|
2000
|
|
|
Globalizazio fenomeno hau multinazionalek kontrolatzen dute osoki, guk argiro ikusten ez dugun arren. Multinazionalek politikoengan agintzen dute, gure bizitza, gure lana,
|
gure
elikadura eta hedabideak (izkilu handienetariko bat beraientzat) kontrolatzen dituzte. Horretarako, haien xedea lor dezaten, Samir Aminen ustez, badauzkate monopolio teknikoa, merkatu finantzieroa, naturaren baliabideen lorpidea eta, azkenean, sekula erabiltzeko prest, arma suntsitzaileen boterea.
|
|
2001
|
|
|
|
Gure
elikaduran fruta eta barazkiak sartzea
|
|
|
nutrizio oreka oinarrizko pieza da osasunari eusteko. Jaten dugunaren eta gure arteko lotura estua dela eta, zorrotz landu behar dira
|
gure
elikadurarekin zerikusia duten gai guztiak, eta hori ez da askotan gertatzen. Hori dela eta, pisua galtzea erabakitzen dutenentzako zenbait gomendio dietetiko orokor emango ditugu jarraian.
|
|
|
Ogiaren garrantzia historian zehar Ogia elikagai gozoa da, oso osasungarria, eta
|
gure
elikaduraren eta kultura gastronomikoaren zati garrantzitsua da. Zerealak, zereal horietatik abiatuta egiten baita, gizateriaren euskarri nagusia izan dira nekazaritzaren hasieratik, eta gaur egungo munduan ere bai.
|
|
|
Koipe ase asko duten elikagaiak “gehiegi” kontsumitzeak odoleko kolesterol maila handitzea eragiten du (hiperkolesterolemia). Hala ere, kokoa oso kantitate txikitan eta oso gutxitan jaten den fruta da, eta, beraz, ez du osasunerako inolako eragozpenik sortzen, are gehiago,
|
gure
elikadura aberasten du substantzia elikagarrietan. Gainera, oso aberatsa da hezurren mineralizazioan parte hartzen duten gatz mineraletan (magnesioa, fosforoa, kaltzioa), eta beste substantzia onuragarri batzuei dagokienez, zuntz asko du, hesteetako mugikortasuna erregulatzen laguntzen baitu, besteak beste.
|
|
2002
|
|
|
Dieta orekatu batean, egunero behar den fruta jatea.
|
Gure
elikadura aurrekontuan aurrezpen garrantzitsua lor dezakegu, aholku erraz batzuk kontuan hartuta: – Denboraldiko fruta (estazio bakoitzekoa) ekonomikoki eskuragarriagoa da eta kontsumitzeko egoera ezin hobean dago.
|
|
|
Beraz, elikadurak kaloria gutxiago eman behar ditu bizitzaren aurreko etapetan baino, eta hala ez bada, erraz eta pixkanaka gizentzeko joera dago. 65 urtetik aurrera, odoleko azukre maila ohi baino altuagoa da, eta, horregatik, hobe da gutxiago edo gutxiago kontsumitzea gozokiak, gozokiak, edariak azukrearekin… Ez da hori zerealak (ogia, arroza, pasta…), patatak eta lekaleak bezalako elikagaien kasua;
|
gure
elikaduraren oinarria, eguneko otordu bakoitzean egon behar baitute. Saiatu animalia jatorriko elikagai koipetsuak gehiegi ez erabiltzen (maionesa,, gurina, gazta onduak, haragi koipetsuak, hestebeteak, fianbreak eta pateak…), kolesterol maila handiekin eta bestelako gantzekin (triglizeridoak) zerikusia baitute gaixotasun kardiobaskularrekin.
|
|
|
Hau da, alergeno bat osatzen duen elikagairen batekin lehen kontaktua izatean, organismoan gehiegizko immunoglobulina E (IgE) sortzen da; eta, bigarren kontaktu baten ondorioz, erreakzioa areagotu egiten da eta substantzia askatuz jarraitzen du, hala nola histamina, eta substantzia horiek eragiten dituzte alergiaren sintoma klinikoak.
|
Gure
elikaduran genetikoki eraldatutako organismoetatik datozen produktuak gero eta gehiago erabiltzen dira, eta, beraz, komeni da galde iezaguzu horiek kontsumitzaileengan alergiak areagotu ote ditzaketen, edo are okerrago, alergiarik eragin ote diezaieketen horrelakorik ez dutenei. Potentzial alergenikoa Elikagai alergeniko nagusien zerrenda oso zabala da, eta pertsonen elikadura ohituren, haien adinaren eta kontsumitzaileak dauden eremu geografikoaren araberakoa da; gainera, alergia mota alda daiteke denborarekin.
|
|
2003
|
|
|
|
Gure
elikaduran, ura ez ezik, bitaminak (A, B, C eta E) eta mineralak ere (selenioa, zinka, burdina, etc.) sartu ditugu.
|
|
2004
|
|
|
Hori dela eta, kultura aniztasuna erakusteko balioko duen jardueretako bat sukaldaritza da, osagairik bitxienak eta errezetarik originalenak aurkeztuz. Erakusketek erakutsiko diete bisitariei nola prestatzen diren
|
gure
elikadurako oinarrizko produktuak (zerealak, barazkiak, arraina…), baita beste kultura batzuetako produktu espezifikoenak ere. Elikadurarekin lotutako zeremonia edo erritualak ezagutzeko ere balioko du saioak, baita «kontserben artea» ezagutzeko ere.
|
|
2005
|
|
|
Izaki bizidunen ehunetan ere (biometagarriak dira, gainera) izugarri irauten dute: gizaki eta animalien gantz ehunetan metatu eta, azkenean,
|
gure
elikadura katearen osagai bihurtzen dira.
|
|
2007
|
|
|
Nire liburuan, Ansiosa mente izenekoan, azkeneko zatian diot antsietatearen aurka egiteko ez dela komeni automedikatzea, eta ona dela
|
gure
elikadura zaintzea eta ariketa fisikoa egitea.
|
|
|
FAOko arduradunek ohartarazi dute ugaztunen eta etxeko hegaztien hogeita hamar espezietatik 14k bakarrik ematen dutela gizakiek kontsumitzen duten animalia jatorriko elikagaien %90 Abeltzaintzari esker, 1.000 milioi pertsona baino gehiago bizi dira munduan, eta, bereziki, landa pobreen %70 inguru haren mende daude neurri handi batean. Aniztasun fitogenetikoari dagokionez, gaur egun, gizateria gehiena 150 espezie landaturekin elikatzen da; 30 labore dira
|
gure
elikadura energiaren %95; horietatik 12 landare espeziek giza elikaduraren %70 baino gehiago ematen dute, eta lau dira (arroza, artoa, garia eta patata) erdia baino gehiago estaltzen dutenak. FAOko adituek gogorarazten dute baliabide horietako gehienak ezin direla basa moduan bizi, gizakiak landatu egiten baititu.
|
|
|
Fruitu ezin hobea da organismoari bitamina emateko, ia osorik dituen zitriko, piper edo beste landare batzuk jan gabe. Energia gutxi ematen duelako eta bitamina gutxi duelako, fruta hori egokia da bitamina horren gabeziak izateko arrisku handiena dutenentzat; adibidez, zitrikoak, piperra edo beste landare batzuk onartzen ez dituzten pertsonentzat, horiek baitira
|
gure
elikaduran bitaminaren iturri ia esklusiboa. Bitamina hori antioxidatzailea da, eta hainbat gaixotasunetarako arriskua murrizten laguntzen du, besteak beste, bihotz hodietakoa, endekapenezkoa eta baita minbizia ere.
|
|
|
Oliba olioa eta ozpina Oliba fruitu berdeetan eta oliba hostoetan dauden polifenolek mikroorganismo patogenoen espektro zabal baten kontra mikrobio jarduera dute. Ozpina da
|
gure
elikadurako ongarri nagusietako bat; olioarekin batera, nahasketa ezin hobea da askotariko entsaladak ontzeko. Oliba olioa zuzenean ogiarekin eta entsalada freskoetan kontsumitzen da, baina komertzialki prozesatutako elikagaietan ere erabiltzen da, hala nola atuna, tomatea edo maionesa bera, baita etxeko plater askotan ere.
|
|
2008
|
|
|
Iragan mendeko azken hamarkadan, Sobiet Batasuneko laguntza galdu zutenean 11 milioi kubatarrek, behar izanetik bertutea eginez, erakustaldi eredugarria egin zuten nekazaritza biologiko eta tokikoa antolatuz. Gurean, Iparralde zein Hegoaldean, ez dira faltan botatzen
|
gure
elikadura subirotasunaren defentsan baserritarren ekimen eredugarriak, baina ez zaie ez laguntza ezta ez kasu nahikorik egiten. Txinatik ekarrita eta kultibo biologikoetan ekoiztutako indabak ikusi ditut hemengo lagun baten dendan.
|
|
|
|
Gure
elikadura ereduak eta bizimodua aldatzen ari dira, bistan da.
|
|
|
Jakina, ez ditugu erosten hozkailuan edukitzeko, jateko baizik, eta, ondorioz, argi dago joera horrek eragina izan duela
|
gure
elikadura ereduan.
|
|
|
Azkenaldian egin diren ikerketek ere horixe baieztatu dute: Mediterraneoko dietaren eredu osasungarritik urruntzen ari dira
|
gure
elikadura ohiturak.
|
|
|
Kontua ez da haurrek elikagaiekiko edo haien erabilerarekiko beldurrak garatzea. Garrantzitsua da jakitea zenbait zientzialarik egunero ikertzen dutela nola egin jakiak gero eta osasungarriagoak izan daitezen, nola zaintzen dituzten elikagaiak ekoizten dituzten etxaldeek eta enpresek, kontrolen bidez, beren produktuak osasungarriak izatea eta «elikadura poliziak» ere badirela,
|
gure
elikaduran babesten gaituzten arau guztiak bete daitezen. Horiei guztiei esker, kontsumitzen ditugun elikagaiak seguruak dira.
|
|
|
Dietatik nahiz gehigarrietatik datorren zinka ere agente babesletzat hartzen da, eta, gainera, beta karotenoetan aberatsak diren fruta eta barazki ugari jateak neurri berean eragiten duela ikusi da.
|
Gure
elikaduran, luteina iturri ohikoenak basoko frutak (masustak, ahabiak, mugurdiak eta basa marrubiak), espinakak, letxuga, brokolia, zerbak eta apioa dira. Zeaxantina, berriz, zenbait frutatan aurkitzen da, hala nola laranjan edo melokotoian, eta barazkietan, berroetan, artoan edo txikorietan.
|
|
|
Kaliforniako Unibertsitateko Department of Medicine and the General Clinical Research Center erakundeko ikertzaileen arabera, mendebaldeko nutrizio desorekak azidosi metabolikoa eragiten du, eta horrek gaixotasunak eragin ditzake. Oreka bilatzea"
|
Gure
elikadura gainezka dago esneki, haragi koipetsu eta azukre finduekin, azidotasuna sortu eta hezurren desmineralizazioa eragiten dutenak. Oinarrizko eragina duten elikagaiak ematea, hala nola barazkiak eta frutak, lagungarria da gorputzaren azidoaren eta oinarrizko orekari eusteko".
|
|
|
Leonard Northwestern Unibertsitateko antropologia irakasleak dioenez," industria gizarteek aurre egin behar diegun osasun arazoak ez dira antzinako elikadura espezifiko batetik eratortzen, baizik eta kontsumitutako kalorien eta gastatutakoen arteko aldea da arazoa". Egia esan,
|
gure
elikaduraren gehiegizko energiak bereizten du gure arbasoen bizimoduarekin.
|
|
|
Oliba oliotik eta Mediterraneoko dietan ohikoak diren landare babesgarrietatik haratago, badira arrautzak eta haragiak elikatzeko modu osasungarri horretan ekarpena egitea aldarrikatzen dutenak. Funtsezko mantenugai batean duen aberastasunak, hau da, kolonean, hanturaren kontrako propietateak dituela frogatuta egoteak eta haren deribatuak, betainak,
|
gure
elikadura estiloaren bertuteak goresten laguntzen du. Muinotik betainara Elikagai naturalik ez da “ona” edo “txarra”, gaizki jaten denean ondo jaten ikastea da kontua.
|
|
2009
|
|
|
Txerrien eta zerrien.
|
Gure
elikaduraren historiaren jakitegian eta mandioan aparteko apala dute lekadunek. Egun oraindik ere apal horretan ditugun baba handi, baba ttiki beltz eta zuri eta ilarrekin batera goragoko lurperatzaile horien leketako aleek ere makina bat puzker eta putz sortuko zuten milaka urtetan.
|
|
|
Badirudi norberak jaten duena idazteak kaloria gutxiago kontsumitzera bultzatzen duela”, dio Jack Hollisek, ikertzaile nagusietako batek. Jaten denaz ohartzea Egunero jaten diren elikagaien erregistroa egiteak, eguna, ordua, tokia eta gutxi gorabeherako kopurua edo irentsitako janari zatiak adieraziz,
|
gure
elikadura ohiturak gertutik ezagutzeko eta jokabide okerrak identifikatzeko balio du. Egunkariaren orrialde bakoitzean taula bat diseinatzen da, hainbat zutabe eta errenkadarekin, eta bertan sartu behar dira bete beharreko datuak:
|
|
|
Karbohidratoak dira odoleko gluzemia areagotzen duten mantenugaiak, eta, beraz, kontabilizatu eta doitu beharreko elikagaien nutrizio osagaiak dira.
|
Gure
elikaduran karbohidratoen iturri nagusiak zerealak eta horien deribatuak dira (arroza, pasta, ogia, galletak, gosariko zerealak, zereal barratxoak, etab.).), lekaleak, tuberkuluak (patata, frutak, esnea eta jogurta). Diabetesa duten pertsonentzako elikagai proposamenean, gainerako biztanleentzat bezala, komeni da karbohidratoetatik datorren kaloria guztiaren %50 gutxienez errespetatzea.
|
|
|
Horien artean, 60 flavonoide baino gehiago daude, eta ezaugarri antiinflamatorioak, antitumoralak eta antikoagulatzaileak dituztela frogatu dute, Hortiberia taldearen jakinarazpen baten arabera. “Nahiz eta oso zabalduta dagoen osasun onaren sekretua elikaduran dagoela, askotan ez gara konturatzen, berez, zenbait fruta sartzeak, hala nola laranja eta mandarina,
|
gure
elikaduran bizi kalitatea hobetzen lagun dezakeela”, esan zuen Hortiberia Taldeko zuzendari nagusi Fermín Sánchez Navarrok. Hortiberia Taldeko zuzendari nagusiak esan zuenez, laranja eta mandarina oso fruta herrikoiak dira, eta oso zabaldua dago horien kontsumoa.
|
|
|
Hortiberia Taldeko zuzendari nagusiak esan zuenez, laranja eta mandarina oso fruta herrikoiak dira, eta oso zabaldua dago horien kontsumoa. “Orain bada beste arrazoi bat
|
gure
elikaduran ezinbesteko produktutzat har gaitzaten”.
|
|
|
|
Gure
elikadura beti zaindu beharreko zerbait da, baina oso modu berezian haurdun geratzeko asmoa badugu. Saiatu pisu egokia izaten eta pixkanaka elikadura egokitzen.
|
|
|
...n zien, zuk ez zenituen onartzen amaren erlijio ohiturak eta aitaren nahiz Kandidoren ateismoa, gu elizaz ezkontzea gustatuko zitzaion amari, edo gutxienez epaitegian, ados, niri ere bost axola hori, baina ulertzen diet; igandeetan haiekin bazkaltzera agertzea gustatuko litzaieke, noizbehinka gutxienez, baina zuk beti uko; jada gurasoek ez zuten aipatu ere egiten ardorik eta okelarik gure aurrean,
|
gure
elikadura modua onartua zuten, eta hala ere zuk ez zenuen mahaian eseri nahi hilotzak jaten dituen jendearekin, eroso ez zeundela antzematen zitzaizun, gero eta urrunago geunden mundutik, gu bion artekoa gaixotasun bihurtzen hasi zen, eta areagotu egin zen Iñigo eta horiekin juntatu ginenetik; halako batean, gaizki sentitu nintzen egoera hartan; nebak zu uztera behartu nahi ninduen, eta ipurtzul... Bai, nahi dut hori, Ananda, baina aldi berean ni neu izaten utzi behar didazu, bizimodu normal bat nahi dut, lagunei telefonoz deitu, haiekin noizbehinka geratu, nola doakien jakin, familiarekiko harremana berreskuratu; besteek ere badaukate zer erakutsirik, ez yoghiek soilik, Ananda, zatoz, jar ezazu burua nire bularren gainean, honela, honela, ikusten zein ongi gauden.
|
|
2010
|
|
|
Egia da
|
gure
elikadura mota gehienbat begetarianoa dela, antzekotasun hori badu; baina guk haragia ere jan dezakegu, adibidez. Azkenean, oreka bilatzea da makrobiotika; jaten dugunaren energia kontuan hartzea, eta gero, energia horren arabera, gauza bat edo beste jatea.
|
|
|
Bere nahira elikatuta, bere nahira ibilitakoa Ataungo mendi magaletan, eta kapritxoz hazitakoa, hori dugu" Moxolo". Saler arraza frantziarraren pedigria duen idia genuen, arraza handikoa.Gutxi dira gure mendi magaletan ikusten diren idiak, normalean behiak eta zekorrak izaten dira baserri abereak, eta
|
gure
elikaduran erabiltzen ditugunak. Baina oraingoan, idi haragia, eta ez nolanahikoa" oso haragi ona aterako da eta den dena Lasarte Orian salduko da" aipatzen du Xabier Etxezarreta harakinak.Ametsa errepikatzenEtxezarreta harategia, denok jakingo duzuen bezala Hipodromo Etorbideko bigarren zenbakiak aurkitzen da, 1963 urteaz geroztik dago gure artean, eta bertan izango da Idi haragi freskoa erosteko aukera.
|
|
|
“Gizakiarengan emaitzak kontraesankorrak dira oraindik, baina egiaztatu da joera genetikoa duten pertsonengan omega 3 delakoa onuragarria dela tumore mota batzuetan”, adierazi zuen. Bestalde, Nutrizenetika eta Nutrizenomikako espezialista eta ISNNko presidente Rafaelle De Caterinak esan zuen “gure geneetan idatzitako destinoa alda daitekeela
|
gure
elikadura aldatzen badugu”. De Caterinaren arabera, “badira elikagaietatik eratorritako sendagaiak, omega 3 esaterako, heriotza kardiobaskularraren arriskua murrizten dutenak”.
|
|
|
Amaitzear dauden festa hauetan oso arrunta izan ohi da, jaterakoan eta, zenbait kasutan, edaterakoan gehiegikeriak egitea. Egun berezietara mugatu baldin bagara, eta, oro har,
|
gure
elikadura orekatua eta osasuntsua bada, gure gorputzarengan eragina ez da nabarmena izango. Baina egun berezietan gehiegi jan eta edateaz gain, beste egunetan ere gehiegikeriak egin baditugu, ziurrenik pisutasuna, ondoeza, kilo batzuk gehiago eta abar izango ditugu gure gorputzean.
|
|
|
Zein pisu dute transgenikoek
|
gure
elikaduran?
|
|
|
Une honetan krisialdia da nagusi, gehienentzat. Baina, hala ere, oraingo bizimodua antzinakoa baino askoz hobea da, kontuan harturik zein den
|
gure
elikadura, nolakoak eguneroko gastuak, bidaiak, ikasketak, jolasak...
|
|
2011
|
|
|
Dena den, elikadura bera are osoago izan dadin, laboreez gain, badira kontuan hartu beharreko beste elikagai talde batzuk ere: frutak, berdurak, barazkiak eta arraina edo itsaskia, adibidez, aski onak dira
|
gure
elikadura osoagoa eta orekatuagoa izan dadin, eta, beraz, gomendagarriagoa.
|
|
|
|
Gure
elikadura aberasteko bidean, bai makroelikagaiekin eta bai makroelikagai ez izan arren guztiz gomendagarri diren substantziekin, nahitaez, beste elikagai batzuk ere jan behar ditugu, laboreez gain.
|
|
|
Elikagaiak etxean nola kontserbatu behar diren jakitea, horiek modu higienikoan manipulatzeko zer egin behar den garbi edukitzea (prestatu aurretik, prestatzerakoan eta prestatu ondoren), eta janaria egiteko erarik onena zein den ezagutzea funtsezko alderdiak dira
|
gure
elikaduraren kalitatearentzat.
|
|
|
Nekazaritzako Elikagaien Ikerketa eta Teknologia Institutuko (IRTA) talde batek
|
gure
elikadura ohituretan integratutako haragi produktuen gantz osaeraren aldaketa aztertu du, animalien dieta aldatuz. Teknika horrek elikagaiak hobetzen laguntzen du, haien nutrizio kalitatea handituz, zentzumenen ezaugarriak aldatu gabe.
|
|
2012
|
|
|
Ez du deusetarako balio kaltzioz hornituta dauden jogurtak jateak, baldin eta
|
gure
elikadurak azidotzailea eta kaltziogabetzailea izaten jarraituko badu.
|
|
|
Urteak igaro ahala, aldatu egin da
|
gure
elikadura, eta haurrena ere bai.
|
|
|
Barazkiz soilik osatutako plater konbinatua prestatu nahi bada, eta
|
gure
elikadura barazkietan oinarritzen bada ia beti, funtsezkoa da begetalak ongi konbinatzea, horrela eskuratuko ditugu-eta landare jatorriko proteina kalitatezkoak (zerealak fruitu lehorrekin, edo zerealak lekaleekin); era berean, zenbait mantenugai hobeki xurgatzeko modua aurkitu behar da (bitamina eta landare jatorriko burdina, adibidez).
|
|
|
Ipuineko poetak ahotsa nondik datorren ez dakienez, itzalak poema errezitatzen jarraituko du: . Oro zurrumurru, bare eta esanahi gabe, haizea belar lehorrean bezala edo arratoi oinak kristal hautsien gainean,
|
gure
elikaduren soto igorrean...? (Sarrionandia 1983a:
|
|
|
Heste meharrak, berriz, elikagaiak xurgatu eta zuzenean odol fluxura bidaltzen ditu. Heste meharrak bere zeregina behar bezala egiteko giltzarria
|
gure
elikadura da, jan edanean asimilatzen baitira elikagai gehienak.
|
|
|
Horregatik, GREP AEDNk banan banan zehaztu ditu anbiguotasunak saihesteko. Horrela,
|
gure
elikadura osasungarria izan dadin, nolakoa izan behar du. Egokia:
|
|
|
Izan ere, katedradunak kritikatu du egun 30.000 produktu inguru daudela gure eskura, “gure amonek 100 bat elikagai erabiltzen ez zituztenean”. Varelaren arabera, horrek “oharkabean” aldatu ditu
|
gure
elikadura ohiturak, Espainian barazkien eta fruten kontsumoa gutxitu delako (320 eta 300 gramo inguru egunean, hurrenez hurren) eta, aldiz, okelen eta deribatuen taldea nabarmen hazi delako (180 gramo inguru egunean). Gainera, berriki egindako ikerketen arabera, edari ez alkoholdunen kontsumoa handitu egin da, eta oinarrizko elikagaiak gutxitu egin dira, hala nola zerealak eta lekaleak.
|
|
|
Erantzuna ezezkoa da. Nahiz eta
|
gure
elikadura ez den guztiz osasungarria, Europan oso arraroa da gure ileari eragingo lioketen bitamina eta mineralen gabezia. Dieta osasungarri eta orekatua gai da gure ilearen nutrizio eskakizunak betetzeko, gehigarrietara jo beharrik gabe.
|
|
|
Izan ere, oso gomendagarria da haurrek egunero gutxienez 30 minutu metatzea jarduera fisiko aerobikoan. Barazki eta lekale gutxi Urteekin, aldatu egiten da
|
gure
elikadura. Kalorien kontsumoa handitu egin da eta proteina eta koipe gehiago sartu dira dietan.
|
|
2013
|
|
|
Lekale guztien antzera, ugari dute burdina, magnesioa eta potasioa, bai eta azido folikoa eta B taldeko beste bitamina batzuk ere. Gauden urte sasoian, astean behin edo, gehienez ere, bi astetik behin sartu genituzke
|
gure
elikaduran. Ohitura osasuntsuena da nahi adina barazkirekin prestatzea:
|
|
|
Ohartu egin behar dugu
|
gure
elikadurari eragiten diola eta, beraz, gure osasunari ere bai.
|
|
|
Harrigarri samarra gerta daiteke hori, proteinak haragiarekin eta lotzen dituelako jendeak, baina ogiaren proteinek leku nabarmena hartzen dute
|
gure
elikaduran.
|
|
|
Tentaldiari kostata eusten diotenentzat aukera ona izan daiteke azukrearen ordezkoak erabiltzea, zaporea eman bai baina arazo atxikirik ez dutelako sortzen, nahiz eta beti den hobea
|
gure
elikaduraren kontrola geuk hartzea eta ordezko horiekin gehiegikeriak egiteko arriskua saihestea.
|
|
|
Glukosa da garrantzitsuena, eta
|
gure
elikaduran ere horrek hartzen du leku gehien.
|
|
|
Zenbat dakigu horri buruz? Zer zeregin dute oroimenak eta zentzumenek
|
gure
elikadura hauteskundeetan. Erreportaje honek gai horiei buruzko informazioa emango digu.
|
|
|
Arrain urdin asko jatea komeni da, edo alderantziz? Galdera horiek – eta galde erantzunak egiten ditugu guk uste genuena eta
|
gure
elikadurak eragiten genuena lurrera botatzen dituen aurkikuntzaren bat ezagutzen dugunean. Une batetik bestera, txarra ez da hain txarra, eta hobetzeko marjina handia du… Zergatik aldatzen dira elikagai batzuk urteekin?
|
|
|
Irudia: Chris_ Parfitt Haurtxoen glutena eta eritasun zeliakoa Glutena da nagusia proteina
|
gure
elikaduran asko erabiltzen diren lau zerealekin: oloa, garagarra, zekalea eta, batez ere, garia. Hain ezagunak ez diren beste zereal batzuk, kamuta, tritikala eta espelta, glutena ere badute.
|
|
|
«Zabor janari» publizitateak eragin negatiboa izan du, Eroski Consumer en artikulu berri batek erakutsi zuenez.
|
Gure
elikadura, gero eta osasungarriagoa, bizi estiloa, oso sedentarioa eta «inguru obesogenikoa» kontzeptua duten beste arrazoi batzuk dira, hein handi batean, gaur egungo obesitate tasei buruz. Pisu gehiegi duten haurrek aukera gehiago dituzte hainbat gaixotasun izateko, eta, gainera, arbuio eta estigmatizazio handiagoa izaten dute gizartean pisu normala duten haurrek baino.
|
|
|
Hau da, «akats probabilitateari» buruz hitz egiten da. Batzuetan,
|
gure
elikadurarik ez duena baino garrantzitsuagoa da Ikus daitekeen bezala, eta EROSKI CONSUMEren artikulu honetan zehaztutakoarekin bat etorriz, elikagaien nutrizio edukia ezagutzea oso baliagarria da, baina zuhurtasunez baloratzen jakin behar da. Batzuetan, gure elikadurarik ez duena duena baino garrantzitsuagoa da.
|
|
|
Batzuetan, gure elikadurarik ez duena baino garrantzitsuagoa da Ikus daitekeen bezala, eta EROSKI CONSUMEren artikulu honetan zehaztutakoarekin bat etorriz, elikagaien nutrizio edukia ezagutzea oso baliagarria da, baina zuhurtasunez baloratzen jakin behar da. Batzuetan,
|
gure
elikadurarik ez duena duena baino garrantzitsuagoa da. Ondoren, edozein kasutan, on line bost baliabide interesgarri eskaintzen dira gure dieta osatzen duten elikagai ugarien osaera zehatza kontsultatzeko.
|
|
|
batetik, dieta zorrotzik gabeko dieta zorrotzei, eta, bestetik, denborari eutsi gabe. Gogamenaren boterea izugarria da, eta, hein handi batean,
|
gure
elikadura jokabidearen arduraduna da. Irudia:
|
|
|
Palatabilitateak hau da, ahosabaiko elikagaia den jaki bat eragin handia du
|
gure
elikadura lehentasunetan. Elikagaiak zenbat eta atseginagoak izan, orduan eta gehiago irentsiko dugu, batzuetan jateko gogoa baino gehiago.
|
|
|
«Egoera hori hobetzeko erantsi – elikaduraren eredu klasikoenetara itzuli genuke, egunero kontsumitzen ditugun kalorien eta gastatzen ditugun kalorien arteko oreka hautsi baita gaur egun, eta horrek gorputzeko gantza gehitzea eta pisua gehitzea dakar». Esan EZ OBESTRESARI Gaur egungo gizartean, ziurgabetasun eta estres iturri etengabeak daude, pertsonalak, ekonomikoak eta lanekoak, Lecube doktoreak dioenez, eta estresaren pertzepzio areagotuak
|
gure
elikadura portaera aldatzen du. Baina ez hori bakarrik, estresak eragina du elikagaien hautaketan eta errazioen tamainan, handitu egiten ditu.
|
|
|
Beharrezkoa ez dena edo gehiegi ez dena alde batera utzi eta plater osasungarriagoen alde egiteak alde egin dezake. Anfitrioiak ez bagara ere, eta menuan esku sartzerik ez badugu ere,
|
gure
elikaduraren arduradunak izaten jarraitzen dugu. Zerbitzatu aurretik pentsatzea eta esaten jakitea «ez gehiago, eskerrik asko» atseginarekin, baina sinadurarekin, guri dagokigu soilik.
|
|
2014
|
|
|
Oso litekeena da gure osasuna, gure etxebizitzak,
|
gure
elikadura eta gure segurtasuna arriskuan egotea, gero eta tenperatura beroagoak pairatu ditugulako hurrengo urteetan. IPCC Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldeak jakinarazi du dagoeneko lurreko hainbat tokitan jakiak eta edateko ura eskuratzeko zailtasunak eragin dituela klima aldaketak.
|
|
|
Baina… Ariketa gehiago egiten dugu?
|
Gure
elikadura patroia hobetzen al duzu denbora horretan. Hau iradokitzen dute gai horri buruzko azken ikerketek:
|
|
2015
|
|
|
Jakoba Errekondoren etengabeko ikerketa eta dibulgazio lana, herrikoia eta elkarrekintzan eraikia, sostengu finkoa izan da
|
gure
elikadura subiranotasunaren kontzientzia handitu eta balioan jartzeko, egungo belaunaldientzat, baina are gehiago etorkizuneko belaunaldiaren erreleborako.
|
|
|
Semaforoari begiratzen badiogu, argi ikusiko dugu uste den baino askoz osasungarriagoa dela eta saltsa hori maiz samar jateak ez duela desorekatuko
|
gure
elikadura, non eta dugun oso kantitate handietan hartzen.
|
|
|
Errazioaren neurria errespetatzen ez bada edo astean behin baino gehiagotan hartzen badira, gerta liteke
|
gure
elikadura desorekatzea gantz kantitate horrek.
|
|
|
Elikadura arloko Segurtasunaren Europako Agentziaren arabera (EFSA siglak ditu ingelesez), karbohidratoetatik hartu behar genituzke
|
gure
elikadurako kaloriarik gehienak: barneratzen dugun energiaren %45 eta %60 artean eman behar ligukete.
|
|
|
Gailetak ez dira desagerrarazi behar dietatik, baina garrantzitsua da nola osatuta dauden jakitea eta oreka batekin jatea, ez ditzagun kaloria, azukre eta gantz gehiegi pilatu
|
gure
elikaduran.
|
|
|
Zifra hori gorantz eta gorantz joan da azken hirurogei urteetan, batez ere gailetak jateko ohitura mendeetako kontua delako
|
gure
elikaduran.
|
|
|
Gatzak garrantzi handia du
|
gure
elikaduran, behar baino gehiago hartu ohi dugulako.
|
|
|
Nolakoa da
|
gure
elikadura?
|
|
|
|
Gure
elikadura, beraz, oso barietate zehatz batzuetan oinarritzen da. Horrek abantailak ematen ditu, baina arriskuak ere izan ditzake.
|
|
|
1 Gorputza osasuntsu edukitzeko garrantzitsua da
|
gure
elikaduran arau jakin batzuei jarraitzea: dieta
|
|
|
Egunero menu desberdin bat eskaintzen digu, errezeta osasungarriekin egina, eta adituen nutrizio irizpidean oinarritua. Bestalde,
|
gure
elikadura profila osatzeko oso baliagarria da, gure elikadura gustuei egokitua, eta, horrelakorik izanez gero, gure patologiei egokitua. Irudia:
|
|
|
Egunero menu desberdin bat eskaintzen digu, errezeta osasungarriekin egina, eta adituen nutrizio irizpidean oinarritua. Bestalde, gure elikadura profila osatzeko oso baliagarria da,
|
gure
elikadura gustuei egokitua, eta, horrelakorik izanez gero, gure patologiei egokitua. Irudia:
|
|
|
Irudia: CONSUMER EROSKI Linea berreskuratzeko aldian
|
gure
elikadura kontrolatu nahi badugu, aplikazioak eskaintzen digun semaforo nutrizionala erabil dezakegu. Elikagai bakoitzaren nutrizio balioak argi eta garbi erakusten dituen kolore sistema baten bidez funtzionatzen du.
|
|
|
Light produktuek edo azukre edo gantz gutxiko produktuek ez dute kaloria gutxi izaten, eta desorekatu egin dezakete
|
gure
elikadura.
|
|
|
|
Gure
elikadura osasungarria den jakiteko galdetegi erraz bat
|
|
|
Datu hori, 2015eko Elikaduraren Txosten Orokorrean jasotakoa, artikulu batean sartu zen. Artikulu horren izenburua
|
gure
elikadura patroiaren errealitatearen arrasto bat da: ‘Hiru pertsonatik batek dieta ausarta egiten du’ Horrela, «ongi jatea» esaten dugunean, galdera hau egin daiteke:
|
|
|
Hiria eta landa eremuaren arteko trantsizio horretan, hiri baratzeak oso ohikoak izan dira beti. Gaur egungo berritasuna da hiri baratzeak bestelako baloreekin lotzen direla, eta balio zaizkigula birpentsatzeko
|
gure
elikadurak zer eragin duen ingurumenean, osasunean, eredu ekonomikoan eta lurralde antolamenduan.
|
|
|
Hau da, baratzen bidez errezago konturatzen garela
|
gure
elikadura ohiturek dituzten eraginez, supermerkatuan baino...
|
|
2016
|
|
|
Biologikoa garestiagoa dela entzuten dugu maiz, baina hori da biologikora pasatzean
|
gure
elikadura ohiturak aldatzen ez ditugulako. Gure kontsumo logikak errotik aldatu behar ditugu, sukaldean denbora gehiago pasa...
|
|
|
Kategoria eraiki horiek etengabeko bilakaeran dira. Ez dut uste hanburger berria bilakatuko denik, baina bai, geroz eta leku handiagoa hartuko dute
|
gure
elikaduran.
|
|
|
...Kakao hauts azukredunarekin egiten dena.Txokolate tabletekin egiten dena.Hartzeko prest dagoena (berotu besterik ez da egin behar). Elikagaien analisia eta kontsumoaZer leku hartu behar du dietanAzukre asko duen edozein elikagaik bezala, kontuan hartu behar dugu txokolatea gehiegizko kopuruan hartzeak desorekatu egingo lukeela gure dieta.Helduen eta haurren gizentasun zifrek gauza asko esaten dute
|
gure
elikadurari buruz, besteak beste azukre gehiegi hartzen dugula (egunean 100 gramo inguru). Ulertu egin behar dugu zer nolako aldea dagoen noizbehinkako kontsumoaren (hilean gutxi batzuetan) eta ohiko kontsumoaren artean (astean zenbait aldiz). Katiluan hartzeko txokolateari dagokionez, noizbehinka hartzeak aukera emango digu haren zapore paregabearekin gozatzeko, gero geure burua zigortzen aritu ... haurrei azukre gehien ematen dieten produktuen artean daude horiek, eta, gainera, ez da ahaztu behar ia haurren erdiek gehiegizko pisua dutela.Berriki argitaratu den ikerlan batek erakutsi du, urtearen buruan, haurrek beren pisua adina azukre hartzen dutela eta, hortaz, neurritsuak izateko mezuak eman behar dira produktu azukretsu baten aurrean gaudenean, haurrek lehendik ere aski azukre hartzen baitute.Ildo horretan, txokolateak zeregin garrantzitsua du gero eta ohikoagoa den gaitz batean:
|
|
|
Elikadurarekin zerikusia duten ohitura batzuk, izan ere, oso kaltegarriak suerta daitezke, eta horregatik, nutrizio arloko piramideak kontuan hartzen du oreka emozionala,
|
gure
elikadura nolakoa den konturatzea.
|
|
|
Beti izaten da karga genetiko handiagoa edo txikiagoa, eta horri erantsi egiten diogu
|
gure
elikaduraren karga, beste zenbait faktoreren artean, harik eta une bat iristen den arte non ezin izaten zaion eutsi oreka metabolikoari.
|
|
|
Egiptoko zibilizaziotik hasi eta gaur egun arte, garbantzuak eta dilistak etengabe agertu dira
|
gure
elikaduran.
|
|
|
Zer nolako osagaiak erabiliko ditugun kontrolatzea ezinbestekoa da gure plateren nutrizio kalitatea hobetzeko eta modu osasungarrian elikatzeko: oliba olioa erabiltzea palma olioaren ordez, gurina hobestea margarinaren aurretik edo urdaiazpikoa hautatzea haren ordezko bat beharrean, erabaki txiki horiek hobetu egin dezakete
|
gure
elikadura.
|
|
|
1 Gorputza osasuntsu edukitzeko garrantzitsua da
|
gure
elikaduran arau jakin batzuei jarraitzea: dieta orekatua edukitzea eta egoera onean dauden elikagaiak hartzea.
|
|
|
Zergatik gertatzen da hori?
|
Gure
elikadurak hainbat faktorek eragiten du. Batzuk gure eskualdetik kanpo daude, adibidez, elikadura marketinaren boterea edo gehiegizko pisua duten pertsonek jasaten duten diskriminazioa edo estigma dieta ohituretan duen eragina.
|
|
|
gure osasuna, hein handi batean, gure bizimoduaren eta gure biztanleriaren bizimoduaren mende dago, eta gero eta osasungarriagoa da. Sedentarismoa ugaria da eta
|
gure
elikadura gero eta kaloria, gantz, azukre eta gatz ugariagoa da. Gida hauen lehen hausnarketa handiak bizitza osoan elikadura eredu osasungarria aukeratzera gonbidatzen gaitu.
|
|
|
Baina, benetan, osasunerako metodo eraginkor eta mesedegarria al da? Zergatik jokatu
|
gure
elikadurara. Metodo honen alderdi positiboak Irudia:
|
|
|
Irin finduak, gozoki gozoak, ez.
|
Gure
elikadura hobetzeko, lehenik eta behin, zer jaten dugun aldatuko dugu, oinarrizkoa dena, eta hilgarrira joango gara, norberari buruzko jarraibide pertsonalizatu batekin.
|
|
|
Udan,
|
gure
elikadura aldatu egiten da, eta freskoagoa eta ausartagoa bihurtzen da. Ez da ohikoa ordutegiekin bezain zurruna izatea, eta, beroak estutzen duenean, aldaketak nabaritzen dira gose sentsazioan.
|
|
|
Eguberriak dira
|
gure
elikadura gehien aldatzen den sasoietako bat. Jaiegunak, familiako edo enpresako otorduak, Gabonetako gozokiak, etab. aldaketa handiak eragin ditzakete bizi estiloan eta elikadura ohituretan.
|
|
|
" Nola antolatu lurralde baten elikadura" (Sylviane Alaux deputatua, Iker Elosegi, Martine Bisauta, Alazne Intxauzpe eta Auverniako bi lagun); ondotik (17:00): "
|
Gure
elikadura guzien afera dugu" (Periko Legasse eta Brigitte Allain deputatua). Azaroaren 5ean (11:00):
|