|
2000
|
|
|
Magistratua nahitaez joan balitzaio legegileari, oinarririk okerrena onartuko litzateke eta gure artean berretsiko genuke erreskriptuen legeria. Norbanakoen artean sortu eta sakon eztabaidaturiko gorabeheretan legegileak parte hartzen duenean, beroriek ebazteko, bistan da
|
horrek
ez duela auzitegiek eurek izan dezaketen arriskua bera baino arinagoa. Beldur txikiago erakutsi behar zaio magistratu baten nahiera arautu, lotsakor eta zuhurrari, botere beregain baten nahiera erabatekoari baino.
|
|
|
Leku batetik bestera zeramaten akademiaz kanpoko hainbat jardueratan erroldatu zen, behin bereziki bizitza motzeko Bavierako gobernu boltxebikean parte hartuz. Ekonomia xumeko intelektual judu baten semea zen, baina egoera
|
horrek
ez zuen bere aita atzera bota semea filosofian doktora zedin bihotz ematerakoan. Eta horrela egin zuen, bere lehendabiziko interesa ekonomia politikoan jarri zuen arren.
|
|
|
" Joko" hitzaren adibidearekin argitu zuen arazo hau. Honi dagokionez, esan zuen, alde batetik, (1) joko guztien artean zerbait komuna izan arren,
|
horrek
ez duela inplikatzen, joko jakin bati" joko" deitzen diogunean, esan nahi duguna hori denik, eta, beste aldetik, (2) hain desberdinak diren ekintzei" joko" deitzeko arrazoiak ez duela izan behar horien guztien artean zerbait komuna dagoenik, baizik eta erabilera batetik bestera igarotzeko" mailaz mailako iragaite" bat dagoela, sailaren bi muturren artean ezer komunik... Bazirudien" eder" hitzaren gure erabilera desberdinetan ezer komunik ez dagoelakoan zegoela," hamaika joko desberdinetan" erabiltzen dugula esanez —adibidez, aurpegi baten edertasuna eta aulki baten edertasuna, edo lore batena, edo liburu koadernaketa batena, desberdinak direla—.
|
|
|
adibidez, Brahmsek zer ezan nahi zuen erakutsi ahal diogu norbaiti Brahmsen lan desberdinak erakutsiz edo egungo beste egile batekin erkatuz; eta Estetikak egiten duen guztia da" zure arreta gauza batera zuzentzea"," gauzak elkarrekin jartzea". Esan zuen, halako" arrazoiak" ematean, beste norbaitek" norberak ikusten duena ikus dezala" lortzen bada, baina, hala ere,
|
horrek
ez badu bestea erakartzen, hau eztabaidaren" amaiera bat" dela; eta berak, Wittgensteinek," funtsean" defendatzen zuena" eztabaida estetikoen eta auzitegietako eztabaiden arteko antzaren ideia" zela, izan ere, auzitegi batean, epaitzen den ekintzaren" gorabeherak argitzen" saiatzen da, bukaeran" epailea erakartzeko" itxaropenez.... Esan zuen" arrazoi" mota bera ematen dela bai Etikan, bai Filosofian.
|
|
|
Baina irakurleak jakin behar du hau hurrengo orrialdeak irakurtzen hasi baino lehenago. Espiritu mugikor
|
hori gabe
ez ditu sekula Wittgensteinen ideiak hartuko eta suzedaneo filosofiko batean geratuko da, Wittgenstein urardotu bat maneiatuz. Espiritu mugikor hori posmodernitatearen bezpera da, mugikortasuna eta nomadismoa modernitatearen azken hatsak baitira.
|
|
2001
|
|
|
Baina nola liteke hori? Olerkari guztiek gai berei buruz hitz egiten dutenez —nahiz eta Homero baino okerrago guztiek—, Sokratesek dio gaitasun mugaketa
|
horrek
ez duela zentzu handiegirik. Adibide gisa matematika eta medikuntzaren arteak aukeratzen ditu Sokratesek.
|
|
|
Arazo honen gakoa, beraz, Kanten idealismoan dago, eta horregatik orain landu nahi dut kontu hau, nahiz eta Kritika n Analitikaren amaiera aldera agertu. " Idealismoaren errefusapenean" Kantek argitu nahi du bere filosofian subjektuak ezartzen dituen baldintzak erabateko garrantzia izan arren idealismo
|
horrek
ez duela harremanik subjektibismoarekin (agerpenetara zuzentzen baita, eta ez berbaitango gauzetara), baizik eta ezagutzaren objektibitatea eratzeko estrategia dela. Horretarako bere idealismo transzendentala idealismo problematikotik eta dogmatikotik bereizten ditu.
|
|
|
Beraz, kritikaren sistema osoaren funtsean arrazoimenaren kide den askatasunaren ideia dabil, jatorriz legegilea den ahalmena, orokortzearen legea ezartzean bere burua eratzen duena. Honek esan nahi du Kantena askatasunaren garapenaren filosofia bat dela, eta
|
horrek
ez duela etikarentzat soilik balio, baizik eta ezagutzaren arazoarentzat ere bai, ikusiko dugunez.
|
|
|
Hipotesia oinarri irmo baten gainean soilik da erabilgarria, zeren bestela irudimenaren zorakeriak soilik sortuko lituzke. Hipotesiak esperientziak ezartzen duen muga gainditzeko erabil daitezke, baina kasu
|
horretan
ez dute ezertarako balio. Newtonen kritika bat egitera ausartzen da hemen Kant, ukipenik gabeko erakarpena euskarririk gabeko hipotesia iruditzen baitzaio.
|
|
|
Hala ere,
|
horrek
ez du oraindik ezagutza argitzen; oraingoz subjektua hartzaile gisa aurkeztu da. Orain errealitateak eskaintzen dion aniztasuna jaso dezake aniztasun gisa, eta bere zeregina aniztasun hori funtzioen bidez forma konkretuetan bihurtzea izango da, objektuetan bihurtzea, alegia.
|
|
|
Baina hau ez da guztiz egia; egia da baldintzatua berbaitango gauza bezala hartzen bada soilik; baina ez da hori kasua, baldintzatua beti ere espazioan eta denboran baitago. Eta esperientziaren barne baldintzen katea luza daiteke beti ere, eta
|
horrek
ez du ondoriotzat guk kate amaigabe horren izatea onartzen dugunik, berbaitango gauza osatua balitz bezala, baizik eta katea mugarik gabe luza daitekeela soilik. Baldintzatua emana bada, bere baldintza ororen ilaran egin beharreko atzerabidea zeregin gisa soilik zaigu emana.
|
|
|
Ezagutza objektiboen artekoa bai, baina ez besterik.
|
Horrek
ez du inola zalantzan ipintzen zu ni baino, ni zu baino askoz hurrago egon gaitezkeela egia objektibotik.
|
|
2003
|
|
|
45 Erromatar zuzenbideak eginiko bereizketa
|
horrek
ez du zerikusirik nazio modernoetako erabilera orokorrak onartu duenarekin; horren arabera, hitzarmenen inguruko gaiak arautzen dituzten legeak ez dira sartzen jendeen zuzenbidearen barruan, eta zuzenbide naturala ez da identifikatu behar erromatarrek emaniko ideiarekin bakarrik. Edozein kasutan ere, ikuspegi anitzetatik azter daitezkeen autuak zatitu eta bereiztea nahierarako zeregina da, batez ere, bereizketa horiek modu desberdinean erabil daitezkeenean, legeon izaeran oinarrizkoa denaren inguruan nahastea sortarazten ez den bitartean.
|
|
|
Bizitza osoan zehar, printzeei zor zaiena eman behar zaiela irakatsi zuen, eta berak ere zor ez zuen tributua ordaindu zuen, tributu hori zerekin ordaindu izateko, mirari bat eginez. Heriotza unean, denbora botereaz bidegabe abusatu zuenari esan zion,
|
horrek
ez zuela halako botererik izango, Jainkoak eman izan ez balio, eta aldi berean erakutsi zion, zer nolako desberdintasuna zegoen beraren espiritu erregetzaren eta printzeen denbora agintearen artean.
|
|
|
13 Printzeek espiritu gaiei buruz eman ahal izan dituzten lege eta erregelamenduei helduta,
|
horrekin
ez dute inoiz elizako botereei erreserbatutako espiritu aginterik bereganatu; haatik, denbora agintea erabili dute, kanpo ordenan elizaren legeak ezartzeko, eta legeok urratuz ordena horri kalte egiten diotenak zigortzeko. Horrenbestez, ikus daiteke halako lege nahiz erregelamenduetan, printzeek euren denbora botereari dagokiona bakarrik agintzen dutela, gure kodeetan fede santuaren dogmak —elizak irakasten dizkigunak— ezertarako ukitu gabe, eta printzeok babesle, zaindari eta elizak agintzen duenaren betearazle bihurtuz.
|
|
|
Adiskidetasuna elkarrekikoa da, ezin delako izan elkarrenganako ez bada. Eta askea da, ezin delako inor behartu beste norbaiten adiskide izatera,
|
horrek
ez badu dohainik adiskidetasun horri eusteko.
|
|
2004
|
|
|
Inozokeria bai, beraz, baina gaituenaren adimena ere harrapa dezakeena eta bakarrik zalantzaren metodoaren bidetik gainditu ahal izango dena. Lehen inpresio batek, itxuran, ezagutza sentimenetatik datorrela diotenei arrazoia ematen dien arren,
|
horrek
ez du asko iraungo azterketa zorrotz bat egiten badugu gaiaren inguruan; eta hori erakusten ahaleginduko da Descartes harira ekarri dugun bigarren meditazioan.
|
|
|
Egitura razionalak, psikikoak edota soziologikoak, nolabait esatearren, ez dute egitura biologikoa ezabatzen ez eta bigarren mailako bilakarazten. Gizakiaren baitan, gorago esan dugunez, egitura biologikoak bere substantibitatea galdu egiten du baina
|
horrek
ez du inolaz ere esan nahi ezaugarri biologikoek beren berezkotasunak galtzen dituztenik. Alta, azpimarratu behar da, giza substantibitatearen mesedetan ezaugarri biologikoek beren substantibitatea galtzeak inplikazio metafisiko eta etiko garrantzitsuak dituela, gero ikusiko dugunez etikari dagokiola.
|
|
|
Moraltasunaren hastapen gorena, beraz, ezin pentsa daiteke" bere beharrizan absolutuan". Halarik ere,
|
horrek
ez du, Kanten ustez, auzitan jartzen aginte kategorikoaren baliogarritasuna, zeren aginte kategorikoa, lege moral bat den aldetik, askatasunaren lege bat baita eta, lege ez baldintzatu bat ere den heinean, askatasunaren lege gorena baita. " Eta hala, guk ez dugu egiazki agindu moralaren ezbaldintzaturiko beharrizan praktikoa kontzebitzen, baina bai kontzebitzen dugu bere misterioa, berau izaki giza arrazoimenaren azken mugetaraino heltzea —printzipioei dagokienez— helburu duen filosofia bati zuzen onez eska dakiokeen guztia".
|
|
2005
|
|
|
arrazoimen zuzen eta garbia duten gizakien artean aldaezina da izaeraren araberako zuzenbidea. Eta bestera ematen badu ere, adimena gaixo eta desbideratua dutenen artean,
|
horretan
ez du izaerak zerikusirik. Ez du gezurrik esaten eztia gozoa dela dioenak, gaixo dagoenari bestelakoa iruditu arren.
|
|
2006
|
|
|
Jakina, Olinpo sakratu
|
horrek
ez du zerikusirik Pieriako mendi jakinarekin; aitzitik, Helade osoa hartzen duen leku irudimenezkoa da Olinpo, bertan biltzen diren jainko andereak ere olinpikoak, panhelendarrak diren hein berean31: Jainko lokalen abstrakzio prozesua burutua dago Homeroren testuetan.
|
|
|
8 Zenbaitetan galdera
|
horrek
ez du zentzurik, nahiz eta neurri batean ekintza baten aurrean egon. Esaterako, ‘digestioa egiten ari naiz’ esanez gero, galdera horrek ez du zentzu handirik.
|
|
|
8 Zenbaitetan galdera horrek ez du zentzurik, nahiz eta neurri batean ekintza baten aurrean egon. Esaterako, ‘digestioa egiten ari naiz’ esanez gero, galdera
|
horrek
ez du zentzu handirik. Areago, digestioa egitea benetako ekintza ez dela esatea badago.
|
|
|
Alabaina, pertsona horri uzten baldin bazaio objektu horien gaineko esperientzia hartzen, haren sentipenak zehatzagoak eta bikainagoak izango dira. Pertsona
|
horrek
ez ditu zati bakoitzaren edertasunak eta akatsak bakarrik hautemango, baizik eta tasun bakoitzaren barruan motak ere bereiziko ditu, eta, halaber, tasun horri gorespena edo gaitzespena modu egokian egotziko dio. Objektuen miaketa osoan sentimendu argia eta bereizia izango du lagun; eta zati bakoitzak naturalki ekoiztu behar duen onespen edo atsekabe mota eta maila bereiziko ditu.
|
|
|
Gazteari Ramones taldea gustatzen zaio; helduak Bod Dylan onena dela dio, eta zaharrak, ordea, Robert Johnson goresten du. Humeren ideiak kontuan hartuz, ziur aski eztabaida
|
horrek
ez du amaierarik, denek baitute arrazoia, nahiz eta aukera desberdinak egiten dituzten. Badirudi badagoela erlatibismo saihestezin bat:
|
|
|
Hau Platonek berak dio (alderantziz, noski, geure gauza Platonen ideia baita, eta geure isla Platonen gauza; desberdintasun
|
horrek
ez du hala ere arrazoibidearen egitura ukitzen), eta gustura errepikatzen du, berton aurkitu uste baitu gauzaren eta ideiaren arteko diferentzia esentziala, are gauza ideiari erabat egokituko litzaiokeen kasuetan ere.
|
|
|
Baina kontuz, maiz gertatu izan baita gizaki
|
horrek
ez duenean egundo uzten" jakituriaz" erreklutaturiko taldexka, nahita aski estua den" elitea", garunak astinduz aukeraturiko lagunak... amaitu izan duela duintzat hartuz bakarrik bera miresten dutenak, eta miresten duten guztiak. Eta Historiak erakusten du ezen elkar onartze mugatu bereziki petral hau taldexka esaterako intelektual frankotan nagusitu ostean berehala bilakatu zaiela hondamen bide.
|
|
2007
|
|
|
zein da euskal hezkuntza" orohartzaile" baten" zentzu" etikoa?, zein da" euskarak" bertan betetzen duen papera? ...ak" idealki eskatzen dionari erantzun behar dio, bai, baina —erdaldun elebakar gehiago dituen—" euskal lurralde eleanitzak" erakusten duen errealitatea aintzat hartuz248 Herri honetan, egiaz, ezaugarri linguistiko ezberdineko hainbat komunitate bizi da —horregatik edo," euskaldun"," vasco" eta" basque" hitzak ez dira sinonimoak—, eta
|
horrek
ez du batere errazten guztion arteko bizikidetza —gogora dezagun" euskal gatazka" delakoa— Bizikidetza arazoa, baina, aldi berean da, ere, auzi etiko eta pedagogiko bat, eta, horrexegatik, euskal hezkuntzak ezin dio berorri bizkar eman.
|
|
|
Kontua da, Bollnowen ustetan, filosofiaren azkeneko hitza ezin daitekeela pedagogia baino izan, edo, bestela esanda, gizakia ezagutu nahi izate ororen zentzua, sakon sakonean, gizakiaren garapena sustatuko duen ekintza bat ahalbidetzea dela. Horregatik, bada, autore
|
horrek
ez du inoiz" filosofo huts" edo" pedagogo garbi" moduko deiturarik onartu; aldiz, berak bere burua —argitara emandako bere azken liburuaren izenburuan irakurtzen dugun bezala—" filosofia eta pedagogiaren artean" 273 kokatzen du.
|
|
|
Hori da sakon sakonean gure konbentzimendua. Eta konbentzimendu horren alde egotea eginkizun arriskutsua da, hain zuzen
|
horrek
ez duelako beti —naturala izan lukeen bezala— ulermena aurkitzen elkarrekikotasunean, baizik eta askotan elkarrizketari uko egiten dion aurkari bat bakarrik.
|
|
2008
|
|
|
Ulermen espekulatiboa planteatzeko zorian zegoen Fichte bere azken garaian, eta Schelling ere oso hurbil ibili zen, nahiz eta azken
|
horrek
ez zuen planteamenduan asmatu, hausnarketa banatzailearen ordez bitarte gabeko intuizioa proposatu zuelako, zeina Hegelek behi guztiak beltzak diren gaua bezala ezaugarritu zuen.
|
|
2009
|
|
|
Bitartekoak zilegi izan ez direla salatuta, gizaki ahularen filosofiari esker garaitu dutela esango du, erresumina iraultzaren motortzat hartuta. Azken
|
horrek
ez du ordea aztarna arrazistarik. Baina Nietzsche arrazista da, ez ordea juduekin.
|
|
2010
|
|
|
Dena den, xedapen hori ez da kontuan hartzen, agidanez, legearen esangura hertsian; aitzitik, edozein ediktu edo errege dekretu gisa hartzen da, pertsona zehatz baten mesederako edo horren kontra emanda dagoen neurrian. Eta dekretu
|
horrek
ez du aplikazio esparru handiagoa barruratzen, pertsonei dagokienez edota denborari dagokionez; eta, ondorenez, ez da berez legea, aurreko kapituluan esanda geratu den bezala.
|
|
|
Betiko lege deitzen den errealitate horri dagokionez, egia da Jainkoarengan dituela erroak, eta egia da, orobat, haren probidentzia existitzen dela unibertsoaren gainean. Hurrean ere, esamolde
|
horrek
ez du beste esangurarik hauxe baino: Jainkoari datxekion probidentziaren oinarrizko printzipioa da, edo, behintzat, probidentzia horren alderdietatik bat.
|
|
2011
|
|
|
Baina izatea, berarekin topo egin eta pentsatu beste gabe egiten dugunean —etxe aurreko arbolak, ibaia—, izate
|
hori
ez du subjektu batek egin egiten, ezpada izatea bera da agertu egin zaiona Daseinari, eskaini egiten zaio. Eta hori mundu grekoan, erlijioso kristauan, XVI. mendean, laborariaren munduan edo teknikak menperaturiko zibilizazioan modu ezberdinetan egiten du.
|
|
|
Parkeko neskaren irudiak jarri zuen abian Txillardegiren irudimena Leturiaren egunkari ezkutua izango zen nobelaren idazketara bidean. Baina parkeko lipar labur
|
horrek
ez zuen halako fruiturik emango Txillardegik ordurako zuen formazio filosofiko eta literarioa izan ez baldin balu. Ikasketaz ingeniaria izan arren, formazio humanistiko handia zuen, bere kabuz jorratua.
|
|
2012
|
|
|
Kasu horretan, politikaren gorputza indartzen du, hau da, egiaren prozesuan sartzen da. Nolanahi ere,
|
horrek
ez du Izatearekin zerikusirik, ez dago horren alde edo aurka; izan ditzakeen ondorioen berri ez badugu ere, prozesuarekin bat egiteko prest gaudela esan nahi du, prozesuan sartu edo murgildu nahi dugula.
|
|
|
Gaur egun, esaterako, ezker muturreko (extreme gauche) talde batzuek talde islamista faxistoideekin (ez nahasi sustrai erlijiosoko taldeekin, Hamas edo Hezbollah bezalakoekin) elkartzeko tentazioa dutela ikusten da. Elkartasun
|
horrek
ez du inongo etorkizunik, eta, gainera, politika berriaren bultzatzaileak desmoralizatzen dituenez, Badiouren arabera onartezina da. Datu horri gehi diezaiokegu" kezkatuek" antolatutako ezein talderen babesik ere ez dutela nahi.
|
|
2013
|
|
|
Liburu horrek munduko deskribapen osoa edukiko luke. Esan nahi dudana da liburu
|
horrek
ez lukeela judizio etiko deitzen dugun ezer edukiko, ezta halako judiziorik inplikatzen duen ezertxo ere.
|
|
|
Lehenik, sar dezagun arima kutxan; gero, atera dezagun arima kutxatik, eta sar dezagun oso bestelakoa izan daitekeen beste kutxaren batean. Aristotelesek dioenez, jolas
|
horrek
ez du behar bezala irudikatzen arimaren eta gorputzaren arteko harremana, bi horien arteko harremana oso estua delako, bien arteko interakzioaren karira. Ikerketa agendan gai bat ezartzen ari da Aristoteles:
|
|
2014
|
|
|
Operarekin lehenengo aldiz iritsi zitzaien mendebaldeko geure gizarteei musika. ‘Publiko handi’
|
horrek
ez du oraindik gizartea osotara jasotzen, oraindik ez da gaur egungo masa. la osotara burgesek osatzen zuten. XIX. mendean burgesia ‘iritsi berri den’ klase bat da, jabetza duen klase bat da; gizartea menperatzen du.
|
|
|
Berak serio hartzen ditu osagarriak; elementuei jolasarazten die, Siegfrieden ingudea hartu eta poliestirenoz eraikitzen du, eta abeslariak apar gomazko mailu batekin jotzen du.
|
Horrek
ez du ingudearen zarata sortzen; baina hutsunea izendatzen du, Tetralogia' filosofia’ idealean bihurtu duten guztien hutsune ergela izendatzen du. Hildako jainkoen hutsunea... entzuten duzu ze bete itxura duen?
|
|
2016
|
|
|
Lau erreinuok ez zituen ikusten itxituki bakanduak, ezpada bata bestearekin josiak, batetik bestera jarraikorki pasatzen dela (mineraletatik landareetara, landareetatik abereetara). Batetik bestera pasatze
|
horrek
ez zuen eboluzioarekin zerikusirik; espezieak betiko aldaezintzat ematen ziren. Asmo teleologikoren batekin ere ez zuen zerikusirik.
|
|
2017
|
|
|
Eta agertzen da nire unibertsoko objektuen artean atzematen ditudan erlazioen desintegratze huts bat bezala. Baina desintegratze
|
hori
ez dut nik burutzen; gauzen artean jatorriz ezartzen ditudan distantzien bitartez, alferrik atzematen ahalegintzen naizen erlazio bat bezala agertzen da. Gauzen atzeko plano baten modukoa da, niri printzipioz ihes egiten didana eta gauzei kanpotik ematen zaiena.
|
|
|
Eta horrela ulertuko dugu hemen, alegia, aldiberekotasunaren historiaz aurreko denboraren zabaltze bat bezala. Historiaz aurrekoa esatean, ez dugu ulertuko historiaren aurreko denbora batean dagoela,
|
horrek
ez bailuke zentzurik, baizik eta historia zabaltzen duen eta ahalbidetzen duen jatorrizko denbora zabaltze horri dagokiola. Egitate gisa aztertuko dugu hemen Bestearentzako izatea, egitate lehen eta betiereko gisa, eta ez esentziazko beharrezkotasun gisa.
|
|
2021
|
|
|
Betebehar
|
horrek
ez du naturaletik ezertxo ere: naturak luke inoiz hautu moralik agindu[...] haurrak izatea ez da inork inposa dezakeen gauza.
|