|
2023
|
|
|
adarjotzea, ligatzea eta haserretzea. Gai horietan beraiek erabiltzen dituzten esamoldeak
|
ikusi
eta aukera berri batzuk eskainiko zaizkie gazteei.
|
|
|
• Gazteei hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela erakustea: saioetan ondo pasatzea oso garrantzitsua izango da, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela
|
ikusteko
. Modu horretan, errazagoa izango da aurrerantzean ere landutako esamoldeak erabiltzea, edota beraiek berriak bilatzea edo sortzea ere.
|
|
|
Aurretiko plangintza bat edukiko den arren beti, plangintza hau beti aldatuko da ikasturtean zehar, haur eta gazte bakoitzaren eta taldearen nahi eta beharretara moldatu da eta. Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela
|
ikusten
, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena. Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du.
|
|
|
2022 urtean adinen banaketa oso orekatua izan da. Hala ere, taulan
|
ikus
daitekeenez, LH6ko haurren artean ez da horren arrakastatsua izan izen ematea.
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan. Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala
|
ikusten
, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan. ...aizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago
|
ikusten
dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
Azkenik, heziketa libreko dibulgatzaile gisa, sistema araututik erabat kanpo dauden edo egon daitezkeen hainbat eskola ezagutzen ditut, non
|
ikus
baitaiteke zer den euskara ikastea hizkuntzak modu naturalean eta berezkoan ikasi behar direla uste duten eremu pedagogikoetan.
|
|
|
Aurre egin behar diogu egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena, honek azkenaldian hartu duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena. Zintzoki eta ausardiaz begiratzen badiogu, aztarna asko ematen ahal dizkigu egungo egoera zein den
|
ikusteko
.
|
|
|
Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak
|
ikusteko
zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Izan ere, Nafarroako Unibertsitatean ere erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen ere aldea dagoen, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena, baina kezkatzekoa iruditzen zait
|
ikustea
nola hemendik pare bat urtera haurren hezitzaile izango diren horiek ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin. Askotan gertatzen da gaztaroan egitea hizkuntza ohituretako aldaketa, nerabezaro garaiko helduekiko desafio beharra eta gainerako" gorabeherak" gaindituta.
|
|
|
Horregatik, oso diferentea da bertan izena ematen duten ikasleen soziologia, euskara maila, eta motibazioa; gauzak horrela, askok eta askok ez dute bokazio filologikorik, euskara gehiago ikastearen helburua, edo etorkizunean lana euskaraz egin ahal izateko asmoa baizik. Hala ere, errealitateak errealitate, lanean euskaraz arituko diren maistrak eta maisuak hortik aterako direla jakitea kezkagarria zait, hor ere
|
ikusten
dudan jarrera antzekoagatik. Zenbat entzuten den frantsesa, ene, non eta Euskal Filologia baten parekotzat jo daitekeen lizentzia batean.
|
|
|
Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak.
|
Ikusi
besterik ez dago umearen arreta.
|
|
|
Hitzen erritmoa eta musikaltasuna, magia eta misterioa, elipsiak eta aliterazioak, mitoa eta egunerokotasuna, gorputzaren mugimendua —psikomotrizitatea— eta keinuak... Haurrak entzuten eta
|
ikusten
duena jasotzen eta imitatzen du, horiek dira bi aktibitate nagusiak. Bizitza osoan garrantzi osoa izan dezakeen corpus sentimentala, linguistikoa, keinuena eta musikala jasotzen (almazenatzen) eta imitatzen (bizitzen) ari da umea.
|
|
|
Kontzientzia izan haurra ez dela artean gai hizkuntzaren mekanismo logikoak jasotzeko, bizipen sentsualak direla haurraren mundua: entzun,
|
ikusi
, ukitu, mugitu, laztandu egiten ditu jostailu edo panpina maiteenak, bizidunei bezala hitz egiten die, totelka, hitz doiekin, keinuekin. Helduontzat umea artean ez da hizkuntzaren guztiz jabe, eta guk esango dugu nahi duguna, baina umea primeran moldatzen da eta komunikatzen bere jostailu eta panpinekin...
|
|
|
Auskalo zer ulertuko zuen umeak, baina gauza bat dago garbi: elipsia eta estilizazio izugarrien bidez eraikitako ipuin labur bat
|
ikusten
ari da umea kanta apalaren baitan. Bere irudimena urruti dago oraindik logikatik.
|
|
|
Plazer horren guztiaren aurretik ahozkotasuna dago, hitzek nire memorian egiten duten oihartzuna: txukun idatzitako ama hitzak ama erreal bat du aurretik, Vallejok idatzi duen ama —mamá, noski originalean— erreala delako emozionatu da idazlea, ama ahozkoaren oihartzuna, ama hezur haragizkoaren itzala eta babesa
|
ikusi
dituelako ama idatzian. Hitzak ez dira oraindik —ez nagusiki behintzat— kontzeptuen ontzi, sentimenduen adierazpen baizik.
|
|
|
Ahozkotasuna, bai, baina erdarazko telebistatik jasotzen zuten bizitasuna eta batez ere modernotasuna omen zena, ez euskarazko programetatik. Orain, ordea, bukatu samartu dira kritikak, baina ez euskarazko eskaintza ugaritu edo hobetu delako, baizik belaunaldi berriek gero eta telebista gutxiago
|
ikusten
dutelako. Telebistaren presentzia gure bizitza domestikoan ez da, alor askotan, orain arte bezalakoa.
|
|
|
Azken inkestetan hurrengo datu hau ere
|
ikus
dezakegu: euskaldun gehienak gune soziolinguistiko erdaldunetan bizi dira.
|
|
|
Dolz ek (1994) baieztatzen duen moduan, ahozkoaren garapena, idatziarekin batera, derrigorrezko irakaskuntzaren erronka handietako bat da; hala ere, muga handiak daude horren garapenean, bai baliabide didaktikoei dagokienez, bai orientabide metodologikoei, bai irakasleen prestakuntzari dagokienez. Hori bera
|
ikusi
ahal izan dugu azkeneko 10 urteotan, nekez ari baikara aurreratzen bederen inplementazioan.
|
|
|
Euskarazko irrati/ telebistak
|
ikus
/ entzutea5
|
|
|
Ikaskuntza ibilbidean, tarteka, landutako helburuei buruzko hausnarketa egitea komeni da; ikasleak edozein momentutan jakin behar du zer egin duen eta zertarako egin duen, hots, ikaskuntza sakonagoa deritzona eskuratzea, ezinezkoa izango baita, baldin eta ikasleak zentzurik
|
ikusten
ez badio lantzen ari den horri. Hausnarketa edota autorregulaziorako une horietan hizkuntza alderdiei erreparatzea ere ezinbesteko lanketa izango dugu, une horietan garatuko baitu ikasleak bere hizkuntza errepertorioa aberasten lagunduko dion hausnarketa metalinguistikoa.
|
|
|
Erlazio berri hauek euskaraz sortzeak berebiziko garrantzia dauka, hizkuntza ohiturek eguneroko erabileran duten eragina dela eta. Egunerokoan
|
ikus
dezakegu, nola ingurune erdaldun batean, euskaraz sortu den erlazio bat erdaldun bilakatu daitekeen erraztasun handiz, gizartetik jasotzen ditugun estimulu gehienak erdaraz jasotzen baititugu gaur egun, are gehiago sare sozial eta medio elektronikoen zabalpen geldiezinarekin, non eskaintza zabal eta dinamikoa eskuragarri dugun eta duten haur eta gazteek, eskaintza honen gehiengoa erdalduna izanik... Haur eta gazteen arteko erlazio hauek gaztelaniaz sortzen badira, zaila izaten da euskaldun bilakatzea, testuinguru euskalduna eman arren, ohiturek garrantzi handia izaten baitute dinamika naturaletan.
|
|
|
Kontuan hartuta euskara hizkuntza gutxitua dela eta horrek hizkuntzaren zenbait erabilera funtzional baldintzatzen dituela, konstrukto horrek gurean ñabardura zehatzak eta irteera profil horren eredu batzuk definitzea eskatzen du. Horretarako ezinbestekoa da ikasleen ekoizpen errealak aztertzea, ikasleak nola moldatzen diren
|
ikustea
zenbait testu generotan, eginkizun desberdinetan, bereziki, elkarreraginak eta elkarrizketak zehazteko, eta hortik aurrera nolako maila erdietsi luketen irudikatzeko.
|
|
|
Beraien artean hitz egiteko, apika, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) paratuko dituzte martxan. Haien artean nahiko maila desberdinak dituztela
|
ikusi
dugu (C1, B2, B1). Zer hizkuntza erabiliko dute talde lanean hiruren artean hizketan ari direnean?
|
|
|
6 Nafarroako eta EAEko ereduei erreferentzia eginez. Altsasuko BHIn, ahozko eta ikasketa kooperatiboa batera lantzen hasi direnean, aldea
|
ikusi
dute erabileran gela barruko eta esku hartzearen baitako denboretan, gero zailtasunak datoz aldaketaren iraupenean, hizkuntz ohitura aldaketak errepikapena eta gaitasunaren lanketa ere eskatzen dutelako.
|
|
|
Askotan aipatzen da ahozkoa modu sistematikoan eta planifikatuan landu behar dela ikasleekin. ereduan ahozkoa lantzen dela inork gutxik ukatuko du, baina azken urteotan lanketa hobetzeko beharra
|
ikusten
da, emaitzak hobetu nahi baditugu. Ikasleek hizketarako erraztasun eta ohitura handiagoa izatea da irteera profilak eskatzen diguna, baina, aipatu dugun moduan, horrek zehaztasun eta xehetasun handiagoa eskatzen du irteera profilaren definizioan.
|
|
|
• SDaren iraupena desberdina izan daiteke mailaren arabera eta helburu komunikatiboaren arabera, baina orientabide eta muga batzuk paratzea komeni da; halaxe planteatu dute Genevako Eskolan12 eta halaxe
|
ikusi
dugu guk ere jasotako balorazioetan. Batetik, zailagoa da ikasleen motibazioa mantentzea SD luzeegietan; bestetik, gutxieneko iraupena behar dugu ikasleen ondoko testuetan hobekuntzak antzemateko.
|
|
|
Jarraian aurkezten diren sekuentzia didaktiko hauen egileak Nafarroako ikastetxeetako irakasleak dira, eta" Ahozko Hizkuntza Irakastea" webgunean
|
ikus
daitezke. Sekuentzia didaktiko16 gehienak ikasleekin gelaratu dira, alegia, burutuak daude, ikasleen ekoizpenak dituzte, eta balorazioak.
|
|
|
Beste baliabide batzuk ere erabili daitezke. Adibidez, talde lanetan elkarrekin ari direnean, esandakoaren transkribatzaile izatea (ahozko corpusa osatzen joateko eta ahozkoaren eta idatziaren arteko aldeak
|
ikusten
joateko); gelan edozein bideo ikusi eta entzun behar baldin bada, ahozko bi baliabideren inguruko galderatxoak egitea beti, esaterako," zer esan duenean igo du bolumena hizlariak?"," nola ahoskatu ditu halako eta halako hitz?"; poesia errezitalak, eta beste.
|
|
|
Beste baliabide batzuk ere erabili daitezke. Adibidez, talde lanetan elkarrekin ari direnean, esandakoaren transkribatzaile izatea (ahozko corpusa osatzen joateko eta ahozkoaren eta idatziaren arteko aldeak ikusten joateko); gelan edozein bideo
|
ikusi
eta entzun behar baldin bada, ahozko bi baliabideren inguruko galderatxoak egitea beti, esaterako," zer esan duenean igo du bolumena hizlariak?"," nola ahoskatu ditu halako eta halako hitz?"; poesia errezitalak, eta beste.
|
|
|
Deskribapen fisikoa:
|
ikusten
dena.
|
|
|
• Iritzia adierazteko eta argudiatzeko hizkuntza baliabideak (arrazoiak emateko): ustea edo iritzia azaltzeko eta arrazoitzeko egiturak
|
ikusi
eta erabili dituzte: Uste dut/ iruditzen zait/ pentsatzen dut...
|
|
|
• Iritzia adierazteko eta argudiatzeko hizkuntza baliabideak (arrazoiak emateko): ustea edo iritzia azaltzeko eta arrazoitzeko egiturak
|
ikusi
eta erabili dituzte: Uste dut/ iruditzen zait/ pentsatzen dut...
|
|
|
Ikasleek euren ekoizpenak
|
ikustea
ahozkoaren kontzientzia bereganatzen hasteko bide aproposa da, eta horrelaxe ikusi da gelaratutako sekuentzia didaktikoetan.
|
|
|
Ikasleek euren ekoizpenak ikustea ahozkoaren kontzientzia bereganatzen hasteko bide aproposa da, eta horrelaxe
|
ikusi
da gelaratutako sekuentzia didaktikoetan.
|
|
|
|
Ikusi
dugun moduan, motibazioak eta erabilerak garrantzi handia dute, eta horietan eragiteko gertuko ingurunea ahalik eta euskaldunena izatea ezinbestekoa da. Gertuko ingurune hori osatzen duen esparruetako bat aisialdia da.
|
|
|
Iñaki Arrutiri1 jarraikiz, hainbat arrazoi daude euskarazko aisialdiari garrantzia emateko. Lehenik eta behin, aisialdiak gazteen denboraren zati garrantzitsu bat osatzen duelako, beheko taulan2
|
ikus
daitekeen moduan:
|
|
|
|
Ikus
/ entzun/ irakurtzekoen kontsumoa
|