|
2015
|
|
|
Aurreko gaueko sustoa eta
|
gero
, San Frantzisko bisitatzera animatu ginen. Hango autobusak eta metroa probatu ondoren, beste garraio publiko baten bila joan ginen:
|
|
|
bizikletak. Oso gomendagarria den ibilbidea egin genuen, tartean Golden Gate eta Sausalito ikusi eta
|
gero
, ferryz itzuli ginen Alcatraz kartzela albo batera utzita. Kilometro mordoa egin eta gero, kaleetan barna murgildu ginen, eta aldapa izugarriez gozatu genuen.
|
|
|
Oso gomendagarria den ibilbidea egin genuen, tartean Golden Gate eta Sausalito ikusi eta gero, ferryz itzuli ginen Alcatraz kartzela albo batera utzita. Kilometro mordoa egin eta
|
gero
, kaleetan barna murgildu ginen, eta aldapa izugarriez gozatu genuen.
|
|
|
Laida Rock probatzen aritu nintzen luze, konbentzitu nintzen arte. da behar dudana>>, esan nion nire buruari, eta deskontu ona lortu eta
|
gero
Gibson ederra eraman nuen nirekin. Laida Rock izena jarri nion gitarra berriari, nola bestela?
|
|
|
Kontatu zuten haren bila atera eta hiru ordu eman zituztela bueltaka, eta ez zitzaiela horren polita iruditu.
|
Gero
, txoritxo batek esan zidan GPSan gaizki idatzi zutela, eta horregatik ibili zirela galduta. Holliwooden ere ibili omen ziren, izarren hiribidean.
|
|
|
Egunak Manhatanen eman eta
|
gero
, kale zabaletatik igaro ondoren, gospel ahotsak entzun ostean, eta, nola ez, NYCko oroigarri eta erosketak eginda, oso gozo tratatu gintuen lurrari agur esan behar genion. Ordua iritsi zen, 28 egun eta gero.
|
|
|
Egunak Manhatanen eman eta gero, kale zabaletatik igaro ondoren, gospel ahotsak entzun ostean, eta, nola ez, NYCko oroigarri eta erosketak eginda, oso gozo tratatu gintuen lurrari agur esan behar genion. Ordua iritsi zen, 28 egun eta
|
gero
. JFK aireportuko zaratak mutu utzi gintuen, eta behin eta berriz sentitu genituen gorputzetako atal guztietan bizitza osorako gordeko ditugun oroitzapenak.
|
|
|
Emanaldia eta
|
gero
, zortzi orduko bidaia, eta han ez zen kontzertu inprobisaturako tarterik izan. Baina, zorionez, Charlotteko aireportuan esnatu nintzen.
|
|
|
Erraza dela dirudi, baina zin degizuet lehen kilometroetan Sierrak sekulako frenazoak eman zituela!
|
Gero
aitortu zidan ezker oinaz zapaltzen zuela frenoaren pedala. Gizajoa!
|
|
|
Grabatutako saio aunitz Nafarroan egiten ditut –hor mugitzen gara eta–, eta gure herrialdean, urtean zehar saioak egiten direla ‘aldarrikatzeko’ modu bat ere bada.
|
Gero
, konpartitu ere egiten ditut: adibidez, saioko bertsolari, gai jartzaile… eta bertan parte hartu dutenei ere bidaltzen diet, opari gisa”.
|
|
|
Xenpelar dokumentazio zentroa hornitzen hasita zegoen eta Bizkaiko plazako saioak neuk egiten nituen.
|
Gero
, egia da oso gustuko lana zela gehienetan. Bertsozalea nintzen eta aukera eman zidan bertsolaritza barrutik ezagutzeko, filtrorik gabe, eta bertso on asko entzun nituen, eta txarrak ere mordoa”.
|
|
|
Ez du zentzurik, ez behintzat niretzat, norbere etxean grabazioak jasotzeak eta pilatzeak. Hobeto da ondo gordeko dituzten eta denon eskura egongo den leku batean edukitzea, eta han eskatzea, ezer behar izanez
|
gero
. Hartara, azterlan edo ikerlanen bat egin nahi duenak badaki nora jo behar duen.
|
|
|
“Jaialdi batean 12 bertsoren bueltan ibiltzen dira normalean, eta mahai bueltako saioetan igual kantatzen ditu bakoitzak 60 bertso. Ederra da
|
gero
bi bertsolari librean bidea egiten eta tarteka gailurra jotzen ikustea”. Zelaietak, berriz, iazko azaroko saio bat du gogoan.
|
|
|
Momentuz goza ezazue bertsorik onenenekin. Bikainenak entzun nahi izanez
|
gero
, hurbil zaitezte plazara”.
|
|
|
Dagoeneko garatutako programa eta bertan bildutako datuei (biografiak, saioak, doinuak, eta abar) etekina atera eta ahalegin txikiagoarekin edozein lekutan eta edozein motatako bertsoak (bat batekoak edo idatziak, bertso-paper edo eskuizkribuak, audio formatutik edo idatzitik jasotakoak, …) bildu eta modu bateratuan aurkitzeko aukera emango du Bertsolaritzaren Datu Baseak. Horrez gain, beste euskal generoek bere dokumentazio egitasmoa landu eta gauzatu nahi izanez
|
gero
, lagungarri izan daitezkeen elkarlanetarako zabalik gaude”.
|
|
|
“Ganbaran udan belar ondua jasotzea bezala da. Jaso baduzu,
|
gero
atera dezakezu. Jaso gabekorik ezin duzu atera.
|
|
|
“Hasierako helburua, irratsaioa hornitzeko saioak grabatzea zen. Hala ere,
|
gero
Xenpelarrera bidaltzen hasi nintzen, eta, orain, ia saioa dokumentatua geratzeko helburuarekin ere grabatu izan ditut saioak. Grabatutako saio aunitz Nafarroan egiten ditut –hor mugitzen gara eta–, eta gure herrialdean, urtean zehar saioak egiten direla ‘aldarrikatzeko’ modu bat ere bada.
|
|
|
Agian, premia daukadalako da, eta, agian, konplexu asko ere gainditu ditudalako. Zuk katea baduzu jarrita, hori ez zaizu aterako, baina askatzen duzunean hartzen duzun lasaituarekin,
|
gero
horri buruz kantatzeko gogoa edukitzen duzu”, probatua zuen. Aldaketak ahotsean eragin diola ere aipatu izan diote:
|
|
|
“Zerbait biologiko psikofisiologikoa da. Generoa
|
gero
jarri diogu. Emozio batzuk atxiki zaizkie emakumezkoei eta beste batzuk gizonezkoei:
|
|
|
Bertsolaritzak ere balio du aurrez azaldutakoa argitzeko: “Emakumeak hasieran oso juzgatuak ziren, hori ez zegokiolako bertsolaritzari, eta
|
gero
baimentzen zitzaien, baina emakumeak ziren. Bertsolaritzan gertatu dena gizartearen isla izan da”.
|
|
|
“Ez nuke gura jendeak nire bizitza intimoaren transparentzia oso osoa edukitzerik. Gardentasun osoa ematen badut,
|
gero
jada ez dago ezer. Puntu batetik aurrera iruditzen zait oso sentipen eta emozio intimoak direla, eta jendearen aurrean pasatuko nukeela muga bat ez dudana pasatu gura, nahiz eta ez negarrik egin.
|
|
|
Adinarekin eta ofizioarekin lotu zuen Igor Elortzak bere bertsogintzan parte emozionalak
|
gero
eta tarte handiagoa izatea. “Bertsoa egitea bera ariketa mental bat da.
|
|
2016
|
|
|
Errukia eta kristautasuna ere hor daude, ikusi besterik ez dago jende horrek guztiak zein eliza klase jan duen. Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta
|
gero
jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez noa zuri etxea kentzera, baina jakin ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez. Indartsua izan behar da jarrera horretan irauteko.
|
|
|
Lana banatu dugu, bakoitzak pertsonaia batzuk hartu ditu eta, uneren batean, bakoitza bere etxeko bakardadean aritu da lanean. Baina,
|
gero
, egoerak trukatu ditugu, pertsonaiak gurutzatu ditugu, egoerak partekatu… Eta biok batera aritzeaz gain, lantalde guztiarekin ere egon gara, aktoreek egin dituzten egonaldietan. Eta, noski, baita Ximunekin ere.
|
|
|
‘Egunen batean Txirrita ere zalantzan jarriko duzue’, zioen eta, funtsean, egia da. Denok baloratzen dugu haren ekarpena, baina gaur egun bhura bezalako pertsonaia bat lekuz kanpo legoke, matxismoa edota xenofobia kontuan hartuz
|
gero
. Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako.
|
|
|
“Bertsozale bati suposatzen zaio euskara maila altu bat menderatzen duela, eta hizkuntzarekin jolastean edo jolasten ikustean gozatzen duela. Garai bateko eta egungo gizarteen arteko talkarekin sortzen diren egoerez gozatu nahi izanez
|
gero
, bertan erabiltzen den hizkuntza eta esamoldeez gozatu nahi badu, etor dadila bertsozalea, zalantzarik gabe”.
|
|
|
udazken hauek joan eta
|
gero
|
|
|
ta,
|
gero
, berriz, bai, afaltzera
|
|
|
|
Gero
, ezkondu ginen elizaz
|
|
|
Munduko hainbat txokotatik etorritako inprobisatzaileen saioetan gaiak jarri behar genituen, beraz. Dozenaka galdera egin genizkion lehenengo geure buruari eta,
|
gero
, Bertsozale Elkarteko aurpegia zuen norbaiti: “Gaiak, zein motatakoak?
|
|
|
Kontzeptu handiak adierazteko eskala txikian lupa jartzea dut gogoko. Esaterako, gaia Tristura bada, malkotik abiatzea
|
gero
tristurara iristeko.
|
|
|
Eta bertsoak eta bertsoak eta bertsoak ikasarazten dizkiete buruz, eta arau zorrotz horiek guztiak eta abar, baina ez zaie irakasten egiten. Osagaiak ematen zaizkie, baina
|
gero
ez dute egiten. Eta horrela ezin duzu zerbait maite.
|
|
|
Baina nik uste eszena berdintsuak toki askotan errepikatuko zirela Euskal Herrian zehar. Ohikoa zen komodako kajoian, koltxoi azpietan eta abarretan bertsopaper ugari gordetzea,
|
gero
handik atera, buruz ikasi eta okasioa zen guztian kantatzeko, bai etxean bertan eta bai lagunarteko otorduen mahaiondoko moduan.
|
|
|
bertso beraren bertsio bat baino gehiago azaltzen dira zenbaitetan. Bertsoa bera batek baino gehiagok jasoko zuen, eta
|
gero
aldaketa txikiren batekin erreproduzitu.
|
|
|
Sebastian Lizasori hizketan ulertzea lortu nuen; Andoni Egañari titularra atera nion 33 urte zituelarik, 40tik aurrera ez zuela bere burua bertsotan ikusten; Mañukortak popatik hartzera bidali ninduen Joxeanen ideia kimeriko hura adierazi nionean, egun osoa elkarrekin pasatzeko, ´Zu nire atzetik polizia bat bezala? Ezta pentsatu ere! ´ esanez, ordurako bai bainekien Landetan afaltzen zuela askotan,
|
gero
Larreko baserrian ostatu hartzeko.
|
|
|
14 urte neuzkala Esta noche cruzamos el Mississipi ikusten nuen Hitzetik Hortzera baino gehiago, edo 18rekin, Cronicas Marcianas… Baina, kudeaketaren ardura ere nire gain jarri zuten hurrena, 2002an, eta, dirulaguntzak, bilerak, Accesak eta Excelak, fakturak… pixkanaka, konturatzeke, Arestiren poema neure egina nuen: Euskadiko Kutxaren iragarkia kenduko badidate (oso aspaldi kendu zuten, portzierto) Banco Santanderren joko dut atea/ dirulaguntza murriztuko badidate (portzierto, oso aspaldion ohiko bihurtu dena) harrien azpian topatuko ditut harpidetzak/ harpidetzak
|
gero
eta urriagoak badira… Otsoen kontra, sikatearen kontra, lukurreriaren kontra… Neure poltsikotik dirua aurreratzera ere iritsi izan naiz estualdi uneren batean edo bestean.
|
|
|
|
Gero
, heldu bihurtu ninduten eta fundamentuzko lan bat topatu nuen. Hegazkina hartu, eta mundua ezagutzeko aukera izan nuen, haur izaten jarraitzeko aitzakia baino ez zen kazetari lan bati esker.
|
|
2017
|
|
|
Herria konturatu zen Xalbador bertsolari aparta zela eta saiatu zen eskuratzen, oso ongi saiatu. Inor baino maitatuagoa izan da
|
gero
Xalbador hemen. Erreta juradua gelditu zen.
|
|
|
Bai batak eta bai besteak 1968ko otsailaren 4an eta 11n Piensos Onenaren babesletzarekin egin zen Onena Sariketa seinalatzen dute.
|
Gero
, horren antolakuntzan ibili zirenak, Oñatibiatarrak aipatzen ditu Etxezarretak, izan omen ziren 67koari kritika gehien egin ziotenak: epaimahairen erabakiak ez zirela gardenak (68ko sariketan jendaurrean eman zituzten puntuazio guztiak bertsoz bertso), sariak eskasak zirela (Onenak garaiko 100.000 pezeta jarri zituen irabazlearentzat), bertsolari garrantzitsu askok ez zutela parte hartzen [8] …
|
|
|
Gurea moztuta gelditu zen.
|
Gero
beraiek ere ez zuten jarraitu eta gu baztertuta gelditu ginen. Ez dira kontatzeko gustoko gauzak.
|
|
|
Esan beharra daukat, ordea, bi urte lehenago Zarauzko Zinema pilotalekura debutatu asmotan joan, eta debutatu gabe etxeratu nintzela. Holakoxe koldarra nintzen,
|
gero
lotsagabe fama jarri bazidaten ere, begira nola diren gauzak.
|
|
|
Eta,
|
gero
, arratsaldean, inoiz inon entzun gabeko doinu hartan hasi zenean…
|
|
|
Handik aurrerako txapelketa guztietan beti izan dut eginkizunen bat: 1986koan, lehen fasean epaile eta
|
gero
irratiko emankizunen arduradun; 1989an, azkenerako epaile, ordurako Hitzetik Hortzerarekin hasia banintzen ere…
|
|
|
“Aizu droga dohakabe/ indartsuegia zaude/ zu egin zera nere amets ta ekintza guztien jabe/ bizimodua desertu huts bat/ iruditzen zait zu gabe”. Lehenengo drogari kantatzen dio eta
|
gero
bere burua madarikatuz, amari.
|
|
|
2005ean, beste bertsolari batzuengan ere nabaritu genuen joera hori, eta
|
gero
eta bakarkako lan landuagoak eta distiratsuagoak entzutera ohitzen hasi ginen.
|
|
|
Azken horren Arabia Handia zabaltzen doa eta ohikoak dira Afrikar kontinentearen mugak zedarritzeko eztabaida geopolitikoak ere. Muga Ebron jartzearen aldeko ildo berriak
|
gero
eta jarraitzaile gehiago ditu, baina bada Pirinioetaraino igo nahi duenik ere.
|
|
|
Baina gutxi axola zaizkie hauei kalitate kontuak. Badakizue, kapitalismoa zakur bat bezalakoa da, makila
|
gero
eta urrunago botatzea besterik nahi ez duena.
|
|
|
|
Gero
, beldurrak marraztea da eguneko lehen ariketa, denen bistan, esatea zerk izutzen zaituen, noiz eta nola, eta muinean biluztea da egin beharrekoa, kolektibotasunaren babesak jantzi zaitzan. Pintatu dituzu beldurrak, zuk eta denek.
|
|
|
Eta lotsarekin aritu zara
|
gero
, aurpegiz aurpegi: loredun soineko bat, lepaldean; peluka horia, buruan; galtza motzak, belaunburuetan.
|
|
|
Ardiekin egiten zuten lan Joxe Agirreren aurrekoek Orandan, Migel Agirrek, Antonio Agirre aitonak (umea zela, sehaskari eraginez kantapaperak kantatzen zizkionak) edo Juan Agirre aitak. Joxek ardiak utzi eta ganadua jarri zuen, eta garraioan, Azpeitiko okindegietara pago egurra eramaten, hasi zen lehenik eta harrobian
|
gero
. 1929ko apirilaren 13an jaio zen Joxe.
|
|
|
Jotzaile amorratua baitzen, eta plazan kantuan hasi orduko pizten zitzaion grina hori. Horrelakoa zen plazan, baina,
|
gero
, inork baino bihotz samurragoa zuen. Eta, lehen esan dudana, gauza guztien gainetik bertsotarako grina zuen.
|
|
|
“Mundu” da horietako bat. Globalizazioaren aro honetan, kontinenteak
|
gero
eta hurbilago dauden garaiotan, gero eta antzekoagoak dira herrialde ezberdinetatik iristen zaizkigun kultur joerak: gero eta zailagoa da ingelesez, frantsesez edo gazteleraz ari ez diren edukiak jasotzea.
|
|
|
“Mundu” da horietako bat. Globalizazioaren aro honetan, kontinenteak gero eta hurbilago dauden garaiotan,
|
gero
eta antzekoagoak dira herrialde ezberdinetatik iristen zaizkigun kultur joerak: gero eta zailagoa da ingelesez, frantsesez edo gazteleraz ari ez diren edukiak jasotzea.
|
|
|
Globalizazioaren aro honetan, kontinenteak gero eta hurbilago dauden garaiotan, gero eta antzekoagoak dira herrialde ezberdinetatik iristen zaizkigun kultur joerak:
|
gero
eta zailagoa da ingelesez, frantsesez edo gazteleraz ari ez diren edukiak jasotzea. Alegia:
|
|
|
eta
|
gero
4 trago
|
|
|
|
gero
festan topera!
|
|
|
|
Gero
“isiltasun garaia etorri zen, herri mailan behintzat”; diktadurak 30 mila pertsonatik gora desagerrarazi zituen urteetan(). Atzetik Malvinetako gerra izan zen… 1983tik aurrera, demokrazia garaian, “kultura burua altxatzen hasi zen, eta, kulturarekin batera, payadoreak”.
|
|
|
Argi dio ez daukala payadore fabrikarik, “ezin da etorri eta bihurtu; zuk zerbait ekarri behar duzu zeurekin.
|
Gero
bai, zubi honetatik pasatzean hartuko dituzu eta landuko dituzu gaitasun batzuk hau lanbide bihurtzeko, nahi baduzu”.
|
|
|
Hau ez da sekula gertatu aurrez”. Baliteke
|
gero
ez denek jarraitzea, baina gazteen gosea seinale ona dela dio.
|
|
|
Gainera, Maialen Lujanbiok irabazi zuen eta combo bat izan zen dena!
|
Gero
, saiatu ginen euskal etxera ekartzen, baina egutegi arazoengatik ezin izan zen…
|
|
|
Gaur egun euskal etxean ditudan ikasleak helduak dira. Gazte asko ari dira ikasten, baina unibertsitatera La Platara doazenez, han hartzen dituzte eskolak; beraz, Necochean 30 urteko batzuk dabiltza eta,
|
gero
, 50 urtetik gora doaz. Gehienetan, motibazioa dute aitona amonak euskaldunak zirelako eta pendiente sentitzen dutelako.
|
|
|
|
Gero
, eguneroko harremanek asko egiten dute, nik Euskal Herrian irakasten nuenean ondo ulertzen nuen hori: ikasleek euren inguruko harreman guztiak gazteleraz eraiki zituzten, ohiturak ere bai.
|
|
|
Bertsolaritza zuzenean ikustea esperientzia zoragarria izan zen, eta bertso bat aurrez aurre entzuteak ikasketa prozesu osoa merezi zuela sentitu nuen. Bertso bat ulertzeko gaitasuna izanez
|
gero
, urteetan zehar egindako ahaleginak zentzua zeukala. Bertsogintzak argi erakusten du euskara, hainbeste zailtasun eta oztopo izan arren, bizi bizirik dagoela, eta euskaraz edertasuna sor dezakezuela (edo dezakegula).
|
|
|
Azpeitira, lehenik. Iruñera,
|
gero
. Kontua legez erabaki aurretik, ordea, balea usteldu egin zitzaien eta lor zezaketen onura ekonomikoa galdu egin zuten.
|
|
|
Aipagarria da Iduzki denean doinuaren aldagai bat erabiliz idatzi zituela Basarrik bertso horiek. Gerra ondoren Saran egon behar izan zuen garaietan ikasiko zuen, eta
|
gero
hegoalderatu. Zeruko Argian argitara emanak daude 1966.eko uztailean.
|
|
|
|
gero
ta geiagok
|
|
|
Pello Esnal eta Rosa Lertxundiren gidaritzapean, bertso eskola horretan egin zituzten lehen urratsak
|
gero
plazaz plaza ezagutu ditugun bertsolari askok: Iñigo Manzisidor Mantxi, Nahikari Gabilondo, Julen Zulaika, Felix Zubia, Imanol Epelde, Aritz Aranburu… zerrenda luzea egin daiteke.
|
|
|
Jaiotetxe gehienek zutik jarraitzen dute. Fernando Amezketarra Espilla Saletxen jaio zen eta Asentzinea baserrira joan zen
|
gero
bizitzera. Nik Interneteko irudiak erabili ditut, baina biek zutik jarraitzen dutela uste dut.
|
|
|
Baina ez dakit, nik ez baititut ikusi, arrasto horiek Udarregin dauden edo ez. Udarregin urte askoan bizi eta
|
gero
, Artikula Haundi izeneko baserrira aldatu ziren, eta hau badakit autopista egiterakoan bota zutela. Edozein modutan ere, memorizatzeko erabil daitekeen metodorik bitxienetako bat erabiltzen zuen bertsolariak, eta merezi luke azterketa bat.
|
|
|
Edozein modutan ere, memorizatzeko erabil daitekeen metodorik bitxienetako bat erabiltzen zuen bertsolariak, eta merezi luke azterketa bat. Jose Aranburuk Udarregira joaterik ez zuenean, bertsolaria bera, makilan arrastoak egin eta, jaisten omen zen Usurbilera;
|
gero
, makilari begira esaten zizkion bertsoak organistari. Remigio Mendiburuk 1966an egin zuen eskultura eta badirudi arrastoen molde bat erabili zuela.
|
|
|
Garai horretan futbola ere utzi nuen, Hernani Txikin, jubenil mailan, atezain jokatu ondoren. Urte berean, Donostiako Amarako eskolan Ingeniaritza Teknikoa ikasten hasi nintzen, gauez, egunez lan egin eta
|
gero
. Nire eguneroko ibilbidea honako hau zen:
|
|
|
anaiaren baten Vespan lehenbizi, eta Lambrettan geroago, Epele Andoain Epele (bazkaldu) Andoain Donostia Epele (afaldu).
|
Gero
, ahal banuen, eskolako lanak egiten nituen, biharamunean 06:30ean jaiki eta beste egun berri bati ekiteko. Ez nuen aspertzeko betarik izaten; parrandarako ere ez.
|
|
|
Etengabe aritu izan naiz bertso jartzaile moduan, urte askoan, herri mailan eta eskualdeko lehiaketetan, hasieran, eta Euskal Herrikoetan,
|
gero
. Bertso idatzi horiek bildu nituen Dozenaka sortuak liburuan.
|
|
|
Ibilbide hori 1969an hasi zen, Oteizak Xenpelarren omenez
|
gero
bertsozaleek behin eta berriz ikusi izan dugun bozeto famatua egin zuenean.
|
|
|
Itziarko harri beltzarekin osatuko zen egitura bat, erdian gurutze etzan batekin; eta, plazak bizitza gehiago izan zezan, aparkalekuak kendu eta etxeetako balkoi guztietan arropa eskegita edukitzea proposatu zuen. Baina, Jose Luis Ansorenak Oarso aldizkarian argitaratutako artikulu batean kontatzen duenez, berehalaxe hasi ziren Udalaren eta eskultorearen arteko tirabirak, Oteiza
|
gero
eta eskakizun zailagoak egiten hasi baitzen.
|
|
|
Emanaldi entretenigarri bat da Erradikalak gara, baina helburua ez da entretenitzea, Labakaren hitzetan. “Jendea mugitu nahi dugu,
|
gero
tabernara joaten denean edo lotara sartzen denean zer pentsatua izan dezan”.
|
|
|
Bertsolariak askotan ikusi eta teknika miretsi arren, batzuetan emaitzak ez zidan ezer esaten. ‘Zoragarria da egin duzuna, ez naiz gai hori egiteko inolaz ere, baina
|
gero
emaitzak ez nau hunkitu’ Baina diskurtso bat agertzen denean, jada ez da bakarrik erabiltzen duten teknika, gainera iristen zait, hunkitzen nau”.
|
|
|
Bakarrizketena ez da asko gustatu izan zaidan formatu bat. (…) Baina,
|
gero
, oso eroso aurkitu nintzen. Beste erregistro bat da, ez da ipuin kontalaritza, ez da klowna, baina uste dut oso ondo uztartzen dituela nire bi profil horiek.
|
|
|
“feminista erradikalak”, dira tipo las txungas.
|
Gero
, gure kasuan gertatzen zaigu ez garela ezta hori ere. genuke txungak izan eta, gainera, ez gara”, dio Egizabalek:
|
|
|
“Nik daukat mikroa, nik daukat boterea, ni nago hemen goian, eta sentitzen dut zilegitasun guztia 40 pertsonako mahai bati banaka edozer esateko. Uste dut
|
gero
eta gutxiagotan erabiltzen dela, zorionez, baina iruditzen zait umorea beti izan dela oso goitik beherakoa”.
|
|
|
|
Gero
eta gehiagotan ikusten du Labakak Ez da kasualitatea bezalako saio formatuetan, esaterako, umorea norberarengandik pasatuz gero, norbere burua ere tartean sartuta, askoz parekideagoa bihurtzen dela. “Zeu ere besteen mailan jartzen zara, eta norbait identifikatuta sentitzen bada, zurekin batera egingo du barre.
|
|
|
Hiritarrak ideologikoki elkarren aurka badaude ere, hori ez da borrokatan hezur-mamitzen. Dena den,
|
gero
eta indar handiagoa ari dira hartzen zenbait talde falangista, eta batzuetan eraso egiten badute ere, oraingoz, ez dago muturreko indarkeriarik. Kuriosoa da, baina Polonian aktibismoa zerbait inozotzat edo naif tzat hartzen da.
|
|
|
Aktibismo politikoan buru belarri dihardu Polonian. Urpean bizi diren ugaztunen gisan, tarteka, Euskal Herrira itzultzen da arnasa hartzera; eta energiaz beterik murgiltzen da
|
gero
bere egunerokotasunean. Nola liluratu daiteke pertsona bat ulertzen ez duen hizkuntza batean diharduten pilako abeslariekin?
|
|
|
Kantuaren hotsak berak poza eragiten zidan.
|
Gero
jakin nuen letrak bat batekoak zirela. Hasieran, –onartzen dut– ez nuen sinesten…
|
|
|
Beste batzuetan, kamera aitzakia da leku batean momentu zehatz batean egon ahal izateko. Argazkilaria naiz ni, eta, nire lanaren zati garrantzitsua da gertatzen ari dena bizitzea,
|
gero
islatu ahal izateko. Niretzat istorioa garrantzitsuagoa da argazkia baino.
|
|
|
Raimundo Lanasen garaian aldatu zela esango nuke. Juan Navarro osabak zahartu eta
|
gero
autobiografia bat idatzi zuen, eta eskuidatzi horretan horrelako zerbait dio. Raimundo Lanasen aurretik errondakoak eta dantzakoak ziren jotak, eta edukiak zuen garrantzia eta ez kantatzeko moduak.
|
|
|
Ni guztiz bat nator aitonaren jota horrek dioenarekin.
|
Gero
eta garbiago ikusten dut gaurko kanta moldea Raimundo Lanasekin sortu zela. Diskoetan grabatu zen jota molde hori eta, irratia ere urte horietan indartu zenez, erabat gailendu da kantatzeko molde hori.
|
|
|
Gerra aurretik, nik dakidala, ez zen jota txapelketarik egiten.
|
Gero
etorri dira, eta ahotsa, erritmoa, estiloa eta gisakoak neurtzen dituzte; inoiz ez, jotak zer dioen. Jota antzutu egiten dutela esaten dut.
|
|
|
Aldaketa politikoa ere izan da: hemen inguruan Orba ibarra dago, Izarbeibar ondoan;
|
gero
, Mañeruibar eta Orbaibar. XIX. mendeko karlisten sehaska izan ziren, erreketeen eskualdea gerran, eta, orain, ezker abertzalearen eskuetan daude udaletxe gehienak.
|
|
|
1936az
|
gero
bukatu ziren jota heretikoak. Hori bai, gerrak iraun zuen artean Errepublikaren kontrako jotak kantatzen ziren.
|
|
|
Hurrenkera bat zegoen. Lehenik etxeko jauna koplatzen zuten; ondoren, etxeko andrea;
|
gero
, zaldun nagusia eta dama nagusia, etab. Bizkaian, koplatu ordez notadu esaten da eta, eskeko koplen lehen zati horretan, alabantzazko koplak izaten dira.
|
|
|
Horietan ez da hitz egiten Itoizko urtegiaz edo piperraren gerraz, bi adibide aipatzearren. Baina
|
gero
eta garbiago daukat egun indarrean dagoen jotak kantatzeko moldea oso berria dela, gerra ondoren erakundeetatik bultzatua. Har ditzagun Los Pajes de Tafalla boskoteak 1920an grabatu zituen diskoak.
|
|
|
Tafallan dozena bat jotero familia daude eta horien artean nirea dago, amaren aldetik datorrena. Jotaren historian lehen aipatu ditugun Tafallako Pajeak daude (Los Pajes de Tafalla), ondoko herri batekoa den (Murillo El Fruto) Raimundo Lanas handia dator
|
gero
, eta askok esaten dute Raimundoren ondoren egon den joterorik onena gure osaba Juan Zabalegi Navarro izan zela. Amaren neba zen.
|
|
|
|
Gero
, Txirritak berak hitz egin zuen. Bere bizimodua diru ezari oso atxekitua egon zela adierazi zigun, eta pobre izate horretatik etorri zitzaiola hargina bezala lan egin beharra, sagardo txarro baten eskean ibili beharra, eta beste zenbait gauza itsusi.
|
|
|
Bere bizimodua diru ezari oso atxekitua egon zela adierazi zigun, eta pobre izate horretatik etorri zitzaiola hargina bezala lan egin beharra, sagardo txarro baten eskean ibili beharra, eta beste zenbait gauza itsusi. Eta segidan bertso hau bota zuen, berak pasatako larritasunak pasatzen dituzten guztiei dedikatu eta
|
gero
:
|
|
|
Atsegin haundia hartu genuen entzule guztiok. Marmarrak isildu eta
|
gero
, Bilintxek hau aipatu zuen: «Bertsoak, ona behar badu izan, arrazoi sakona, zartadarik sendoena azkeneko estrofan gordeta etorri behar du.
|
|
|
Emakumeak hitz egin eta
|
gero
, Mikeltxo Apala Otxagiko bertsolariak hartu zuen hitza, eta hark ere zerbait bitxi ikusi zuela esan zigun. Kantatu zuenez, bi hilabete izanen ez zituen haurtxo batek (ordurarte hitzik ere esan gabekoa, noski) eta bere aita amen harridurako, bertso bat kantatu omen zuen.
|
|
2018
|
|
|
Inertziak apaingarri folkloriko izatera zeraman bertsolaritza, era berean inertziak gaur egungo euskal literatura genero epistolar bihurtzera daraman bezala. Baina endekatzea
|
gero
eta gordinagoa zenean, bertsolaritzak bide arraro bat topatu zuen, kulturgintzan bogan ez dagoen xenda bat, eta ondo funtzionatu dio. Katuek zazpi badauzkate, bertsolaritzak gutxienez bi bizitza badauzkala erakutsi du.
|
|
|
Kultur sorkuntzaren espazioa ere guztiz aldatu da.
|
Gero
eta globalagoa da. Egia da bertsolaritzak maiz etxean jokatzen duela, adibidez Altzon jokatzen duenean.
|
|
|
Eurentzat egunerokotasunean arrunta zena ez zen arrunta bertsolaritzan. Baina, pixkanaka,
|
gero
eta bertsolari gehiago ziren horrelakoak, gero eta publiko kopuru handiagoa zen horrelakoa, gero eta espazio gehiago doitzen ziren beren baldintzetara, gero eta garatuagoak zeuden beren bertsokerak, gero eta garatuagoak publiko berrien gustuak, eta, azkenerako, hainbesteko pisu kuantitatiboa eta kualitatiboa lortu zutenean, bertsolaritzaren erdigunean bete betean sartzea lortu zuten. Beste zenbait estilorekin partekatzen zuten erdigune hori, baina hainbestekoa zen rockaren belaunaldiko bertsolaritzaren loraldia, bertsolaritza bere osotasunean aldatu zuela.
|