|
2023
|
|
|
Zenbait autorek, ordea, berdintasun printzipioa sustapen jarduerarekin lotu dute, eta ez ekonomia ahalbidearen printzipioarekin. Horren inguruan esan daiteke sustapen jarduerak gauzatzean
|
hainbat
subjektuk ez dutela tributu kuotarik ordaintzen, baina ez berdintasun printzipioa aplikatzeagatik, ezpada bestelako printzipio batzuen ondorioz. Jarraian ikusiko dugunez, Konstituzio Auzitegiak ildo horri ekin dio (alegia, berdintasun printzipioaren eta ekonomia ahalbidearen arteko loturari), eta, zenbait kasutan, bereizketa bidezkotzat jo izan du.
|
|
|
Foru arauak Estatuaren legeen parekoak dira eta, horien bidez, zerga eta prozedurak arautzen dira, baita Tributuen Foru Arau Orokorra ere, lurralde erkideko Tributuen Lege Orokorraren parekoa dena. Araban Tributuen Arau Orokorra onetsi zen otsailaren 28ko 6/ 2005 Foru Arauaren bidez; Gipuzkoan, martxoaren 8ko 2/ 2005 Foru Arauaren bidez; eta Bizkaian, martxoaren 10eko 2/ 2005 Foru Arauaren bidez. Lurralde erkidean bezala, Foru Arau Orokorra garatu da
|
hainbat
erregelamenduekin: kudeaketa, ikuskapen, zehapen,, berrikuspen eta kontsulten erregelamenduekin.
|
|
|
Tributuen esparruan, materia edo formazko prestazioak bete behar dituzten subjektuekin batera, beti agertu ohi da erakundea publikoa; erakunde horrek
|
hainbat
organoren bitartez dihardu, eta, tributuak eragingarriak izateko, prozedurak bultzatzen ditu.
|
|
|
Printzipio hori Konstituzioaren
|
hainbat
manutan agertzen da. 134.1 artikuluak, esaterako, honela dio:
|
|
|
Hortaz, batasun printzipioaren ondorioz, foru sektore publiko osoaren aurrekontuak sartzen dira Aurrekontu Orokorretan. Hori gorabehera, historiari begiratuz gero,
|
hainbat
bide erabili ohi dira gastu kopuru handiak aurrekontuetatik at uzteko. Horren adibide ditugu, besteak beste, honako trikimailuak:
|
|
|
Horren adibide ditugu, besteak beste, honako trikimailuak: pribatizazioek eratorritako sarrerak gastu publikoa neutralizatzeko erabiltzea; zorduntzearen gaineko bermeak ematea, berme horiek nola gauzatuko diren zehaztu barik; inbertsio kontratuak egitea, inbertsioon ordainketa geroratuz; eraikin publikoen gaineko lease back kontratuak egitea, horien berreskuratzea nola ordainduko den finkatu gabe;
|
hainbat
eta hainbat miloitako inbertsioak finantza aktibo moduan kudeatuko dituzten enpresa publikoak sortzea, inbertsio horiek gastu arruntak izanda.
|
|
|
Horren adibide ditugu, besteak beste, honako trikimailuak: pribatizazioek eratorritako sarrerak gastu publikoa neutralizatzeko erabiltzea; zorduntzearen gaineko bermeak ematea, berme horiek nola gauzatuko diren zehaztu barik; inbertsio kontratuak egitea, inbertsioon ordainketa geroratuz; eraikin publikoen gaineko lease back kontratuak egitea, horien berreskuratzea nola ordainduko den finkatu gabe; hainbat eta
|
hainbat
miloitako inbertsioak finantza aktibo moduan kudeatuko dituzten enpresa publikoak sortzea, inbertsio horiek gastu arruntak izanda.
|
|
|
28ko Konstituzio Auzitegiaren 182/ 1997 Epaia).
|
Hainbat
epaitan ikus daitezke halako argudioak: makina txanponjaleen Jokoaren gaineko Tasa kopuru handian igo zen atzera eraginez baina Auzitegiak atzeraeragina ontzat eman zuen aurretik ikustekoa zelako (uztailaren 16ko 126/ 1987 Epaia); Jokoaren gaineko Tasa bera atzera eraginez igo zenean Konstituzioaren aurkako zela adierazi zuen oraingoan aurrez ezin zelako ikusi (urriaren 31ko 173/ 1996 Epaia); PFEZren zorra atzera eraginez igo zuen araua egokia zela adierazi zuen nahiz eta araua aldatu abenduaren 31 baino lehen, hots, zerga sortu baino lehen, segurtasun juridikoaren gainetik Gorte Nagusiek arauak emateko ahalmena zegoelako krisi ekonomikoaren egoeratan (urriaren 28ko 182/ 1997 Epaia); atzeraeragin osoko kasu batean, arauketa berria indarrean jarri zenean aurreko salbuespena ezabatu zuen, Hidrokarburoen Zerga Berezien gainekoa, eta Auzitegiaren esanetan Konstituzioaren kontrakoa izan zen ez zuelako arrazoi objektiborik salbuespena ezabatzeko (abenduaren 13ko 234/ 2001 Epaia); eta amaitzeko, Konstituzioaren aurkakoa zelako xedapen bat deuseztatu zuen, 1999ko urriaren 1etik aurrera lorturiko PFEZren laneko etekin irregularren gainean, murrizketa aplikagarria gutxitzen zuelako, eta xedapena 2000ko urtarrilaren 1ean indarrean jarriko zenez, aurretiaz amaitutako egoera juridikoei eragingo zielako (atzeraeragin osoa edo benetakoa), segurtasun juridikoaren printzipioaren aurrean alega zitekeen salbuespen kualifikaturik ez zegoelako (azaroaren 7ko 176/ 2011 Epaia).
|
|
|
Lurralde aplikazio esparruarekin oso lotuta dago nazioarteko zergapetze bikoitzaren arazoa. Zergapetze bikoitza edo anitza gertatzen da, egitate berberak tributu betebeharrak sortzen dituenean
|
hainbat
estatutan, titulu berbera edo antzekoagatik eta zergaldi berean. Bada, lau osagaien batasuna eman behar da zergapetze anitzaz hitz egin ahal izateko:
|
|
|
Egoera hori zuzentzeko arrazoi bat baino gehiago dago: alde batetik, justiziazko arrazoiengatik, besterik gabe, pertsona batek
|
hainbat
herrialdetan harremanak izateagatik ez lukeelako tributu gehiago ordaindu behar. Bestetik, azken urteotan zabaldu diren ideiak hizpidera ekarriz, ekonomia politikaren arrazoiek ere bidezko dezakete arazoaren konponketa, botere publikoek nazioarteko merkataritza eta inbertsioak suspertu behar dituztelako.
|
|
|
Alderantziz, tasa finkoaren kasuan, legeak diru zenbateko bat lotzen du dirua ez den magnitudean adierazten diren oinarriekin. Horixe da zerga berezietan erabili ohi den teknika (esate baterako, Alkoholen gaineko Zergan, alkohol hutseko litro bakoitzeko
|
hainbat
euro da karga tasa). Legeak berak aipatzen ditu tasa finkoak, portzentajeetatik edo ad valorem tasetatik bereiztu nahi dituenean.
|
|
|
Erregela orokorra da diruz ordaintzea, baina gainerako bideak ere onartzen dira, kasuan kasuko tributu legeak edo erregelamenduak hori ahalbideratzen duenetan.
|
Hainbatenaz
, tributu legeak ezer zehaztu ezean, tributua diruz ordaindu behar da. Ordainketa mota horretara biltzen dira eskudirua, txekea, transferentzia, bankuetako helbideratzea, kontuko zordunketa, kreditu txartela, zordunketa txartela eta bide elektroniko, telematiko nahiz informatikoak.
|
|
|
Hori bai, zuzentaraua epe zehatz batean sartu behar da Estatuaren antolamenduan, ostera, zuzentaraua aplikagarria izango litzatekeelako. Europar Batasuneko Auzitegiak
|
hainbat
epaitan adierazi duenez, zuzentaraua ez bada estatu kidearen barne antolamenduan sartzen edota ez bada ezarritako epean sartzen, orduan zuzentaraua zuzenean aplikatzen da, baldin eta beraren edukia baldintzatu gabea eta behar beste zehatza bada1 Tributuen arloan badugu zuzentarauen adibiderik, Sozietateen gaineko Zergaren alderdi batzuk arautzeko edo Balio Erantsiaren gaineko Zerga arautzeko. Azken kasu horretan, interesgarria izan daiteke Tributuen Zuzendaritza Nagusiak 2009ko abenduaren 23an emandako Ebazpena.
|
|
|
Ordezkaritza bateratua
|
hainbat
organok osatzen dute: langileen eskuordeek, enpresa batzordeek, baterako enpresa batzordeek eta lantokien arteko batzordeek.
|
|
|
LGAren zenbatekoa Gobernuak ezartzen du urtero, aldez aurretik ordezkaritza handieneko sindikatuak eta enpresaburuen elkarteak kontsultatuta. Zehazten da
|
hainbat
inguruabar kontuan hartuta, hala nola, KPI, estatutan lortutako batez besteko ekoizgarritasuna, lanak estatuko errentan duen garrantzia gehitzea eta ekonomiaren egoera orokorra. Gainera, enbargaezina da.
|
|
|
Horrenbestez, eskumenak kendu zizkieten Industria Auzitegiei. Halako arauen artean dago 1920ko apirilaren 4ko Errege Dekretua, Bartzelonako merkataritza esparruan
|
hainbat
komite parekide ezartzeari buruzkoa. Halatan, komite parekide horien egitekoa zen ugazaben eta enplegatuen arteko lan harremanak antolatu eta zuzentzea.
|
|
|
Hain justu ere, plus hori azaltzeko inorentasunaren gaineko
|
hainbat
teoria baliatu ohi dira; den denak baliagarriak izanda ere, komenigarri da euretariko bakoitza kasu zehatzaren arabera kontuan hartu eta balioestea.
|
|
|
Europako beste estatu batzuekin alderatuz gero, gizarte auzia berandu agertu zen Espainian (XIX. mendearen erdialdetik aurrera); izan ere, industrializazioa ere berandu eta modu mugatuan garatu zen (Asturias, Katalunia, Madril, Euskal Herria). Industrializazioaren atzerapena ulertzeko
|
hainbat
arrazoi hartu behar da kontuan, hala nola, XIX. mendeko ezegonkortasuna (Independentzia Gerra, Karlistaldiak eta Filipinak eta Kuba galtzea) eta nekazaritzan nagusi zen jauntxokeria.
|
|
|
Otsailaren 2ko 4/ 1981 Epai horrek horrela adierazten du: " Estatuaren ikuskera zabala eta konplexua, autonomiadun
|
hainbat
lurralde izaerako erakundeak osatzen dutena" 63 Ikuspegi horretatik abiatuta autonomia mugatutako botere baten inguruan antolatzen da: " hau horrela, autonomia ez da subiranotasuna" 64 dio Epaiak eta horrekin argi dabil esaten botere guztia Estatuarena dela eta Estatuak boterea modu deszentralizatuan egikaritzea erabaki duela.
|
|
|
Denboraren dimentsioa, bere babes mekanismoaren alboa estaltzen du, funtsezko edukiarentzat kaltegarri kalifikatzea merezi duten legegilearen
|
hainbat
ekintzaren hipotesirako, baita denboran zehar elkarren segidakoak direnen hipotesirako ere.
|
|
|
Badirudi une horretatik aurrera toki autonomiaren printzipioa aurrekontu egonkortasun eta finantza jasangarritasunaren printzipioen mende geratu dela eta toki administrazioei horrekin lotutako
|
hainbat
betebehar ezarri zaizkiela. Krisialdiarekin toki administrazioen gaineko zaintza berrindartu zen.
|
|
|
Plano juridikoan, Estatuko organoek egindako arauez gain, autonomia erkidego bakoitzak bere antolamendu juridikoa ere eratu du. Gaur egungo eskenatokian Administrazioa da
|
hainbat
administrazio publikoetatik datorrena. Horiek, konstituzio aginduei jarraituz, berezkoak dituzten interesak bilatzeaz gain, interes orokorrari ere arreta jarri diote, nahiz eta interes hori goiko edo beheko administrazio bati dagokion" 224 Beraz, autonomiaren printzipioaren aplikaziotik eratzen diren Administrazio publiko horien guztien artean, kontuan izanik antolamendu juridiko ugariak barneratzen direla, beharrezkoa da Administrazio bakarra osatzen duten administrazio publiko guztien arteko harreman sistema bat eratzea.
|
|
|
Baina, horregatik, ez da konstituzioaren aurkakoa izan behar. Bada, KAk argudiatu duen bezala, EK-k toki araubidearen
|
hainbat
eredu ahalbidetzen ditu, udal autonomiari gehiago edo gutxiago laguntzen diotenak. Ildo horretan, prebentzio kontrol loteslea 2013ra arte indarrean zegoen toki autonomiaren neurri murriztailea da, baina ez da Konstituzioaren aurkakoa (41/ 2016 KAren Epaia, 3 oinarri juridikoa).
|
|
|
KAren uztailaren 1eko 88/ 1986 Epaiak mugimendu askatasunaren inguruan horrela aitortzen du: " Konstituzio Auzitegi honek
|
hainbat
ebazpenetan eman du horri buruzko iritzia, batez ere 1981eko azaroaren 16ko, 1982ko urtarrilaren 28ko eta azaroaren 30eko eta 1983ko apirilaren 28ko epaietan; izan ere, Konstituziotik eratortzen da ordena ekonomiko nazionalaren bakartasuna, eta, ondorioz, merkatu bakarra dago. Merkatu batasun horrek, gutxienez, ondasunetan, kapitaletan, zerbitzuetan eta eskulanean oztoporik gabe ibiltzeko askatasuna eta jarduera ekonomikoa gauzatzeko oinarrizko baldintzen berdintasuna dakartza.
|
|
|
Kontuan izan behar dugu ere aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko politikek EAEko toki araubideaten muinean kokatzen direla eta ETELren zioen azalpenak printzipio horien helburuak betetzearen gaineko
|
hainbat
aipamen egiten dituela. Horien adibidea da:
|
|
|
Egia da lurralde historikoek bakoitzak bere lurralde eremuko udaletan eta toki erakundeetan zuzenean aplikatzekoak diren foru arauak onetsi dituztela, bai zerga arloan eta arlo ekonomiko finantzarioan, bai beren eskumeneko beste gai batzuetan. Baina egia da, halaber, Euskal Autonomia Erkidegoak lege propiorik ez duenez udal kontuak osotasunean jorratzeko, Euskadiko udaletako eta gainerako toki erakundeetako gobernu organoek toki araubideari buruzko Estatuko oinarrizko legeria eta Eusko Legebiltzarrak onetsitako lege sektorialak aplikatu dituztela, eta lege sektorial horiek
|
hainbat
gaitan eragin dutela eta kasu askotan, gainera, zuzenean eragiten dutela udal eskumenetan; esaterako, hirigintzan, ingurumenean, gizarte zerbitzuetan, eta abar. Alta, horrek guztiak, orain arte, ez du konpondu arazoa, alegia, EAEko udalei esparru juridiko propioa ematea, egonkortasuna eduki eta beren autogobernua gauzatu dezaten, beren helburu nagusia betetze aldera:
|
|
|
Gai honen inguruan 2008ko azaroaren 20ko Epaiak honakoa adierazten du 6 oinarri juridikoan: " Finantza saneamenduko plan bat egitea,
|
hainbat
kapitulutako gastua murrizteko neurriak, zorrak kitatzeko eta ordaintzeko jarduerak, zergak kudeatzeko neurriak eta abar barne hartuta, Udalbatzak diruzaintzako gerakin negatiboa duen aurrekontua likidatu ondoren egiten duen lehenengo bilkuran aurkeztutakoa, bat dator neurri horien baterako interpretazioarekin, are gehiago gastuaren murrizketa sartzen duelako lehenik eta behin. Lehen aipatutako legeeta erregelamendu arauen arabera jokatu izana dakar" 449.
|