|
2002
|
|
|
Pisu egokia lortzeko kaloriak doitzeaz gain, elikaduraren koipearen kalitatea kontrolatu behar da, eta gantz ase ugari duten elikagaien ekarpena murriztu (esneki osoak, haragi erdi koipetsuak eta koipeak, fianbreak, hestebeteak, foie grasa eta pateak,, gurina, gozogintza industriala koko edo palma olioekin…). Zenbait elikagaitan (arrainak, hazi olioak, fruitu lehorrak) dagoen omega 3 motako poliinsaturatutako gantzak, aurrekoak ez bezala, babes efektua eragiten du, odolaren biskositatea, kolesterol totala eta odoleko triglizeridoak murrizten baititu; hala, tronboak sortzeko arriskua murrizten da, eta gantz monoinsaturatua,
|
horren
eragile nagusia oliba olioa baita (akatean eta intxaurretan ere). Antioxidatzaileak, aliatu ahaltsuak… Era berean, antioxidatzaile ugari dituzten elikagaien kontsumoa handitu behar da: bitamina, bitamina, A probitamina, zinka, selenioa eta konposatu fitokimikoak (batez ere landare elikagaietan); izan ere, ikerketa ildo berrienek berretsi egiten dute substantzia horiek gantz partikulen oxidazioa eta, ondoren, odol hodietako paretetan metaketa murrizteko edo eragozteko duten gaitasuna.
|
|
2004
|
|
|
Edonola ere, mintzabide aski izateari utzi dion euskararen atarramentuan, hiztunaren adierazpidea, meharraren meharraz, ataka itogarrietan dabil denbora ezin luzeago honetan. Axularren garaitik gutxienez. Hiztun herriaren eskurik eza ageri zaigu mututze
|
horren
eragile nagusitzat.
|
|
|
Egile honen tzat, bada, euskararen aldeko borrokak eta nazioarenak hatera joan lukete. Egilearentzat ukaezina da euskararen berpizkundea euskal nazionalis moari zor zaiola eta
|
horren
eragile nagusia eta ia bakarra Sabino Arana izan zela, Bizkaian bederen, mugimendu hori gero Gipuzkoara zabalduko bada ere.
|
|
2005
|
|
|
Obesitatea, tabakoa, alkohola eta sedentarismoa dira gaixotasun
|
horren
eragile nagusiak.
|
|
|
Bertan ohartarazi zuen Espainian “2.000.000 milioi pertsonak %60tik beherako giltzurrun funtzioa dutela”. Eritasun
|
horren
eragile nagusiak obesitatea, tabakoa, alkohola eta sedentarismoa dira. Ildo horretatik, azterlanak dio biztanleriaren %19 sedentarioa dela, %13 obesoa eta %31 hipertentsioa.
|
|
|
Etxeetan dauden araknido ñimiño horiek dira gaixotasun
|
horren
eragile nagusietako bat.
|
|
|
Hezetasuna da kalte
|
horren
eragile nagusia.
|
|
2006
|
|
|
[01.33.10] Eta goraldi
|
horren
eragile nagusia da gas
|
|
|
Espainia ez da salbuespena, eta, adibidez, Iberolacerta generoko zazpi musker espezietatik bost mehatxupean daude; Kanariar Uharteetako lau musker erraldoietako hiru, berriz, arrisku larrian daude, eta horietako bat, Gallotia auaritae, desagertutzat jotzen da. Adituek diotenez, egoera
|
horren
eragile nagusiak hauek dira: Klima aldaketa, habitataren degradazioa, kitridiomikosia izeneko gaitz infekziosoa, ingurumenaren kutsadura, espezie exotiko inbaditzaileak eta legez kanpoko harrapaketak.
|
|
2007
|
|
|
Prebentzio neurririk eza eta automedikazioa dira gaitz
|
horren
eragile nagusiak.
|
|
2008
|
|
|
Gazteek familian euskalkia edo/ eta erdara entzun dezakete; komunikabideetan, batua, euskalkia edo nahaski bat; eskolan, berriz, batua gehienbat. Euskalkien mugak hautsi egin dira, eta garbi dago zein diren muga hauste
|
horren
eragile nagusiak: TB, internet, unibertsitatea, musika...?.
|
|
|
Indize horren urtetik urterako igoera %6, 6koa izan zen urrian, %7, 7koa azaroan eta %7, 9koa abenduan, eta diferentziala bere balio maximoetara eraman zen aztertutako aldian (3,6 puntu portzentual azken bi hilabeteetan). Azterketaren arabera, desadostasun
|
horren
eragile nagusiak hauek izan dira: esnea (%31ko urtearteko inflazioa abenduan), erregaiak eta lubrifikatzaileak (%16, 2), ogia (%14, 4) eta arrautzak (%9, 6); fruta freskoak (%7, 8), tabakoa (%7) eta barazkiak, lekaleak eta patatak (%5, 8), berriz, aurreko hilabeteetako garestitze handiaren joera sendotu dute.
|
|
|
Hazkunde
|
horren
eragile nagusiak sektore elektrikoa eta garraioa dira.
|
|
|
Ohikoak dira idazteko erabiltzen den eskuko hatzetako karranpak edo hankako edo oinetako muskuluen gaineko gaueko karranpak. Odol fluxu desegokia, nerbioen konpresioak, hala nola ziatikak sortzen duena, eta dietan zenbait bitamina eta mineral ez izatea dira, besteak beste, gaitz
|
horren
eragile nagusiak. Bestalde, muskulu karranpak gaixotasun neurologikoen, hormona arazoen, diabetesaren, hipogluzemiaren edo anemiaren sintoma koadroaren parte dira.
|
|
2009
|
|
|
Azterketa berri baten arabera, gene bat da sortzetiko deformazio
|
horren
eragile nagusia.
|
|
|
Haiek jasaten dute bereziki, askotan estigmatizatu eta baztertu egiten baitituzte. Ingurumen faktoreen eta faktore genetikoen batura da ezpainetako asaldura
|
horren
eragile nagusia, baina, azterketa berri baten arabera, gene jakin batek eragin zuzena izan dezake haren sorreran.
|
|
|
Herritarrak eta haien hiri inguruneak gasa igortzen duten guneen ekintza erradioan daude. Zentral termoelektrikoak, findegiak, labeak, metalen galdaketa, berokuntza galdarak edo diesel motorrak dira konposatu
|
horren
eragile nagusiak. Zigarroen keak ere so2 a ezkutatzen du beste substantzia toxiko batzuekin batera, eta ekologikoagotzat jotzen diren jarduera batzuk ere bai, hala nola biomasa instalazioak, geotermia instalazioak edo kogenerazio elektrikoko instalazioak, txerri minden bidez. Izaki bizidunetan, lurrean edo eraikinetan kalteak handiak izan daitezke. so2 a sumendien edo ozeanoen erupzioetatik sortzen da naturan (fumarolak).
|
|
|
Pazienteak ospitaleratu beharrik gabeko kirurgia anbulatorioa %112 handitu da Espainian. Garapen teknologikoak, biztanleriaren hazkundea eta arreta medikoko zentroen kopurua handitzea izan dira joera
|
horren
eragile nagusiak. Horrek guztiak Espainiako ospitaleetako laguntzaren kalitatea hobetzea dakar.
|
|
2010
|
|
|
Beraz, 2007an higiezinen inguruan sortutako burbuilaren eztandak, batetik, eta langabeziaren etengabeko gorakadak, bestetik, eragina izan dute goranzko joera horretan. Goranzko joera
|
horren
eragile nagusia higiezinen sektorea izan da; berankortasun tasa izugarri igo (12gatik biderkatu da) da azken boladan eta sektoreko zalantzazko maileguen erdia pilatzen ditu.
|
|
|
Sorkuntza eta produkzio hori arautu, bultzatu eta babestu egin du Sailak, EIMA programaren laguntzaz batez ere. Langintza
|
horren
eragile nagusiak irakasleak izan dira, sorkuntzari dagokionez, eta argitaldari eta produkzio etxeak materialok ikasle irakasleen eskueran jartzeaz denaz bezainbatean. Produkzioaz gainera zabalkundea eta salmenta bidea ere kontuan hartzea eskatzen du kate horrek.
|
|
|
Lehen baino ondotxoz irakasle gehiago behar da orain, ikasle kopuru bera atenditzeko. Haur jaiotzen era bateko jaitsiera295296 izan da, askogatik, bilakaera
|
horren
eragile nagusi. 32 ikasleko gela 18 ikasletara jaitsi arren, gela ez da desagertu:
|
|
|
Etxe baten muga fisikoak txikiak gelditu zitzaizkion. Etxe eskolen aroa, beraz, 60ko hamarkadan zehar gertatzen diren aldaketen ondorioz bukatu zen, eta
|
horren
eragile nagusia euskal irakaskuntzarekiko gizarte eskaeraren hazkundea izan zen, euskal lurralde guztietako hiri eta udalerrietan. Etxe eskolen ekarpena hiru mailatan balora daiteke:
|
|
|
Adierazi zuenez, fatxadak edo itxiturak hobeto isolatuz gero, etxe bakoitzeko energia fakturan %40raino aurrez daiteke. Toledon egindako bilera informalean erabaki zen, halaber, Europako Inbertsio Bankuari (EIB) eskatzea EBko estatu kideetako etxebizitza parkearen energia eraginkortasuna birgaitzea eta hobetzea sustatzeko, eremu
|
horretako
eragile nagusien finantziazioa hobetzeko formula berriak erabilita.
|
|
|
Txostenaren arabera, oihan tropikalak dira munduko eskualde mehatxatuenak, eta gimnospermak (haziak ekoizten dituzten landareak) dira arrisku handieneko espezieak. Ikerketaren egileek diotenez, gizakiak dira egoera
|
horren
eragile nagusiak: %81, mehatxu naturalen %19 Zehazki, habitat naturalak suntsitzea nekazaritzarako eta abeltzaintzarako, merkataritzako zuhaitzak landatzeko edo hiriguneetarako.
|
|
|
Iraultza berdea jin delarik, traktoreak erosi dira, arto hibridoa erein, aitzineko gauza guziak utzirik, eta hizkuntza lehenik. Massondo zenari, Lur Berriren sortzaileetarik eta iraultza
|
horren
eragile nagusietarik, Irulegiko irratian egin elkarrizketa batean argi zen mundu zaharrekiko mesprezua: " behiekin ginen, ez ginakien lanean", eta zer harrotasunarekin ateratzen zitzaizkion hitz tekniko frantsesak.
|
|
2011
|
|
|
Edgar Morinek adierazi bezala, etnozentrismoaren iturrian indarkeriak gailurra jotzen dueneko lekuan gerrateren bat egon ohi da usuenik: . Hezkuntzaren, laizitatearen, hedabideen, komunikabideen eta trenbideen garapenari zor dio nazioaren kontzeptu modernoak, besteak beste, etnia diferenteak bere baitan integratu izana; orobat, integrazio
|
horren
eragile nagusi bat gerra izan da. Gerren integrazio indarra honako honetan datza:
|
|
|
Hori da Mediterraneo aldeko elikagai alergiarekin lotutako frutarik garrantzitsuena. Alergia
|
horren
eragile nagusia alergeno gisa deskribatu izan den proteina Pru p 3 da, lipidoen transferentzia proteina. Hala ere, zenbait azterketatan taumatinak alergeno gisa deskribatzen diren arren zenbait frutatan, hala nola sagarra, kiwia, gereziak eta platanoa, baita polenetan ere, orain arte inork ez zituen lotu melokotoiaren alergiarekin.
|
|
|
Txosten ofizialen arabera, bi milioi lagun inguru bizi dira herritik kanpo, hau da, aurreko urtean baino %8, 2 gehiago. Amerika eta Europa dira helmuga nagusiak, eta, joera hori azaltzeko arrazoi bat baino gehiago dagoen arren, adituek diote krisi ekonomikoa dela mugimendu
|
horren
eragile nagusia. Beste herrialde batera luzaroan edo etengabe joateak esan nahi du zenbait izapide eta kudeaketa egin behar direla, eta horiek ez dutela lekurik turismo bidez bidaiatzen denean, besteak beste.
|
|
|
obesitatearen kirurgia, ugaltzeko adinean dauden emakume gazteen bularreko minbizia eta pankrea transplantea, zeinak, ONTko ordezkariaren arabera, “egungo bizi erritmoaren ondorioz eskaera handituko baitu”. Martín Escobar ek adierazi duenez, diabetesa eta hipertentsio arteriala dira egoera
|
horren
eragile nagusiak; izan ere, “bi gaixotasunak giltzurruneko gutxiegitasunarekin lotuta daude, eta horien eragina handituz joango da hurrengo urteetan, bizi ohitura txarren ondorioz”. Giltzurruneko gutxiegitasuna duten zenbat eta gaixo gehiagok izan, “pertsona gehiagok organo berria dute”.
|
|
|
Zazpi milioi eta erdi lagun bizi ziren bertan gu izan ginenean; ñabardura hori (gu izan ginenean) erabat beharrezkoa da kasu honetan, urtez urte populazioa %0, 5 inguruko erritmoan jaisten ari dela jakinarazi baitziguten: emigrazio tasa itzela eta jaiotza tasa apala dira jaitsiera
|
horren
eragile nagusiak; hainbesterainokoa da joera, non urte gutxian milioi eta erdi lagun galdu dituen herrialdeak.
|
|
|
Makila eta txanponak emanez antolatu zituen lehen euskal jaiekin, Frantziako Tolosa eta hegoaldeko, Probentza aldeko eta Kataluniako eta Europako beste leku batzuetako Erdi Aroko lore jokoen isla bereganatu nahi zen, Erdi Aroaren berrasmatze erromantikoaren giroan. Eta gurean, Abbadia dugu
|
horren
eragile nagusia, 1851 urteaz geroztik. Lehiaketa saritua," postura" edo apustu giroan giharturik zegoen jaiaren oinarria:
|
|
|
Lau lagun horiek zin egiten dute hurrengo hiru urteetan liburutegi batean sarturik ikasi baino ez dutela egingo eta, tarte horretan, gainera, ez direla ezein emakumerekin elkartuko. Erronka zoro
|
horren
eragile nagusia Ferdinand Nafarroako erregea da, eta, ekimen horren bidez, Nafarroa akademia bihurturik, mundu osoaren aurrean ikusgarri utzi nahi du:
|
|
2012
|
|
|
Datozen 20 urteetan nefrolitiasiaren prebalentzia bikoiztu egingo dela kalkulatzen da, batez ere gazteen artean. Elikadura ohituren aldaketa, sedentarismoa, likido gutxiago edatea eta, are gehiago, klima aldaketa dira
|
horren
eragile nagusiak. Ondoren, giltzurrunean harri mingarriak garatzeko arriskua gutxitzeko alda daitezkeen jardunbideak zehazten dira.
|
|
|
Autonomistek estatuen botere zentralizatua ukatzen dute, borrokak deszentralizatua izan behar duela mantenduz. Adar
|
horretako
eragile nagusia Askapen Nazionalerako Armada Zapatista (EZLN) da. Izan ere, GAMaren erroak ulertzeko kontuan hartzekoa da, 1994ko urtarrilean, Ipar Amerikako Merkataritza Askeko Akordioaren (NAFTA) aurka gauzatu zen altxamendu zapatista, Txiapasko mexikar estatuan.
|
|
2013
|
|
|
212 urtean aldarrikatu zen. Aldarrikapen
|
horren
eragile nagusiak, eskuzabaltasunari lotutakoak baino gehiago, arrazoi fiskalak izan ziren. Izan ere, oinordetzaren gaineko zergak herritarren jarauntsia kargatzen zuen, eta, konstituzioaz geroztik, zerga hori pertsona gehiagori aplikatu ahal zitzaion.
|
|
|
Zein da dislexiaren jatorria? . herentzia genetiko nahaste
|
horren
eragile nagusietako bat da(% 77). Aita edo ama dislexikoa duen haur batek %25 eta %50 arteko probabilitatea du herentzia jasotzeko, eta %40 dislexiak anaia bati eragiten badio.
|
|
2015
|
|
|
Horretarako, autonomia erkidegoetako eta tokiko airearen kalitate sareetako neurketen web orriak kontsulta daitezke. Kirola egiteko lekurik okerrena ibilgailuen zirkulazioa duten eremuak dira, ingurumen arazo
|
horren
eragile nagusia. Egokiena berdeguneetara joatea da, ahal izanez gero hiriguneetatik urrun, goizeko edo gaueko lehen orduetan, zirkulazioaren emisio poluitzaileen mailarik altuena saihesteko.
|
|
2016
|
|
|
Eta agian ezagunetarikoa: 2007 urteko An Inconvenient Truth dokumentalean, berotze globalaren arriskuen eta
|
horren
eragile nagusien berri eman zuten. Klima aldaketarena egia deserosoa omen da zenbait agintarirentzat, hortik filmaren izenburua.
|
|
|
Kontsolamendua eta mistifikazioa dakarzkit, eta ordubetez, Interneteko bizimodu frenetikotik aterarazten nau. Haurtzaroko txelo praktikak gogorarazten dizkit, pasarte berbera behin eta berriro errepikatze hura, aurrerapauso bat emateko prest sentitzen nintzen arte».Julius Eastmanen Feminine disko zoragarriaren argitalpena da zutabe
|
horren
eragile nagusia eta, zoritxarrez, Julius Estaman en grabaketa ezagun bakarra. Julius Eastman, 1970eko hamarkadako New Yorken, minimalismoa, abangoardia eta pop izpiritua uztartu nahi izan zituen musikari aparta izan zen.
|
|
|
Ikastolaren egoeraren inguruko alarma oihua EH Bilduko legebiltzarkide Rebeka Uberak eman du. Ohartarazi duenez, dagoeneko badira hilabete batzuk ikastolako langileek dagokien ordainsaria ere jaso ez dutela," eta egoera
|
horren
eragile nagusietariko bat Jaurlaritza da, bere garaian hartutako konpromisoa betetzeari utzi egin diolako, ohiko diru-laguntza murriztuta".
|
|
|
Nafarroako Estatistika Institutuak (NEI) jakitera eman du lurraldeko ekonomia %3 emendatu dela aurtengo bigarren hiruhilekoan. Hazkunde
|
horren
eragile nagusiak barne kontsumoa eta zerbitzuen sektorea direla azaldu du NEIk, eta esportazioetan" susperraldi seinaleak" ageri direla ere erran du.
|
|
2017
|
|
|
Lan harremanek ordaindutako lanarekin eta horren araugintzarekin dute zerikusia. EAEn, araugintza
|
horretako
eragile nagusiak Eusko Jaurlaritza, sindikatuak eta enpresarien elkarteak dira. 1979ko Estatutuan, euskal administrazioari eskatzen zaio, enplegua sustatzeko eta handitzeko behar diren neurriak?
|
|
|
Larzabal izan zen aldaketa
|
horren
eragile nagusia. Hegoaldean gerra baino lehen egon zen berpizkundeak bere eragina izan zuen Ipar Euskal Herrian eta Laffitten inguruan gogoetak eramaten ziren eta euskal mundua nola zabaldu, euskal kultura nola azkartu behar zen gogoetatzen zen. Noski, eramaten ziren gogoeta horiek garaiko testuinguruan, gerren artean eta presio handien pean.
|
|
2018
|
|
|
8 Balioztatze prozesu zabalarekin aditzera eman nahi dugu euskal kultur eremuko alderdiek berdin iraganetik berreskuraturiko erreferenteek, horien bertsio modernizatuak eta bertzek— funtzionalitatea lortu zutela euskal komunitatearengan. Hainbat mugarri izan ziren prozesu
|
horretan
eragile nagusi; bertzeak bertze, Arantzazuko basilikaren berriztatzeak sorturiko dinamika moderno euskal komunitatearen zati bat erabilgarri ez zen ondarea berreskuratzen hasia zelarik, ondare horren helduleku zen eremuaren erabilgarritasuna ere bulkatu zen. Gisa horretan, euskal kultur eremuarekiko jarrera aldatzen laguntzen zuten elementuen baliagarritasun bakanduen artean sortu zen elkarreragina:
|
|
2020
|
|
|
Hego Euskal Herrian, araugintza
|
horretako
eragile nagusiak Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua, sindikatuak eta enpresarien elkarteak izan dira. EAEko 1979ko Estatutuan, adibidez, euskal administrazioari eskatzen zaio, enplegua sustatzeko eta handitzeko behar diren neurriak?
|
|
|
Ikertzaileen arabera, jaitsiera gehienak itzulgarriak dira, baina kasuen %16tan desagerpenak izan dira. Azterketaren arabera, hondamen
|
horren
eragile nagusiak nekazaritza zabaltzea, zuhaitzak moztea, baliabide naturalak gehiegi ustiatzea eta espezie inbaditzaileak dira. Irudia:
|
|
|
Ikerketa horiek berdintasunaren23 balioa ere nabarmentzen dute balio sistema horren elementu nagusi gisa. Eraldaketa
|
horren
eragile nagusiek nabarmentzen dute zailtasun handieneko une batean ezin dela ekintza itundurik egin24, tartean diren eragile guztiek eta, oro har, herritarrek ez badute sentitzen berdintasunean oinarritutako erantzuna ematen ari dela. Berdinak bagara, elkarrekin lan egin eta emaitzak ekitatiboki25 banatu behar ditugu.
|
|
|
–Bai, baina hasieran ez zen hainbesterako. Inoiz ez da oso emakume orekatua izan baina urteak aurrera joan ahala arazo hauek guztiak areagotu egin zitzaizkion eta aita izan da
|
horren
eragile nagusia. Egun hauetan argi ikusi dut.
|
|
2021
|
|
|
Aurreko kapituluan ikusi bezala, Europako 60ko" kritika berriaren" mailegatze mugimendua 1970eko hamarkadaren hastapenean hasi zen euskal ikasketetan. Patri Urkizu (138), Ibon Sarasola (139), Joxe Azurmendi (140), Karlos Otegi (141), Joan Mari Torrealdai (142) bezalako ikerleak izan ziren, besteak beste, beren liburuen bitartez mailegatze teoriko
|
horren
eragile nagusietatik zenbait.
|
|
|
Horrek esan nahi du oliba olioa 18 ºC an edo gutxiagoan biltegiratzen dugunean, triglizerido hori egoera solidoan dagoela. Eta hori da, hain zuzen ere, fenomeno
|
horren
eragile nagusia, oliba olioan% 30 inguru baitago. Horregatik, tenperatura horietara iristean, botilaren herena pikorrek betetzen dute, eta horiek triglizerido solidotu hori baino ez dira.
|
|
|
Politika
|
horren
eragile nagusiak bi ministro euskaldun izan ziren, Corcuera (Barne aferetan) eta Mugica (Justizia). Errepresioari lotu zioten erreinsertzioaren peita, eta horren errazteko jende eskubideen aldetik oso eztabaidagarriak gertatu ziren neurriak lotu, bereziki presoen dispertsio eta urruntzea.
|
|
|
Zeuok zarete errepresio
|
horren
eragile nagusiak, Espetxeetako eta Espainiako Gobernuko arduradun politikoek diseinatutako politika errepresibo horri eragozpenik sortzen ez diozuen bitartean.
|
|
2022
|
|
|
Euskal mendigunean, jendartearen eta mendiaren arteko bizikidetza orekatuak, paisaia dibertsifikatuak sortu ditu. Artzaingoa
|
horren
eragile nagusia da. Aniztasun hori preziatua da, eremu horien aisialdi erabilerak
|