|
2008
|
|
|
Lantaldea,
|
hainbat
urtetan Euskaltzaindiko" D" eta" B" titulazioetarako jendea prestatzeko ikastaroak antolatu eta ematen jardun ondoren, 1982 urtean hasi zen eus kal hiztegigintza munduan lanean, une hartan hiztegigintzan zegoen hutsunea bete
|
|
|
Euskerazaleak Alkarteak kaleratzen duen egutegiaren ale kopurua han dia izan zen
|
hainbat
urtetan, inoiz edo bestetan milaka dezenteko edizioak egiteraino; gaur egun 5.000ko argitaraldia du (2007). Egutegi honek Bizkaiko premiei erantzun nahi izan die, gainerako egutegi batuetatik euskalkiarengatik bizkaitarrek duten urruntasun mintzatua gainditu nahiez edo.
|
|
|
Londresen pub bat ireki eta« familia» berri bat osatuz joango da Carlos, Marck mutil lagun« ofiziala» eta Ike amorantearen artean banatuko delarik aurrerantzean bere bizitza sentimentala. Marckek atzean utzitakoa eta egindako aukera existentziala asumitzen lagunduko dio Carlosi, besteak beste iraultza politikoa« beti arra» dela azalduz eta Carlosek onartuko du bera ere zentsuratzaile izan zela
|
hainbat
urtetan, ezinbestean: « herriak eta neronek, zoritxarrez neronek ere bai, ezarri lege estuaren hesietatik kanpo ateratzen zen oro izendatzen genuen keria» (Ibid.
|
|
|
Lexiko berrikuntzaren alorrean jardundakoon artean bertako liburu gutxik izan du,
|
hainbat
urtez, Luis Villasanteren Palabras> Vascas> Compuestas> y> Derivadas en pareko eraginik. Liburuxka hark asmo xumea izan zuen jato rriz, euskaltzainburu ohiaren beraren hitzetan.
|
|
|
Eta behin eta berriro hartu zuen horietan parte, jaialdiak antolatzen eta gidatzen eta lehiaketetan epaimahaiko lanak egiten. Esaterako, eta besteak beste, Basarri bertsopaper lehiaketako epaimahaikide izan zen sortu zenetik, 1985etik,
|
hainbat
urtetan.
|
|
|
Berriro ere literato erromantiko foruzaleen eredua segitu zuen.
|
Hainbat
urte geroago, Azkuek, bere Euskalerriarenyakintzan, behinolako legenda haren inspirazio iturria zehaztu zuen:
|
|
|
Hain maila traszendentera iritsi gabe, zaletasun erromantiko soilagatik ere landuko zituen, duda gabe, gai hauek. Adibidez Azkueren bigarren legendak ere, 1893ko Beinda betiko izenekoak, Lekeition entzundako istorio fantastiko bat du oinarri, tartean deabrua agertzen dela (jatorrizko kontakizuna,
|
hainbat
urte geroago, Euskalerriarenyakintzan argitaratu zuen): Txili deritzon protagonistak ez daki zer den beldurra, eta bere ausarkeriak deabruarenganaino eramango du; orduan bai, orduan izua ezagutuko du eta Andre Mariari egindako erreguek salbatuko dute.
|
|
|
una en el cielo, Teresa de Jesús; otra en la tierra, la de Arrancudiaga, tú, [Santa Azkue] sobrinuca carísima»435 Santa Teresa de Jesus-ekiko zaletasuna Salamancako seminarista garaian bereganatu zuen ziurrenik, edo behintzat bertan indartu, han Avilako emakume honekiko debozioa bultzatzen baitzieten apaizgaiei.
|
Hainbat
urte geroago, 1932an Santa Teresa de Jesus-en omenezko musika konposatu zuen: Aspiraciones de vida eterna de N. M. Sta. Teresa de Jesús:
|
|
|
Baliteke, Azkuek Tours-en izan zuen gida espiritualak, Bussyk eragitea debozio hau, hura ere salestarraren zale handia baitzen439
|
Hainbat
urte geroago, 1919an Azkuek apaizen elkarte bat sortu nahi izan zuelarik, taldearen patroi gisa San Frantzisko Saleskoa jarri nahi izan zuen440 San Frantzisko Saleskoaren ezaugarri batzuk, Espasa entziklopedian ageri direnez, hauek ziren: «de feliz memoria, brillante fantasía, clara inteligencia, voluntad enérgica, corazón dulce y sensible, fué dueño siempre de sí mismo.» Beraz, esan liteke Azkueren izaera idealera nahiko ondo egokitzen zen eredua zela Saleskoa.
|
|
|
473 Azkueren kasuan antisemitismoa baino egokiagoa da antijudaismoaz hitz egitea, bere aurriritzien iturburua erlijiosoa baitzen (Eliza katolikoaren ohiko diskurtsoarekin bat eginez), ez arraziala (propioki antisemitena zen bezala). Esandakoarekin koherentzian,
|
hainbat
urte ge
|
|
|
Hogei urterekin, 1884an idatzi zuen bere lehen musikalan ezaguna137 Baina bere lehen obra garrantzitsua 1895ean, hogeita hamaika urterekin, osatu zuen, Vizcaytik Bizkaira zarzuela. Berak
|
hainbat
urte geroago aitortu zuenez obra hori osatu zuen «sin haber estudiado ni una lección de harmonía; y sus amigos (a expensas de quienes salió la obra) le obligaron a instruirse en composición musical. Su maestro fué D. José Sainz Basabe, hoy [1940] director del Conservatorio de Bilbao»138 Ordurako, nolanahi ere, bere eredu musikala izango zena entzuna zuen:
|
|
|
ezizena aurrenekoz hartuz484 Aldizkari hau, esan beharrik ez dago, gaztelaniaz zegoen idatzita ia osorik, baina bazuen euskarazko atal bat, Bustintzaren ardurapean hain zuzen. Bertan, beraz Bustintzak kazetaritza arloa sabindar euskaraz landu zuen
|
hainbat
urtez. 1913an Bizkaitarra, Gipuzkoarra eta Arabarra astekari jeltzaleak desagertu eta haien lekuan Euzkadi izeneko egunkaria sortu zen.
|
|
|
Aldiz Arabako Diputazioak kontra egin zuen, bertako presidentea eta presidenteordea Akademiaren aldekoak izan arren166 Hola, hiru probintzien adostasunik gabe, are zailagoa gertatzen zen Nafarroa proiektura erakartzea. Auzia suspertzeko saioak gora behera, arazoak areagotu baino ez ziren egin hurrengo hilabeteetan167 Akademia eratzeko aukera beste
|
hainbat
urtetarako atzeratu zen.
|
|
|
Azkueren hurrengo ekarpena nobela generoaren baitan
|
hainbat
urte geroago etorri zen, musikagintza aldia() operen eskarmentu txarrak eten ostean. Ordurako Txomin Agirrek Kresala() eta Garoa (19071912) argitaratuak zituen.
|
|
|
Nolanahi ere, Azkue eta beste zenbait euskaltzale
|
hainbat
urtetan eskatzen ibiltzearen ondorioz, azkenean 1915ean euskarazko klase batzuk ezarri ziren Gasteizko seminarioan. Baina ia ia «karanbolaz» izan zen.
|
|
|
|
Hainbat
urte geroago, 1918an Julio Urkixok salaketa berbera egiten zuen Frantziako eta Espainiako mundu akademikoek euskalaritzarekiko zuten ezaxolaz kexatuz379 Urkixo bera arduratu zen gabezia hori hein batez estaltzeaz RIEV aldizkaria sortuz (1907), euskararen inguruko ikerketa serioei plataforma bat eskaintzeko. RIEVeko ikerketak, ordea, erdaraz idazten ziren, eta, jakina, aldizkari batek ezin bete zezakeen unibertsitate baten hutsunea.
|
|
|
Asko zor diet, halaber, Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekan, egunero egunero
|
hainbat
urtez adeitsuki hartu nauten Josune Olabarriari, Nerea Altunari, Kristina Aranari eta Pruden Gartziari. Era guztietako dokumentuak erraztu ez ezik, neurez ezagutuko ez nituzkeen hainbat datu, albiste eta ideia eskaini dizkidate, atseden tarteetan Prudenekin izandako kafe solas lagunkoi ugariak ahantzi gabe.
|
|
|
Apolitizismo deklarazio horiek guztiak, ordea, nahiko itxurazkoak ziren, Azkue berehala alderdi integristan militatzen hasi baitzen. Hola Azkue Bilboko Círculo Católico elkartearen inguruan ibili zen 1888tik, El Euskaro egunkari integrista irakurriz12 1891an Bizkaiko integristen buru José Azillona eta beste zenbait euskal kiderekin batera aritu zen alderdia berrantolatzeko lanetan13; eta 1892an Nocedal-ekin alderdikide gisa gutun bidezko hartuemanak izan zituen14 Azkuek berak,
|
hainbat
urte geroago, militantzi horren hastapena hola kontatu zuen: «Ese año [1891] pertenecia yo al partido integrista y a falta de otros sacerdotes en quienes pudieran fijarse (pues todos los de alguna distinción eran carlistas) me hicieron a mí consiliario de la Junta Directiva del partido»15 Azalpen honek aditzera ematen du Azkuek berenez baino gehiago inork deituta onartu zuela kargua, Bizkaiko gainerako elizgizon gehienak karlistak izanik beste inork ez baitzuen onartu gura.
|
|
|
1897an hola adierazi zion Aingeru Zabala alderdikideari: « ¡ Cuánto daño nos ha hecho Azkue con el dinero de Sota! »31 Nolanahi ere, Arana Goirik
|
hainbat
urtez Euskalerria Elkartea mespretxatu ostean (ez ei zelako egiazki fededun, erregionalista omen zelako, etab.), azkenean, 1898an, Sota eta bere taldekoen laguntza onartu zuen. Hola Euskalerria Elkarteak Sabinoren eta EAJren kandidatura lagundu zuten Bizkaiko Diputaziorako bozketan.
|
|
|
– zeinuak zerabiltzan, baina irakurleentzat zail bide zirelako edo, laster atzera egin zen eta rr, ll, dd eta gisakoak sartu ziren,
|
hainbat
urtetan azken hauek erabiliz.
|
|
|
219 Epaltzara arteko izen zerrenda Euskal Esnalean aipatzen da (1918.09, 177 zb., 205206 orr.) eta hortik aurrerakoak Manuel Lekuonak aipatu zuen
|
hainbat
urte geroago (1988, VIII: 358).
|
|
2009
|
|
|
1961ean hasita, luzaroan Xenpelar bertsopaper lehiaketa ere antolatu zuen Euskaltzaindiak. 1990eko hamarkadaren hasierara arte iraun zuen sariketak, tartean
|
hainbat
urtetan antolatu ez bazen ere.
|
|
2010
|
|
|
ikastola mundua alde batera utzita116 ez zegoen irakasle askorik euskaraz zekienik eta, beraz, klaseak euskaraz eman zitzakeenik. Irakasle euskaldun horien falta izan da,
|
hainbat
urtez, hezkuntza administrazioaren (beste neurri batean, ikastetxeen) buruhauste handienetakoa. Lehenengo bi hamarkadak, bereziki, arrunt delikatuak izanak dira alde horretatik.
|
|
|
Espezialista adituek dioten hori eguneroko jardunean aplikatzen jakingo dutenak eta hartan saiatuko direnak. Aparteko zeregina izan da
|
hainbat
urtez, horregatik, EAEko irakasleen prestaera glotodidaktikoa. Bai Haur eta Lehen Hezkuntzakoena eta bai, beste neurri batean, Bigarren Hezkuntzakoena ere.
|
|
|
Lotune hori ez zen behin betiko konponbidetzat eman. EGAren eta HABEren arteko harremanez iritzi ugari azaldu ziren
|
hainbat
urtez, eramolde berririk indarrean jartzera iritsi gabe. Eztabaida horiek, gainera, albora utzi behar izan ziren une batez, EGAk hizkuntza eskakizun berriekin izatekoa zuen harremana argitu artean, demagun 1990 epean.
|
|
|
Honako deskribapen hau egin liteke IRALEren dimentsioaz eta urterik urteko bilakaera kuantitatiboaz. a) Ikastaro eskabideei eta ikasketari kopuruei dagokienez irakastorduz kanpoko ikastaroak izan dira,
|
hainbat
urtez, IRALEren lan esparru nagusia. Jende askok besterik uste badu ere irakastorduz kanpoko ikastaroak izan dira IRALEren historian, lehen hamabost urtean edo, ikasketari gehien atenditu dutenak.
|
|
|
Hutsetik hasi behar izan zen ia, proba eginez, hutsegiteak zuzenduz eta, urratsez urrats, jakite eremu propioa osatuz. Horretan ari izan da NOLEGA atala, beste zenbaiten parean,
|
hainbat
urtez. Eskola umeen ahozko adierazmena indartzera zetozkeen ekimenak eratu ziren horretarako, lehenik eta behin.
|
|
|
bai eskola publikoetan eta bai pribatuetan.
|
Hainbat
urtez, ikasle kopuruak murriztuz joan izan dira159 Unibertsitatera arteko ikasmaila guztietan urterik urte ibili diren ikasle kopuruak 14 irudian ikus daitezke. Funtsezko ondorioa nabarmena izan da:
|
|
|
Beste aldetik, ordea, zaildu egin du prozesua: euskaraz ez zekiten irakasleenlanpostu asignazioak okerrera egin izan du
|
hainbat
urtez. Horretaz guztiaz gorago hitz egin da, eta hanesandakoak ez goaz hemen berritzera.
|
|
|
Gertakari horrek frenatu egin ditu, azeleratu ordez, unibertsitatean sor zitezkeen iniziatibak euskara irakasle berrien prestaera berariazkoa indartzeko eta hartarako institutu espezializaturik eratzeko. Euskal Filologiako ikasleen irtenbide profesionala ere murriztu egin izan du horrek,
|
hainbat
urtez. Ez da hori unibertsitatearen errua izan, bistan da, administrazioaren beraren muga baldintzek eragindako moztadea baizik.
|
|
|
Are gehiago: eredu bateko eta besteko ikasgelek ikasle ratioetan izan duten eboluzioa kontuan izanik, derrigorrezko irakasmailetan behintzat A ereduko gelak izan dira,
|
hainbat
urtez, garestienak: B eta eredukoek baino ikasle gutxiago zuten oro har, eta irakasle berdintsu edo gehixeago.
|
|
|
Erdarazko irakurketa idazketak baldin badira nagusi, eskola urteak amaitu ondoan, etxetik euskaldun ziren gazteen artean, eskolako irakurmen idazmen haiek galdu egingo dira: kasu batean zein bestean probetxu eskasekoa gertatuko da
|
hainbat
urtetako hezkuntza saioa. Eskolaren hizkuntza garaipena edo porrota ez dago eskolan bertan:
|
|
|
Ikastetxe pribatuek herri ikastetxeek baino sendoxeago eutsi izan diote,
|
hainbat
urtez, hasierako ikasle kopuruari. Gauzak berdinduz edo joan dira ordea.
|
|
|
Irakaslea zen Zipitria, afizioz eta ofizioz. Alta, 1936ko Gerrarekin batera ihes egin zuen Donostiatik; eta
|
hainbat
urtez erbestean egon ondoren, gerraondoan itzuli zen Gipuzkoako hiriburura. Erbestealdian, haren lagunen eskolak ematen jarraitu zuen, irakaskuntza odolean baitzeraman Zipitriak.
|
|
|
Lege hark mamitze luzea izan zuen, 1982an gobernura iritsi zenetik hezkuntzaren erreforma egitea zelako Espainiako alderdi sozialistaren nahia. Hortaz, 1990eko urriaren 3an onarturiko legearekin,
|
hainbat
urtez hezkuntza alorrean egondako egoera lausotuari irtenbidea eman nahi zioten sozialistek.
|
|
|
Ekoizpen izugarriko urteak izan ziren haiek Ikastolen Elkartean, material piloa kaleratu baitzen. Eta material hauek
|
hainbat
urtez egon ziren indarrean, ikasmaterial berriak iritsi arte. Urtxintxa proiektua, adibidez, Haurtxoa berria izan zen.
|
|
|
Jose Luis Gorostidi 1996an zendu ostean, Euskaraz Bizi egitasmoaren kudeaketaz BIE arduratu zen
|
hainbat
urtez. Aldi horretan, Ikastolen Elkartean beste proiektu batzuetan egiten ari zen gogoetaren ondorioz, Euskaraz Bizi egitasmoaren eguneratzearen beharra mahaigaineratu zen, planteamendu teorikoari dagokionez, egitasmoaren jarduera nagusiei dagokienez eta behar zituen baliabideei dagokienez.
|
|
|
–Sare publikoan bildutako ikastolen ekarpenaren garrantzia ez zegoen zenbakietan bakarrik. Haratago zihoan,
|
hainbat
urtetako euskarazko irakaskuntzaren esperientzia, kudeaketari eta partaidetzari buruzko eredu ezberdinak eta beste lan molde batzuk ekarri zituztelako Euskal Eskola Publikora, pluralago eta aberatsago bihurtuz?.
|
|
|
Garbi dago ez zela erraza izan, eta ahalegin itzela eskatu zuela, baina 1993ko zatiketaren ondorengo prozesuak ondorio bikainak izan zituen ikastolen mugimenduarentzat, ez baitzen bigarren zatiketarik gertatu. Kostu bakarra, EAEko ikastolentzako izan zen,
|
hainbat
urtez bizefalia gertatu baitzen zerbitzu kolektiboetan: alde batetik Partaide, arlo ekonomiko laboral finantzarioaren ardurarekin; bestetik, arlo pedagogikoaz arduratzen ziren federazioak.
|
|
|
Bata edo bestea aukeratu beharra zuen Hezkuntza sailburuak, baina erabakia ez zen erraza: Camposek ezin zuen desbideratu
|
hainbat
urtez aurrera eramandako lana, eta ezin zuen, era berean, eskola publikoko sektorearen aurrean beste taldeak egindako lanari ofizialtasuna eman.
|
|
2012
|
|
|
Berunezko xafletan grabatutako testuek (latinez eta ezin dezifratuzko karaktere arabiarrez idatzita) lehen kristauak arabiarrak zirela frogatu nahi zuten. Garai hartan jadanik dokumentuak faltsutzat jo bazituzten ere, nahasmenak
|
hainbat
urtez iraun zuen, batez ere dokumentuen hainbat itzulpen egin zirelako.
|
|
|
Sarrionandiak Apollinaire Babiol idazle apokrifoari egozten dizkion poemek ere trintxeretan dabilen norbaiten bizipenak kontatzen dituzte. Apolinar Bilbao, berriz, badirudi Sarrionandiaren lagun bat dela,
|
hainbat
urtez kartzelan egona bera ere. Sarrionandiak behin baino gehiagotan aipatzen du bere lanetan.
|
|
2013
|
|
|
Atxikimendu hori erlijioarekin lotzen zuen Hiriart Urrutik. Hots, euskara zen giristinotasunaren begirale;
|
hainbat
urtez Eskualduna ko zuzendari izan zenaren arabera, euskara giristinotasuna salbatzeko tresna zen, eta horregatik salbatu nahi zuen.
|
|
|
Abadiarekin harremana bazuen, eta Abadiak Ipar Euskal Herrian antolatu zituen Lore Jokoen gisakoak antolatu zituen Donostian, hala nola «Euskarazko Itz Jostaldien Batzarra». Antton Abadiak, euskal literatura eta poesia bultzatzeko asmoz, Euskal Lore Jokoak antolatu zituen 1853an Urruñan, eta geroztik
|
hainbat
urtez segidan antolatu zituzten. Abadia() irlandarra zen sortzez, baina aita zuberotarra zuen.
|
|
|
Erredaktore buruaren lana baitezpadakoa izan zen
|
hainbat
urtez. Louis Etcheverry diputatugai eta lehenbiziko zuzendariak berak ez zuen, hain segur, gauza handirik eginen, ondoan ez balu laguntzaile handi bat ukan:
|
|
2016
|
|
|
Esan dugun bezala, Lakarraren ustez España osoan garai hartan eta
|
hainbat
urte lehenago egin ohi ziren bilantziko ugarien erakusgarri bat besterik ez da... 94
|
|
2017
|
|
|
Konstatazio horretatik abiatuz, Kontseiluak Larrunalde metodoa zabaldu zuen duela
|
hainbat
urte: dokumentu batean bildu ziren orain arte Ipar Euskal Herriko hainbat Herriko Etxetan hizkuntza politika mailan hartu izan diren neurri ausarte nak.
|
|
2019
|
|
|
– Merkataritza, ostalaritza eta zerbitzuen sektorean
|
hainbat
urte daramatzagu pausoak eman nahi dituzten enpresa eta establezimenduei laguntzen. Erreferenteak bilatzen ahalegindu gara; edota erreferente berriak sortzen, eta horien arteko sareak bultzatzen, egituratzen eta sendotzen ere bai; argi izan baitugu sektoreak traktoreak behar dituela.
|
|
|
Urriaren 7ko bilkuran hartutako beste erabakietako bat egoitza nagusia Bilbon finkatzea izan zen, Eleizaldek hala proposatuta, hiri horrek euskararen eta euskal kulturaren adierazpenei emandako bultzada eskertzeko. Hasieran, Indautxuko Udal Eskolak utzitako gela batzuetan izan zuen egoitza akademiak, Abandoko Manuel Allende kalean; Bilboko Udalaren baimenez Euskaltzaindiak
|
hainbat
urtez euskara eskolak emateko ere erabili zituen gela haiek. Aurrerago, urte berean, Erribera kaleko 6 zenbakira aldatu zen akademia, eta hantxe izan zuen egoitza 60 urtez, 1919tik 1979ra arte.
|
|
2021
|
|
|
Tradizioan badira adibideak: Ez fida, zeren munduarekin ibiliagatik horrenbat urtez haragiaren akuiluak, eztenak eta eragintzak ez dituzun sentitu eta sentitzen (Pouvreau);
|
Hainbat
urte baziren etxe horretan zegoela (Mirande); Heltzen zen bat eta eskatzen zituen honenbeste metro makarroi (J. B. Bilbao).
|
|
|
20.1.3c Beste batzuetan, ordea, osagarria dela pentsa liteke: Filipinetan bizi izan zen
|
hainbat
urtez perpauseko inesiboa (Filipinetan) ezabatzen badugu, esanahia erabat aldatzen da: Hainbat urtez bizi izan zen esanez gero, itxura bereko aditzak (bizi izan) ‘bizitzako aldi bat eman’ edo ‘nonbait bizitokia izan’ adierazi beharrean, norbaiten bizitzak zenbat iraun zuen ere esan nahi izan dezake.
|
|
|
Filipinetan bizi izan zen hainbat urtez perpauseko inesiboa (Filipinetan) ezabatzen badugu, esanahia erabat aldatzen da:
|
Hainbat
urtez bizi izan zen esanez gero, itxura bereko aditzak (bizi izan) ‘bizitzako aldi bat eman’ edo ‘nonbait bizitokia izan’ adierazi beharrean, norbaiten bizitzak zenbat iraun zuen ere esan nahi izan dezake. Zenbait predikaturen osagarri ere izan daiteke, hortaz, inesiboa:
|
|
|
Zenbait predikaturen osagarri ere izan daiteke, hortaz, inesiboa: Filipinetan bizi diogunean bizi izan ek adiera bat du, eta
|
hainbat
urtez bizi badiogu, berriz, bizitzaren iraupena edo adieraz genezake.
|
|
2023
|
|
|
Koroatzearen ondoren, errege berriaren tropek, Paris setiatuta
|
hainbat
urtez zutenek, hamar eguneko tregoa ematen zieten biztanleei. Landa ihe sal dien zoriona dastatzeko aprobetxatzen zuten eta bakearen aldeko nahia are han diagoa izan zen paristarren artean.
|
|
|
Ikasle berriek askotariko jatorriak dituzte, askotariko hizkuntzak eta kulturak, eta beraien egoera sozioekonomikoak ere askotarikoak dira. Eskolatzea hasita dagoenean etortzen direnek arreta berezia dute
|
hainbat
urtetan zehar, hemengo hizkuntzak ezagutzen ez badituzte. ereduan, egia esanda, ez da oso ohikoa egoera hori:
|