|
2001
|
|
|
Aipatu ditugun azterketa eta froga horiez gainera beste hainbat ere egiten zaizkio olio mota honi, produktuaren egiazkotasuna erakusteko, hau da, batetik, benetan oliba olioa den eta ez, ordea, bestelako landarezkoa; bestetik, oliba olio birjinari debekatu zaizkion erauzketa metodoen bitartez ekoitzi den. Disolbagarrien agerpena eta beste
|
hainbat
konposaturen kopurua neurtu ondoren, datuek erakutsi zutenez, laginak zuzen daude, hau da, zortziak ere oliba olio birjina dira. Elikagai osasuntsua Olibondoaren fruitu izaki, olibak kontsumorako oliorik hoberenetako bat ematen du.
|
|
2002
|
|
|
Organismoak premiazkoa du kolesterola beste
|
hainbat
konposatu osatzeko, hala nola hormona jakin batzuk, bitamina, behazuneko hainbat azido, etab.
|
|
2003
|
|
|
Era berean, lexikalizazio maila jakina duten
|
hainbat
konposatu: bizi-modu, buru-hauste, esku zabal, esku-zapi, etxekoandre, ezta baida, gora-behera, hil herri, ikas-urte, irri barre, hartu eman, kafe tegi, mutil-zahar, neska-zahar, ordu batak, sal-mahai, sudur zilo> bizimodu, buruhauste, eskuzabal, eskuzapi, etxekoandre, eztabaida, gorabehera, hartueman, hilerri, ikasurte, irribarre, kafetegi, mutilzahar, neskazahar,, salmahai,.
|
|
2004
|
|
|
Sorbetek, aldiz, gutxienez %15 fruta dute, eta, beraz, frutatik datozen bitaminen edukia askoz handiagoa da, nahiz eta oso desberdina den fruta fresko batean dauden bitaminetatik.
|
Hainbat
konposatu artifizial erabiliz egiten dira izotz izozkiak: koloratzaileak, aromatizatzaileak, azidulatzaileak eta egonkortzaileak.
|
|
2005
|
|
|
Frutek, mineralak, azukreak eta
|
hainbat
konposatu izateaz gain, bitamina eta zuntz askoko elikagaiak dira. Elikagai horiek mamian eta azalean aurkitzen dira, nahiz eta larruazalak zuntz disolbaezin gehiago eta zenbait bitamina izaten dituen.
|
|
2007
|
|
|
metalikoa (Hg 0), merkurosoa (Hg+) eta merkurikoa (Hg++). Azken horiekin,
|
hainbat
konposatu organiko eta inorganiko osatzen ditu; esate baterako, merkurio (I) kloruroa edo kalomelanoa (Hg 2 Cl 2), libragarri eta diuretiko gisa erabili izan dena, eta merkurio (II) kloruroa (HgCl 2), desinfektatzaile gisa erabilia eta, garai batean, baita sifilisaren erremedio gisa ere.
|
|
|
Bada, gernua diluitzeko ere badute. Ur gehiegi edaten badugu, kanporatzean urarekin batera beste
|
hainbat
konposatu kanporatuko dira, eta, horren ondorioz, gerta liteke gorputzaren barne inguruneak oreka egoeran behar duen kontzentrazioa galtzea, diluituago gelditzea. Eta horrek bestelako arazoak eragingo ditu.
|
|
|
Bestetik, polaritate antzekoa dute egitura guztiek, eta, beraz, bereizmen handiko metodo analitiko bat behar da horiek guztiak determinatzeko. Gainera, antzeko jatorria duten beste
|
hainbat
konposaturekin nahasita daudenez, ezinbestekoa da konposatu horiek ongi garbitzea. Halaber, zenbait oxido ezegonkorrak dira, eta, ondorioz, eraldatu eta hainbat konposatu sortzen dira.
|
|
|
Gainera, antzeko jatorria duten beste hainbat konposaturekin nahasita daudenez, ezinbestekoa da konposatu horiek ongi garbitzea. Halaber, zenbait oxido ezegonkorrak dira, eta, ondorioz, eraldatu eta
|
hainbat
konposatu sortzen dira. Horiek guztiek oxidoen azterketa zailtzen dute.
|
|
|
Bestetik, fitoesterolen oxidoen determinazioa are gehiago konplikatzen da. Izan ere, fitoesterol ugari daude, eta horietako bakoitza oxidatzean
|
hainbat
konposatu eratzen dira. Konposatu horiek guztiek antzeko egitura dute, eta, hortaz, ez da lan erraza horiek identifikatzea eta bereiztea.
|
|
2008
|
|
|
|
Hainbat
konposatu gehi dakizkioke klinkerrari propietate jakin batzuk izango dituen zementua sortzeko. Ez edozein konposatu, ordea.
|
|
|
Miren P. Cajaraville katedradunak zuzentzen duen Biologia Zelularra Ingurumen Toxikologian taldeak ondorioztatu zuenez, uretan aurki daitezkeen
|
hainbat
konposatu kimikok organismoen hazkuntzan, portaeran, ugalketan eta immunitate funtzioan eragiten dute, sistema endokrinoarekin interferitzen dutelako. Horregatik, disruptore endokrino deitu zaie konposatu horiei:
|
|
|
Dena den, askotan, baldintza horiek guztiak betetzen dituen markatzaileak aurkitzea ezinezkoa da, eta horren ondorioz, bestelako metodo kimikoak erabiltzen dituzte produktuan iruzurrik egin ez dela bermatzeko.
|
Hainbat
konposatu kimiko neurtzen eta aztertzen dituzte: fruitu edo fruitu zuku bakoitzaren berezko profila osatzen duten konposatu kimikoen multzoa, hain zuzen ere.
|
|
|
“Itsaso Gorritik datozen hiru adar espezie aurkitu dituzte Greziako kostaldean. Aurkitu zituen taldeak
|
hainbat
konposatu toxiko aurkitu zituen, eta animaliek harraparien aurkako babes gisa erabiltzen dituzte”, azaldu du Templadok. Behar den elikagaia Bare horiek bizirik iraun dute harrapariak urruntzen dituzten substantzia toxikoak jariatzea ahalbidetzen dieten elikagaiak lortu dituztelako.
|
|
2009
|
|
|
Horma primarioa baino mardulagoa izan ohi da, eta zelulosaz, hemizelulosaz eta ligninaz osaturik egon ohi da, batez ere. Zelularen arabera, kutina, suberina eta bestelako
|
hainbat
konposatu ager daitezke, gainera.
|
|
|
Koreako ikertzaileek erdieroaleen industrian ezaguna den teknika bat erabili dute, lurrun deposizio kimikoa, hain zuzen ere. Teknika horretan, substratu bat
|
hainbat
konposatu kimikorekin nahasten da, oso tenperatura altuetan. Konposatu kimiko horiek gainazaleko elementuekin erreakzionatzen dute, eta, hala, nahi den produktuaren geruza fin bat lortzen da.
|
|
|
Fase honetan malda jaisten da eta lerroa «x» ardatzari ia paralelo bihurtzen da. Maila honetan PCRa gertatzeko beharrezkoak diren
|
hainbat
konposatu (bat edo gehiago) erreakzio anitzen ondorioz agortuta egongo diraedo kontzentrazio ezegokian. Ondorioz anplifikazioaren eraginkortasunabaxuagoa da.
|
|
|
Mekanismo serotoninergikoek oldarkortasuna, umorea eta minarekiko sentikortasuna modulatzen dituztela frogatu da, eta, horregatik, txokolatea jateak egonezina baretu dezake. Elikagai horrek
|
hainbat
konposatu kimiko ditu, hala nola metilxantinak (teobromina, kafeina eta feniletilamina) eta anandamida (kanabisaren deribatuen errezeptore berekiko afinitatea duena, hala nola marihuana), zeinak plazeraren eta ongizatearen propietate sentsorialak areagotzen baitituzte. Baina ondorio adostuena da txokolatea erakartzeko faktore nagusia zaporea dela.
|
|
2010
|
|
|
MITen sortutako elektrodoak ez luke balioko karbonozko nanohodiak bere horretan jarri izan balituzte, litio ioiak ez bailirateke haietara lotuko. Baina ikertzaileek oxigenodun
|
hainbat
konposatu mota erantsi dituzte nanohodien azalean, eta nanohodizko geruzak egin dituzte. Oso geruza porotsuak dira, hau da, azalera handia hartzen dute oxigenodun konposatuek, eta, hala, litio ioi asko lotzeko aukera ematen dute.
|
|
|
Askotariko aplikazioetarako, gainera. Hiru hamarkada dira, esate baterako, mikroalgetatik erauzitako
|
hainbat
konposatu, hala nola karotenoideak, fikobiliproteinak eta omega kosmetikan eta farmazian erabiltzen direla.
|
|
|
Lehenengo arrazoia ingurumeneko poluzio kimikoa izan liteke. Izan ere, ikerketa batzuen arabera,
|
hainbat
konposatu kimikok organismoen hazkuntzan, portaeran, ugalketan eta immunitate funtzioan eragiten dute, sistema endokrinoarekin interferitzen dutelako. Disruptore endokrino deitu zaie konposatu horiei:
|
|
|
Beroaren eraginez elikagaien lipidoak oxidatzen dira,
|
hainbat
konposatu berri emanez. Horietako batzuk lurrunkorrak dira (azidoak, zetonak, aldehidoak, furanoak?) eta kontzentrazio handietan badaude, jakian usain eta zapore mindua sor dezakete.
|
|
|
Liburu honetan zehar askotan aipatzen den bezala (ikusi 3 gaia), beroaren eraginez proteinek jasan dezaketen beste aldaketa bat Maillard erreakzioa da. Erreakzio multzo konplexu bat da, non karbohidrato erreduktoreen karbonilo taldeek (> C= O) eta proteinen amino taldeek(. NH2) elkarren artean erreakzionatzen duten eta
|
hainbat
konposatu sortzen diren: konposatu lurrunkorrak (usain eta zapore bereziak ematen dituztenak, ikusi aurreko 7.III. taula), polimeroak eta kolore marroiko konposatuak (melanoidinak), besteak beste (ikusi 7.4 irudia).
|
|
|
Prozesua aurrera joan ahala, hidroperoxido horiek desegiten eta oxidazioko konposatu sekundario bilakatzen dira: polimeroak, eraldatutako triglizeridoak (apurtuta, lotuta, oxigenatuak?) eta
|
hainbat
konposatu lurrunkor eta ez lurrunkor (azidoak, zetonak, aldehidoak, furanoak?), zeinen artean konposatu toxikoak dauden (ikusi 7.5 irudia).
|
|
|
Kutsadura iturri zuzena da, nahiz eta ziur gauden maiz eta prestu aldatuko dizkiotela filtroak tximiniari. Ez da berotegi efektua bakarrik, beste
|
hainbat
konposatu kutsakor igortzen baititu, batzuk Gipuzkoan ere behatu den euri azidoaren sortzaileak izanik. Horregatik, hura ixteko eskatzen dugu.
|
|
2011
|
|
|
Materia organikoaren deskonposizio biologikoan
|
hainbat
konposatu kimiko sortzen da. Horien artean, H2S da nagusia; merkaptanoak ere sortzen dira (tiolak,. S funtzioa dutenak), eta kirats nabaria darien beste konposatu organiko sulfuratu batzuk ere bai.
|
|
|
Akrilamida bezala, prozesuko kutsatzaile deritzenei dagokie, hau da, elikagaiak eta edariak berotzean sor daitezkeen substantzia toxikoei, Maillard en erreakzioaren ondorioz. Erreakzio hori elikagaien
|
hainbat
konposaturekin lotutako eraldaketa kimikoa da. Europako Batzordeak, konposatu horren toxikotasunaz eta zenbait elikagaitan duen detekzioaz jabeturik, 2007an estatu kideei eskatu zien tratamendura bideratutako elikagaietako furanoari buruzko datuak biltzeko.
|
|
2012
|
|
|
Horri gehitu behar zaizkio elikagaien munduan etengabe gauzatzen ari diren aldaketak, produktu berrien sorrerari, teknologia berrien erabilerari, arrisku berriei eta
|
hainbat
konposatuk izan ditzaketen osasun ondorioei buruzko ezagupen maila handiagoari lotuta.
|
|
|
1 Murriztea, berrerabiltzea eta birziklatzea Irudia: Samuel Mann boligrafoak, inprimagailuko kartutxoak eta tonerrak, pilak, plastikozko edalontziak eta botilak, etab.
|
hainbat
konposatu kutsatzaile dituzte ingurumenerako eta osasunerako. Horregatik, behar beharrezkoak direnak bakarrik erabiltzea komeni da (murriztu), haien bizitza erabilgarria luzatzea eta ahalik eta gehien berrerabiltzea (erabili eta botatzeko produktuak bide batez saihestea), eta haien bizitza erabilgarria amaitzen dutenean, behar bezala birziklatzea.
|
|
2013
|
|
|
|
Hainbat
konposatu aktibo ditu granadak, eta honako hauek nabarmentzen dira: polifenol antioxidatzaileak, taninoak eta antozianoak.
|
|
2014
|
|
|
Ura gatzgabetzeko industria mailako proiektuetan izan duen erabileragatik ezagunagoa den arren, usain eta zapore arazoak konpontzeko ere erabil daiteke alderantzizko osmosia, substantzia kimikoen kontzentrazioak murritz baititzake, baita zenbait kutsatzailerenak ere, hala nola artsenikoarena, berunarena eta beste
|
hainbat
konposatu kimiko organikorena.
|
|
|
Bide horretan, substantzia bakunetatik abiatuta substantzia konposatuak lortu ditu, eta, prozesu kimikoetan konposatu horiei elkarrekin erreakzionaraziz,
|
hainbat
konposatu asmatu ditu.
|
|
2015
|
|
|
Aldaketa hauek kutsatzailearekin etabere kontzentrazioarekin erlazionatua dagoenez, kutsatzaileen kontzentrazio maila ezagutzeabeharrezkoa da. Lan honetan, aldaketa hormonalak eragiten dituzten
|
hainbat
konposatu (pestizidak, bisfenol A, hormonak, musk fragantziak, ftalatoak eta alkil fenolak) aztertu dira ur laginetan (estuarioeta araztegiko irteera) zein lazunen (Chelon labrosus) bilisean. Oro har, kutsatzaileak lazunenbilisean, ur laginetan baino 1000 aldiz kontzentrazio handiagoan aurkitu dira.
|
|
|
Gernikako puntuaz gain, Pasaia eta Debako puntuetan ere intersex arrainak aurkitu dira, nahiz etaGernikan baino kopuru txikiagoan izan. Metodo honekin frogatuta geratu da konposatuek biliseanmetatzeko duten joera eta uretan detektatu ezin diren
|
hainbat
konposatu ikusteko gai garela
|
|
|
Xenoestrogeno ez naturalen arteanhormona sintetikoak aurki ditzakegu, hala nola ezagunena den 17a ethinilestradiola, pilulaantisorgailuetan erabiltzen dena. Gorago aipatutako
|
hainbat
konposatu kimikoak erexenoestrogenikoak dira. Guztiak ingurunean aurki daitezke eta bertan dauden organismoekinelkarreragiteko gai dira, kontzentrazio baxuetan bada ere.
|
|
|
Hidrogenoak
|
hainbat
konposatu bitar (alegia, bi elementuz osatuta daudenak) ematen ditu. Bi talde handitan sailkatuko ditugu:
|
|
2016
|
|
|
2 Hidrokarburoez gain, beste
|
hainbat
konposatu organiko daude. Ikus ezazue arretaz Konposatu organiko
|
|
|
Izan ere, milaka gizonek elikagai osagarriak erabiltzen dituzte sexu arazoak tratatzeko. Produktu horiek aztertzea ez da lan erraza, salduenak
|
hainbat
konposaturen nahasketa izaten baitira. Horietako batek 33 substantzia ditu.
|
|
2017
|
|
|
2 Hidrokarburoez gain, beste
|
hainbat
konposatu organiko daude. Ikus ezazue arretaz Konposatu
|
|
|
PFC arruntez gain, gaur egun erabiltzen diren
|
hainbat
konposatu fluoratu PFC en aitzindaridirela frogatu da. Adibide bezala 2 irudian lan honetan identifikatu diren zenbat aitzindari etabitartekari daude.
|
|
|
2 Hidrokarburoez gain, beste
|
hainbat
konposatu organiko daude. Ikus ezazue arretaz Konposatu organiko oxigenatuak izeneko bideoa.
|
|
2019
|
|
|
Lan honetan aktibitate antiproliferatiboa duten TopI aren inhibitzaile berrien sintesia etaebaluazio biologikoa aurkezten da. Fosforodun kinolina deribatuen
|
hainbat
konposatu seriediseinatu dira eta Povarov erreakzio multikonponentearen bitartez eraginkorki sintetizatuak izandira. Prestatutako konposatu berriek oro har TopI arekiko inhibizio balio onak aurkeztu dituzte, baita aktibitate antiproliferatibo esanguratsua hainbat minbizi lerro zelularretan.
|
|
|
TopI a interes handiko itu biomolekularra bilakatu da Kimika Medikoko arloan: giza TopI aren inhibitzaileak diren kanptotezinaren deribatuak gaur egun klinikanminbiziaren tratamendurako farmako bezala erabiltzen dira (beste egitura kimikoaduten
|
hainbat
konposatu ere fase preklinikoan daude) (Pommier, 2009); Gainera, Leishmaniaren eta Mycobacterium tuberculosusaren TopI ak (LTopIB eta MttopoIhurrenez hurren) ere itu terapeutikotzat ikertzen ari dira, hauen inhibitzaileakgaixotasun hauen aurkako potentziala aurkezten dutela ikusita (Balaña Fouce et al., 2012) (Green et al., 2013).
|
|
2020
|
|
|
Izan ere, kezka handia dago produktu kimikoen toxikotasunaz. Oraindik ere, ohikoak dira ibaietan metalak, fungizidak, intsektizidak, hormona sintetikoak, artsenikoa eta beste
|
hainbat
konposatu kimiko arriskutsu.
|
|
|
Barazkiek, barazkiek, frutek, lekaleek edo zerealek
|
hainbat
konposatu dituzte izurriteetatik, bakterioetatik eta hainbat arrotzetatik babesteko, baina giza gorputzean elikagaiak xurgatzea blokea dezakete. Baita animalia jatorriko produktu batzuk ere, hala nola arrautzek edo behi esneak antinutriente horiek dituzte.
|
|
|
Beraz, horietara jo aurretik, prebentzio edo mantentze neurri gisa, garrantzitsua da profesional bati galdetzea. “Hepatobabesle gehienak libreki eskura ditzakegu merkatuan, baina
|
hainbat
konposatu dituzte motaren eta merkaturatzen diren herrialdearen arabera”, dio Gonzálezek.
|
|
2021
|
|
|
Olioak Frijitzea da kozinatzeko metodorik okerrenetako bat. Izan ere, prozesu horretan, toxikoak edo desiragarriak izan daitezkeen
|
hainbat
konposatu sor daitezke, hala nola akroleina, trans gantz azidoak eta koipeen oxidazioaren ondoriozko beste substantzia batzuk (zetonak, esterrak, epoxidoak, aldehidoak, etab.).). Hala ere, haien prestakuntza eta haien kopurua egiten dugunaren mende daude:
|
|
2022
|
|
|
Lehenik eta behin, bakterioen eta gainazal jakin baten arteko lotura ahula gertatzen da (adibidez, zurezko koilara bat, baieta bat edo espartzu bat). Hori saihesteko ezer egiten ez badugu (adibidez, garbitzen edo desinfektatzen ez badugu), bakterioak gainazal horretara ainguratzen hasten dira,
|
hainbat
konposatuz (azukreak, proteinak, etab.) osatutako matrizea sortzen dutelako. ).
|
|
|
Oso oso bero dagoen edo erretzen ari den zerbaiti darion gas eta partikula solidoen (errautsa, hondakinak) multzoa, azpiproduktua. Errekuntza zuzena eta osoa denean, harrotzen diren azpiproduktu bakarrak ura, karbono dioxidoa eta beste
|
hainbat
konposatu dira.
|
|
|
Zuntzak biziki funtzio garrantzitsuak betetzen ditu: hesteen kontrakzio muskularrak estimulatzea, jandakoari bolumen handiagoa eman eta, ondorioz, asetasun sentsazioa areagotzea, immunitatea areagotzea, metabolismo hepatikoa erraztea, etab. Hesteetako mikrobiotaren osagai diren entzimek partzialki hartzitu eta
|
hainbat
konposatu kimikotan deskonposatzen dute zuntza. Hona, zuntz mota bi horien berri:
|
|
2023
|
|
|
Fabio Ingrosso Mahatsa, kontsumitzeko erraza delako eta aleak gozoak direlako, adin guztietako pertsonentzat postre aproposa da.
|
Hainbat
konposatu ditu (antozianoak, taninoak eta flavonoideak), eta guztiek dute ekintza antioxidatzailea. Substantzia horiek kontsumitzeak hainbat arazo prebenitzen laguntzen du:
|