|
2002
|
|
|
–Orduan ez du ezer esango, ezta?
|
Honen gainean
esan nahi diat –galdetu zuen hala ere Julenek. Ez zegoen batere trankil.
|
|
|
Eta etxera iritsi nintzenean ere, ez nuen besterik espero, ez bainuen aurkako zantzurik aurkitu.
|
Honekin
esan nahi dut Sarak hasieran harrera ona egin zidala, eta ez nintzela ezertaz ohartu. Aurpegia, gainera, pintatua zuen, ohi zuen baino nabariago –nabarmenxko ene gusturako–, baina nahiago nuen etxean bere buruaz eta bere itxuraz arduratzen zen emakume bat ikustea emakume utzi bat baino.
|
|
|
Baina Sarak bazuen barnean beste zerbaiten beharra.
|
Honekin
esan nahi dut aeromodelismoak ez zuela guztiz betetzen. Harik eta egun batean nahi zuena aurkitu zuen arte.
|
|
|
Halako zerbat sentitzen bainuen nik ere osaba Lazaro paseatzera ateratzen nuen batzuetan:
|
honekin
esan nahi dut neure erara sinesten nuela nik neuk ere orduko, zalantzaz josia nengoen arren. Ez nuen inongo elizan sinesten, baina bai misterioari lotutako beste zerbaitetan.
|
|
2004
|
|
|
–Lehenik, hizkuntzak gizartean egoera gatazkatsuan daudela, egon.
|
Honekin
esan nahi da nazio gatazkak, klase gatazkak, sexu gatazkak, etab. dauden bezalaxe, hizkuntza gatazkak daudela, ez azaleko, behin behineko, edo horrelako zerbait. Noski, esan beharrik ez dago, borrokan daudenak ez direla hizkuntzak, hizkuntz komunitateak baizik.
|
|
|
(...) Hizkuntza gatazkak gizarte baten egituratik jalgitzen direnak ditugu eta beroiek zuzen enuntziatu eta definitu ahal izateko, ezinbestekoa da egitura horre tan inplikaturik dauden interrelazioak, kontraesanez eta antagonismoez zeharkatuak, ezagutzea.
|
Honek
esan nahi du, batetik, gatazkaren izaera dinamiko politikoa itxuratzen duten gizarte faktoreak (ekonomikoak, sozialak, ideologikoak, politikoak, etab.), hots, elementu objektiboak, ezkutuko horiek, aztertu behar direla; bestetik, elementu subjektiboak ere bai, arazoaren alderdi psikoindibiduala ukitzen duten horiek, norberaren eguneroko bizitzan loratzen diren ageriko oposizio gune horiek?. 73...
|
|
2005
|
|
|
Ekiditera joan? Eta horrela itzarririk zegoela aitortu,
|
honek
esan nahi duen guztiarekin. Ezinezkoa.
|
|
2008
|
|
|
Eszenari begiratuta, edonor ohar zitekeen nola maisuak egin zituen bi keinu segidan: lehenengoan, eskuak zabaldu zituen era ezin adierazgarriagoan. Beñardoren antza hartu ote zion Nazariori??,
|
honi
esan nahi balio bezala: –Txoriaren burua duzu, eta zaude isilik, txoriburu hori!?; bizpahiru segundoren buruan, ordea, eskuak geldiarazi, beheratu, eta irri baten itzalpean, argipean?
|
|
|
Eszenari begiratuta, edonor ohar zitekeen nola maisuak egin zituen bi keinu segidan: lehenengoan, eskuak zabaldu zituen era ezin adierazgarriagoan –Beñardoren antza hartu ote zion Nazariori? –,
|
honi
esan nahi balio bezala: " Txoriaren burua duzu, eta zaude isilik, txoriburu hori!"; bizpahiru segundoren buruan, ordea, eskuak geldiarazi, beheratu, eta irri baten itzalpean –argipean– jarri zuen betartea:
|
|
2009
|
|
|
beti arrazoi du, hori baino arrazoi handiagorik ez baitago.
|
Honek
esan nahi du, arrazoia izatea, mundu honetan, ez dela egia izatea, zuzenean egotea edo ezer antzekorik. Beste zerbait da.
|
|
|
Munduaren, denboraren, biziaren eta heriotzaren aurrean errealistak izan behar dugu, eta ez dagoenik ez bilatu.
|
Honek
esan nahi du, edo interes eta galdera batzuekiko ja itsuak garela, edo interes haiek behar direla berak itsutzat eman. Emaitza, bera da bietan:
|
|
|
–Aita: herenegun
|
hau
esan nahi izan nizun, baina ez zenidan ulertu, eta? –esan zion Gabinok, bere asmoen ur gardena islatzen zuèn begirada xalo bezain tolesgabean.
|
|
|
–Hire seme horrek ederki igaro dik marra, Nazario, eta noizbait jarri duk ordena heure etxean, ezta??. Baina, orduan, beste indar bat nabaritu zuen Nazariok bere baitan, anaia bere lekuan jartzera bultzatzen zuena, han, inork agintzekotan, berak agintzen baitzuen, Domingoren eta Ismaelen eta guztien gainetik, halako eran, non anaiaren kexuzko keinuari erdeinuzko keinu batekin erantzun baitzion, ez nabarmena baina bai Ismael ohartzeko modukoa,
|
honi
esan nahi balio bezala: –Hi ordenazalea haiz, Ismael, baina ni ez gutxiago, eta nik neuk erabakitzen ditiat hemen ordenaren orduak??.
|
|
|
" Hire seme horrek ederki igaro dik marra, Nazario, eta noizbait jarri duk ordena heure etxean, ezta?". Baina, orduan, beste indar bat nabaritu zuen Nazariok bere baitan, anaia bere lekuan jartzera bultzatzen zuena, han, inork agintzekotan, berak agintzen baitzuen, Domingoren eta Ismaelen eta guztien gainetik, halako eran, non anaiaren kexuzko keinuari erdeinuzko keinu batekin erantzun baitzion, ez nabarmena baina bai Ismael ohartzeko modukoa,
|
honi
esan nahi balio bezala: " Hi ordenazalea haiz, Ismael, baina ni ez gutxiago, eta nik neuk erabakitzen ditiat hemen ordenaren orduak...".
|
|
|
–Aita: herenegun
|
hau
esan nahi izan nizun, baina ez zenidan ulertu, eta... –esan zion Gabinok, bere asmoen ur gardena islatzen zuèn begirada xalo bezain tolesgabean.
|
|
2011
|
|
|
Ez dut biktimen samina zalantzan jarri nahi.
|
Hau
esan nahi dut soilik: gure pentsamenduaren oinarrian kristautasuna egotea oso txarra dela gatazka konponbidean jartzeko.
|
|
|
Izenburuak
|
hau
esan nahi zuela uste dut:
|
|
|
–hots egin zion?.
|
Hau
esan nahi nuen, ama. Horia, zilar ukituekin.
|
|
|
Gutxiengo izateak ipso facto honako
|
hau
esan nahi du: zu, estatus nazional eta sozialari dagokienez, ahaltsuagoa den gehiengo baten mendeko herritar mirabe zarela.
|
|
|
–Orduan nola ez zuten ba garbituko! Ez nuke
|
hau
esan nahi, baina uste dut Xantik apur bat merezi zuela jo zioten harrikada. Ez dut esango ongi dagoenik, ez dut esango zinegotzi bati bizia kentzea zuzena denik, ez?
|
|
2012
|
|
|
Gero, Kafka hil ondoren, partidu komunistan ibili zen Milena, eta naziek Txekoslovakia inbaditu eta juduen aurkako jazarpena hasi zenean, berokian Daviden izarra josita ibiltzen hasi zen, bera judua ez zen arren; Ravensbruckeko kontzentrazio eremuan hil zen, Kafka hemen hil zen urte berean.
|
Honekin
esan nahi dizut erabakimen handiko emakumea zela, eta ez nintzatekeela harrituko bera izatea Kafkari laguntza eskaini ziona desagertzeko bere plana eratzean... Urte batzuk geroago, behintzat, Kafkak bere baitan bizirik jarraitzen zuela errepikatzen zion Milenak entzun nahi zion edozeini...».
|
|
|
Baina aipatutako basati doilor horiek eta batak bestea irensten eta jaten aritzeko ohitura bihozgabea horrenbesteraino gorrotatzen nituen, ezen pentsakor eta goibel egon bainintzen, nire biribil barrutik urrundu gabe, ia bi urte igaro arte. Biribila esaten dudanean,
|
hau
esan nahi dut: hiru lursailak, gaztelua, mendiko egoitza, itzalpea esaten niona, eta basoetako itxitura.
|
|
|
Fluft drin yalerick dwuldum prastrad mirplush, zera esan nahi duena: Lagunaren ahoan dago ene mihia, eta esaldi
|
honek
esan nahi zuen nire interpretaria ekartzeko baimena erregutzen niola; ondorioz, jadanik aipaturiko gaztea sarrarazi zuten, eta beronen bitartez erantzun nien Maiestateak ordubete baino luzaroago egin ahal izan zuen beste galderari. Balnibarbieraz hitz egiten nuen nik, eta interpretariak Luggnaggeko hizkuntzara itzultzen zuen nire hitzen esanahia.
|
|
|
Eta galdera
|
honek
esan nahi zuen:
|
|
|
«Zer esan nahi du honek?», esan nuen haserre. «Honek esan nahi du, erantzun zidan tostan eseraraziz eta besoekin nire gerria inguratuz?,
|
honek
esan nahi du maite zaitudala...». Eta nire masailaren kontra estutu zuen berea, eta haren arnasaren beroa nabaritu nuen aurpegian.
|
|
2013
|
|
|
–Orduan,
|
honek
esan nahi du? –hasi zen Tarek, entzundakoa oraindik errepasatuz.
|
|
2015
|
|
|
–
|
Honek
esan nahi du, jarraitu zuen Ojanguren doktoreak, modu enpirikoan jarraitu behar dugula zure tratamendua.
|
|
|
Ehizara joatekotan, ugazaba katalanengana joan baino lehen, zenbait jantxakurren gainera desarratuko nuke arma.
|
Honekin
esan nahi dudana hauxe da, gaurko idazleak elezuri aldra ezjakina direla, irakurleen denbora galarazten dutela eta ez dutela esateko ezer. Hau da literatura ikasturte honen laburpena, baina ez jarri hau unibertsitatera sartzeko azterketan.
|
|
|
Erdian, berriz, bada multzo bat Nafarroak, Gipuzkoak eta Lapurdik osatua. Erdialdea diogunean, multzo
|
huntara
esan nahi dugu.
|
|
2016
|
|
|
|
Honek
esan nahi baitu gizakiek pozoiaren aurkako botika izango zutenean, hau da, zientzia hain aurreratuta izango zutenean, sendatzeko bideak mugagaitzak izango zituztela?...
|
|
2017
|
|
|
eta nire ustez istuluak direnean buelta hartzea muturra sartzea baino askoz hobea baita, zer arranopola!
|
Hau
esan nahi dut, bakoitzak nahiko prolemarekin egiten du topo, besterenetan ere sartu gabe.
|
|
|
Gutaz esan ohi dute, ez dakigula munduaren berri, baina askotan ikusi izan ditut nik, gizaseme eta batez ere andrazkoak, gure sakramentuaren ordez ezkontzakoa hartu arren lehenengo jaunartzekoa bezalako garbitasun eta are inozotasunean bizi direnak. Ez dut
|
honekin
esan nahi gure Ines hau ergela denik, ez, ezpada ez duela gaiztakeriaren aztarnarik. Horrelakoxe bihotz zaurigabea nahi nuke neronentzat ere, askok uste baino hurbilago izan ohi baitugu guk ere okerbidea; ez da inoiz falta izaten ilunera tira egingo digun tentaldia, eta ez nahitaez gure bizimodu santuz kanpoko munduaren eder lilurak limurtuta; askotan, geure eguneroko zereginetan azaltzen zaigu makurkeria.
|
|
|
Telebistan atsekabez botatzen dizkigutenean bata bestearen atzetik «happy slapping» bateko irudiak, frogatzeko nola zafratzen duen mutil batek neska bat, bera baino bi buru pasatxo txikiagoa dena eta aise pisatzen duena hamabost kilo gutxiago, eta nola eskatzen dion laguntxo bati dena filmatzeko, gero beste laguntxoen aurrean espantuka aritzearren,
|
hau
esan nahi digute: «musulman horiek, aita poligamoen seme horiek, ez dute emakumea errespetatzen, jasanezina da».
|
|
|
Anaiaren, euskalkian?
|
honek
esan nahi baitzuen bere ustetan ergel zikin deitoragarriak baino ez zirela, gurekin hemisferio berdinean bizitzeko eskubiderik eduki behar ez luketenak. Neu haserrearazten ninduen, halere, edukazio txarra izanda ere bizitzan arrakasta zuen jendeak, ume garaiko justizi zentzua bortxatzen zuen horrek.
|
|
|
Ulertuko al luke berak
|
honek
esan nahi zuena?
|
|
2018
|
|
|
eta hor hasi ziren batzuk esaten: hau intrantsigentea da; intrantsigentziak kasu
|
honetan
esan nahi du ez zuela egiten haiek nahi zutena.
|
|
|
Eta historiara pasatu zituzten Ibarretxe Plana eta Ibarretxe bera.
|
Honekin
esan nahi dut gu kontsekuente ginela indar abertzaleak metatzeko ahaleginean, eta lehen ilaran jardun genuela horretan. Hori eta jarduera armatutik jarduera politikora, politikoa soilik?
|
|
2019
|
|
|
Frogaturik dago, beraz, zuzentzaileak huts egin zuela, eta huts egin ez bazuen nahastu egin zela, eta nahastu ez bazen imajinatu egin zuela, baina bihoa lehen harrikada botatzera sekula huts egin, nahastu edo imajinatu ez duena. Huts egitea, zekienak esan zuen, gizonari dagokio, eta
|
honek
esan nahi du, esaera hitzez hitz hartzea errakuntza ez bada, huts egingo ez lukeena ez litzatekeela egiazko gizona. Alabaina, ezin da goi mailako erranairu hau gu guztiok judizio herren eta iritzi besobakarretatik absolbituko gintuzkeen barkamen unibertsaltzat hartu.
|
|
|
Etxera itzultzeko bi autobus eta tranbia bat hartu zituen, horietako ezeinek ez zuen etxeko atean uzten, jakina, baina ez zuen hurbiltzeko beste modurik, ez zen taxi hutsik, ezta bakar bat ere. Edonola ere, euriak ez zuen barkatu, azken finean, berdin zipatua gelditzen da bat itsasoan erori edo norberaren herrixkako errekan erori,
|
honekin
esan nahi dena da Raimundo Silva ibilbidea oinez egin izan balu ez zatekeela dagoena baino gehiago bustiko, zipa zipa eginik dago. Bidaia bitartean une ez oso atsegin bat pasatu zuen, edo ia izugarria, egoera dramatizatu nahi badugu, irudikatu zuenean Maria Sara doktorea jatetxean, zuzentzaile literarioari zuzentzailearen istorio barregarria kontatzen ziola, Orduan esan diot liburu bat idazteko, eta guztiz nahasirik gelditu da, are, erantzun dit Lisboako Setioaren Historia hartan Ez hura idaztea burua asaldaturik edukitzearen ondorio izan zela, pentsa, Hagitz komikoa da gizona, beti egurrezko aurpegi hori du mintzatzen denean, lanean ona da, ordea, aitortu behar da, eta zuzendari literarioak, erruki eta justiziazko ekintza hau egin ondoren, dena libre duela uste duenak bezala egin ere, afera bukatutzat eman eta benetan interesatzen zaizkion gaietara pasatzen da, Aizu, Maria Sara, zer moduz hauetako egun batean afaltzera bagoaz, gero norabait joan gintezke, dantza egitera, kopa bat edatera.
|
|
|
Garbi hitz eginda, haiek jakin nahi zutena zen zer bulda mota zela-eta edukiko zuten gurutzatuek harrapaketarako eskubidea, gehienak lanbide hartaz axolagabetu ziren arren, soldadutxo portugaldarrak bere soldata urriarekin konformatu behar zuen bitartean, atzerritarren olgeta, algara eta ikusgarriaren lekuko soil izanik, poltsiko huts, gainera. Mugimendu eta topaketa hauen oihartzunak kapitainen belarrietara iritsi ziren, baina asmoa hain zen absurdoa, hain zihoan idatzizko zein ohiturazko lege eta usadio guztien aurka, ezen erantzun bakarra bizkarra uzkurtze bat izan baitzen, eta iruzkin axolagabe bat, Txikiak dira, eta
|
honekin
esan nahi zuten, Ezdeusak dira, garai haietan oraindik ematen zitzaion garrantzia etimologiari, ez da gaur egunean bezala, gaur inori ez zaio ezdeusa deitzen ahal txikia izateagatik, hagitz ñarroa izanik ere, berehala baitator irain kereila bat, bestela. Badaezpada ere, kapitainek mandatua igorri zioten On Afonso Henriquesi, soldata atzeratuak lehenbailehen kita zitzan, diziplina laxatzen ari zelako eta soldaduak nagikerietan hasten zirelako sarjentuek erasotzeko agindua ematen zuten bakoitzean, Doala beste hori, dibisak ditu-eta, eta oso esaldi injustua zen, inoiz ez zelako sarjenturik lubakian gelditu erasoa zertan bukatuko zain, aurrera egin behar ote zuen ereinotz koroa jasotzeko edo atzean gelditu behar ote zen iheslari koldarrei errieta egin eta zigorra paratzeko.
|
|
|
Lehen kasuan, lau ordu baino gehiago joango ziren Raimundo Silvak dei gaztigua jaso zuen arte, bigarren kasuan, ohituraren arabera kalkulatuz, hiru bat ordu. Dena ongi neurtuz gero,
|
honek
esan nahi du Maria Sarak, bere deiari erantzungo zion beste dei baten zain gelditu bazen, nahikoa denbora eduki zuela pentsatzeko agian Raimundo Silva oso berandu etxeratuko zela, inoren etxera deitzea beranduegi zen orduan, are eta gutxiago gaixo baten etxera. Nahiz eta, ironiarik gabe baina gauza bere tamainan uzte aldera esanda, gaixotasuna hain larria ez zen izango, baldin eta bere eskuaz eta bere ahotsaz deitzen ahal izan bazuen gaztelu ondoko etxera, non Raimundo Silvak bilatzen duen eta ez duen aurkitzen galdera funtsezkoaren erantzuna, Zertarako deituko ote zidan.
|
|
|
Raimundo Silvak bi aldiz tolestu zuen orria, angeluetan berandutuz, eta jakaren barne poltsikoan gorde zuen. Ondoren Maria Sara doktorea engainatu zuen mugimendu bat egin zuen, irudi zuen altxatzera zihoala, baina ez, indarra hartzeko modu bat baizik ez zen, esatea erabaki zuen esaldiaren erdian ez gelditzeko, eta
|
honek
esan nahi du, gutxi gorabehera, une horiek, eta uneak beti dira asko, segundoak gutxi izanik ere, biek oreka kulunkarian bizi izan zituztela, zuzentzailea arduradunaren mugimendua, bere borondatearen kontra, jarraitzera behartuta, arduradunak bere bulkadaren norabidea aldatuz, konturatu zenean gizonaren asmoaren nolakoaz okertu zela. Zineak jakin luke, antzerkiak berak baino hobeki, keinu dantza fin hauen berri ematen, keinuok zatitu eta berriz osatu ditzakeelarik, hurrenez hurren, baina komunikazioari buruzko esperientziak frogatu du irudikatzeko modu ustez ugari horiek ez dutela hitzaren beharra gutxiagotzea ekarri, edozein hitzen beharra, hitzek gorputzaren ekintzez eta gorputzen arteko eraginez gutxi esaten dakiten arren, gorputzean dagoen borondateaz edo gorputza den borondateaz, beste izenik ezean sena deitzen dugun horretaz eta emozioen kimikaz horren gutxi esaten dakiten arren, horretaz guztiaz eta gainerakoaz ere gutxi esaten dakiten bezala, baina gainerakoaz ez gara mintzatuko, hitzik ez dagoelako, hain zuzen ere.
|
|
|
Eta euskarak batzen bagaitu, batu gaitzala, baina benetan eta horretarako bideak jarrita. Eta
|
honek
esan nahi du, diskurtsoekin batera, Bertsolari Txapelketak, Euskararen jaiak, Korrika edo Euskaraldia bezalako ospakizun kolektibo bateratzaile gehiago behar dugula.
|
|
|
norberarekin lotutako arrazoiak (ohitura, ideiak euskaraz adierazteko zailtasuna, erosotasuna, borondate falta, lehen hizkuntza ez izatea?); eta arrazoi sozialak, inguruarekin edo gizartearekin lotutakoak. Bada, euskara ez erabiltzeko emandako arrazoi gehienak lehen multzokoak ziren, eta
|
honek
esan nahi du hiztunen ustez euskara erabiltzea, batez ere, norberaren esku dagoela. Alegia,, entrenamendu?
|
|
|
|
Honek
esan nahi du automatikoki erdara erabiltzera bultzatzen zuen faktore nagusietako bat indargabetzen ari dela Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroa iparraldeko haur eta gazteen artean: solaskidearen ezagutzarekiko zalantza, alegia.
|
|
|
Euskara, beraz, munduko hizkuntzen artean 400 posizioen artean koka daiteke, hizkuntza gutxituen artean horrenbeste hiztun berri dituenik ia ez baitago.
|
Honek
esan nahi du gure hizkuntza, zalantza izpirik gabe, hiztun gehien dituzten munduko hizkuntzen %10aren barruan dagoela! Hots, 0 eta 10 arteko eskala batean, euskara 9tik gora dago hiztun kopuruari dagokionez.
|
|
2020
|
|
|
Hau da, teorian asko landu dena ezin dugu praktikara eraman, ez dugulako horretarako tresnarik.
|
Honek
esan nahi du praktikan ordaindutako lanak eta ordaintzen ez direnak aparteko munduak bezala aztertzen jarraitzen dugula. Azkenik, faltan botatzen ditugu adierazle alternatiboak ere, batez ere ongizatea eta bizitza kalitatea neurtzeko.
|
|
|
|
Honek
esan nahi zuen, praktikan, legearen alderdi garrantzizkoenak bertan behera geratzen zirela, eta legea desaktibatuta gertatzen zela.
|
|
2021
|
|
|
Gehienak lan egitera etorri ziren gizonak zirenez, helduen batez besteko adina 37 urtetakoa zen.
|
Honek
esan nahi du familia osatu berri asko zeudela, seme alaba askorekin. Familien hiru laurdenak bi seme alaba edo gehiago zituen, unitate familiarren tamaina handiaren adierazgarri.
|