiek eragin dituzten kausak. Arestian aipatutako adibidearekin
|
jarraituz
, 1876az gero, euskal gertaera literarioa indartu zela baiezta daiteke: bertsoa ugaltzen da, antzerki berria deituaren hasiera urtealdi horietan lekutzen da, kontakizuna, XVI. mendean dokumentatu den artzain eleberriaren osteko isilaldia etenaz berriro abian ipintzen dute...
|
|
|
Bata, nolakotasunaz ari da; bestea, denboraz. Hau da, denbora epe jakin batean
|
jarraitzen
den arau literarioen sistemaz dihardu. Arau literarioen sistema denboraren ardatzean kokatu beharrak arazo bat baino gehiago planteatzen du.
|
|
|
Ordu arte ezezaguna zen berrikuntza dakarten testuen argitalpen urteak jarri mugarri eta mugarrion artean ekoiztutakoari leku egin: 1545, 1657 urteak mugarri ukaezinak dira, eta aurrerago, irizpide berbera
|
jarraituz
, Neoklasizismorako edo Erromantizismorako jauzia islatzen duten lehen idazlanen argitalpen urteek ezarriko lituzkete mugarriak. Bestela esanda, berritasuna litzateke bilakaeran indarrean legokeen irizpidea.
|
|
|
Ondorioz, ordu arte beste irtenbiderik gabe beren behar literarioak ahotsa bitarteko baino ase ezin zitzaketen gizarte mailei irakurketa idazketak ezagutzeko aukera irekitzen zaie. Jakina, beren kultur erreferentziek ahozkotasunean egoten
|
jarraitzen
dute; orain, ordea, erreferentzia horiek mundu idatzira eramateko gauza dira. Bertsopaperak deituak horren erakuskari garbia dira.
|
|
|
Euskal literaturaren historia aldietan banatzeko aukera bat irizpide kronologikoa
|
jarraitzea
da, baina, onartuz mendea bezalako zenbaki kontzeptu bat etiketa bat baino ez dela. Gertaera soziopolitikoak euskarri eraikitzea baztergarri litzateke, euskal komunitate osoarentzat baliagarriak liratekeen mugarriak ezartzeko gaitasunik ez izateagatik.
|
|
|
Asmo, moderno? horren ildo berean
|
jarraitu
zuen, Retolazaren iritziz, Joan Amenabarrek ere Euskal poesia kultoaren bilduma() liburuan (1983). Amenabarren antologia Lore Jokoetan Emeterio Arresek aurkezturiko testuetatik abiatzen zen eta Gabriel Arestiren Harri eta Herri arteko aldiko testuak hautatu zituen, aldi horretako testuen ezaugarrien kidetasun gisa, kultua?
|
|
|
Aldekoarenaz geroztik egin diren antologiek bide ezberdinak
|
jarraitu
dituzte: poesia Modernoaren antologia egintzat ematen dute eta Postmodernitateko aldiaren testu antologiari ekin diote.
|
|
|
Onaindiak hitzaurrean zioen moduan, euskal olerkia bazegoela frogatzea zuen asmorik nagusiena, eta horretan apologisten tradizio zaharra
|
jarraitu
baizik ez zuen egin. XVIII. mendeaz geroztik euskal testuen aurkezle guztiek borrokatzen duten mamuaren aurkako legitimazio argumentu sendoa aurkeztu nahi zuen Onaindiak.
|
|
|
Santi Onaindiak XVIII. mendeaz geroztik zetorren euskal literaturaren pobretasunaren eta euskal hizkuntzaren poesiarako ezgaitasunaren argudioez gain, guda aurretik, Miguel Unamunok gehituriko iritzi ezkorrak zituen akuilatzaile. Jose Manterolarena bezala, apologisten tradizio larramenditarrari lotzen zaio Onaindia, ezinbestez, eraso sinbolikoak hor zirauelako, hots, bai euskara eta bai euskal literatura kuestionatuta zeudelako eta gaur egun ere kuestionatuta
|
jarraitzen
dutelako, neurri handi batean.Horrela betetzen da Ikasketa Kulturalen ildoan jakina den irizpide nagusi bat, hots, boterean dagoenak beti egiten diola azpijana kategoria subalternoan daukan komunitatearen errepresentazioari (Van Dijk, 1999), hain zuzen ere boterean dagoenaren diskurtsoak badituelako baliabideak subalternoaren praktika diskurtsiboak neutralizatzeko eta ahultzeko. Alabaina, Ikasketa Subalternoak gai izan dira erresistentzia egiten duten diskurtsoek garaturiko dinamika askatzaileak agertzeko ere, zeren, Gayatri Spivak ek. Can the subaltern Speak??
|
|
|
Greimasen aktante kontzeptuari egindako azterketekin
|
jarraituz
, Carmen Boves semiotikalariarena aipatu genuke. Bovesek (1993), pertsonaiaren definizioa gauzatzeko garaian, unitate pragmatikoa ere eransten dio unitate sintaktiko eta semantikoari.
|
|
|
Bigarren agiria, bere seme eta katedran oinordeko izan zen Alfontso Mariarekin egindako notario kontratua da. Zahartua zegoela-eta, aitak katedra eginkizunei aurre egin ezinik, semearekin akordio bat egiten du, aitaren katedrako eskolak erdi bana emateko eta semeak soldataren laurdena jasotzeko, ezkondu gabe eta aitarekin bizi bazen; eta ezkonduko balitz, soldataren erdia, katedradun
|
jarraitzen
bazuen beti amaordeari eta neba arrebei soldataren laurdena emateko obligazioarekin, amaordeari hil arte eta neba arrebei hauek bizimodua ateratzeko gai izan arte (ikus ERANSKINAK: 4).
|
|
|
haiek sinalefaz ahalik eta gutxien baliatzeko joera erakusten dute;. Carlistenac, bertsoak, bertsolariak bezala, komenentziaren arabera baliatzen dira, arau zehatzik gabe.E. M. Azkueren poemek, ordea, neurkerari dagokionez beste eredu bat
|
jarraitzen
dute, zorrotzagoa, kultuagoa (Oihenartek bezala), agian gaztelaniazkoaren eraginez.
|
|
|
Beraz, 1837, 1838 eta 1839koak dirateke Gabon kantok. Hortaz, itxura guztien arabera, B. Mogelek Gabon kantak ontzen (argitaratzen ere?)
|
jarraitu
zuen, beti bere izenik jarri gabe.
|
|
|
–vici modu barri bat/ aurrera
|
jarraitu
. // Alan izango dogu/ eriotza ona/ eta aren ondoren/ Ceruco ondasuna (GK 1832, XII).
|
|
2014
|
|
|
azken finean, hurbila izan behar zitzaien mutila bi eguneko bahiketaren ondoren. Baina ikara gainditu eta hausnarketarekin
|
jarraituz gero
, egia azaltzen da, alegia, ziurtzat jo dezakegu kasu horietan ere, heriotza zentzumen guztietatik sartzen denean ere, urruntzaile bat dagoela, leungarri bat: ideologia.
|
|
|
Burua mugitu zuen Ruche jaunak, tristuraz. Dena antolatuta zeukan zure adiskideak?
|
jarraitu
zuen Jonathanek?. Bidali dizun gutuna haren testamentua da.
|
|
|
«Badakigu ez dugula ezer aldatuko, ezer irauliko, baina literaturaz hitz egiteko gogoa genuen eta horren inguruan elkartu gara aldizkaria egiteko», azaldu du Ibon Egañak, sustatzaileetako batek. Aldizkariak ez du maiztasun jakinik izango, eta blog baten ereduari
|
jarraitzen
dio. Hots, argitaratu ahala mezuak ikusgai dituen sareko gune bat da.
|
|
|
–Siempre que podíamos nos íbamos al monte, aunque sólo fuese a Archanda, a execrar de aquel presente miserable, a buscar algo de la libertad de los primitivos euscaldunes que morían en la cruz maldiciendo a sus verdugos y a echar la culpa a Bilbao, al pobre Bilbao, de mucho de aquello.? Urteak geroago, berriz, hari beretik tiraka
|
jarraitu
zuen Arestik (in Zuberogoitia eta Zuberogoitia, 2008: 180):
|
|
|
Euskal Pizkundearen lehen urrats horiek askoz ahulagoak izango ziren Azkueren lan eskergaren faltan. Resurreccion Mariak institutu probintzialeko euskara katedra eskuratu zuen 1888an eta bertan
|
jarraitu
zuen (mende hasierako tarte batean izan ezik) 1920ra arte. Hamarkada horietan zehar, ehunka bilbotarri gramatikaren oinarriak irakasteaz gain, Azkuek martxan jarri zituen bi aldizkari, akademia bat, antzoki txiki bat eta beste hamaika ekimen.
|
|
|
Dena dela, bulkada militanteak gasolina horniketa lanean
|
jarraitu
zuen hurrengo urteetan, eta hala jarraitzen du oraindik, baina testuingurua ez da duela 30 urtekoaren parekoa, ezta hurrik eman ere: artikulu honen hasieran aipaturiko aldaketa soziodemografiko sakonei eranstekoak dira azken urteotako migrazio mugimenduak, eta ezin ahantzi berauen poderioz kulturaniztasunaren eta eleaniztasunaren presentzia areagotu egin dela Euskal Herrian.
|
|
|
Dena dela, bulkada militanteak gasolina horniketa lanean jarraitu zuen hurrengo urteetan, eta hala
|
jarraitzen
du oraindik, baina testuingurua ez da duela 30 urtekoaren parekoa, ezta hurrik eman ere: artikulu honen hasieran aipaturiko aldaketa soziodemografiko sakonei eranstekoak dira azken urteotako migrazio mugimenduak, eta ezin ahantzi berauen poderioz kulturaniztasunaren eta eleaniztasunaren presentzia areagotu egin dela Euskal Herrian.
|
|
|
Funtsezkoa da bi eragile horietako bakoitzaren lana, eta funtsezkoa da, era berean, erabakiak hartzen diren guneetan dagoenak, kudeaketa hutsera mugatu beharrean, tarteka aurrerapausoak proposatzea, norabide berriak markatzea, jauzi kualitatiboetarako oinarriak jartzea. Ekimen indibidualei euren meritua aitortuta ere (erreparatu adibidez Gaizka Garitano Eibar Futbol Taldeko entrenatzailearen berbei in Uztarria, 2015), modu serio,
|
jarraitu
eta iraunkorrean aldaketa kualitatiboak eragin nahi badira ezinbestekoa da erabakiguneetatik trakzio lana egitea. Horri dagokionez, azpimarratzeko modukoa da UEMAren eskariari erantzunez EITBko zuzendaritzak, urratsak?
|
|
|
Aurrera
|
jarraitu
aitzin, ohar bat egin nahiko nuke. Faltsukerietan dabil hiria eta herria, askatasunak eta loturak, aniztasuna eta bakantasuna, zibilizazioa eta basakeria, modernitatea eta tradizioa... kontrajartzen dituen Hiriaren ideologia.
|
|
|
Haren taupadek eta mintzoek kristautasun osoan zabalduz, arima kristau guztiak harmonizatu behar dira. Hiri Sakratua sekularizatu zelarik, eta bihotza estatu hiriburura lekualdatu zelarik, paradigmak bere horretan
|
jarraitu
zuen gehienetan. Aldaketa bakarra:
|
|
|
Alegia, Gabriel Tarderi
|
jarraituz
, tradiziozko imitaziotik imitazio modernora. Moda da, nonbait, testuinguru modernoetan praktika baten hedapen fenomenoa, zeresanik gabe doa zer gertatuko den testuinguru hipermodernoetan, baina bistan da euskara modakoa izan dadin modako kontuekin artikulatu dugula, horiek zernahitakoak izanda ere.
|
|
2015
|
|
|
milisegundu batean gau, gai aldaketa egin du: [arto xuritzea] etxe atetaik bestila, gü bezala g... gaur zükezün ta beste etxin beste gauatez eta hola [anaiak] gaiooz [eta enekin ari zen lekukoak, arrebak, baieztatuz
|
jarraitzen
du] gaiooz...
|
|
|
Uler bedi ez garela ukatzen ari frantsesaren prestigioak eragin dezakeela euskaraz ere hots ubularra ahoskatzea, baina prestigioa arrazoi absolututzat saltzen badugu, nola ulertzen da beste hainbat euskaldun ipartar adinetakok oraindik euskaraz dardarkari hobikaria ahoskatzen
|
jarraitzea
–Jokoaren teoria honetan dardarkari hobikariari halako euskal baserri kutsu zenbait itsatsiko litzaioke, ala?
|
|
|
Lapurrak etxean ote? Mikelek ez zekien zer egin, edo hor
|
jarraitu
edo bere plana bertan behera utzi eta tximista bezain azkar kalera atera, kukuaren misterioa argitu gabe utziaz. Baina alde batetik beldurrarengatik mugitu ezinik zegoelako eta beste aldetik bere jakin mina oso haundia zelako, hor, gortinaren atzetik geratzea erabaki zuen.Kris?
|
|
|
Halako batean, bi borreroek alde egin dute. Norbait arrastaka zeramatela egingo nuke.Gero isiltasun erabatekoa egin bada ere, begiraleen oihu eta orroak entzuten
|
jarraitu
dut gau osoan, otsoen auriak entzuten ari banintz baino izutuago.Biharamunean, bolo bolo ibili dira gauean gertatutakoari buruzko esamesak. Matxinada baten hotsak zabaldu dituzte borreroek.
|
|
|
Artzain horiek dira, Ardibasoko Jule, Tomas, Amele, Sabas eta, Agaton eta Martin anaiak. Azken kapituluan, artzainok elkarrekin
|
jarraituko
dute, hildako Agatonen anaia Martinen hutsunea, Agatonen emazte Genarek betez. Martin idi batek hil zuen gertaera erabakigarriak hasi baino lehen.
|
|
|
Dena den, familia osatzeari dagokionez, senar emazteek eratzen duten guneaz soilik dihardu; izan ere, Sabas eta Jule seme alaben guraso zirela ez du ezagutarazten Euskal Herriratu arte. Aipamen bakarra da, zeren eta ordu arte ezkutuan gordetako datuak hala
|
jarraituko
du aurrerantzean ere: une horretan baino ez ditu ahotan hartzen.
|
|
|
Atzera itsasoratu zirenean, beste ontzi batek jo eta, kalte berriei aurre egiteko A Coruña dute hurrengo geltoki. Zailtasun hauek igaro eta, ostera ere, bidaia
|
jarraitzeko
direnean, Genare, Agatonen emaztea,. Osasunaz eltzen bagozak, beste bein orraitiño enaiubek arrapauko ixasuok. Jakin izan olako galbidiak dagozala, ni etorri?
|
|
|
Agaton ezagutu zutenean zeukaten ogibidearekin
|
jarraitzen
dute: gazta saltzaile.
|
|
|
pairatu gabeko behaztopa harria gaineratzen zaion Jule, beste ikasgai bat gehitzeko bitarteko bihurtzen da. Gurasoen esana okertzat jo arren, esaneko izaten
|
jarraitu
eta, eroapenari lotuz, haien oniritzia izan arte itxaron zuen. Karlos indianoa zen Juleren amarentzat egokiena; kontakizunak, alabaina, txarto zebilela frogatuko du.
|
|
|
Zarrago diran aldetik argi geiago euki daroe, ta erakutsi daiela euren gogamena: baña ez beti
|
jarraitu
eragin, seme alabak errukarri izateko zori ta agiñean ipiñiaz.
|
|
|
Hedabide nazionalekin
|
jarraituz
, HPSren ikerketaren arabera 9.850 lagunek erantzun zuten bezperan Argia irakurri zutela. CIESen 2014ko datuak, aldiz, Argiaastero eta hilero irakurtzen duten lagunez mintzo dira:
|
|
|
Debagoieneko astekariari dagokionez, 2008 eta 2014 artean behera egin du bere irakurle kopuruak, asteroko zein hileroko sailetan. Hala eta guztiz ere, emaitza aipagarriak izaten
|
jarraitzen
du, 34.100 lagunek irakurtzen baitute astero, eta 46.000k hilero. Ttipi Ttapa k ere oso emaitza onak lortzen ditu, hamabostero 27.200 irakurle lortzen baititu; hilero, berriz, 31.100 pertsonak irakurtzen du Nafarroako mendialdeko agerkaria.
|
|
|
Arlo honetan, alabaina, arretaz
|
jarraitzeko
moduko kasua da Ipar Euskal Herriko Euskal Irratiak federazioan biltzen diren irratiena (Antxeta Irratia, Gure Irratia, Irulegiko Irratia eta Xiberoko Botza; beraien programazioaren %80 lau irratiek elkarturik eskaintzen dute, eta gainerako %20 tokian tokiko gaiekin osatzen du irrati bakoitzak). Ipsos ek Euskararen Erakunde Publikoak eskatuta 2006an eginiko ikerketaren arabera, Euskal Irratiak fe... –Nafarroa Beherean katerik kontsumituena da, herrialdekoen %39k egunero entzuten baitu; BAM hirigunean, berriz, %3koa baino ez da haren sarbidea?
|
|
|
hamarkada hasieran ikus entzunezkoen arloan Ipar Euskal Herriko euskal irratiak eta EITB sortu ziren ia ezer ez zegoen lekuan; hamarkada amaieran, berriz, tokiko prentsa eta Euskaldunon Egunkaria. Denbora tarte laburrean ia ia ez izatetik izaterako bidea egin zela, funtsean, eta hazkunde prozesu luze eta konplexuan murgilduta
|
jarraitzen
duela euskarazko komunikazio eremuak, hazikurenak jota aldian aldian (izatea berez baita problematiko) baina proiektu berriekin eta eremuak zabalduz, bizi bizirik den seinale. Orain, heldutasun puntura iritsita, agian estrategiak birpentsatu eta urrats berriak egiteko garaia ailegatu zaie euskarazkoei, izate hutsetik haratago joan eta apurka apurka Euskal Herriko komunikabideen artean lidergoa lortzeko.
|
|
|
Piarres Larzabal idazlea aipatzeak eremu oso zabalera eramaten gaitu. Idazle goiztiarra eta berehala begiratua, inguruan zituen euskal idazleek, besteak beste Piarres Lafittek, ohartu baitziren gaztetxoak dohaina zeukala, horrela bultzatu zuten
|
jarraitzera
. Jarraitu zuen, poliki, bere idatzietan inor erasotu gabe, gazte batek idatziko zituzkeen lanak sortuz, ipuinak, antzerkiak.
|
|
|
Idazle goiztiarra eta berehala begiratua, inguruan zituen euskal idazleek, besteak beste Piarres Lafittek, ohartu baitziren gaztetxoak dohaina zeukala, horrela bultzatu zuten jarraitzera.
|
Jarraitu
zuen, poliki, bere idatzietan inor erasotu gabe, gazte batek idatziko zituzkeen lanak sortuz, ipuinak, antzerkiak. Hau, gerla baino lehen, gure bigarren gerla, 1939an hasi zena, ez Hegoaldekoek ezagutzen duten 1936ko gerla.
|
|
|
Dagoeneko apez mota berezia zegoela ohartua zen, mendian karlisten garaiko apeza ezagutu baitzuen, horrela bestelako apezak zeudela ikusi zuen, ez zirela soilik herrian egoten ziren apez horiek, gerlan ibilitakoak. Bestelakoak bazeudela eta ez zela deus pasatzen, nahiz eta desberdinak izan, apezak izaten
|
jarraitzen
zuten. Horrela joan zitzaizkion ondorengo urteak.
|
|
|
Herriaastekaria aipatzen dugu baina euskarazko prentsak, urtetik urtera ugaltzen joan zenak, antzerki mundua
|
jarraitu
zuen. Izan ere, Antzerti, Egan, Zeruko Argia, besteak beste antzerki, antzezle eta antzerki idazleen berri ematen joan ziren, kritikaren aipamena egiten, sortzen.
|
|
|
Ezaugarrietan herritar askoren parte hartzea zela zioen, kantuak, jantziak, kabalkadak aipatzen zituen. Antzerki mota bat goraipatzen zuen baina ez zuen bide horretatik
|
jarraitu
. Beste bide bat hautatu zuen, psikologiari lotuko zitzaion antzerki mota bat, pertsonaia desberdinek, haien nortasun eta izaerak garrantzia zutenak.
|
|
|
Lekuonatarrei
|
jarraituz
(1978; 1982), ahozko literaturaz ari garenean, gogoan izan behar da artegintza herrikoiaren osagai batez dihardugula, eta ez herri xehetik aldendutako eliteaz. Artea denez, inspiratutako zerbait da, gure mundua aberasteko berrikuntza, aurkezten den orotan berezitasuna lortzen duena.
|
|
|
Izan ere, askotan jainkosatzat aurkeztu izan da, eta guk ez diogu izaera hori ukatuko, baina argudio sendoak eman behar dira horretarako. Argibide honen ostean, Mariren gainean egindako teoria nabarmenenak aurkeztuko ditugu, ikerketarekin
|
jarraitu aurretik
.
|
|
|
Barandiaranek batutako ekoizpen mitologikora joz, eta Neumanni (2009)
|
jarraituz
, Ortiz Osés ek Ama Nagusiaren arketipoaren gailentzea ikusi zuen, eta Mari euskal mitologiaren erdigune legez ezarri zuen. Baieztapen horren gainean eraiki zuen autoreak bere teoria guztia:
|
|
|
Aranaren esatekoak antropologia feministaren eremuan kokatu daitezkeen arren, badira kategoria horretatik aipagarriago diren beste batzuk, Del Valle-k (1985) adierazi zuenetik euskal gizarteko botere eta prestigio sozial handiko maila asko gizonezkoen esku egoten
|
jarraitzen
zutela, ikerketa antropologikoa, esaterako?, nahiz eta kolektibo femeninoa etxeko zereginetara lotzeko ideologia kontserbadorea nagusi izateari utzi.
|
|
|
K. Bühler eta A. García Calvo hizkuntzalarien formulazioei
|
jarraituz
–azkenaren ekarpenei batez ere?, Baltzak (Mtz. Lizarduikoa et al., 2007) dio, hizkuntzari berari adituz gero, mintzamoldea eta mundu egitura lotzen dituen tirabira argitzen dela.
|
|
|
Ex voto. Lacubegiren izenaren inguruan Huarteri (1997)
|
jarraituko
diogu, aurreko ekarpenak gogoan izanda, mitologiarekin zerikusi handia daukan azken azalpena berak eman duelako. Haren esanetan, lacusIn offertoriuminfernuari irizteko erabili da zenbaitetan kristautasunean.
|
|
|
Hemen dabiltza batzuetan batera: beste batzuetan berak
|
jarraitzen
dio aurretik doanari, beste batzuetan bera doa aurretik, eta, ziur orain, Euridizeri begiratzera itzultzen da Orfeo.
|
|
|
Greziar tradiziotik nabarmendutako adibideek erakusten dutenez, infernuak bere logika dauka, eta bertan bere printzipioei
|
jarraitu
behar zaie. Orain, ikusitakoa euskal mitologia aztertzeko izango da gogoan, euskal tradizioan Marik izan duen esanahiaren inguruan azalpen bat emateko gero.
|
|
|
Aurretik nabarmendutako motiboei
|
jarraituz
, honakoa esan daiteke. Alde batetik, argi dago Marirengana zerbait jakiteko jotzen dela:
|
|
|
Izan ere, edozein pertsona leize edo haitzulo batera sartuz gero, iluntasunean egon arren, ez du bere burua zuzenean beste mundu batean ikusten. Mundu honetan
|
jarraitzen
du, nahiz eta barrurago, eta kontu handiagoz, kobak ibiltzeko traketsak izaten baitira?. Eta zer esanik ez:
|
|
|
XX. mendera igaro eta Katalina Eleizegiren Garbiñe (1916) eta Loreti (1918), eta beste hainbatekin, euskaldunen historia berreskuratzen eta goraipatzendituzten obrekin topo egiten dugu. Eta, gerra zibilaren ondoren ere, bide berari
|
jarraituko
zaizkio euskaldunen artean, Nemesio Etxaniz (Irulearen negarra, 1953), Jon Etxaide (Begia begi truk, 1978), edota Antonio Labaien (Muñagorri, 1978), hala nola Piarres Larzabal. Eta helburu berdintsua zuen Bigarren Mundu Gerraren ondoren sortuko den bai teatro historikoak bai eta egungo pastoralak.
|
|
|
Bordaxuri1971n debekatu zuten bezala, 1973an Pio Barojaren Altzateko Jaunaantzezteko Xabier Letek egin eskariari ezezkoa eman zion zentsurak, baina halaz ere
|
jarraitu
zuten Intxixuko taldekoek fermuki eta urteetan Orria 778aurkeztu zuten. Hemen frankoak, mahometanoak eta baskoiak agertzen ziren borrokan, eta Eugenio Arozenak esaten digunez arrakasta handiz:
|
|
|
Batez beste 450 ikusle izatera iritxi zen. 1975.urteko udazkenera arte Orria 778 antzerki lanarekin
|
jarraitu
genuen beste berri bati ekin genion artean.
|
|
2016
|
|
|
Erromantizismoaren hausturatik aurrera, ondare klasikoaren berreskurapenak bazterrekoak bilakatuko dira eta berritasunak hartuko du artearen erdigunea (Llovet, 2005). Izan ere, Erromantizismoaren etorrera arte, ondare klasikoa zen neurri estetiko funtsezkoa, non poetikek ezartzen zuten
|
jarraitu
beharreko araua. Erromantizismotik aurrera, bada, eta bereziki modernitatean, aurrez ezarritako arau estetiko edo poetika klasiko horiekin hautsiko da, neurri estetiko egonkor ororekin (Adorno, 2004).
|
|
|
Potten, hala, ildo berean
|
jarraitu
zuen Atxagak, batez ere lehenengo aleetan argitaratu zituen lan kritiko aski landuetan. Horietan proposatu zuen Euskadi Ofiziala terminoa, euskal kulturaren erdigunean zeuden pertsona, gune eta diskurtsoak kritikatzeko.
|
|
|
Literatura konparatuarekin erlazionatzen diren zenbait teoria berriren bidez, teoria sistemikoak, postkolonialismoa? ikuspegi hori urtetan zartatzen joan bada ere, oraindik indar handia izaten
|
jarraitzen
du. Horregatik, are garrantzi handiagoa hartzen dute euskal literaturaren baitako literatura konparatuaren ikuspegiaren lehen agerpenek.
|
|
|
Horregatik, are garrantzi handiagoa hartzen dute euskal literaturaren baitako literatura konparatuaren ikuspegiaren lehen agerpenek. Zer esanik ez Lauaxetaren kasuan, zeina bere ikuspegi modernoa nolabait ezkutatzen ahalegindu zen, eta baita Atxagaren kasuaren ere, zeinaren 70etako ideia zenbait gaur egun ere aski ausart eta indartsuak izaten
|
jarraitzen
duten. Gerora han defendatutako puntu batzuk kritikatzen ahal badira ere, mugarriak izan ziren euskal literaturaren teoriaren hastapenetan zein modernizazioan.
|
|
|
Eskualdeen artean alde txikia dago, gehien nabarmentzen den eskualdea Plentzia Mungia baita (%78) eta gutxien, berriz, Arabako mendialdea (%70, 2). Hiriburuen artean, Gasteiz, Donostia eta Bilbo dira konexio gehien dutenak, hurrenkera honetan, eta lurraldeei dagokienez, euren hiriburuetako ordena
|
jarraitzen
dute (Eustat, 2016b).
|
|
|
Hau honela, ez da harritzekoa denbora luzez ezarrita zeuden domeinu kopurua beherantz joatea, eta berria(. EUS), aldiz, gora. Dena den, nobedade izatearekin bakarrik ez da nahikoa eta. EUS en marka hori (euskara eta Euskal Herria) indartzen
|
jarraitu
beharra dago gizarte mailan arrakasta izaten jarraitu dezan.
|
|
|
Hau honela, ez da harritzekoa denbora luzez ezarrita zeuden domeinu kopurua beherantz joatea, eta berria(. EUS), aldiz, gora. Dena den, nobedade izatearekin bakarrik ez da nahikoa eta. EUS en marka hori (euskara eta Euskal Herria) indartzen jarraitu beharra dago gizarte mailan arrakasta izaten
|
jarraitu
dezan.
|