|
2004
|
|
|
Gerrate zibilaren bezperan, ordea, gauzak aldatu ziren gizartezale katolikotasuna edo katolizismo soziala abiatu, erdaldunen ganako aiherra galdu. Halatan ere gaurko progrek Sabino literatura antzutzaile bezala ikusten duten arren, jakin behar da, hogeigarren mendeko urte
|
haietan
, erakusten diguten gizartea benetan kontserbadorea zela, eta eurek idatzitakoa, nahiz erromantiko usaina eduki, erdi errealista dela.
|
|
|
Unamunori arrazoin eman beharrez. Horrelako gauzak ingeles batí edo aleman batí esan baginetzaio sekulako barreak egingo lituzke,
|
haientzat
naturaren ezagutza kulturaren oinarri bat delako. Giro ezjakin eta ezezkor horiek jadanik gaindituak dira, ez jakitea ez da gehiago kalitate ez eta aurretik aipatu idazlearentzat.
|
|
|
Batzar
|
haietan
, Sabino Arana bere itzaJ poJitikoaz baJiatzen zeJa esaten zen, eta da. Argudio bera erabiJiz, gaJde Jiteke beste euskaJtzaJeen atzean ere ez ote zegoen aJderdi jakinen bat, inpJizituki edo zeharka bederen.
|
|
|
Ez ordukoetan bakarrik, gaurko estatu demokratikoenetan ere inmigra tuek arrotzak izanez segitzen dute eta, hiritartasunari dagokionez, estatus berezia aitortzen zaie. Oraintsu arte,
|
haienganako
estatu hartzaileen jarrera
|
|
|
Sabino Aranaren asmoa egutegi horiek argitaratzean, erdal izenei euskal itxura ematea izango da, ez inola ere
|
haiek
euskaratzea, adibidez, gaztelaniaz ko Pedro-ri Atxa deituz, Pablo-ri Txiki, Justo ri Zuzen, edo Florencio ri Lora tsu. Ez zuen hala egin nahi izan bere alderdi jeltzaleari zerion katolikotasun izaeragatik.
|
|
|
Aranaren ustez, ordea, biek gehiegizko garrantzia ematen diote poesiari. Aranak bazekien literaturak kasu honetan poesiak Euskal Herriko tradizio fueristan bere garrantzia izan zuela herri kontzientziaren garapenean, Iparral deko zein Hegoaldeko Lore Jokoak hurbiletik ezagutzen zituelako; baina be re baitan konbikzio abertzalea elementu politikoa euskaltzalearen elemen tu kulturalaren gainetik ezarria zeukanez gero, literaturari orokorrean ez bide zion ematen
|
haiek
ematen zioten adinako garrantzia.
|
|
|
Luis Villasantek bere Historia de la literatura vasca n idatzitakoak soka luzea ekarriko du atzetik, Batzar
|
haien
erabateko porrota Aranari eta aranaza leei leporatzen baitie: «A principios del presente siglo hubo reiterados contac tos entre vascófilos de la parte española y francesa con el fin de llegar a la unificación de la ortografía vasca, punto muy vital e importante para que los libros y publicaciones euskéricas de cualquier lado del país puedan difundir se en el otro.
|
|
|
Baina Batzar
|
haien inguruan
gertatuak ez dira hain sinpleak batzuen eta besteen iritzi zenbait puntutan kontrajarriak modu horretan polarizatuak eta sa
|
|
|
Mota askotako baiorazioak egin daitezke Batzar famatu
|
haien inguruan
gertatuez. Horretarako helburu amestuak eta eginak bereizi behar, talde inte resak eta norberarenak, arazo linguistikoak eta bestelakoak.
|
|
|
Eta han euskara kultur hizkuntza izatea nahi duten aranazaleen euskara ereduari Lapurdik, herri literaturari atxikirik segitzen du enak, eduki egiten dio, mus jokoan eskutik izateak ematen duen ziurtasunare kin. Orixek, hori idaztean, seguru asko, gogoan du Hendaia eta Hondarribia ko Batzar sonatu
|
haietan
gertatua. Jokoan zegoena zerbait serioa zen, euskararen historian epealdi berri bati eragingo ziona, Larramendirena baino areago joango zena, euskara, artean baserritar eta arrantzaleen hizkuntza zena, hizkuntza modemoa, zemahitarako gaitua, egitea baitzen azken xedea.
|
|
|
Egia esan, Sabino Arana hil ondoko lehen urte
|
haietan
ez ziren gozoak izan abertzale eta euskaltzaleen arteko harremanak. Jose Arriandiaga (Joala) jel tzaleak sabindar eredura makurtzen ez ziren euskaltzaleen kontrako kanpaina ri ekin omen zion 1906an, Azkueren hiztegia kritikatzeraino ekin ere (178).
|
|
|
Euskal Pizkundearen historian Euzkerea koak zokoratuegiak izan direla koan baikaude, besteak beste,
|
haien
euskara ereduak bide! aburra egin zuela ko, ordua da, halere, dagokien lekua aitortzea, eta ez bakarrik Aranaren era gina horiengan garbiki islatzen delako, baita eta batik bat, aldizkari horretako talaitatik eztabaida interesgarriak pizten direlako ere. Eztabaidak, errespetuz eginak direnean, gehienetan argigarri izaten dira.
|
|
|
Hurrengo urtean liburu gisa argitaratu zen La vida del euskera izenarekin, eta oihartzun zabala izan baitzuen euskaltzale en artean, hainbatek agertu zituzten beren iritziak gai minbera horren gaine an, horien artean Orixek ere bai (222). Altubek, Aitzolen antzeko bidetik jo anez, garbizalekerian ezartzen zuen euskarak azken 40 urte
|
haietan
atzera egitearen arrazoietako bat, zioenez herriak ez baitu irakurtzen euskara mota hori. Hark eredutzat herri mintzairan oinarritutako Kirikiñoren euskara zeukan.
|
|
|
da euskararen hondamendia azken berrogei urte
|
haietan
gertatu zela esatea.
|