|
2010
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin
|
guztietako
elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian ... hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
...uke. eleaniztasuna izango genuke beraz helburu. gutxienez bertako bi hizkuntzak eta hauek ez ezik, atzerriko besteren bat ezagutzeko borondatea izan behar dugu. zalantzarik gabe, bi hizkuntzen parekidetzea lortzerakoan, elebakar direnek dute zer egin nekezena. elebidun izatera iristeak ahalegin handi bat eskatuko dio, beste hizkuntza ikastea, baina ahalegina ez da hauena bakarrik, guztiena baizik.
|
guztiok
elebidun izatea, arlo guztietan, etxean, lanean, aisian, bi hizkuntzak maila berdinean erabili ahal izatea esan nahi du eta honetan guztiok dugu zer egina. gaur egun, hizkuntzari begira, gure herriak duen erronka: gizarte eleanitza eraikitzea da.
|
|
2011
|
|
|
Ez da askotan ulertu, hasteko, lau punta mutur deskribatzen dituela ardatz biko taula horrek. Egoera posible askoren arteko lau puntamutur bakarrik direla horiek. esplizitazioa, gizarte diglosikoak ez du eskatzen gizarte horretako hiztun
|
guztiak
elebidun izatea. diglosiarik gabeko herrialde batean izan liteke herritar elebidunik, eta alderantziz ere bai. Bi plano dira gizartearen (hiztun elkarte baten) tipifikazio linguistiko kolektiboa eta hiztun konkretuaren elebitasuna (oro har, bere hizkuntzaedo aldaera aniztasuna).
|
|
|
(a)(+ diglosia,+ elebitasuna): hiztun elkartea diglosia giroan bizi da eta bertako hiztun
|
guztiak
elebidun dira67; (b)(+ diglosia, elebitasuna): hiztun elkartea diglosia giroan bizi da eta bertako hiztunak (guztiak edo gehienak) elebakar dira:
|
|
2012
|
|
|
Baina, noiz, zelan eta zertarako darabilgu euskara guk? hemen, euskal herri osoan bezala, ia ia euskaldun
|
guztiok
elebidunak gara, euskaraz eta erdaraz aritzeko kapazak gara eta horrez gain gutariko askok beste atzerriko hizkuntza bat edo bi dakizki. zelan kudeatzen dugu euskaldunok gure elebitasuna edo eleaniztasuna, zein jardun gunei –etxean eta familian, auzoan eta kalean, kirola eta aisialdirako, eskolan, lantegian, prentsa irrati telebistan, telefonoz internetez txateoan, administrazio eta finantza erakundeekin– zein hizkuntzatan egiten dugu?
|
|
|
Gertakari hori bikotekideen hizkuntza gaitasunarekin dago lotuta. Izan ere,
|
guztiak
elebidunak diren arren, guraso euskaldun berriak gero eta gehiago dira, eta horiek seme alabei euskara transmititzen badiete ere, gero eta gehiago dira erdararekin batera transmititzen dutenak.
|
|
|
Noraino egokitzen da etorkin hori arnasgunean aurkitutakora, edota besteak egokitu beharrean izaten dira hizkuntza eta bizimolde berrira? Batzuk elebakarrak dira (badakigu zein hizkuntzatan), beste
|
guztiak
elebidunak. Norantz bideratuko ote da egokitze prozesu hori?
|
|
2018
|
|
|
Laburpena. Hizkuntzen arteko ukipen egoeran, hizkuntza gutxiko hiztun
|
guztiak
elebidun direnean, euskararen erabilera, oro har, zorizko gertaera bilakatzen da. Hau da, hizkuntza gutxituaren erabilera probabilitate eredu jakinaren araberakoa da.
|
|
2019
|
|
|
osaera soziokultural berri honi egokituko zaizkion babes-lekuak. arnasguneetako gazte horiek erakartzeko balio izan behar dute, alde batetik, arnasguneaz kanpotik datozen gazteak erakartzeko gai izan behar dute, bestetik, azken horiek aukera izan dezaten haien euskalduntze prozesua osatzeko. artikuluaren bukaerako esaldian mikel zalbidek zera aipatzen du: " gainerako saioak lagungarri izan daitezke". ez hori bakarrik, kanpoan eraginez arnasgunean ere eragiten da, bereziki gaur egun, euskaldun
|
guztiak
elebidun direlarik eta eremu geografikoak gero eta irekiago ditugunez.
|
|
|
Nola bihurtzen gara hiztun irakurle idazleok hizkuntza baten zenbait aldaeraren jabe? Nola, euskaldun
|
guztiok
elebidun garen honetan, hizkuntza baten baino gehiagoren jabe, azken honetaz (eta, bide batez, aurrekoaz) badugu erantzun argia, dakigula inork ezeztatu gabea:
|
|
|
" gainerako saioak lagungarri izan daitezke". kikek, Xabierrek eta Lionel-ek berariaz azpimarratzen duten gertakari hori oso garrantzitsua da. hasierako txostenean gutxiegi landu dugun heinean, mesede bizikoa da hiruren ekarpena. arrazoi du Lionelek, kikeren eta Xabierren ildotik honako hau gogorarazten digunean: " kanpoan eraginez arnasgunean ere eragiten da, bereziki gaur egun, euskaldun
|
guztiak
elebidun direlarik eta eremu geografikoak gero eta irekiago ditugunez". egia da hori. egia izanik ere arrisku bat ikusten diot, ordea, arnasguneez (ez kale giro zabaleko euskalgintzaz) ari garelarik arnasguneez kanpoko ekinbide horietan enfasia egiteari: arnasguneetan bertan egin beharreko lana besteren bizkar uzteko arriskua; arnasguneetako lehentasun primarioak perspektiba zabalago horretan gehiegi difuminatzea, arnasguneetako herritarren ekimen eskubidea eta erantzukizuna bigarren plano batera eramatea eta, horrenbestez, bertako erronkei lehenik eta behin bertatik erantzun behar zaielako bottom up filosofia lausotzea eta hutsaltzea.
|
|
|
Batzorde teknikoan gehienak kanadarrak ziren,
|
guztiak
elebidunak, eta bi europar, bat galestarra eta bestea euskalduna, bi hizkuntza ofizial dituzten eremu elebidun edo eleaniztunen ordezkari gisa.
|
|
|
gilles Vienneau, Brunswick Berriko SSmeFNBren zuzendari orokorra (SSF ren ordezkari gisa); gwerfyl roberts, Bangorko unibertsitateko irakasle eta ikertzailea; Chad hammond, ottawako unibertsitatekoa; eta Jeanne d´arc gaudet, Brunswick Berriko Societé de l´acadie erakundearen presidente ohia. Batzorde teknikoan, beraz, gehienak kanadarrak ziren,
|
guztiak
elebidunak, eta bi europar, bat galestarra eta bestea euskalduna, bi hizkuntza ofizial dituzten eremu elebidun edo eleaniztunen ordezkari gisa. Batzordeak 16 hilabetez lan egin du, noizean behineko bideokonferentzien bitartez eta ottawan burutu zen aurrez aurreko bilera batean.
|
|
2021
|
|
|
Mehatxatutako hizkuntzaren(" A" deituko zaio) bizi espazioan, beste hizkuntza hegemoniko bat(" B") erabiltzen da nonahi, funtzio (ia) guztiak hartuta. Mehatxatutako hizkuntzaren hiztun
|
guztiak
elebidunak izaten dira, eta askotan hizkuntza hegemonikoan" hizkuntza propioan" bezain ongi edo hobeto irakurtzen eta idazten dute. Aitzitik," B" hizkuntzako hiztun askorentzat, abantaila material gutxi (komunitate linguistikoarekiko identifikazioa salbu) eskaintzen ditu mehatxatutako hizkuntzak, eta, beraz, kortesia adeitsu edo" larrialdiko" esaldi sorta bat baino ez dute ezagutzen.
|