|
2002
|
|
|
Pisu egokia lortzeko kaloriak doitzeaz gain, elikaduraren koipearen kalitatea kontrolatu behar da, eta gantz ase ugari duten elikagaien ekarpena murriztu (esneki osoak, haragi erdi koipetsuak eta koipeak, fianbreak, hestebeteak, foie grasa eta pateak,, gurina, gozogintza industriala koko edo palma olioekin…). Zenbait elikagaitan (arrainak, hazi olioak, fruitu lehorrak) dagoen omega 3 motako poliinsaturatutako gantzak, aurrekoak ez bezala, babes efektua eragiten du, odolaren biskositatea, kolesterol totala eta odoleko triglizeridoak murrizten baititu; hala, tronboak sortzeko arriskua murrizten da, eta gantz monoinsaturatua,
|
horren
eragile nagusia oliba olioa baita (akatean eta intxaurretan ere). Antioxidatzaileak, aliatu ahaltsuak… Era berean, antioxidatzaile ugari dituzten elikagaien kontsumoa handitu behar da: bitamina, bitamina, A probitamina, zinka, selenioa eta konposatu fitokimikoak (batez ere landare elikagaietan); izan ere, ikerketa ildo berrienek berretsi egiten dute substantzia horiek gantz partikulen oxidazioa eta, ondoren, odol hodietako paretetan metaketa murrizteko edo eragozteko duten gaitasuna.
|
|
2005
|
|
|
Obesitatea, tabakoa, alkohola eta sedentarismoa dira gaixotasun
|
horren
eragile nagusiak.
|
|
|
Bertan ohartarazi zuen Espainian “2.000.000 milioi pertsonak %60tik beherako giltzurrun funtzioa dutela”. Eritasun
|
horren
eragile nagusiak obesitatea, tabakoa, alkohola eta sedentarismoa dira. Ildo horretatik, azterlanak dio biztanleriaren %19 sedentarioa dela, %13 obesoa eta %31 hipertentsioa.
|
|
|
Etxeetan dauden araknido ñimiño horiek dira gaixotasun
|
horren
eragile nagusietako bat.
|
|
|
Hezetasuna da kalte
|
horren
eragile nagusia.
|
|
2006
|
|
|
Espainia ez da salbuespena, eta, adibidez, Iberolacerta generoko zazpi musker espezietatik bost mehatxupean daude; Kanariar Uharteetako lau musker erraldoietako hiru, berriz, arrisku larrian daude, eta horietako bat, Gallotia auaritae, desagertutzat jotzen da. Adituek diotenez, egoera
|
horren
eragile nagusiak hauek dira: Klima aldaketa, habitataren degradazioa, kitridiomikosia izeneko gaitz infekziosoa, ingurumenaren kutsadura, espezie exotiko inbaditzaileak eta legez kanpoko harrapaketak.
|
|
2007
|
|
|
Prebentzio neurririk eza eta automedikazioa dira gaitz
|
horren
eragile nagusiak.
|
|
2008
|
|
|
Indize horren urtetik urterako igoera %6, 6koa izan zen urrian, %7, 7koa azaroan eta %7, 9koa abenduan, eta diferentziala bere balio maximoetara eraman zen aztertutako aldian (3,6 puntu portzentual azken bi hilabeteetan). Azterketaren arabera, desadostasun
|
horren
eragile nagusiak hauek izan dira: esnea (%31ko urtearteko inflazioa abenduan), erregaiak eta lubrifikatzaileak (%16, 2), ogia (%14, 4) eta arrautzak (%9, 6); fruta freskoak (%7, 8), tabakoa (%7) eta barazkiak, lekaleak eta patatak (%5, 8), berriz, aurreko hilabeteetako garestitze handiaren joera sendotu dute.
|
|
|
Hazkunde
|
horren
eragile nagusiak sektore elektrikoa eta garraioa dira.
|
|
|
Ohikoak dira idazteko erabiltzen den eskuko hatzetako karranpak edo hankako edo oinetako muskuluen gaineko gaueko karranpak. Odol fluxu desegokia, nerbioen konpresioak, hala nola ziatikak sortzen duena, eta dietan zenbait bitamina eta mineral ez izatea dira, besteak beste, gaitz
|
horren
eragile nagusiak. Bestalde, muskulu karranpak gaixotasun neurologikoen, hormona arazoen, diabetesaren, hipogluzemiaren edo anemiaren sintoma koadroaren parte dira.
|
|
2009
|
|
|
Azterketa berri baten arabera, gene bat da sortzetiko deformazio
|
horren
eragile nagusia.
|
|
|
Haiek jasaten dute bereziki, askotan estigmatizatu eta baztertu egiten baitituzte. Ingurumen faktoreen eta faktore genetikoen batura da ezpainetako asaldura
|
horren
eragile nagusia, baina, azterketa berri baten arabera, gene jakin batek eragin zuzena izan dezake haren sorreran.
|
|
|
Herritarrak eta haien hiri inguruneak gasa igortzen duten guneen ekintza erradioan daude. Zentral termoelektrikoak, findegiak, labeak, metalen galdaketa, berokuntza galdarak edo diesel motorrak dira konposatu
|
horren
eragile nagusiak. Zigarroen keak ere so2 a ezkutatzen du beste substantzia toxiko batzuekin batera, eta ekologikoagotzat jotzen diren jarduera batzuk ere bai, hala nola biomasa instalazioak, geotermia instalazioak edo kogenerazio elektrikoko instalazioak, txerri minden bidez. Izaki bizidunetan, lurrean edo eraikinetan kalteak handiak izan daitezke. so2 a sumendien edo ozeanoen erupzioetatik sortzen da naturan (fumarolak).
|
|
|
Pazienteak ospitaleratu beharrik gabeko kirurgia anbulatorioa %112 handitu da Espainian. Garapen teknologikoak, biztanleriaren hazkundea eta arreta medikoko zentroen kopurua handitzea izan dira joera
|
horren
eragile nagusiak. Horrek guztiak Espainiako ospitaleetako laguntzaren kalitatea hobetzea dakar.
|
|
2010
|
|
|
Adierazi zuenez, fatxadak edo itxiturak hobeto isolatuz gero, etxe bakoitzeko energia fakturan %40raino aurrez daiteke. Toledon egindako bilera informalean erabaki zen, halaber, Europako Inbertsio Bankuari (EIB) eskatzea EBko estatu kideetako etxebizitza parkearen energia eraginkortasuna birgaitzea eta hobetzea sustatzeko, eremu
|
horretako
eragile nagusien finantziazioa hobetzeko formula berriak erabilita.
|
|
|
Txostenaren arabera, oihan tropikalak dira munduko eskualde mehatxatuenak, eta gimnospermak (haziak ekoizten dituzten landareak) dira arrisku handieneko espezieak. Ikerketaren egileek diotenez, gizakiak dira egoera
|
horren
eragile nagusiak: %81, mehatxu naturalen %19 Zehazki, habitat naturalak suntsitzea nekazaritzarako eta abeltzaintzarako, merkataritzako zuhaitzak landatzeko edo hiriguneetarako.
|
|
2011
|
|
|
Hori da Mediterraneo aldeko elikagai alergiarekin lotutako frutarik garrantzitsuena. Alergia
|
horren
eragile nagusia alergeno gisa deskribatu izan den proteina Pru p 3 da, lipidoen transferentzia proteina. Hala ere, zenbait azterketatan taumatinak alergeno gisa deskribatzen diren arren zenbait frutatan, hala nola sagarra, kiwia, gereziak eta platanoa, baita polenetan ere, orain arte inork ez zituen lotu melokotoiaren alergiarekin.
|
|
|
Txosten ofizialen arabera, bi milioi lagun inguru bizi dira herritik kanpo, hau da, aurreko urtean baino %8, 2 gehiago. Amerika eta Europa dira helmuga nagusiak, eta, joera hori azaltzeko arrazoi bat baino gehiago dagoen arren, adituek diote krisi ekonomikoa dela mugimendu
|
horren
eragile nagusia. Beste herrialde batera luzaroan edo etengabe joateak esan nahi du zenbait izapide eta kudeaketa egin behar direla, eta horiek ez dutela lekurik turismo bidez bidaiatzen denean, besteak beste.
|
|
|
obesitatearen kirurgia, ugaltzeko adinean dauden emakume gazteen bularreko minbizia eta pankrea transplantea, zeinak, ONTko ordezkariaren arabera, “egungo bizi erritmoaren ondorioz eskaera handituko baitu”. Martín Escobar ek adierazi duenez, diabetesa eta hipertentsio arteriala dira egoera
|
horren
eragile nagusiak; izan ere, “bi gaixotasunak giltzurruneko gutxiegitasunarekin lotuta daude, eta horien eragina handituz joango da hurrengo urteetan, bizi ohitura txarren ondorioz”. Giltzurruneko gutxiegitasuna duten zenbat eta gaixo gehiagok izan, “pertsona gehiagok organo berria dute”.
|
|
2012
|
|
|
Datozen 20 urteetan nefrolitiasiaren prebalentzia bikoiztu egingo dela kalkulatzen da, batez ere gazteen artean. Elikadura ohituren aldaketa, sedentarismoa, likido gutxiago edatea eta, are gehiago, klima aldaketa dira
|
horren
eragile nagusiak. Ondoren, giltzurrunean harri mingarriak garatzeko arriskua gutxitzeko alda daitezkeen jardunbideak zehazten dira.
|
|
2013
|
|
|
Zein da dislexiaren jatorria? . herentzia genetiko nahaste
|
horren
eragile nagusietako bat da(% 77). Aita edo ama dislexikoa duen haur batek %25 eta %50 arteko probabilitatea du herentzia jasotzeko, eta %40 dislexiak anaia bati eragiten badio.
|
|
2015
|
|
|
Horretarako, autonomia erkidegoetako eta tokiko airearen kalitate sareetako neurketen web orriak kontsulta daitezke. Kirola egiteko lekurik okerrena ibilgailuen zirkulazioa duten eremuak dira, ingurumen arazo
|
horren
eragile nagusia. Egokiena berdeguneetara joatea da, ahal izanez gero hiriguneetatik urrun, goizeko edo gaueko lehen orduetan, zirkulazioaren emisio poluitzaileen mailarik altuena saihesteko.
|
|
2020
|
|
|
Ikertzaileen arabera, jaitsiera gehienak itzulgarriak dira, baina kasuen %16tan desagerpenak izan dira. Azterketaren arabera, hondamen
|
horren
eragile nagusiak nekazaritza zabaltzea, zuhaitzak moztea, baliabide naturalak gehiegi ustiatzea eta espezie inbaditzaileak dira. Irudia:
|
|
2021
|
|
|
Horrek esan nahi du oliba olioa 18 ºC an edo gutxiagoan biltegiratzen dugunean, triglizerido hori egoera solidoan dagoela. Eta hori da, hain zuzen ere, fenomeno
|
horren
eragile nagusia, oliba olioan% 30 inguru baitago. Horregatik, tenperatura horietara iristean, botilaren herena pikorrek betetzen dute, eta horiek triglizerido solidotu hori baino ez dira.
|