|
2000
|
|
|
piel: herrietacoagintariari, elizateetakoburuarigaraibateanemanohizitzaionizena; (FraiBartolomekbereiziegitenditupielakalkateak eta:
|
herrietako
burupielakalkateak zirenetahiribilduetakoak);, urijeetacoalcatejaunac ta erri jetacopieljaunacnaibalebeebere, quenduezin leguijeez, urijac edoerrijacnaiez davela, sarritan icusi dogunleguez? (Euscal errijetaco... 151).
|
|
|
piel: herrietacoagintariari, elizateetakoburuarigaraibateanemanohizitzaionizena; (FraiBartolomekbereiziegitenditupielakalkateak eta: herrietako burupielakalkateak zirenetahiribilduetakoak);, urijeetacoalcatejaunac ta
|
erri
jetacopieljaunacnaibalebeebere, quenduezin leguijeez, urijac edoerrijacnaiez davela, sarritan icusi dogunleguez? (Euscal errijetaco... 151).
|
|
|
Hitzaldiakbehardituenezaugarrienarteanzuzentasuna, argitasunaetaapainduraagertzendira.Gureidazleakezinhobekibetetzenditu.Lehenengobiezaugarrietanjartzendubatezereberearreta, dirudienez.Hizkuntzarenaldetikzuzena da; gehienetanidatzizkomailajantziarieustenbadioere,
|
herri
euskararenetaeuskaramintzatuarenbaliabideakmaisukidarabiltza, ondorendatozeniruzkintxikietanikusdaitekeenez.Hauda, herri hizkerarenisuriberezkoarenetabideaurratuz zihoaneuskaraidatziarenkonbentzioenarteanorekazaintzenjakinzuenadugu gurekarmeldarra.Garaihartakoetaaurrekoidazlegorenakbainozuzenagoeta herriarengandikhurbilagoikustenduguFraiBartolome.Egiada, erlatibozkoperpausetanmakurtuzelapixkabath... Apainduraezdirudiberariazbilatuadenik, berezkofreskotasunak, gatzak, koloreak, indarrakematendionabaizik.
|
|
|
Hitzaldiakbehardituenezaugarrienarteanzuzentasuna, argitasunaetaapainduraagertzendira.Gureidazleakezinhobekibetetzenditu.Lehenengobiezaugarrietanjartzendubatezereberearreta, dirudienez.Hizkuntzarenaldetikzuzena da; gehienetanidatzizkomailajantziarieustenbadioere, herri euskararenetaeuskaramintzatuarenbaliabideakmaisukidarabiltza, ondorendatozeniruzkintxikietanikusdaitekeenez.Hauda,
|
herri
hizkerarenisuriberezkoarenetabideaurratuz zihoaneuskaraidatziarenkonbentzioenarteanorekazaintzenjakinzuenadugu gurekarmeldarra.Garaihartakoetaaurrekoidazlegorenakbainozuzenagoeta herriarengandikhurbilagoikustenduguFraiBartolome.Egiada, erlatibozkoperpausetanmakurtuzelapixkabathizkuntzaerromanikoenalderantz... Bainabigarren ezaugarria, argitasuna, daharenganazpimarragarriena.Idazlearenhelburu dida... Apainduraezdirudiberariazbilatuadenik, berezkofreskotasunak, gatzak, koloreak, indarrakematendionabaizik.
|
|
|
Bere bereaduFraiBartolomekadjektiboakhiru, lau, bost... jarraiankokatzea. Hemen, adjektibosoilakezdituerabiltzen, hauenegitekoabetetzendutenesaldiak baizik.Begirazeinongidatorrenharirazaartuta bereberdiachori.Eta amaiera elipsietaguzti,
|
herri
esapideindartsuz:
|
|
|
Euskaldunklasikohonenjatorriazduda mudabatzukizandirabaihartazidatzidutenidazleugarienganetabaihartaziritsizaizkiguneskuzidatzitakoagirietan66 ere.Harenjaioterrietahaurtzarokobizilekuazizandiraduda mudahoriek,
|
herrien
izenakbeharluketenzehaztasunikgabeerabiliizandirelako, nahasketaeraginik. Etxebarrikoadela, Markinakoadela, Markin Etxebarrikoadela. Guztitarikirakurri izandugu.Halaereezdagohonetazinolakozalantzarik.
|
|
|
Garai honetan
|
herriko
bizitza gorabehera handirik gabe zihoan aurrera. Udalekoaktetarabegiratuz, egunerokoarazoetaarduretansarturikzebilelaohartzengara: Bideak, basoak, zuhaitzaketazura, ikatza, olioa, ardoa, okela? 1770
|
|
|
Bartolomehauetarikobatda.Halaerehemenharengaraikobatzuk, bainahura bainolehenagokoakgogoratukoditugu.Euskaraz osoospetsuazenAgustin Kardaberaz (Hernakikoa,), Jesulaguna; honek sekulako eragina izan zuenespiritualitatean; EuskalHerriko, batezereGipuzkoako,
|
herri
gehienetansermoiakegitenibiliaetasantutasun famagatiktokiaskotatikdeitua.Bestepredikari
|
|
|
entzutetsubatA.SebastianMendiburuizanzen; hauereJesulaguna, Oiartzuarra(). Gureartean, aipaturikohauenosperikezbazuenere,
|
herri
sermolari gisaezagunazenFrantziskoAntonioPalaciosOinatiarraetaFrantziskotarra (1727
|
|
|
Udalarenondasunakurritzea zelaeta,
|
herri
guardiamantentzeazailbihurtuzen;
|
|
|
horregatikkomandantenagusiarenganajozutenherri guardiahori ezinzutelaluzaroagomantenduetaharrapaketa mehatxuaketengabeakzirelaadieraziz.OsogogorraizanzenJeneralarenerantzuna1811kouztailarenhasieran:
|
herri
guardiamantentzenezbazen, pertsonarikgarrantzitsuenakatxilotukozituela253.Bainazergatiaez zenizandiru ondasunenurritzeasoilik, baitagerrillari taldegeroetaindartsuagoei zietenbeldurraere, 500ingurubaitzirenMarkina254inguruanzebiltzanak.
|
|
|
Frai Bartolomek dioskukabildokojaunakgaraizarduratuzirela, hauda, hondamendi handiabaino lehen, Karmengoelizakoerretaulaketaaldare mahaiakateratzeaz: 12erretaulaeta11mahai eraman zituztenXemeingoAndreMariarenparrokielizara, etaMesedetakoelizara; biSan AndresEtxebarrikoraeramanzituzten; eta honakohaueranstendupredikariak:. Guztiakelizetanerabiliakizanziren,
|
herriak
deboziohandiaziela?. GeroagoKarmengoelizarakoberreskuratzealortuzuten. EtakontalariakdioelizangeratuzirenaldarenagusikoerretaulabaliotsuaetaSan JoseetaSanJoanGurutzekoarenerretaulek, sua, kea etaegurginak izanziren arren, ezzutela, hondamenikizanetahaiengainekourreztadurakereezzuelainolakokalterikizan?.
|
|
|
Hiribilduan1820koapirilaren14aneginzenKonstituzioarenagerikoaldarrikapenaudaletxearenaurrean (kontzejupean) herritarugaribilduzelarik.Egintzahoni bereospeaemateko,
|
herri
jaialdiak etakanpai errepikaldiakeginziren, baita Karmenenere.
|
|
|
Jesulagunek, liberalengandikhainjazartuak izanik, espiritualitategogorsamarra erakustenzutenetaberenahaleginguztiakgazteriarenhezieranjartzen zituzten?
|
Herri
misioekgeroagoetagehiagojotzenzutenpertsonabakoitzarenbarru alda
|
|
|
garrantzitsuena. Jakina, 1987ko (L.M.Mujika) eta1988ko (P.Altuna) Euscal
|
erri
|
|
|
Kristau teologia, etaberezikiteologiamorala, daherriaren mahaira dakarrenjakia. Herriarenmahaira ekartzeko, jakina,
|
herria
elikatzekoerakoaizan behar; haren izaerara, mailaraegokiturikojakiespirituala.Beraz, euskarazzerbitzatua.
|
|
|
–IracurlaacicusicodaveeIcasiquizunoneetan, verbabatzucdagozalabituta coletriagaz: aa, ee, ij, arimaan, deutseen, jadiichi. Bestebatzubetanverbaceurac taeuretaricuacletra bacarragaz: Euscal
|
erri
guztietaco zetaraoba danjaquin ezac, bijetara iminieraguinditu.Esanlegui, verbiarenluce laburra, ascotasunatajagocanaitutiaeracusteco, obetodagualaletra bitubagaz. Menturaz ascoc erichicodeutsaastun.
|
|
|
ultzia: Cerbait inocoostuezdaijon, ultziac ortuban, edosoluanimintia,
|
erri
|
|
|
loibatipuscabatenvijotzianezauberaz, tanaizlecuemondeutsanac (Euscal
|
erri
|
|
|
Idatziberridugunarenaurkakofenomenobatereantzemandaiteke; hauda,
|
herri
hizkeraren fonetika joerakerakustendituzten hainbatxehetasun:
|
|
|
emanziolakoasmatuakdirenik.Denadela, icutsi erehainbataldizageridaeta horrekezduzerikusirikaipatudugunhipotesiarekin, bainaizandaitekehauere
|
herri
ahoskerarenaztarna.... Berabiziizanzeningurunekoeuskararen ahoskera izangozuenezbairikgabegogoan, baina, bokalenbikoiztearenarazoanbezala, hemenerezalantzakizanzituenetaformabietakoakdakartza.Liburubatzuetan batarenaldemakurtzendaargietagarbietabestebatzuetanbestearenalde.Hau daagertzendiguna: –Vitzi, etahoneneratorriakdiraformariknormalenakEuscalerrijetaco... etaIcas IIcas II liburuetan.liburuan, ordea,, vizi, formadanagusieta eskuizkribuanetaIcas III an,, vizi?/, vici, daformabakarra; hobekiesan, Icas IIIan behin bakarrik dator, vitzi, forma.Zenbakietara joz,, vizi?/, vici?:
|
|
|
Esapide batzuetako forma hartuak, berriz, sarri darabiltza. Egia esan, maiz darabilen goxeric arrats ere halakotzat har genezake, baina euskaraz oso zabal dabiltzan gizaldirik gizaldi,
|
herririk
herri eta antzekoak esan nahi dugu hemen. Horrelakoetan, bizkaierazko joerari jarraituz, ric erabiliko du eta ez instrumentala.
|
|
|
Esapide batzuetako forma hartuak, berriz, sarri darabiltza. Egia esan, maiz darabilen goxeric arrats ere halakotzat har genezake, baina euskaraz oso zabal dabiltzan gizaldirik gizaldi, herririk
|
herri
eta antzekoak esan nahi dugu hemen. Horrelakoetan, bizkaierazko joerari jarraituz, ric erabiliko du eta ez instrumentala.
|
|
|
Esan dan errazoia gaiti, juezaren iguesi erriric
|
erri
edo mendiric mendi davi len gaisquina juezaren aguindubagaz illtia ez da pecatu (Icas II, 236).
|
|
|
Morfematzat naduenmenpekoperpausakobjektuzuzenarenlekuabetetzen du;, harakohura?,, delakohura, edoantzekoesanahiaizanohidu; hauda, gaztelaniazko, aquellodeque...? (escosasabida/ yahaquedadodichoetc.):(...)
|
erri
areecgueratuziriana, esandabostgarrenicasiquizunianIcas II, (75).
|