|
2003
|
|
|
1972an, Deustuko Euskal Kultur Mintegiaren inguruko ikasle batzuek bultzaturik, Loiolan, Udako Unibertsitari Ikastaroa antolatu zen. Hurrengo urtean Oñatin errepikatu zen, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartearen, Deustuko Unibertsitatearen eta Euskaltzaindiaren babespean, Gonzalo Duo zelarik antolatzaile nagusia28 Ikastaroaren «xedea unibertsitariei euskararen bidez kultur formazioa eskaintzea da dugun euskal unibertsitaterik eza, nolabait, oso oso nolabait, arintzeko»29 Bi saio egin ziren, bata uztailaren 9tik 25era, «kazetaritza, zuzentasuna, kondaira, legeak, politika, pentsa... Biga
|
|
|
Euskal Ilustrazioa: Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartea
|
|
|
XVIII. mende bukaeran Erregimen Zaharrak Euskal Herrian bi aurkari edo berritzaile mota zituen (Otazu, 1982). Batetik," entziklopedistak" zeuden, Bergarako Mintegiaren eta Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartearen (RSBAP) inguruan sortuak. oligarkiako kideek eta Mintegiko irakasle eta ikasle ohiek osatutako taldea zen ia erabat.
|
|
2004
|
|
|
Gaixotasunarena jakin eta egun gutxira, zera esan zion Carlosek, ezaxolatuarena eginez: " Nire
|
herriko
adiskidearekin egon naiz gaur".
|
|
2005
|
|
|
Euskal historiografia,] akin 55, Donostia, 1989, 9 Ignacio ÜLABARRrk artikulu ugari argitaratu ditu aldizkari berezietan. Ondoko oharretan aipatzen dut
|
Herri
Adiskideei buruzkoa. Rafael LóPEZ ATXURRA, La foralidad en la historiografia vasca, Emaroa 6, Bilbao, 1991, 117 GARCIA DE CORTÁZAR, Fernando, eta MONTERO, Manuel, Diccionario de Historia del País Vasco.
|
|
|
Munibe gizon praktiko eta politiko legez ageri zaigu. lrurac bat, laurak bat, zazpiak bat izan dira hari bereko aldarrikapenak gaur egun mundu mundializatuan euskaldunok bat, agian izan luke.Herri Adiskideen elkartean (Real Sociedad Bascongada de Amigos del País) hasieran gogoeta sozialak, historikoak eta politikoak egiten saiatu ziren, baina aurrerantzean gai hauek bazterturik ageri dira, zientzia aplikatuen eta teknologi gaien mesedetan. 1765eko apirilaren 18ko
|
Herri
Adiskideen batza rrean elkarteko idazkariak, M. Olasok memoria bat agertu zuen izenburu honekin: Instrucciones para escribir la Historia Nacional, hau da, txostena bes teak beste Historia de nacion vascongada idazteko plangintza da, Euskal Herriko hiru probintzietara mugaturik, Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabara.
|
|
|
Harrezkero, hiru probintzien arteko harreman politiko instituzionalak indartu eta estutu egin ziren. ...rizko kategoria erabiliz, hau da, hiru pro bintzien arteko harremanak erakundetu egingo ziren Batzar iraunkorrenbidez, konferentzia izenez ere ezagunak izango zirenak 12Bergarako HerriAdiskideen egoitzan hiru herrialdeetako Batzar Nagusien ordezkariak biltzen hasi ziren, ekintzabide komunak indartzeko asmoz.Herri Adiskideen elkartean, kantabrismo dogmak nagusi izaten jarraituko du eta horretan
|
Herri
Adiskideak ez ziren bat ere berriztatu edo moderni zatu. Kontraesana dirudi.
|
|
|
Beraz,
|
Herri
Adiskideen historiografi lanetan, ez da ageri etenik ez berriztapenik, ohizko historiografiaren mitoen jarraipena baizik.
|
|
|
Espainiako kaleak, parkeak eta hiriak eta eguzkiak eta Aljeriako Saharako haizeak astindutako jaimak edo kanpin dendak bereizten dituen distantzia, hirurogeita hamarreko hamarkadaren amaieratik aurrera 200.000 saharar baino gehiagoko errefuxiatu esparruetan bizirik direna, murriztu egiten da udan. Hurbilketa horren egileak saharar
|
herriaren
adiskideen elkarteak dira. Azken 14 urteotan, “Oporrak bakean” programa antolatu dute.
|
|
|
Jendetza gaitzak airoski kantatzen zuen anjelusa oihar, bikotea kalostraperatu zen familiaz setiaturik.
|
Herriko
adiskideak elizaren maldan zeuden irris pikorrak aurtikitzen, oraiko moldean. Theok ez zuen segitzailerik.
|
|
|
Orduan mutiko txikiaren bizitza hautsi zela zioen Edmeak. Aitak, Germenak salbu anai arrebek, azkaziek,
|
herriko
adiskide haboroxenek Iker deituz ohoraturiko Laurendi kaiola baten ilunpearen aztaparretan mutxitzera utzi zuten.
|
|
2008
|
|
|
Larramendiren hiztegia agertu (1745) eta berrogei urte geroago, Aizpitarte lexi kografo euskaldunak euskararen hiztegia osatzeko argibideak azaldu zituen Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartearen barruan(). Bazuen hark euskal zuzenbi dea jasotzeko asmoa eta gogoa, hiztegi berrian ez baitzituen zokoratzeko honako hauek:
|
|
|
Zeregin horretan eman zituen ia hamar urte, harik eta 1802an Mutrikura itzuli eta bertako alkate izendatu zuten arte. Euskal Herrian egon zen denboran, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartearekin lotura estua izan zuen, eta herriko alkatetza armadako karguekin uztartu zuen. Egoera horretan egokitu zen Trafalgarko batailaren bezperan, 1805eko abuztuan.
|
|
2009
|
|
|
Esan gabe doa, praktika hau ezin zezakeela edonork obratu; oinarria denborarekin hedatuz joan bazen ere, batez ere goi mailako eta maila ertaineko gizarte taldeetako familiei erreserbaturik geratzen zelako. Joera honen lehen aztarnak Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteak 1776an Bergaran sortu zuen mintegiarekin ikusi ziren, bertara hiru probintzietako kaparedunen semeekin batera, kanpoko beste familia euskaldun batzuek ere ikasleak bidali zituztelako (Totoricaguena, 2003b: 79).
|
|
2010
|
|
|
Euskal Herrian, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteak (1763) sortutako Bergarako Erret Seminarioak gorpuztu zuen Euskal Ilustrazioa deritzona. Berau izan zen liberalismoaren gune garrantzitsuena, baina Altunaren (2000:
|
|
|
Lehenengo, erromatar inperialismoaren diskurtso militarra defentsiboa zen. Erromak eraso militarrak bere seguritatea babesteko edo
|
herri
adiskideren bati laguntzeko baizik ez zituen antolatzen. Nahiz eta, azkenean, zaila izan konprenitzeko zelan heldu ziren autodefentsa horretan Egipto edo Britainia konkistatzera.
|
|
2011
|
|
|
Azkenik, Xabier Muniberen eraginez 1764an Euskal
|
Herriko
adiskideen elkartea sortu zen. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoakoen bilkura izan zen, baina Nafarroako eta Ameriketakoak ere bazkide ziren.
|
|
2012
|
|
|
Abuztu osoan izango dira bisita egunak, eta herriko txoko desberdinak ezagutzeko aukera izango dute. Aurten, gainera, hainbat berrikuntza izango dira, Azkoitiko bisitak Juan Bautista Mendizabal herriko kronista ofizialak eta Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko kideak eskainiko baititu. Honek herriko historia azalduko du; izan ere, dorretxe, jauregi, etxe eta eliza artean ibiliko dira bisitariak; hala nola, Idiakez dorretxearen, Amabisjinaren jasokundeko Parrokiaren, Intsausti Jauregiaren eta Balda Dorretxearen inguruko historia eta pertsonaia esanguratsuenei buruz hitz egingo du Mendizabalek.
|
|
|
Abuztu osoan izango dira bisita egunak, eta herriko txoko desberdinak ezagutzeko aukera izango dute. Aurten, gainera, hainbat berrikuntza izango dira, Azkoitiko bisitak Juan Bautista Mendizabal herriko kronista ofizialak eta Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko kideak eskainiko baititu. Honek herriko historia azalduko du; izan ere, dorretxe, jauregi, etxe eta eliza artean ibiliko dira bisitariak; hala nola, Idiakez dorretxearen, Amabisjinaren jasokundeko Parrokiaren, Intsausti Jauregiaren eta Balda Dorretxearen inguruko historia eta pertsonaia esanguratsuenei buruz hitz egingo du Mendizabalek.
|
|
|
Atlasaren aurkezpenaren ondoren, Andres Urrutia euskaltzainburuak hartu zuen hitza, Pedro de Yrizarrek egindako lanak gogoan hartuz eta Akademian egindako ibilbidea azpimarratuz. Era berean, Iñigo de Yrizar, Pedro de Yrizarren semeak, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko ordezkaria ere badenak, esker oneko hitzak izan zituen. Ekitaldian, Henrike Knörr euskaltzain osoaren alargunak eta semeak ere parte hartu zuten.
|
|
|
Biak dira Juan de la Cierva Patronatukoak eta bietan erredaktore lanak burutu zituen. Euskaltzaindiko agerkari ofiziala den Euskera n, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko aldizkarian, Julio de Urkixo Euskal Filologia Mintegiaren Urtekarian (ASJU Anuario del Seminario de Filología Vasca Julio de Urquijo), Deban, ELEn eta Hispanica Posnaniensian ere bere ikerketak argitaratu zituen Yrizarrek.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko kidea zen, bai eta Eusko Ikaskuntzakoa ere.
|
|
|
Historia interesatzen zitzaion bereziki eta, esan bezala, Jose Antonio Arana izan zuen kultura bidelagun, informazioa trukatuz eta ikerketa bideak zabalduz. Horrela, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko Buletinean 1969an argitartutako. Bachem, G.A.: Kelto Romanisch im Gau Köln Aachen?
|
|
|
Honako erakunde hauek proposa ditzakete EiTBko azken lau Administrazio Kontseiluko kide horiek: Euskaltzaindiak, Eusko Ikaskuntzak, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteak, Euskal Herriko Unibertsitateak, EAEn ordezkari gehien duten sindikatuek eta EAEko kontsumitzaile elkarteen federazioak. Legebiltzarkideek emandako bi herenen gehiengoak babestutako EiTBko Administrazio Kontseilurako kideen proposamena aukeratuko da.
|
|
|
Alaba bakarra izan zuten, 1801ean jaioa, Maria Nieves Amalia. Heziketa, Gasteizen jaso zuen, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartean hain zuzen ere. Bere aita elkarteko bigarren zuzendari nagusia izan zen.
|
|
|
Ahaldun Nagusia izan zen. Horrezaz gainera, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko buruzagia izan zen. garaian, Soraluzeko errege armategiko arduradun nagusia izan zen.
|
|
|
Gogoratu behar dugu, garaiko beste esperientzia bat, 1765etik aurrera egiten zena: Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteak garaiko arazo zientifiko, ekonomiko edo politikoak aztertzeko, bilkurak deitzen zituzten, eta bazkideen arteko urteroko bilkurak bihurtu ziren. Eta bilkura horiek garaiko buruzagien topaleku ere izan ziren.
|
|
|
1764an Euskal
|
Herriko
Adiskideen Batzarra elkartea eratzean, euskal kultura eta nortasuna landu, nabarmendu eta goratu asmoz sortu zen. 1765ean Gasteizeko batzarrean onartutako estatutuetan, IX. atalean honako hau adierazten zuen:
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartea (Real Sociedad Bascongada de Amigos del Pais) Bergarako egoitzan hasi zen, 1775ean, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako euskal agintarien arteko batzarrak berriz indarberritzen. Conferencias izenarekin ezagunagoak ziren, eta aurrerantzean, 1936 urtera arte batzar horiek ohiko izan ziren.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Adiskideen elkartearen baitan (RSBAP) aldiz, bestelako ikuspegi ekonomikoak nagusituz zihoazen. Adibidez, F. Elhuyarrek Somorrostroko meategietako erauzketa prozesuaren antolaketa soziala eta ekonomikoa aztertu eta alternatibak argitaratu zituenean, 1788ko Batzarrean, argi eta garbi egin zuen sistema kapitalistaren azalpena bertako ekonomia aurrerabidean eta garapenean sartzeko:
|
|
|
Argien Garaia eraginkorra izan zen. Euskal Herriko buruzagi politiko eta ekonomikoek argien indarra zabaldu eta zientzia erabilgarriak ezagutu eta hedatzeko Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartea 1764an sortu zutenean, P. Astarloa, fraide sartu zen, filosofia eta teologian aditua izateko.97 Bergaran goi mailako ikastegi tekniko berria antolatzen zen garaian, ondoan, Oñatin 1775ean legelari eta eliztarrentzat goi mailako Unibertsitatea berrindartzen hasi zen. Baina argien garaiaren ostean, Frantzian 1789 urtean, iraultza liberal bortitza azaldu zen.
|
|
|
Adibidez, euskal ordezkarien biografiak eta proposamen zehatzak aurkezten dizkigularik, hona Arabako ordezkari zen Ortuño Maria Agirre() Montehermosoko markesaren profila: Arabako handiki familia bateko kide, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkarteko giroan hazia eta hezia, euskal ilustratu prototipikoa izan zen; era berean, elite politikoaren kide nabarmena, Arabako Ahaldun Nagusi izan zen() eta Arabaren legezko ordezkari Baionan, non aurkeztu zuen txostenean, ondorio orokor gisa, hauxe aldarrikatzen zuen:
|
|
2016
|
|
|
Sari asko jaso ditu, besteak beste, hauek: Ibañez Martin Ikerketa Sari Nazionala, 1972an; Euskal
|
Herriko
Adiskideen Elkartearen eta Eusko Legebiltzarraren humanitate arloko Xabier Maria de Munibe Saria, 1996an; Eusko Ikaskuntzaren eta Euskadiko Kutxaren Humanitate eta Gizarte Zientzien Saria, 1998an; Eusko Jaurlaritzaren Lan Onari Saria, 2002an; eta Euskadi Ikerketa Saria, 2004an.
|
|
|
" Oroz gainetik eskuara dezagun ikhas, mintza, irakur, osoki ezagut. Eskuaraz gaitezin elhesta ala etcheko jendeen artean, ala
|
herriko
adiskide eta lagunekin, bai eta herriz kanpo ere, hitz batez, non nahi, eskualdunekin garen ber. Erderaz noiz nahi mintzatzeko errebeskeriak errekarat garamatza eta makhur horrek diraueno, gue eskuara egunetik egunera galtzerat dabilke. Nola daite bertzela?
|
|
2017
|
|
|
Ikusiak ikusi, galdera hauxe da: ez ote zuen Erromak beste
|
herri
adiskiderik inperioan. Non daude?
|
|
2018
|
|
|
sanjoanak, sanpelaioak, sanpedroak, sanferminak, karmenak? bateko eta besteko festak ezagutu zituen, herrian
|
herriko
adiskideak bisitatuz eta, sokamuturra nahiz berbena, txosnetan zein txokoetan, era guztietako parrandak probatuz.
|
|
|
ez dakik noiz den". Gaua etorririk, euskaldunak, eguneko plazer nekagarrien ondotik, zeinetan ohiko kar eta xuguntasunez jardun baitzuten, gazteluan pausatzen ziren,
|
herri
adiskide bateko jokoen ondoriozko lasaitasun handian. Gaizkile saldo batekin Baionatik etorririk gordeka, Pui' anek Miotzeko gaztelua inguratzen zuen.
|
|
2020
|
|
|
Horretarako Elhuyar anaien gaineko errealitateak fikzionatu nituen. Izan ere, Elhuyar anaia ospetsuei La Bascongadan, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Errege Elkartearen itzalean sortutako Bergarako Errege Mintegian, XVIII. mendean, bizitzea egokitu zitzaien gorabeheretan oinarrituta dago. La Bascongada, antza denez, Espainiako Koroaren aginduz helburu militar sekretuekin lan egin zuen erakundea baino ez ei zen, eta Joan Jose Elhuyar sekretu horien zerbitzuan lan egin zuen zientzialaria.
|
|
|
Elhuyar anaia zientzialariei buruz egin nuen ikerketa batean oinarritu nuen Faustoren itzalaren kontakizunaren haria, Utriusque Vasconiae argitaletxeak Egunero irakurtzen delako Sailean argitaraturik. Elhuyar anaiei buruz orain artean zabaldu denaren oso bestelako ikuspegia eman nuen nobelan, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Erret Elkartea (RSBAP) bitarteko zela, Carlos III.aren aldeko ezkutuko lanean erakusten bainituen. Dan Brownen bestseller ezagunek bezala The Da Vinci code eta beste, Faustoren itzalak ere hargin beltzak edo masoiak eta beren elkarte sekretuak ditu argumentuaren ardatz.
|
|
|
Fikzio lana izanik ere, nireak jorratutako oso oinarri sendoko hipotesia du abiapuntu, eta Martin Anso lagunak eta kazetariak liburuari ezarri zion hitzaurrean azaldu zuenaren arabera, gauza bera uste zuen berak ere. Hipotesi horren baitan, Euskal
|
Herriko
Adiskideen Erret Elkarteak Carlos III.arentzat helburu militar sekretuekin lan egin zuen, eta Fausto eta Juan Jose Elhuyar anaiak, laborategian wolframa isolatu zuten lehen zientzialariak, helburu militar horien zerbitzuan aritu ziren lanean. Hortik abiatuta, bi plano nagusi txirikordatzen dituen nobela epistolarra osatu nuen:
|
|
2021
|
|
|
Batzuetan, izen bizigabea (edo bizigabetzat ere har daitekeena) oinarri duten sintagmetan, biak dira zilegi modu desberdinean interpretatu arren: Elizaren isiltasuna vs elizako isiltasuna; Euskal Herriaren adiskideak vs Euskal
|
Herriko
adiskideak. Berez, ez dira gauza bera.
|
|
|
Euskal Herriak dituen adiskideak). Aldiz, Euskal
|
HerriKO
adiskideak lekuzko gisa interpretatzen da: ‘Euskal Herrian{ diren/ ditudan...} adiskideak’.
|
|
|
|
Herriko
adiskide batek erran didanez, Jerusa Uriarte hona etorri zen familia eske, eta Agur Maria batekin haurdun gelditu omen zen. Nik mirari bera eskatzera etorri natzaizue.
|