|
2000
|
|
|
Lizardik malko poetiko asko isuri zituen, eta onartu dugu noski denak ez zirela" ari dut negarra" esan beharrerainoko faltsuak izan. Maitearen heriotza, esaterako, gai" poetikoa" izanagatik, semearenean ez bezala esperientzia errealean oinarririk ez zeukana, oso trataera desberdinez aurkezten digu" Mattasunaren illetea" n edo" Etxeko kea" n; amonarena lantzen duenean berriz, alde
|
handia
dago" Amona" izeneko hartatik" Biotzean min dut" ezagunera:
|
|
2001
|
|
|
Gure artean etorkinen arazoa aski korapilatsua da eta EAJren fundatzailearen hasierako joera arrazista tamalgarri haiek gogoan izanda, sentiberatasun
|
handia
egon da, eta orain ere badago, problema hori behar den lasaitasun eta orekaz tratatu ahal izateko. Hori dela eta, politikari abertzaleen jokabidea, oro har, bitarikoa izan da:
|
|
|
Eta, horrela, lau urte luzetan, nahitaezko errefe rentzia bilakatu da Euskal Herrian eszena gainean zer egiten den jakin nahi duen ororentzat. Esparru honetan zulo
|
handia
zegoen eta oso zaila zirudien era honetako informazioa ematen duen aldizkariak aurrera egiterik izateak, baina hileroko hitzordua txukun baino txukunago betetzen ari da. Zorionak, eta urte askotarako.
|
|
|
Pastoralen kontutik, denbora gutxi egon banaiz erebata ren zein bestearen prestakuntzetan, nabari iruditu zait pettar erdaldunduan kokatua den Sohutan euskal giro nabarmen
|
handiagoa
bazegoela Basaburuko Iruri eta Zalgizen baino. Gauza hauek zailak dira azaltzeko, baina menturako naiz erraiteratXibe roko Makia pastorala eman dutenen artean askoz ere euskal sentipen sendoagoa antzeman dudala Etxahun Iru ri pastorala antzeztu dutenen artean baino.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat hain ohikoa bihurtu egin den errealitate bat, iraultza gisako bat bezala da, euskal herritar ugariren ustean eta ikusmenean euskal izaeraren gotorleku gisa hartuta den Zuberoan. Ustetik izaterat alde
|
handia
dago eta euskararen alde hainbat urtez borrokatu izan beharrak —eta borrokatzen jarraitu beharrak— erakusten du mentalitateen bilakaera oso luzea dela.
|
|
|
Horregatik, kimika, fisika aplikatua baino askoz gehiago da, eta medikuntza, biologia molekularra baino askoz gehiago ere. Izan ere, maila askoz gehiago daude; etikaren etaDNAren artean distantzia askoz
|
handiagoa
dago DNA reneta oinarrizko partikulen artean baino.
|
|
2002
|
|
|
2 Egia esateko, zenbaki horren inguruko zalantza
|
handiak
daude, armadarako gastu handiak sartuta baitaude hor, eta gastu horiek gastu guztien ehuneko handia izatera irits daitezke (zenbait iturriren arabera I+G gastuen %40 inguru izan litezke gastu horiek).
|
|
|
Hasteko, eskaera
|
handia
dagoelako. Gaur, EAEko unibertsitateetara datozen gazteetatik %45ek euskaraz egin dute sartzeko hautaproba, eta azkenengo 6 urteotan ehuneko hori urtero %2 hazi bada ere, azken urtean %7 igo da.
|
|
|
Ondoko urteetan euskaraz egin daitezkeen ikasketen eskaintza handituz joan da apurka apurka, eta gaur egun arlo guztietara zabaldu da, nahiz hainbat ikasketatan oso eskasa den oraindik. Alde
|
handiak
daude, beraz, arloen artean eta unibertsitateen artean ere.
|
|
|
Unibertsitatea, bestalde, bere arau eta balio propioak dituen unibertso itxitzat hartu ohi da unibertsitate kanpotik, eta bigarren ondorio kaltegarria dakar horrek: gizartearen eskariei erantzuteko ahalmenarekiko mesfidantza
|
handia
dago enpresen eta erakundeen arduradunengan.
|
|
|
Hau, bai, egiten dugu gure unibertsitateetan. Lehen esan bezala, horretarako daude egituratuak; eta gabezia, arazo eta behar
|
handiak
dauden arren, nik esango nuke irakastea dela hoberen egiten dugun unibertsitate jarduera. Baina ez dugu orain galdetu behar irakatsi behar ote den; zertarako eta nola irakatsi behar den dugu benetako gakoa.
|
|
|
Espainiar Estatuan BPGren %0’9 erabiltzen da I+G diruz laguntzeko2 Ehuneko hori askoz ere garaiagoa da Hego Euskal Herrian, %1’3 ingurukoa. Dena den, gurean ere, alde
|
handia
dago Nafarroa eta EAEren artean: Nafarroan %1 ingurukoa den bitartean, 1’4koa da EAEkoa.
|
|
|
Hala ere, alde
|
handiak
daude unibertsitatearen barneko arloen artean. EHUn, adibidez, gizarte zientzien alorrean zatidura hori 20tik gorakoa den bitartean, 4koa da osasun zientzien ikasketetan.
|
|
|
Eta zentzu honetan uste dugu badagoela gizartearen aldetik konpromiso ren bat, epe laburrera gero eta nabariagoa izango dena, azken urteetako unibertsitate aurreko irakaskuntzaren matrikula datuen eboluzioaren ondorioz, non garbi ikusten den gaztelania hutsezko ereduen atzerapena euskara duten ereduen aurrean. Honela adibidez, nabarmena da EAEren eremuanAereduaren ia 20 puntuko atzerapenaBetaDereduen aurrean, nahiz eta onartu egin behar den oraindik ere desberdintasun
|
handiak
daudela lurralde, sare eta hezkuntzaren aldien arabera.
|
|
|
Esanguratsuena den herri ekimenaren bitartez bidera daitekeen euskal unibertsitaterako estrategia ezin da definitu. Aitzitik, zenbat eta zehatzago definitu bide hori, hainbat eta errealitatetik aldentzeko arrisku
|
handiagoa
dago. Administrazioan, unibertsitateetan, euskara munduan, alderdi politikoetan eta mugimendu sozialetan jarduten duten zenbait eragile herri ekimen horren barnean egon behar direla esatea daukagu soilik.
|
|
|
Esan bezala, uste dugu pertsona bat euskalduntzeko ikas etagiza rteprozesuak, biak, ezinbestez burutu behar direla, ostantzean, porrota gertatzeko arrisku
|
handia
egongo litzatekeelako. Baina, gogoan izan, planteamendu hau hipotesia baino ez da.
|
|
2003
|
|
|
inola ere ez. Zeregin
|
handia
dago, askok uste duena baino zabal sakon luzeagoa, irakasle jendearen hizkuntz prest akuntzan. Eskua bete lan dago, egon, esparru horretan.
|
|
|
Ikastolak berez txikiak izanik, eta gela bakoitzean, batez ere goi zikloetan, ikasle talde handiak ez egonik, diruaren murrizketa oso handia zen. Non eta behar
|
handiena
zegoen inguruan.
|
|
|
Euskaratik beste hizkuntzetara itzultzean, ordea, alderantzizkoan ez bezala, zaila da asmatzea zein izan behar den tituluak aukeratzeko irizpidea. Munduko lanak gureraerakartzerakoan hainbat lehentasun egon daitezke, zein titulu edo egile itzuli lehenago edo beranduago, baina adostasun
|
handia
egon ohi da maisulanen zerrenda osatzean, euskaraz eduki beharreko tituluak zein diren alegia.
|
|
2004
|
|
|
" Auditoria" moduko bat da Behatokiak erakunde publikoei egiten diena eta halakotzat hartu lukete, beren zerbitzu ematearen kalitatea hobetzeko aukera bezala, eta inola ere ez mindu edo kalte egin nahi duen erakunde baten jarduera bezala. Bestalde," euskararen telefonoa"() ia zabalkunderik gabe arrakastatsu bihurtu da eta horrek argi eta garbi erakusten du horrelako tresna baten zeinen premia
|
handia
zegoen. Ho rrez gain, txalogarria da berriki Behatokiak aurkeztu duen hizkuntz eskubideei buruzko ikastunitatea.
|
|
|
Nola liteke erakarpena egotea urrunduta dauden bi gorputzen artean (actio in distans)? Zalantza
|
handiak
zeuden horri buruz eta horrek aurrera begiratzeko aukera ematen dio Kanti. Newtonek berak ezin zuen argitu (hypotheses non fingo), nahiz eta batzuetan Jainkoa bera aipatzen duen argibide gisara.
|
|
|
Laguntzen batez bestekoa filmeko, Eusko Jaurlaritzaren kasuan, hasierako 60.000 eurotik (orduko 10 milioi pezeta) hamarraldi amaieran emango dituen 180.000 euroingu rura igaroko da, aipatu salbuespenekin, zeinetan ekarpenak handiagoak izango diren. ICAAren kasuan ezberdintasun
|
handiak
daude film batzuetatik bestetara, bainabe re ekarpenak handiagoak izango dira, oroko rrean, EuskoJaurlaritzarenak baino: filmeko 100.000 eta 200.000 euroren tartean egongo dira diru laguntza gehienak, baina hainbat hortik gorakoak izango dira.
|
|
|
Lehena, laurogeiko hamarkadakoa, zeinean segu ruenik urterik oparoenak bizi izan zituzten Euskal Herr iko ekoizle eta zinemagile berriek. Urte haietan gogo eta ekimen
|
handiak
zeuden Euskal Herrian zinema egiteko; eta borondate hari, enpresa egitura handi baten jabe izan gabe ere, filmak egiteko beharrezko kapitala modu nahikoerrazean biltzeko aukera batu zitzaion. Hartara, posible izan zen urtez urte produkzio maila handitzea eta lehenengo aldiz Euskal Herriko historian zinema ekoizpenprofesional edo komertzialeko jarduera esanguratsua etaegonko rra izatea," euskal zinemaren" markapean ezaguna egin zena espainiar Estatu osoan, bai eta atzerrian ere.
|
|
|
Definizio horretan munduko biblioteka guztiak kabitzen dira (handi, ertain zein txikiak; berdin tradizio luzea dutenak eta jaioberriak); baina, ikusten denez, haien arteandife rentzia
|
handiak
egon daitezke eta daude. Garbi dago biblioteka nazionalak ezin direla sartu sailkapen exhaustibo, erabateko eta itxietan.5
|
|
|
Ekonomia aldetik ere ezberdintasun
|
handiak
daude telebista batzuetatik bestetara, ia beltzetik zurirainokoa, ezbaka rrik hiriburuko eta hiriburu ez diren udalerrietakoen artean, baita antzeko eremu geografikoetan dihardutenen artean ere. Badira elementu batzuk distortsionatu egin dezaketenak errealitate ekonomiko horretaz eskainiko dugun irudia.
|
|
|
Berriagoenak, berriz, hala Gasteizko Alava 7, nola Donostiako Localia Gipuzkoa edo Iruñeko Canal 6enak, maila baxuagoan leudeke oraindik, baina dagoeneko milioi bat euroren inguruan azken bi hauek. LocalMediarekin zerikusia duten Telebilbaok edo Televitoriak, berriz, aurrekontu baxuagoak dituzte, nahiz eta alde
|
handia
dagoen batetik bestera. Izan ere, Telebilbao izanik Local Media katearen burua, haren aurrekontua milioi bat eurora hurbiltzen da —hala eta guztiz ere Bizkaiko hiriburuan diharduten beste telebistena baino baxuagoa modu esanguratsuan; handien arteko bigarren mailan dagoen bakarra da—; Televitoria, berriz, oso urrun dago aurrekontu haietatik eta telebista pribatu txikien multzoan kokatzen da.
|
|
|
hamar guztira. Guztiarekin ere, telebistaren behar ekonomikoen ehuneko esanguratsua estaltzen dute gehienetan, hala nola GoiTB, Xaloa, Ttipi ttapa, Oarso TB, Zarauzko Telebista, Mendaro, Plentzia, Urnieta eta Teleskoren kasuetan bezala —Azpeitiko Kaitori udalak ematen diona laguntza testimoniala baino ez da— Hala eta guztiz ere, diferentzia
|
handiak
daude udal batzuek eta bestek egiten duten ekarpenen artean, Plentziako 5.000 edo Urnietako 30.000 eurotik, Oarsoaldea edo Goiena inguruko udalek ematen dituzten 200.000 eurotik gorako diru laguntzetara. Azpima rratzeko moduko datu bat:
|
|
|
Errepikapena edo multidifusioa ohikoa da, dagoeneko, baita estatu mailako kanal orotariko arruntetan ere, baina telebista lokaletan maila altuagoa du, nola ez, hauen produkzio gaitasuna eta progr amak eskuratzeko ahalmena haiena baino askozaz txikiagoa baita. Arlo honetan ere, diferentzia
|
handiak
daude katean eta horietatik aparte diharduten telebisten artean, 6 grafikoan ikus daitekeen bezala. Haien errepikapen maila azken hauena baino askoz apalagoa da, baliabide gehiago eta programa iturri sendoagoak dituzte-eta.
|
|
|
Kateekin zerikusirik ez duten kanal ertainen artean, ezberdintasun
|
handiak
daude produkzioari dagokionean. Gutxi batzuetan ez dago halakorik eta emisio guztia kanpo programazioekin (satelitea, teledendak...) osatzen da.
|
|
|
Euskarazko telebistetan ere ezberdintasun
|
handiak
daude telebista batzuetatik bestetara. Alde batera utzitaka rrusela, zeinak garrantzia handia duen telebista hauetan, GoiTB nabarmentzen da, telebista handien adinako produkzio mailarekin.
|
|
|
Hauxe izan da, nire ustez, talde edo elkarteak telebista lokalen sektorean sartu izanaren ondorio garrantzitsuena. Gainerakoan ez zait iruditzen aipagai
|
handirik
dagoenik. Taldeak ildo editorial finko bat baldin badauka, agian kasuren batean ildo hori ikusi ahal izango da telebista lokalen edukietan.
|
|
|
Telebista lokalaren alorrean ez ezik, baita estatu edo erkidego mailako telebista oroko rragoen eremuan ere: askoz ere eskaintza
|
handiagoa
egongo da, ikus entzulegoa are gehiago zatikatuko da, telebista kate bakoitzak gero eta ikus entzule kopuru txikiagoa izango du, publizitatearen diru sarrerak gero eta gehiagoren artean banatu dira... Beraz, kontsumo aldetik ezaugarri arras ezberdinak izango dituen fenomenoa datorkigu urte gutxitan.°
|
|
2005
|
|
|
ETB1 zergatik ikusten da Gipuzkoan gehiago Bizkaian baino? Azken batean, euskalkian ere alde
|
handia
dagoelako. Eta ezin da ukatu, gipuzkera euskara batutik hurbilago dago bizkaiera baino.
|
|
|
Marx pentsalari oso handia da. Alde
|
handia
dago Marxen, Leninen eta Maoren artean.
|
|
|
Alde
|
handia
dago Afrikan ibili edo Asian ibili. Afrikan ez duzu aurkituko Asian, Indian, adibidez, aurkituko dituzun arkitektura, tenpluak, filosofia, ohiturak, jantziak...
|
|
|
Denetik dago hamaika hauen artean, handi eta txiki, kanpoko eta bertoko. Produkzio tamainaren aldetik diferentzia
|
handia
dago batzuetatik besteetara: lehen hirurekbaka rrik gainditzen dute 100 tituluko marra; beste hiru bat daude hortxe 100 kopuruari azpitik itsatsita bezala; eta azkeneko hirurak ez dira 40ra ere iristen.
|
|
2006
|
|
|
Zer funtzio bete behar du kritikak? Deskonfiantza
|
handia
dago kritikaren egitekoaz. Nola irabazi du deskreditu hori?
|
|
|
Bizkaiko portzentajeek EAEko joera berdintsua erakusten dute. Gipuzkoan, aldiz, oreka
|
handiagoa
dago: %54, 6 sare publikoan eta %45, 4 itunpekoan.
|
|
|
Beraz, EAEko kasuan, nahiz eta ikasleria orokorra nagusiago izan itunpeko eskolan, %51, etorkinak itunpeko eskolan gutxiengoa dira (%31). Eskola aukeratzerakoan, autoktono eta etorkinen artean desoreka
|
handia
dago EAEn. Hala ere Espainian desoreka hori handiagoa da (publikotan %82 eta itunpekotan %18).
|
|
|
Labur adierazita, ikasle etorkinen herena ikastetxe pribatutan eskolatzen da (%32). Baina ikasle etorkinen artean, era berean, desoreka
|
handiak
daude: magrebtarren %13k aukera bera egiten du, baina herrialde aberatsetatik etorritakoen %75 —Europako Batasunekoak kasu— ikastetxe pribatutan eskolatzen dira.
|
|
|
Grafikoan ikusten denez, ikasle etorkinak pixkanaka A ereduan jaitsi eta ereduan igotzen ari badira ere, oraindik A ereduan pilatzeko joera
|
handia
dago. Beraz, ikasle etorkinak ikastetxe publikotan eta A ereduan biltzen dira nabarmen.
|
|
|
Estatuz kanpoko immigrazioari dagokionez, Hego Euskal Herriko egoera aztertzen dugunean kopuru erlatiboetan alde
|
handia
dago EAE eta Nafarroako datuen artean (%4 eta %9 inguru). Bestetik, EAEko herrialdeen artean ere ezberdintasunak daude:
|
|
|
• Informazio komunikazio politika eskasa. Hutsune
|
handia
dago hezkuntza eta hizkuntza ereduen inguruko informazio ofizialean (tresnak, hedapena...).
|
|
|
Lehenik eta behin, hizkuntza propioak edo harrerakoak irakasterakoan, garaiz eta txikitan eskolatzen diren atzerritarrak eta berriki edo koxkortuta iristen diren ikasleen kasuak bereiztu behar dira. Lehenengo kasuan, ikasle autoktonoen egoeran bezala eskolatzen direnean, ez dirudi zailtasun
|
handiak
daudenik; baina ikasle etorkinak Lehen Hezkuntza edo Ertainetara iristen direnean arazoak sakonagoak izaten dira.
|
|
|
HABEk egin zuen eskaintza bateratua eta Immigrazio Zuzendaritzak aukeratutako tokietan eskaini ziren ikastaroak. Eskaintza hiriburuetan eta immigrazio
|
handia
dagoen herrietan egin zen.
|
|
|
Izan ere, ‘nazioa’ termino konplexua eta gatazkatsua da. Zailtasun
|
handiak
daude ‘nazio’ kontzeptuari erreferentzia argi bat emateko, zer den eta zer ez den argitzeko, alegia. Nazioak identifikatzeko arazorik ez dagoen kasuetan ere, ‘nazio’ izendapena gatazkaren parte izatera pasatuko da (Kataluniaren eta Euskal Herriaren kasuetan argigarriak dira).
|
|
|
Beraz, gure basanderea ama zintzo baten babes ezaugarriekin hornitua dago. Basoaren aingeru bat dugu eta horren berri ematen digu narrazioak, baina hirira iristen denean narrazioan hutsunea, isiltasun
|
handia
dago. Beatrizek basoan aurkitutako iheslaria hiriari saldu dio diru truke, edota Danteren Beatriz zerutiarra, aingeru salbatzailea, Rossettiren banpiresa bilakatu da.
|
|
|
Mugimendu
|
handia
zegoen garai hartan Zarautzen.
|
|
|
Estu estu eginda nengoen alde guztietatik. Eta Arantzazun are eta okerrago, han diziplina
|
handiagoa
zegoen eta. Ez dut exageratzen, oso egoera berezia zen.
|
|
2007
|
|
|
Alde batetik eredu autarkikoa zela eta bestetik Alemania eta Italiarekin zituen zorrak kitatu behar zituela eta, errazionamendu sistema ezarri zuen gobernu frankistak. Horrela ahalbidetzen zen ekoizpen gehiena estatu barruan gauzatzea, baina hala ere dibisen premia
|
handia
zegoen, makineria eta teknologia inportatu behar baitziren ekoizpen mailari eutsi nahi bazitzaion. Estatu barruan ez zegoen gaitasunik ekipo ondasun beharrezkoenak ekoizteko, eta horregatik halako premia dibisak eskuratzeko.
|
|
|
Aipatutako artikuluan esan nuen bezala, oraindik orain zaila da definitzea zer den liburutegi digitala, kontzeptua ongi definituta izan arren. Alde batetik, nahaste borraste
|
handia
baitago liburutegi birtual, elektroniko eta digitalen artean. Eta beste aldetik, urteak pasatu ahala eta liburutegi elektronikoak zabaldu diren heinean, gero eta proiektu digital gehiago jartzen baitira abian.
|
|
|
Arrantzaleen artean, beraz, kezka
|
handia
dago halako istripuek sortzen dituzten kalteen inguruan; Galizia aldean eratu den itsas autobideak arrisku handiak mantentzen ditu: trafikoa oso handia da eta emergentzia dispositiboak ez dira asko hobetu.
|
|
|
Zalantzan jartzen zuten haiek euskarazko itzultzaile automatiko orokor batek eskain dezakeen zehaztasuna. Hogei urte arlo horretan diharduten aditu euskaldunek zioten gaur egun ez dela posible edozein testuren itzulpen zehatzak egiteko sistema bat lortzea, baina posible litzatekeela arlo jakinetarako, arlo horietako testu corpus
|
handiak
egongo balira.
|
|
2008
|
|
|
Jakina, aipatu ditugun bi elementu horiek aitortzeko eskubidea dugula irmo pentsatzeari dagokionez —gure gizartean bizikidetza soziala eta kulturala izateko urrats kualitatibo handia izango litzateke—, alde
|
handiak
daude, eta sektorearen araberakoa da: soziala, politikoa, identitate sektorea, kulturala eta hizkuntza sektorea; eta sektore euskaldunak eta subiranotasunaren aldekoak ditugu ertz batean, eta sektore espainiarrak eta konstituzioaren aldekoak bestean.
|
|
|
Hegoaldeko immigranteek A eredua aukeratzea eragiten duen beste alderdia estrukturalagoa da: gehienak prekarietate
|
handia
dagoen zonaldeetan finkatzera behartuta daude, eta horietan, euskalduntze maila txikia da. Beraz, gure ustez," hegoaldeko" herrialdeetako immigranteekiko egiten den lan fase honetan, nahitaezkoa da kulturaeta hizkuntza esparrua batetik, eta haien bazterketaren aurkako borrokaren eta hiritar eskubideen aldeko borrokaren esparrua bestetik, lotzea.
|
|
|
Kopuru erlatiboa, beraz, EAEkoaren bikoitza baino altuagoa da. Izan ere, Estatu espainiarrean desberdintasun
|
handiak
daude erkidego eta probintzia batzuen eta besteen artean: Errioxan populazioaren %12 dira etorkinak, Katalunian %12, 2, Balear Uharteetan %15, 6, Almerian 16, 7%, Jaenen %2.
|
|
|
Probintzien artean alde
|
handiak
daude. Biziki grafikoa da STEE EILASek 2006an aurkeztu zuen taula (ikasturteari dagokio) 8:
|
|
|
Are gehiago jakinda euskararen geografia eta immigrazioaren geografia ez direla gainjartzen. Xabier Aierdik azaltzen duenez12, etorkin gehienak euskararen dentsitate tasa txikiko eremuetan kokatzen dira (%38, 8 Bilbo
|
Handian
dago erroldatuta, %18, 4 Arabako Lautadan eta %15 Donostialdean). Lau etorkinetik hiru hiriburuen eskualdean bizi dira eta eskualde horietan ez dago euskaldun nahiko etorkinak euskarara inkorporatzeko.
|
|
|
Eztabaida eta kezka
|
handia
dago energia adituen artean petrolio erreserben tamainaren inguruan eta baita peak oil egoera, hots produkzioaren gailurra, noiz harrapatuko den ere. Batzuen iritziz, ailegatu gara jada egoera horretara eta kontsumoaren igoera erreserba berrien aurkikuntza gainditzen ari da; beste batzuek urte gutxiren buruan jartzen dute data eta, optimistenek, hamarkada batzuk atzeratzen dute.
|
|
|
Bigarren adibidean, begia sortzen duen gizakien genea hartu eta euliari txertatu zaio, antenaren muturrean eta toraxean; horrenbestez, gene horrek begia sortzen du euliarengan. Adibide horietatik ondoriozta daitekeenez, antzekotasun
|
handia
dago espezieen artean.
|
|
|
Energia paradigma baten ilunabarrean gaude, gasarenak, ikatzarenak eta petroliorenak egin du. Lau krisi
|
handiren aurrean
gaude: aldaketa klimatikoa, ekonomikoa (inflazioa gora), ez-egonkortasun politikoa baliabide energetikoak dituzten herrietan eta oil peak globala (kontsumitzen dugun hiru upel petrolioko bakar bat berri aurkitzen da).
|
|
|
Alferrik ez galtzeko eta bidezkotasunez erabiltzeko egitasmoak abian jarri behar dira. Nekazaritzaren alorrean gauza asko egin dira, alor horretan kontsumo
|
handia
dagoelako. Ura gutxiago eta hobeto usatu da, ttantta bidezko ureztatze sistemak lehenetsiz esaterako, ura biltzeko eta garraiatzeko azpiegiturek uraren lurrinketari eta itogin bidezko galerei aurre egiteko prestatuta egon dute...
|
|
|
Euskal Herriko egoera soziolinguistikoa modu orokorrean aztertzea ez da modurik zientifikoena. Izan ere, eremuen eta lurraldeen arabera alde
|
handiak
daude, eta leku batean muturreko egoera soziolinguistikoa euskararen alde jasotzen bada eta beste batean kontrakoa jasotzen bada, alegia muturreko egoera bat baina erdararen alde, datuak batzen ditugunean eta batez bestekoak egiterakoan, datuak nahasten dira eta media bat lortzen da, adierazgarria ez den media bat ordea.
|
|
|
Horrela, lurraldeen arabera alde
|
handiak
daudela erraz ikusten dugu hemen erabili ditugun hiru iturriak kontuan hartzen baditugu. Adibide pare bat baino ez dugu emango hemen, ez baitugu gehiegi luzatzeko aukerarik.
|
|
|
Herrialdeen arteko emaitzak oso ezberdinak dira, beraz; baina, gainera, herrialdeen barruan ere ezberdintasun
|
handiak
daude, eta Euskal Herriko egoera soziolinguistikoa benetan ezagutzeko ezberdintasun horiek guztiak kontuan hartu lirateke. Eta ezberdintasun geografikoak ez ezik, beste hainbat aldagai ere aztertu lirateke:
|
|
|
Ingeniaritza eskolen artean euskaldunena omen da. Euskal Herrian arlo teknikoetan euskarazko liburu eta materialen behar
|
handia
egonik ere, euskarazko ikasmaterialik ez du kaleratzen. Zoritxarrez, irizpide ekonomikoak nagusitzen direnean, gizartearekiko konpromisoa desagertzen da.
|
|
|
Europako unibertsitateak" Boloniako Prozesua" deritzon konbergentzia prozesuan murgilduta gaude gaur egun. 1999 urtean," Boloniako Deklarazioa" sinatu zuten herrialde partaideek Europako Hezkuntza Eremua osatzeko konpromisoak jaso zituzten. Era berean, bilera horretan partaideek agerian utzi zuten alde
|
handiak
daudela titulazioetan, ikasgaietan eta egituretan eta konplexutasun maila nabarmena dela Europako herrialdeen artean.
|
|
|
Arriskuak Bolognako prozesua Europako eredu neoliberalean kokatuta dagoelako. Eraikitzen ari den Europa horretan, zerbitzu publikoak kolokan daude eta pribatizazio joera
|
handia
dago. Hezkuntzan ere, gero eta finantziazio publiko gutxiago eta gero eta finantziazio pribatu gehiago bultzatzen da.
|
|
|
Museoen sindromearekin gertatu bezala, beste arlo askotan ere presa
|
handiagoa
dago kutxa egiteko barruan gordeko duguna sortzeko baino. Lifting operazioak dira, azal azalekoak, sakontasunik gabekoak.
|
|
2009
|
|
|
Ez jendartean soilki. Profesionalen artean ere desorientazio
|
handia
dago. Kalekoa baino informatuago egon badaude, kezkatuago ere bai, urduri, baina GPSrik gabe, noraezean.
|
|
|
Argitaletxe askoren liburuak saltzen dituzte (185). Horien artean frantsesezko argitaletxe
|
handienak
daude: Dunod, Gallimard, Eyrolles, Fayard, Flammarion, Hachette, Masson, PUF, etab. Ingelesezko argitaletxe batzuenak ere badituzte:
|
|
|
Gogoan argi daukat hori... baina abertzale kontzientziari zor diodala ere jakin badakit. Hortaz, euskarari nola edo hala atxikia izanagatik, abertzaletasunaren kontzientzia politikoa —eta honen barruan alde
|
handiak
daude ere— ez duen hautetsi bati ezin zaio eskatu gure hizkuntzaren" gizarte normalizazioa" deitzen zaion hori beste eginbehar ororen gainetik ezar dezan. Euskal militantziatik hautetsi arduretara —ardura txiki txikiak, baina— bidea egitean, lehendabizi konturatzen garen zerbait da hori.
|
|
2010
|
|
|
Hamar argitaletxeok ez dute multzo homogeneoa osatzen: alde
|
handia
dago produkzioan, jatorri desberdinekoak dira, etab. Jatorriaren puntu hori ez da munta gabea. Hamarretik seik etxe nagusia kanpoan dute, bada datu bat.
|
|
|
Liburu Zuriaren proiektu guztiak, adibidez, ezin izango direla errealitate bihurtu, baldin eta Eurohiriko partaideek agintari eskudunak proiektuaren interesaz konbentzitzen ez badituzte. Beraz, alde
|
handia
dago Eurohiriko aktoreek nahi eta aurkezten duten errealitatearen eta lekuan bertan agertzen den errealitatearen artean".
|
|
|
Liburuak aurkitzeko, Euskal Herriko eremu geografikoan aurkitzen diren unibertsitateen liburutegietan eskaintza anitza dago. Gainera, Euskal Herrian soziolinguistikari buruzko munduko liburutegi
|
handienetakoa
dago, HABEren liburutegia hain zuzen. Liburutegia Donostian dago eta Interneten bere katalogoa aurkitu daiteke (www.ikasbil.net/jetspeed/ portal/ media type/ html/ user/ anon/ page/ liburutegia).
|
|
|
Mundu mailako ekosistema horren dinamiken ondorioz, fenomeno horiek indartzen dira eta zirkulu bertutetsu batera daramate: geroz eta kontsumitzaile eta beraz kutsatzaile kopuru
|
handiagoa
dago mundu finalizatu batean. Aukeratutako eszenatokia mota batekoa ala bestekoa izan, hazkunde nabarmen horrek sistemaren porrota dakar.
|
|
|
Zerbitzu horien artean daude ur geza, harrapaketa arrantza, airearen eta uraren araztea, eskualdeko eta tokiko klimaren erregulazioa, naturaren arriskuak eta izurriak. Ekosistemetan egin diren aldaketen eraginez, aukera
|
handiagoa
dago aldaketa ez linealak gertatzeko, eta bortitzak izateko arriskua ere handiagoa da. Aldaketa horiek, noski, ondorio garrantzitsuak dituzte giza ongizaterako.
|
|
|
Funtzio integratzaile praktiko eta sinboliko handiak bereganatzen zituen eta indarrean zegoen jarrera nagusia diskriminazio positiboaren aldekoa zen. Garai horretan, ekonomiaren aldetik, gorabehera
|
handiak
egon ziren: 30 gloriosoen ondoko aurreneko krisiak gertatu ziren.
|
|
|
Europako estatu batzuetan oraindik lan
|
handia
dago egiteko. Sentsibilizazio lana lehenengo urratsetan dago:
|
|
|
Batxilergorako testu falta
|
handia
zegoen, eta erabaki genuen zerbait egin behar zela UZEIko Historia sailean. Historia orokorra, euskaraz, orduko programetara egokitua.
|
|
2011
|
|
|
Giza eredu jatorra dugu, gutxi bezalakoa, euskara hain ongi ikasteaz gainera horrenbesteko lan ikaragarria egin zuelako. Euskaldun berri izanik eragozpen gehiago zuenez gero, ohorea ere neurri
|
handiagoan
dagokio. Hizkuntza eredutzat, ordea, gidari segurutzat, inola ere ez (Idazlan guztiak, Klasikoak 22, 1988, 114 eta 120).
|
|
|
Kode moralak, ordea, ez dira eraikitzen gure izaera biologikoaren gainean, baizik eta gure identitate kulturalen gainean. Ondorioz, aldagarritasun
|
handia
dago kategoria etikoen gainean. Gizaki guztiok dugu, arazo mentalak dutenek izan ezik, judizio moralak egiteko gaitasun bera, baina kode moralak alez ale alda daitezke.
|
|
|
Hiru eleberri batean baturik, agian existitzen ez den idazle batek idatzia. Izan ere, Elena Ferrantiren inguruan lauso
|
handia
dago. Inoiz ez du elkarrizketarik edo jendaurreko agerraldirik egiten.
|
|
|
Definizioaren beste aldagaiak aztertzen baditugu ere ikusiko dugu nola EHko egoera ez den diglosikoa, ez erabatekoa behintzat. Noski, eremu geografikoen arabera aldaketa
|
handiak
daude, lehen aipatu moduan.
|
|
|
Autogenozidiora hurbiltzen ari zen gertatzen ari zena: Txinako lurralde batzuetan, Iparraldean gehienbat, haur feminizidiorako joera kultural
|
handia
zegoen —populazio txikia mantentzeko baliabide ezaguna—, eta Alderdiak bere garai autoritario eta planifikatzaileenean seme alaba bakarraren politika indarrean jarri zuen, populazioa lar ez haztearren. Ondorioa:
|
|
|
ikaslearen jatorriak eta, bereziki, gurasoen maila sozialak (beren prestaera soziokulturalak eta jarduera profesionalak) alde handiak eragiten ditu ikasle batzuen eta besteen lorpen linguistikoen eta kognitiboen artean. Arazo
|
handiak
daude, adibidez, Paris inguruko banlieueetako ikasleak frantses estandarrean alfabetatzeko. Ahoz ere ez dute ikasle horiek, zenbaitetan, ondo egiten.
|
|
|
Naturak emandako aberastasunak xahutu jo eta agortu arte, eta gerokoa gerokoentzat. Petrolio erreserba
|
handiak
daude Libian, baina leku guztietan bezala agortzekotan daude jadanik, eta ez dago eredurik hori gertatu eta gerorako. Modernotasunak hartu duen abiadura handia erregai fosilen xahutzean oinarritu da, eta hori desagertuz doanean ez da ezer geratzen.
|
|
|
Ildo beretik, hizkuntza nahiz kultur sormenerako baliabideak hedatzea premiazkoa da. Kultur jardueretan sortzen nahiz zabaltzen den guztian asimetria
|
handia
baitago euskara eta erdararen artean. Halaber, erakunde politikoen programazio erreferentziak kanpoko proposamenetan oinarrituta egon ohi dira bertako sorkuntzan baino.
|
|
|
Izan ere, marka da gero! Berezko hizkuntzaren erabilera arazotzat jo izan da aberastasuntzat baino gehiago menpekotzan; badakigu jakin kultur edukien erabakiguneak hemendik kanpo daudela eta sormenaren nahiz kontsumoaren artean desoreka
|
handia
dagoela euskarari buruz, goian aipatutako menpekotasuna areagotuz. Horren ondorioz, Moroak gara artean?
|
|
|
Honez gero, Artzeren aforismoak ez du balio, ene ustez behintzat. Inoiz egon den euskaldunon kultur indar
|
handiena
baitago egun... Asko, aski ez bada ere.
|
|
2012
|
|
|
Adin talde horietan, berreskuratutako euskarak aurre hartu dio oinordetutako euskarari. Herrialdearen arabera alde
|
handiak
daude, noski; aurreikus zitekeenez, fenomeno hori ez da hain nabarmena Iparraldean, baina EAEn eta Nafarroan biderkatu egiten da.
|
|
|
Inkestaren arabera, beraz, biztanleriaren %9, 9 nagusiki euskaraz bizi da eta %83, 9 nagusiki erdaraz. Alde
|
handiak
daude herrialdeen arabera, eta, espero zitekeenez, gaitasun kopuru handiena duten eremuetan erabiltzen da gehien euskara. Kontuan hartzen bada biztanleriaren %27 euskalduna dela (euskaraz dakiela) inkestaren arabera, horren herena baino pixka bat gehiagok erabiltzen du euskara erdara baino gehiago; ez da datu hain txarra, bereziki kontuan hartuta %16, 1ek erabiltzen duela euskara erdara baino gehiago edota euskara erdara beste.
|
|
|
Eta, gero, ekimen
|
handiak
egon dira. Bertso handiak.
|
|
|
Egia da euskararen agerizko presentzia nabarmen handitu dela, elebitasuna eredutzat bihurtuz kale eta plazetako seinaletikan. Egia da euskara idatziaren lekua zabaldu dela euskarri eta esparru anitzetan... irakurtzeko indarra egiten dutenen kopuruaz zalantza askoz ere
|
handiagoak
egon daitezkeelarik, baina! Egia da euskara eta euskaraz ikastearen arloa hazi dela, ikastolen eta eskola elebidunen ildoetatik.
|
|
2013
|
|
|
Nola bizi ziren gizon horiek, nola gertatu ziren gauzak. Gaur egun dokumentazio
|
handia
dago. Ez bakarrik batailak, baizik eta zergatik sortu ziren gerrak, nolakoak ziren gerra hartara joan ziren gizonak, zer sistema zituzten.
|
|
|
Zarautzen gudariek kuartela zeukaten San Luis izeneko txalet batean. Gero, beste puntan, Gran Hotelen uste dut, bi txalet
|
handi
zeuden, adreiluzkoak, eta horiek EAJrenak ziren. Terraza batzuk zeuzkaten hondartzaren gainean, benetan oso leku politak, eta hor ez dakit nork katalexo bat jarri zuen, tripode baten gainean.
|
|
|
Ikusten denez, gorabehera
|
handiak
daude istoriozein idazkera mailan bi liburuon artean, bakoitzaren baitakoak ez aipatzearren, noski. Idazle gazte baten lehendabiziko obretan espero daitekeen sorkuntza zalantzatia, ezegonkorra zenbaitetan eta denetan esperimentala topatzen dugu.
|
|
|
Hutsune legal
|
handia
dago, agi denez. Hortaz, herritarron pribatutasuna babestuko duen lege esparrua garatzea halabeharrezkotzat jotzen dut.
|
|
|
in vitro ernalketarekin hasi eta alokairuzko amekin bukatu— bi jarduera horiek kontzeptualki banatzen lagundu duten arte. Marvin Harris antropologoak esaten duen moduan, jaiotzen bultzatzaile edo natalista izan diren kulturek tolerantzia gutxiago izan dute ugalketara begira ez dauden olgeta sexualekin —jarduera homosexualak, onanismoa deiturikoa... —, eta askotan zigortu eta baztertu dituzte halakoak; horren natalista ez diren kulturetan tolerantzia
|
handiagoa
egon daiteke horietarako eta, bide batez, diferentea den beste kontu baterako: horregatik ere, literatura antropologikoan badago kasu bakan batzuetan hirugarren sexua onartu duten kulturen berri.
|
|
|
Bestela ezin eta, argitaratzaileen unibertsoa oso heterogeneoa da. Alde
|
handiak
daude titulu ekoizpenean, argitalpen politikan, enpresa egituretan, gaiak lantzeko orduan, izaeran, jatorrian eta helburuetan...
|